IZAKI BIZIDUNAK

ZELULAK

Zelulak organismo txiki txikitxoak dira, batzuk ahal doguz ikusi baina gehianak mikroskopiaren bitartez ikusten dira.

ZELULAREN BIZI FUNTZIOAK: Nutrizioa, Erlazioa eta Ugalketea.

MIKROSKOPIA:

Mikroskopioa organismo oso txikiak ikusteko dira eta bi motatakoak dagoz: Mikroskopio

Elektrikoa eta Mikroskopio Optikoa.

ZELULAREN ATALAK:

*ANIMALIAN ZELULAK:

- Mintza: zelula inguratzen dauan geruzea da.- Nukleoa: Zelularen garuna da eta funtzionamendua zuzentzen dau.- Organuluak : era askotakoak izan daitezke.- Zitoplasmea: mintzaren eta nukleoaaren artean dagoan substantzia da.

LANDAREN ZELULAK: - Mintza lelula hormeaz inguratuta dago.- Kloroplastoa.

ZELULA BAKARRETIK MILAKA MILIOI ZELULARA

Organismo Zelulabakarra eta Organismo Zelulaniztuna

ORGANISMO ZELULABAKARRAK:

Zelula bakar bategaz osotuta dagoz. Izakirik bakunenak dira. Mikroskopiaren bidez ikusten dira. Hainbat forma daukie: luzangak, biribilduak….

Ahal dira bizi uretan edo lehorrean eta batzuk mugtitu egiten dira flagelu luzanga batzuen bidez: BAKTERIOAK, ONDDOAK ETA ALGAK

ORGANISMO ZELULANIZTUNAK:

Zelula bat baino gehiagogaz osotuta dagoz.

Batzuk ahal dira ikusi (elefantea) eta beste batzuk mikroskopiaren bideza ahal dira ikusi (uretako hartza)

IZAKI ZELULANIZTUNEN ANTOLAKETEA

- Zelula multzoa ehunak sortzen dabe: muskulu ehuna, nerbio ehuna, ehun epiteliala eta hazur ehuna.

- Mota guztietako ehunak organoak sortzen dabe.

- Funtzio berbera beteteko batera behar egiten daben organoek, aparatuak eta sistemak osotzen dabe: lokomozino aparatua, nerbio sistema.

IZAKI BIZIDUNEN SAILKAPENA

Animalien erreinua, landaren erreinua, onddoren erreinua, protistoen erreinua eta moneroen erreinua.

ANIMALIEN ERREINUA

Ornodunak edo ornobakoak izan daikezte.

Animalia Ornodunak : eskeletoa eta bizkarrazurra daukiez: Arrainak, Anfibioak, narrastiak, hegaztiak eta ugaztunak.

Animalia Ornobakoak: ez daukie ez barruiko eskeletorik ez bizkarrazurrik: Artropodoak, moluskuak, ekinodermatuak, anelidoak, knidarioak eta poriferoak.

LANDAREN ERREINUA

Landara Fanerogamoak eta Kriptogamoak bereizten dira.

Landara Fanerogamoak: Lorak daukiez (larrosondoa)

Landara Kriptogamoak: ez daukie lorarik (iratzeak)

ONDDOEN ERREINUA

Onddoak izaki bizidun zelulabakarrak zein zelulaniztunak dira.

Onddo zelulabakarrak: legamiak

Onddo zelulaniztunak: perretxikoak, barrengorria

PROTISTOEN ERREINUA

Izaki zelulabakarrez nahiz zelulaniztunez osostuta dago: algek, protozooak

MONEROEN ERREINUA

Izaki zelulabakarrak dira: bakterioak

HAINBAT ORGANISMOK ERAGINDAKO GAIXOTASUNAK

MIkroorganismoek eragindako gaixotasunei gaixotasun infekziosoak deitzen jake.

GAIXOTASUN INFEKZIOSOAK

Gaixotasun infekziosoak bakterioak, birusek eta beste mikroorganismo batzuk eragindakoak dira.

GAIXOTASUN INFEKZIOSOAK KUTSATZEA

Hainbat bidetik kutsatzen dira: kontaktuaren bidez, intsektuen edo beste animalia batzuen bidez edo egoera txarrean dagozan ura nahiz elikagaiak hartuta.

GAIXOTASUNEN PREBENTZIOA

Ez gaixotzeko, txertoak hartu eta ohitura osasungarriak kontuan hartu behar doguz.

GAIXOTASUN INFEKZIOSOEN TRATAMENDUA

Gaixotu ezkero, medikuarengana jo behar dogu, antibiotikoak eta bestelako botikak errezetatu deiskuzan.

MAIDER