18 B18 A

El reino de las plantas

2

Contenidos

• Los grupos de plantas.

• La nutrición de las plantas.

• La reproducción sexual de las plantas.

• La reproducción asexual y la relación en las plantas.

• Lectura comprensiva e interpretación de imágenes y esquemas.

• Rotulación de esquemas mudos.

• Identificación y observación de las partes de una flor.

• Curiosidad por conocer cómo realizan las tres funciones vitales los diferentes tipos de plantas.

• Reconocimiento de la importancia de proteger las plantas.

• Discriminación de la información errónea en la lectura de un texto.

Programación

Objetivos• Aprender que existen diferentes grupos de plantas y distinguir

entre plantas con flores y plantas sin flores.

• Conocer los dos grupos principales de plantas sin flores: los musgos y los helechos.

• Saber que las plantas con flores se dividen en gimnospermas y angiospermas.

• Aprender cómo fabrican las plantas su alimento mediante la fotosíntesis.

• Saber que la flor es el órgano sexual de la planta y que tiene una parte femenina y otra masculina.

• Comprender en qué consiste la polinización y saber cómo la llevan a cabo distintos tipos de plantas.

• Saber cómo se forman el fruto y la semilla.

• Saber en qué consiste la reproducción asexual de las plantas y cómo se lleva a cabo.

• Comprender cómo realizan las plantas la función de relación.

Criterios de evaluación• Comprende la diferencia entre plantas sin flores y plantas

con flores, y conoce sus principales tipos.

• Sabe cómo fabrican las plantas su alimento.

• Identifica las partes de una flor.

• Explica cómo se forman el fruto y la semilla, y conoce algunas clases de frutos.

• Explica en qué consiste la reproducción asexual y cita ejemplos.

Competencias básicasAdemás de la competencia en el Conocimiento e interacción con el mundo físico, en esta unidad se contribuye al desarrollo de las competencias Cultural y artística, Social y ciudadana, Aprender a aprender, Lingüística y Tratamiento de la información.

Esquema de la unidad

UNIDAD 2. EL REINO DE LAS PLANTAS

RepasaEres capaz de…

Distinguir informaciones erróneas

Los grupos de plantasLa nutrición

de las plantasLa reproducción sexual

de las plantasLa reproducción asexual y la relación de las plantas

Aprende a hacerLa observación

de las partes de una flor

El mundo que queremosProtejamos las plantas

Contenidos Recursos Propósitos

Página inicial 01. Presentación Empezar el tema

Recuerda lo que sabes 02. Actividad interactiva Recordar conocimientos

03. Esquema Presentar la unidad

Los grupos de plantas 04. Esquema Explicar

05. Presentación Ampliar contenidos

La nutrición de las plantas 06. Presentación Explicar

07. Actividad interactiva Repasar

La reproducción sexual de las plantas

08. Presentación Trabajar las ideas previas

09. Presentación Explicar

10. Actividad interactiva Repasar

La reproducción asexual y la relación de las plantas

11. Presentación Explicar

12. Presentación Explicar

Actividades 13, 14, 15 y 16. Actividades interactivas

Evaluar

17. Presentación Explicar

Repasa 18. Actividad interactiva Evaluar

Recursos digitales

Más información en la redLas plantas

http://www.youtube.com/watch?v=R0FLLRdnnPM

Este vídeo de YouTube pue­de servirle para presentar la unidad. Es recomendable que haga pausas durante su proyección para hacerles preguntas a sus alumnos. Así podrá fijar algunos de los conceptos expuestos y mantendrá la concentración del grupo.

Para empezar

presentación

R01

Preguntas sobre las plantas

Esta presentación busca introdu­cir a los alumnos en el tema de la unidad. Pídales que respondan a cada pregunta que va apare­ciendo, antes de presentar la res­puesta. Tenga en cuenta que el objetivo de esta actividad no es comprobar respuestas correctas, sino despertar el interés de los alumnos y permitir que expresen sus ideas previas, para que las corrijan durante la unidad, si es necesario.

Pida a un alumno que lea el texto en voz alta. Hágales caer en cuen­ta de que la información final se refiere al nombre del autor y al títu­lo del libro del que se ha extraído el texto. Pregúnteles si conocen otras obras de Salgari.

Para recordar conocimientos

actividad interactiva

R02

Clasificación de las plantas en hierbas, arbustos y árboles

Realice la actividad en grupo para recordar conocimientos de cursos anteriores. Antes de elegir de qué tipo es cada planta, pida a los alumnos que justifiquen su res­puesta. Use el botón de amplia­ción para ver en detalle cada plan­ta y haga una descripción breve de sus características.

Amplíe el esquema de las partes de la flor de la actividad 2. Además de preguntar el nombre de cada parte, pida a los alumnos que ex­pliquen la función de las partes C (estambres) y D (pistilo).

Para presentar la unidad

esquema

R03

Contenidos de la unidad

Utilice este esquema para que los alumnos se hagan una idea clara y organizada de los contenidos que estudiarán en la unidad. Si lo ve conveniente, deténgase en la segunda diapositiva y pregunte a los alumnos qué han aprendido en cursos anteriores sobre cada tema: los grupos de las plantas, la nutrición, la reproducción…

UNIDAD 2

18

Landareen erreinua2

Ibilaldia oihanean barnaKortsarioa urrun zen jada. Beste zidor bat hartu, eta aurrera egin zuen basoan. Uhartearen zati handi bat estaltzen zuen basoak: maximiliana izeneko palmondo bikainek eta mauritia erraldoiek –haizemaile bat bezala ebakitako hostoekin– gurutzatu egiten zuten hostotza bosnelienarekin. Hosto zurruna zuten bosneliek, metala bezain zurruna.

Erraldoi horien azpian, beste palmondo batzuk hazten ziren oparo, landatu beharrik gabe, agabe ederrekin. Likido min eta gozo bat ematen dute agabeek; Mexikoko golkoan ezti-ura esaten diote likido horri.

Baina Kortsario Beltza, bere pentsamenduetara bilduta, ez zen landaretza jori hori ederrestera geratzen.

Ordu erdi geroago, kanabera sail baten ertzean geratu zen. Altuak eta kolore hori gorriztakoak ziren kanaberak. Hosto luzeak zurtoin ahul baten inguruan erortzen ziren, estu-estu, eta zurtoinak koma zuri apaindu ezin ederrago bat zuen gailurrean. Azukre-kanaberen plantazio bat zen, heldutasun betean.

EMILIO SALGARI. Kortsario Beltza. Moldatua

Zer da kortsario bat? Ez ●

badakizu, bilatu hiztegian.

Idatzi irakurgaian agertzen diren ●

landare guztien izenak, eta jarri haien ezaugarriren bat, izenaren ondoan.

Landarearen zein atal aipatzen ●

dira irakurgaian? Aipatu testuan agertzen ez diren beste landare- atal batzuk.

132815 _ 0018-0031.indd 18 21/5/09 11:00:38

1918

19

Nolakoak dira landareak?Landareak izaki bizidun zelulaniztunak dira. Lurrean finkatuta bizi dira, eta beren elikagaia sortzen dute, airetik eta lurretik hartutako substantziak erabiliz.

Sustraiak, zurtoinak eta hostoek osatzen dute landarea.

Zurtoin bigun eta malgua duten landareak belarrak dira; eta zurtoin gogorra eta zu-rrun samarra dutenak, berriz, zuhaitzak eta zuhaixkak.

1. Adierazi zer agertzen den argazkietan: zuhaitzak, zuhaixkak ala belarrak.

Landareen ugalketaLoreak dira landareen ugaltze-organoak. Lo-rea ka lizak, korolak, estaminek eta pis tiloak osatzen dute.

Loretik jaiotzen da fruitua, eta fruituak haziak dauzka barruan.

Landareak modu asexualean ere ugal dai- tezke; hau da, loreek eta haziek esku hartu gabe. Esate baterako, aldaxken bidez ugal daitezke.

2. Adierazi lorearen zer atal adierazten duen beheko irudi honetako marra bakoitzak.

3. Zergatik dira garrantzitsuak intsektuak eta haizea, landare batzuk ugaldu ahal izateko?

Landareen elikaduraLandareek ez dute elikagaiak hartzeko beharrik; izan ere, sortu egiten dute beren elikagaia, fotosintesi deritzon prozesuaren bidez.

Beren elikagaia sortzeko, landareek ura, gatz mineralak eta karbono dioxidoa hartu behar dute. Eta eguzkiaren argia ere behar dute.

Fotosintesia egitean, landareek oxigenoa sor-tzen dute.

4. Adierazi landareek nondik hartzen dituzten behar dituzten substantziak.

5. Zergatik behar dute eguzkiaren argia?

GOGORATU IKASITAKOA

Landareak zer talde nagusitan sailkatzen ●

diren.

Nola betetzen duten landareek ●

elikadura-funtzioa.

Nola betetzen duten landareek ●

ugalketa-funtzioa.

Nola betetzen duten landareek harreman-funtzioa. ●

Nola behatzen zaien landare baten atalei. ●

HAU IKASIKO DUZU:

A B

C

CA

DB

132815 _ 0018-0031.indd 19 21/5/09 11:00:40

Ideas TICLa experiencia del blog de aulahttp://observatorio.cnice.mec.es/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=451&mode=thread&order=0&thold=0

Este tutorial del Observatorio Tecnológico del ISFTIC (Minis­terio de Educación) muestra distintas aplicaciones de los blogs para el aula. En él se explica qué es un blog, cómo instalar uno, qué hacer con él y para qué sirve. Presenta varios enlaces para saber más.

R01

R02

R03

Más información en la redLas plantas

http://www.juntadeandalucia.es/averroes/concurso2004/ver/09/

Esta página está incluida en la de la Junta de Andalucía. Puede servir para plantear actividades interactivas a sus alumnos sobre los con­tenidos de esta unidad.

Para explicar

esquema

R04

Clasificación de las plantas

Después de presentar este es­quema, explíqueles cómo se ela­bora: primero se seleccionan las ideas principales, luego se ponen en orden de importancia y por úl­timo se relacionan. Pregúnteles qué concepto pondrían en un nivel superior a este (los seres vivos, del cual forman parte las plantas) o en los niveles inferiores (por ejemplo, las características de cada grupo). Esta explicación les servirá para cuando les solicite que elaboren un esquema.

Amplíe las fotografías y los dibujos de cada grupo de plantas y expli­que, con la participación de los alumnos, las diferencias que hay entre ellas.

Para ampliar contenidos

presentación

R05

Plantas con flores comunes en la Península ibérica

Muestre a los alumnos la diversi­dad de plantas que puede haber en cada grupo. Destaque en las ilustraciones las diferencias entre unas y otras: por ejemplo, la varie­dad de piñas en las gimnosper­mas, la de flores en las angios­permas o la de hojas entre todas las plantas. Aproveche para pre­guntar cuáles de estas plantas cono cen y dónde las han visto.

UNIDAD 2

2120

20

q Lorerik gabeko landareak. Bi talde nagusi daude: goroldioak eta iratzeak.

Landare-taldeak

Lurrean, 250.000tik gora landare mota daude. Aniztasun hori guztia ikertu ahal izateko, zien-tzialariek hainbat taldetan banatu dute landa-reen erreinua.

1. Lorerik gabeko landareakLorerik gabeko landareek ez dute inoiz lorerik sor-tzen. Gainera, ez dute ez hazirik ez fruiturik, eta esporen bidez ugaltzen dira. Zelula bereziak dira esporak, eta beste landare batzuk sor daitezke haietatik. Estalki gogorra dute esporek, beren bu-rua babesteko.

Lorerik gabeko bi landare-talde daude: goroldio e-na eta iratzeena. q

Goroldioak. ● Oso landare txikiak dira. Zurtoin txi-ki bat daukate, eta hosto txiki antzekoak atera-tzen zaizkie zurtoin horretatik. Badute sustrai-txo bat ere, lurrean finkatzeko, baina ez ura hartzeko. Gorputz osoan zehar xurgatzen dute ura. Hori dela eta, gehienak oso leku hezeetan bizi dira. Urik ez dutenean, lehortu egiten dira, eta hilik daudela ematen du; baina bustita-koan, osatu egiten dira, eta berriro ere berde-tu.

Goroldioaren gorputzetik oso zutabetxo fin bat ateratzen da, eta kapsula lodiago bat eratzen da, zutabetxo horren muturrean. Esporak kap-sula horren barruan sortzen dira.

Iratzeak. ● Goroldioak baino handiagoak dira eta, haiek bezala, leku hezeetan hazten dira ugari. Lurpeko zurtoina dute: errizoma. Errizomatik ateratzen dira sustraiak eta hostoak. Hostoak handi samarrak dira. Fronde esaten zaie, eta konposatuak izan ohi dira.

Iratzeen esporak hostoen azpialdean sortzen dira, kolore iluneko gune batzuetan. Gune ho-riei soro esaten zaie.

Goroldioak

LORERIK GABEKO LANDAREAK

Iratzeak

hostotxoakkapsula

esporak

esporak

soroak

sustraiak

zurtointxoa

sustraitxoa

errizoma

frondea(hosto konposatua)

132815 _ 0018-0031.indd 20 21/5/09 11:00:43

21

2

2. Landare loredunakLandare loredunak, ugaltzeko loreak eta haziak sortzen dituzten landareak dira. Lorea ez dute urte osoan izaten, garai jakinetan baizik; normalean, udaberrian edo udan. Are gehiago: batzuk hainbat urtean behin baino ez dira loratzen.

Landare loredunak bi taldetan banatzen dira: gimnospermoak eta angiospermoak. w

Gimnospermo ● ak. Zuhaitzak eta zuhaixkak dira, eta gehienek hosto iraunkorra dute; esaterako, pinuak, izeiak, arazonikak eta abar. Hosto luzeak eta estuak izaten dituzte (halakoak dira, adibi-dez, pinuaren orratzak), edo txikiak eta ezkata formakoak (altzifreenak eta Ariznoa-altzifreenak, esaterako). Oso lore soilak eta ikusgarritasun gutxikoak dituzte, kalizarik eta korolarik gabeak.

Gimnospermoek ez dute fruiturik sortzen; ha-ziak pinaburuetan sortzen zaizkie.

Angiospermoak. ● Landare talde ugariena da; tal-de horren barruan, zuhaitzak, zuhaixkak eta belarrak daude. Artea, pagoa, mitxoleta, garia eta orkidea, adibidez, angiosmermoak dira. Gure elikaduran erabiltzen ditugun landare gehienak dira angiospermoak.

Angiospermo guztiek loreak sortzen dituzte, bai-na lore batzuk txikiak dira, eta ez oso ikusga-rriak. Haziak fruituen barruan sortzen dituzte.

Bi landare multzo daude: lorerik gabekoak eta loredunak. Lorerik gabeko landareen ar-tean bi talde nagusi daude goroldioak eta iratzeak. Loredunen artean, berriz, beste bi talde: gimnospermoak eta angiospermoak.

1. Zer motatakoa da argazkiko landarea? Nola dakizu?

2. Azaldu nola ugaltzen diren lorerik gabeko landareak.

Galderak

w Landare loredunak. Talde honetakoak dira gimnospermoak eta angiospermoak.

Gimnospermoak

LANDARE LOREDUNAK

Angiospermoak

hostoak(orratzak)

lorea

fruitua

hazia

haziapinaburua

hostoa

132815 _ 0018-0031.indd 21 21/5/09 11:00:47

R04

R05

Ideas TICCómo eliminar archivos innecesarios de su ordenadorhttp://ccleaner.es/

CCleaner es una aplicación gratuita que ayuda a mante­ner el sistema operativo en perfecto estado, haciendo una limpieza a fondo. Así, se mejora el rendimiento gene­ral del ordenador y se aumen­ta el espacio libre en el disco duro.

Más información en la redLas plantas

http://www.rena.edu.ve/primeraetapa/experimentos/swf/ FOTOSINTESIS.swf

En esta breve animación se plantea un experimento ca­sero para entender la foto­síntesis.

Para explicar

presentación

R06

La fotosíntesis

Deténgase en la segunda diapo­sitiva y pida a los alumnos que digan qué emplea la planta y qué produce durante la fotosíntesis, antes de continuar con la presen­tación y comprobar si estaban en lo cierto.

Amplíe la imagen 1 y relacione cada uno de los rótulos (estoma, savia bruta…) con la información de los epígrafes 1 y 2 del texto. Luego, pida a los alumnos que res­pondan las preguntas que apare­cen en el pie de la imagen.

Para explicar

Amplíe la imagen 3 para explicar la diferencia entre vasos leñosos y vasos liberianos y entre savia bru­ta y savia elaborada. Acostumbre a sus alumnos a extraer e interpre­tar la información que contienen las imágenes.

Para repasar

actividad interactiva

R07

La fotosíntesis

Verifique si los alumnos han com­prendido qué diferencia hay entre savia bruta y savia elaborada y qué sustancias utiliza la planta y cuáles produce durante la foto­síntesis.

UNIDAD 2

2322

22

ura eta gatz-mineralak

ile xurgatzaileak

1. Nola elikatzen dira landareak?Landareek ez dute elikagairik hartu behar elika-dura-funtzioa betetzeko; izan ere, gai dira beren elikagaia sortzeko. Horixe da landareen bereizga-rri nagusia. Elikagaia sortzeko, zenbait substan-tzia hartu behar dituzte: ura, gatz-mineralak eta karbono-dioxidoa. Baina substantzia horiez gain, energia-iturri bat ere behar dute: eguzki-argiaren energia, hain zuzen.

Landareek elikagaia sortzeko egiten duten pro-zesuari fotosintesi esaten zaio. Prozesu hori hostoetan eta zurtoin berdeetan egiten da.

2. Substantziak hartzeaLandareek lurretik hartzen dute ura, sustraien bidez. Horretarako, ile xurgatzaileak dituzte. Gatz-minera-lak uretan disolbatuta egoten direnez, urarekin bate-ra sartzen dira landarean. q

Uraren eta gatz-mineralen nahasketak izerdi lan-dugabea sortzen du. Izerdi hori sustraietan eta zurtoinean joaten da, hodi zurkara izeneko tutu mehe-mehe batzuetan gora, eta hala, hostoetarai-no iristen da.

Karbono-dioxidoa atmosferako gas bat da. Esto-ma izeneko irekigune txiki-txiki batzuen bidez sar-tzen da hostoetara.

3. FotosintesiaFotosintesia oso erreakzio kimiko konplexua da. Landareak hartutako ura, gatz-mineralak eta kar-bono-dioxidoa hostoetaraino iritsitakoan, elikagai bihurtzen dira, eguzki-argiaren energiaren bidez.

Landareek eguzki-argiaren energia hartzen dute, kolore berdeko substantzia baten bidez; subs tan-tzia horri klorofila esaten zaio. Klorofila kloroplasto izeneko organulo batzuen barruan dago. Landare-zelulek berezkoak dituzte organulo horiek. w Lan-dareek klorofilaren eraginez dute kolore berdea.

Fotosintesian oxigenoa sortzen da; oxigeno hori atmosferara joaten da, gero.

Landareen elikadura

q Landareek nola hartzen dituzten substantziak. Zer substantzia sartzen dira landareetan, sustraian zehar? Eta hostoetan zehar?

w Landare-zelulei mikroskopioz ateratako argazkia. Zelulen barruan kolore berdez ageri diren disko txikiak kloroplastoak dira.

karbono-dioxidoa

estoma

izerdi landu-gabea

hodi zurkarak

132815 _ 0018-0031.indd 22 21/5/09 11:00:48

23

2

1. Azaldu, zure hitzen bidez, zer den fotosintesia eta zer behar duten landareek prozesu hori egiteko.

2. Azaldu zer diren estomak, klorofila eta liber-hodiak. Esan zer funtzio duen bakoitzak.

3. Osatu landareen elikadura-funtzioari buruzko taula.

Galderak

4. Izerdi landuaFotosintesiaren bidez lantzen diren elikagaiek izerdi landua sortzen dute. Izerdi landua hodi batzuen bidez garraiatzen da –liber-hodien bidez, hain zuzen–, eta hodi horietan barna banatzen da landarearen atal guztietara.

Era horretan, zati berdeetan sortzen diren elikagaiak landarearen beste atal batzuetara iristen dira, fotosintesirik egiten ez den ataletara; adibidez, sustraietara edo fruituetara.

Liber-hodiak eta hodi zurkarak desberdinak dira, eta horrenbestez, izerdi landugabea eta izerdi landua ez dira nahasten. Nolanahi ere, oso gertu daude biak bata bestearengandik, eta balak sortzen dituzte. e

5. ArnasketaFotosintesiaren bidez sortutako elikagaiez baliatze-ko, landareek arnasa hartu behar dute, animaliek bezala. Arnasketan, landareek oxigenoa hartzen dute airetik, eta karbono-dioxidoa botatzen dute.

Fotosintesian, alderantziz gertatzen da: karbono-dioxidoa har tzen dute, eta oxigenoa botatzen. Alabaina, landareek fotosintesiaren bidez bota-tzen duten oxigeno kantitatea handiagoa da ar-nasketan kontsumitzen dutena baino. Hori dela eta, kontsumitzen dutena baino oxigeno gehiago askatzen dute landareek, oro har.

Landareek fotosintesiaren bidez sortzen di-tuzte beren elikagaiak, ura, gatz-mineralak eta karbono-dioxidoa hartuta. Prozesu horre-tan, eguzki-argia erabiltzen dute. Fotosintesia egitean, landareek oxigenoa sortzen dute.

e Liber-hodiak eta hodi zurkarak, hosto-txorten batean. Hodi horietan zehar banatzen dira izerdi landugabea eta izerdi landua.

e Niveles de organización de un ser pluricelular, el gato.

LORTU NAHI DUGUN MUNDUA

Babes ditzagun landareak Landareak beharrezkoak dira gainerako izaki bizidunentzat:

Oxigenoa sortzen dute; izaki bizidunek arnas- ●

teko behar dute oxigeno hori.

Zeharka edo zuzenean, gainerako bizidunek ●

kontsumitzen duten elikagaia sortzen dute.

Karbono-dioxidoa, berotegi efektuaren eran- ●

tzulea, kontsumitu egiten dute.

Lurzorua higatzea galarazten dute, sustrai- ●

en bidez finkatu egiten baitute.

Hor dituzu landareak babesteko arrazoi batzuk.

● Esan zertarako diren landareak erabilgarri izaki bizidunentzat, esandakoaz gain.

FOTOSINTESIA ARNASKETA

Hartzen duen gasa

Igortzen duen gasa

izerdi landua

liber-hodiak

hodi zurkarak

izerdi landugabea

132815 _ 0018-0031.indd 23 21/5/09 11:00:48

R06

R07

Ideas TICCómo desinstalar software del ordenadorPara retirar los programas que ya no se usen es recomendable utilizar el instalador/desinstalador de Windows. Para ello, se deben seguir los siguientes pasos:

1. Vaya a Inicio/Panel de Control.

2. Elija Desinstalar un programa.

3. Sale una lista de programas que pueden ser retirados. Cerciórese de que el programa que quiere eliminar se encuentra en esta lista y selecciónelo.

4. Presione el botón Desinstalar y siga las instrucciones.

Para trabajar ideas previas

presentación

R08

El proceso de la reproducción de las plantas

Aproveche este recurso para pre­sentar el marco general del proce­so de la reproducción de las plan­tas. Recuerde con sus alumnos lo que han aprendido en cursos anteriores sobre el ciclo de la re­producción sexual de las plantas. Destaque que no es un proceso que suceda una sola vez, sino un ciclo que se repite permanente­mente.

Para explicar

Realice un trabajo detallado con el texto del epígrafe 1 (Las flores) y la imagen 1. Primero amplíe el epígra­fe, léalo en voz alta y resuelva las dudas que puedan surgir. Luego, amplíe la imagen y relacione cada elemento rotulado con el texto que acaba de leer. Por último, vuelva a ampliar el epígrafe 1 y elabore con los alumnos un esquema a partir de las palabras destacadas en negrita.

Para explicar

presentación

R09

El fruto y la semilla

Destaque que la cubierta dura que da lugar al hueso del melo­cotón forma parte del fruto, no de la semilla. La semilla se encuen­tra dentro de esta cubierta dura. Lo mismo ocurre con la cereza, la aceituna… Después de ver la pre­sentación, haga con sus alumnos una lista de plantas con fruto que conozcan (manzano, limonero, chi­rimoyo…). Pida que comparen la semilla y el fruto de cada planta de la lista con los del melocotonero.

Para repasar

actividad interactiva

R10

Preguntas sobre la reproducción de las plantas

Pida a un alumno diferente que responda a cada pregunta. Luego, verifique las respuestas y, si al­guna es incorrecta, solicite a otro alumno que explique por qué.

UNIDAD 2

2524

Más información en la redLa reproducción de las plantas

http://www.aldeaeducativa.com/Media/plantas.swf

En esta página se presen­tan animaciones sobre los procesos reproductivos de las plantas. Tenga en cuen­ta que aparecen algunos tér­minos que los alumnos aún desconocen.

24

q Petunia baten irudi honetan, lore baten atalak ageri dira.

Landareen ugalketa sexuala

Animaliek landareen beharra dute elikatzeko. Eta landareek, berriz, animalien beharra dute ugal tzeko.

1. LoreakDakizunez, loreak landareen ugaltze-organoak dira. Loreek atal ar bat eta beste atal eme bat dute. q

Lorearen atal arra estaminez osatuta dago. Estaminek antera izeneko handitu batzuk dituzte goialdean. Antera horietan polena sortzen da. Polena hauts bat da, eta neurri mikroskopikoko alea du.

Lorearen atal emea, berriz, pistiloa da. Pistiloak zonalde zabalagoa du oinarrian, obulutegia; han egoten dira obuluak.

Korolak eta kalizak inguratzen dituzte estaminak eta pistiloa.

2. PolinizazioaUgalketa sexualaren lehen pausoa polinizazioa da. Polena anteretatik pistilora igarotzeko proze-suari deritzo polinizazio. Lore gehienek estami-nak eta pistiloa eduki arren, lore bateko polena beste lore bateko pistilora joatea da ohikoena. Bi modu daude bidaia hori egiteko:

Intsektuen bidezko polinizazioa. ● Lore handi eta ikusgarrietan gertatzen da. Lore horiek, gaine-ra, likido gozo bat sortzen dute: nektarra, hain zuzen. Intsektuek ezagutu egiten dituzte lore dotore horiek, eta lorez-lore ibiltzen dira, haien nektarraz elikatzeko. Hori egitean, itsatsi egi-ten zaizkie polen aleak; gero, beste lore ba-tzuetara joandakoan, ale horiek haietan aska-tzen dira. w

Haizearen bidezko polinizazioa. ● Polinizazio honetan, landareek polen asko sortzen dute, eta haizeak garraiatzen ditu polenaren aleak, lore batetik bestera. Intsekturik erakarri behar ez dutenez, lore horiek txikiak izaten dira, eta ez oso ikusgarriak. Lore horietako askok ez dute korolarik izaten. e

e Haize bidez polinizatutako bi landare. A. Plantain handia. B. Oloa.

w Intsektu bidez polinizatutako bi landare. A. Basa-arrosa. B. Tximeleta-orkidea

A

A

B

B

obulutegia

antera

estamina

pistiloa

obuluak

kaliza

132815 _ 0018-0031.indd 24 21/5/09 11:00:52

25

2

3. Fruitua eta haziaPolinizazioaren ondoren, hazia eta fruitua eratzea da hurrengo pausoa.

Obuluek elikagaia biltzen dute, eta hazi egiten dira; eta hala, obuluetatik haziak sortzen dira. Ha-ziaren barruan enbrioia dago; hau da, jada sortzen hasi den miniaturazko landare bat. r

Fruitua obulutegitik sortzen da. Fruituak haziak ditu barruan. Fruituaren funtzioa hazi horiek ba-bestea eta zabaltzea da; hau da, landare-amaren-gandik urrun joan daitezen dezaten laguntzea. Funtzio hori hainbat modutan egiten dute. Hori dela eta, fruitu-aniztasun handia dago. Hona he-men zenbait adibide: t

Sagarrak, gereziak, aranak eta beste fruitu ba- ●

tzuk handiak eta urtsuak dira, animaliek jan di-tzaten. Jan ondoren, animaliek gorotzetan kan-poratzen dituzte haziak.

Kardulatzak eta beste fruitu batzuek kakoak ●

eta arantzak dituzte, animalien ileetan katiga-tzeko. Beraz, animaliek banatzen dituzte haien haziak.

Kardilaunak arinak dira, eta ile luzeak dituzte, ●

haizeak arrastan eraman ahal izateko.

4. Hazia ernetzeaHazia lurrera erortzen denean eta baldintzak egokiak direnean, hazia erne egiten da. Horixe da ugalketaren azken pausoa.

Haziak hezetasuna behar du, puzteko eta bere estalkia irekitzeko. Enbrioia hazi egiten da, pixka- naka, haziak barruan dauzkan elikagaiez baliatuz. Hala, sustraia lurzoruan hondoratzen da, eta zur- toina gorantz hazten da.

Hazian gordetako elikagaiak agortzen direnerako, landaretxo berriak sustraia izan ohi du, eta hos-toak ere osatuta izaten ditu. Beraz, gai da elika-dura-funtzioa bere kabuz egiteko eta landare hel-dua bihurtu arte hazteko.

t Zenbait fruitu. A. Kardilauna. B. Astigarraren fruitua. C. Kardulatza. D. Sagarra.Nola hedatzen dira ilustrazioan agertzen diren fruituak?

r Indabaren hazia, ebakita, enbrioia erakusteko.

Ugalketa gertatzeko, landare baten polenak beste baten pistilora iritsi behar du. Horren ondoren, obulua hazi bihurtzen da, eta obulute-gia, fruitu. Gero, hazia ernatu egiten da, eta beste landare bat bihurtzen.

1. Azaldu zer den polinizazioa eta nola jakin daitekeen lehen begiratuan lore bat intsektuen bidez ala haizearen bidez polinizatzen den.

2. Azaldu zein den fruituen funtzioa eta zein modutan betetzen duten funtzio hori.

Galderak

A

C

B

D

enbrioia zurtoina

sustraia

ernamuinahaziaren estalkia

biltegian gordetako elikagai- substantziak

132815 _ 0018-0031.indd 25 21/5/09 11:00:55

R08

R09

R10

Ideas TICRecomendaciones para manejar los archivos adjuntos

Los archivos adjuntos a los e-mail consumen espacio en los servidores de correo y pueden ser portadores de virus, pero son la forma más fácil de transferir documentos, fotos, etc. Si le parece, siga estas indicaciones:

• No abra archivos procedentes de personas que desconoce o, si lo hace, páseles antes el antivirus que tenga instalado en su ordenador.

• No envíe ficheros pesados (mayores de 1 o 2 Mb). Para intercambiar estos ficheros use otras alternativas, como el programa SkyDrive.

• No envíe más de cinco ficheros a la vez, aunque no pesen mucho.

• Si le interesa conservar un archivo adjunto, almacénelo en su disco duro y elimine después el correo.

Más información en la redLas plantas

http://museovirtual.csic.es/web_botanico/index.htm

Esta página permite reali­zar una visita virtual al Real Jardín Botánico de Madrid. Contiene animaciones sobre las partes de las plantas y un apartado final de activi­dades.

Para explicar

presentación

R11

Características de los descendientes según el tipo de reproducción

Utilice este recurso para explicar las relaciones entre las plantas progenitoras y sus descendientes que se exponen en el epígrafe 1.

Amplíe la imagen 1. Lea en voz alta la información del epígrafe 1 que se refiere a los estolones, los rizomas y los tubérculos, mientras los alumnos observan la imagen.

26

Para explicar

presentación

R12

El crecimiento de las plantas hacia la luz

Haga ver a los alumnos que las imágenes de esta presentación son fotos de un experimento real. Deténgase en la cuarta diapositiva (en la que dice que la tapa lateral se abre únicamente para hacer la fotografía y regar la planta) y pida a los alumnos que hagan conje­turas sobre lo que sucederá a la planta: ¿crecerá o no?, ¿nacerán hojas adentro, en la caja?, ¿las partes que crezcan dentro de la caja serán verdes? Luego, con­tinúe la presentación y compare sus conjeturas con lo que sucede en realidad.

UNIDAD 2

27

26

w A. Aldaxka landatzea. B. Txertaketa. Teknika horietan, landareen ugalketa asexualerako gaitasunaz baliatzen da.

Ugalketa asexuala eta landareen arteko harremana

Landareen bizimodua ulertzeko, eta gaia bukatze-ko, modu asexualean nola ugaltzen diren eta ha-rreman-funtzioa nola egiten duten ikusiko dugu.

1. Ugalketa asexualaLandare asko beren atal batzuen bidez ugaltzen dira, loreek eta haziek esku hartu gabe. Ugalketa era horri ugalketa asexuala deritzo, landare bakar batek esku hartzen duelako, eta ez bik, ugalketa sexualean gertatzen den moduan.

Modu asexualean ugaltzen diren landareetako ba koitza sortu duen landarearen berdina da. Ugalketa sexualaren bidez sortutakoek, aldiz, bi gurasoen ezaugarriak dituzte.

Naturan, landareek hainbat sistema erabiltzen di-tuzte modu asexualean ugaltzeko. Adibidez: q

Estoloiak. ● Lurzoruaren gainean horizontalean hazten diren zurtoinak dira. Tartean-tartean sus- traiak sortzen dituzte, eta hala, landare berri bat jaiotzen da.

Errizomak. ● Lurpeko zurtoin horizontalak dira. Erri-zomei ere zurtoinak ateratzen zaizkie gorantz, tar-tean-tartean, eta beste landare bat sortzen dute.

Tuberkuluak. ● Tuberkulua errizoma mota bat da. Errizoma hori lodituta dago, elikagaiak pilatze-ko. Patata, adibidez, tuberkulu bat da.

2. Ugalketa asexualaren erabilerakLandareek modu asexualean ugaltzeko duten gaitasuna erabilgarria da nekazaritzan. Adibidez, geranioak, mahatsondoak eta arrosa-landareak aldaxken bidez ugaltzen dira. Aldaxkak ernamuin bat edo beste dituzten zurtoin zatiak dira. Aldaxkak sustraia garatzen du, landatzean, eta beste landare bat sortzen du. w

Beste sistema bat ere erabiltzen da: txertake-ta. Landare baten zatia beste bati lotzean datza. Landare txertatuak sorburuko landarearen ezau- garriak izango ditu garatzean, nahiz eta beste landare batean txertatuta egon. w

A

q Zenbait ugalketa asexual. A. Tuberkulua. B. Errizoma. C. Estoloia.

A B

C

B

132815 _ 0018-0031.indd 26 21/5/09 11:00:55

27

2

3. Hazkundea eta mugimenduaInguruan gertatzen diren aldaketak hautematea eta horiei erantzutea da harreman-funtzioaren funtsa. Landareek, beste edozein izaki bizidunek bezala, erantzun egiten diote inguruari beren haz kundearen norabidea edo abiadura aldatuz, batez ere. Ikus ditzagun adibide batzuk.

Sustraiak beherantz egiten du, eta zurtoinak, ●

gorantz, lurzoruaren aldapa edozein delarik ere. Horretarako, landareek norabide bertikala zein den jakin behar dute.

Zurtoina eta hostoak argirantz orientatzen dira. ●

Landareak argia alde bakar batetik jasotzen duenean, zurtoina norabide horretan hazten da, eta hostoak argirantz orientatzen dira.

Landare igokariak, euskarriren bat ukitzen dute- ●

nean, haren inguruan kiribilduz hazten dira.

Bestalde, landare batzuen atalek mugimendu azkarrak egiten dituzte. Hala, mimosen hostoak, adibidez, itxi egiten dira ukitutakoan. Mugimendu horiek egiteko, hostoaren atal batzuk urez puzten dira, eta beste batzuk, berriz, hustu egiten dira. e

4. Eguraldia hautemateaLandareek ez dute berdin jokatzen urtaro guz tie-tan. Landare asko udaberrian loratzen dira, esate baterako. Baina, nola dakite landareek uda berria dela?

Urte sasoiari antzemateko modu bat argi-orduen eta iluntasun-orduen aldea da. Udaberrian, gauak laburtu egiten dira, eta egunak, luzatu. Argiak ordu gehiago irauten duela hautematen dute landare batzuek, eta loratu egiten dira.

Bestalde, landare askok eguna eta gaua bereizten dituzte. Hala, landare batzuen loreak ireki egiten dira egunez, eta gauez, itxi. Beste landare batzuek, aldiz, alderantziz jokatzen dute.

e Mimosaren mugimendua. A. Lehen argazkian, hosto guztiak irekita daude. B. Bigarrenean, ukitutako hostoa itxi egin da.

1. Zertan datza ugalketa asexuala?

2. Azaldu zer desberdintasun dagoen estoloien, errizomen eta tuberkuluen artean.

3. Zer zerikusi dauka landareen hazkundeak harreman-funtzioarekin? Azaldu, adibide baten bidez.

Galderak

Landareak modu asexualean ugaltzen dira, ez loreek ez haziek esku hartzen ez dutenean. Besteak beste, estoloiez, errizomez eta tuber-kuluez baliatzen dira. Landareek hazkundearen bidez eta beren atalen mugimendu azkarren bi-dez gauzatzen dute harreman-funtzioa.

A

B

132815 _ 0018-0031.indd 27 21/5/09 11:00:56

R11

R12

Ideas TICWindows Live SkyDrivehttp://skydrive.live.com/?mkt=es­us

SkyDrive es un servicio para guardar archivos. Actualmente ofrece 25 GB de almacena­miento, con un tamaño máximo por archivo de 50 MB. Se pue­den subir hasta 5 archivos a la vez con cualquier navegador.

Con SkyDrive es fácil almace­nar y compartir archivos y fotos con otras personas.

Más información en la red¿Cuánto sabes…?

http://www.catedu.es/arablogs/blog.php?id_blog=183

Navegando por este blog se puede encontrar un test de conocimientos sobre la uni­dad. Forma parte de un blog creado por el CEIP Mariano Castillo, de Villamayor de Gállego (Zaragoza).

Para evaluar

actividad interactiva

R13

actividad interactiva

R16

actividad interactiva

R14

actividad interactiva

R15

Ponte a prueba

Utilice estas actividades para lle­var a cabo una evaluación colec­tiva de la unidad.

El recurso 13 plantea preguntas sobre temas de toda la unidad. Puede pedir que las respuestas sean individuales o de toda la clase.

Con el recurso 14 puede aplicar algunos conocimientos relaciona­dos con la polinización.

El recurso 15 propone un texto con espacios para completar sobre la reproducción de las plantas.

El recurso 16 es un crucigrama con conceptos de toda la unidad. Puede dividir la clase en dos gran­des grupos y plantear la solución del crucigrama como un concurso.

28

Para explicar

presentación

R17

Observación de las partes de una flor

Esta presentación le ayudará a ex­plicar de forma gradual los pasos que hay que seguir para llevar a cabo la observación de las partes de una flor, propuesta en la sec­ción Aprende a hacer.

UNIDAD 2

29

28

7. Osatu esaldiak eta ordenatu, landare loredunak nola ugaltzen diren azaltzeko moduan.

a. …ri polinizazio deritzo. (1)

b. Hazia lurrera erortzen denean, … (…)

c. Haziak …tik sortzen dira eta fruituak, berriz, …tik. (…)

d. Polinizazioaren ondoren, … eratzen dira. (…)

8. Azaldu zer den aldaxka bat, zertarako erabiltzen den eta zer ugalketa mota den.

9. Hazi bat ernatu egin daiteke, eta hainbat zentimetro hazi, iluntasunean, fotosintesirik egin gabe. Nola liteke hori?

10. Gela batean, lorontzi bat leihotik gertu badugu, biratu egin ohi dugu noizean behin. Zure ustez, zertarako egiten dugu hori?

11. Argazkiko lorea orkidea bat da. Haren itxurak erle eme baten irudia ekartzen du gogora. Zure ustez, zertarako balio dio horreklandareari?

12. Azaldu zer gertatzen den bi marrazki hauetan:

1. Zer desberdintasun dago lorerik gabeko landareen eta landare loredunen artean? Eta gimnospermoen eta angiospermoen artean?

2. Ondorengo esaldiak ez dira zuzenak. Zuzendu itzazu:

a. Landareek elikagaia hartu behar dute.

b. Fotosintesia landarearen atal guztietan egiten da.

c. Landareek sustraitik hartzen dute karbono-dioxidoa.

d. Fotosintesia egitean, elikagaia eta ura sortzen dira.

3. Osatu fotosintesiaren eskema.

4. Azaldu zer diren hodi zurkarak eta liber-hodiak.

5. Zer funtzio dauka fotosintesiak? Eta arnasketak?

6. Kopiatu marrazkiak eta idatzi errotulazioa.

Ariketak

Aplikatu

Ulertu

......... .........

FOTOSINTESIA

ura .................. .........

A B

Arrazoitu

132815 _ 0018-0031.indd 28 21/5/09 11:00:57

29

2

13. Adierazi zer taldetakoa den landare bakoitza eta azaldu nola jakin duzun.

14. Aukeratu lore bat, behatu eta marraztu, aurreko pausoei jarraituz.

Lore baten atalei behatzen

Loreei begiratu batean beha dakieke. Baina xehetasun guztiak ikusteko, eskuko lupa bat edo begi biko bat erabiltzea komeni da.

Bai lupaz bai begi hutsez begiratzean, arretaz begiratzen baduzu, xehetasun interesgarri mordo bat aurkituko duzu. Jarraitu pauso hauei:

EGITEN IKASI

2

A B C D

1. Behatu loreari kanpotik eta egin marrazki bat. Erreparatu lorearen petaloen, sepaloen eta estaminen kopuruari, kopuru berak marrazteko.

2. Kendu petaloak eta sepaloak, pistiloa eta estaminak marrazteko. Helduren batek lagunduz gero, obulutegia ere motz dezakezu bizar-xafla batez.

3 Behatu estaminak eta pistiloak, lupa bidez, eta marraztu. Erreparatu batez ere anterari. Marraztu interesgarria iruditzen zaizun beste edozein xehetasun.

Gau-lorea Gau-loreaGau-lorea

132815 _ 0018-0031.indd 29 21/5/09 11:01:00

R13 R14 R15 R16

R17

Ideas TICTraductor multilingüehttp://translate.google.com/translate_t?hl=es#

Este servicio permite traducir una página web completa –introduciendo su URL– o un texto, pegándolo en la caja correspondiente y eligiendo de qué idioma a qué idioma que­remos traducirlo. Es necesario corregir estas traducciones, pues los resultados pueden llegar a ser sorprendentes.

Más información en la redLas plantas y los animales

http://contenidos.proyectoagrega.es/visualizar/es/es_20071214_2_0101203/false

Con esta actividad, inclui­da dentro de la web del proyecto Agrega, los alum­nos podrán repasar las di­ferencias y las semejan­zas existentes entre los animales y las plantas.

Para evaluar

actividad interactiva

R18

Resumen de la unidad

Este recurso presenta el resumen de la actividad 1 del libro del alum­no, con algunas palabras para completar por parte de los alum­nos. En los casos en los que un alumno elija una palabra incorrec­ta para llenar un espacio en blan­co, fíjese en qué palabra es, para aclararle posteriormente su error. Utilice esta actividad para valorar lo que han aprendido los alumnos a lo largo de la unidad.

Después de que los alumnos ha­yan completado el esquema de la actividad 2 de forma individual en sus cuadernos, amplíelo y complé­telo con la participación de todo el grupo.

30

Para explicar

Amplíe el texto y las fotografías de las plantas carnívoras. Después de leerlo, pida que relacionen la planta de cada fotografía con un dato concreto del texto. Destaque la importancia del objetivo que persigue esta página: distinguir in­formaciones erróneas.

UNIDAD 2

31

30

2. IKASTEN IKASTEKO. Kopiatu eta osatu eskema.

3. IKASTEN IKASTEKO. Idatzi, zure koadernoan, unitatean beltzez nabarmendutako hitzak. Gero, azpimarratu zure ustez garrantzitsuenak direnak eta definitu. Garrantzitsuenak soilik nabarmentzeko, ez azpimarratu hamar baino gehiago.

1. Irakurri laburpena.

Landare taldeakLandareak bi taldetan banatzen dira: landare loredunak eta lorerik gabeko landareak. Loredunek loreak eta haziak dituzte; loregabeek, aldiz, ez dute lorerik, eta espora bidez ugaltzen dira.

Lorerik gabeko landareen artean bi talde daude: iratzeak eta goroldio ak. Loredunen artean, beste bi: gimnospermoak eta angiospermoak.

Landareen elikaduraLandareek beren elikagaia sortzen dute fotosintesiaren bidez. Ura, gatz-mineralak, karbono-dioxidoa eta argia erabiliz, elikagaiak eta oxigenoa sortzen dituzte.

Landareen ugalketaLoreak dira landareen ugaltze-organoak. Ugalketa polinizazioarekin hasten da. Polena estaminetik pistilora igarotzeari deritzo polinizazio. Polinizatutakoan, obulua hazi bihurtzen da, eta obulutegia, fruitu.

Landareek ugalketa asexuala ere egin dezakete.

Berrikusi

Landare loredunak

......... eta ......... dauzkate.

LANDAREAK

Izaki bizidun zelulaniztunak. Fotosintesia egiten dute.

Gimnospermoak

Ez dituzte oso lore ikusgarriak.

Haziak .........(e)an sortzen dira.

Angiospermoak

Lore ikusgarriak dituzte.

Haziak .........(e)an sortzen dira.

Goroldioak

Txikiak dira.

.........ak .........(e)an agertzen dira.

Iratzeak

Goroldioak baino handiagoak dira.

.........ak soroetan agertzen dira.

Lorerik gabeko landareak

Ez dute ez .........rik ez ........rik. ......... dauzkate.

132815 _ 0018-0031.indd 30 21/5/09 11:01:01

31

2

GAI NAIZ…

Informazio okerrak bereizteko

Landare haragijaleak

1. Adierazi esaldi hauek zuzenak ala okerrak diren eta esan zergatik.

a. Landare haragijaleek animaliak harrapatzen dituzte eta, beraz, ez dute fotosintesia egiteko beharrik.

b. Inguru tropikal batzuetan, landare haragijale pila izugarria dago; horregatik, askoz txikiagoa da igelen, sugandilen eta beste animalia txiki batzuen kopurua.

2. Erreparatu binetari eta adierazizer oker ikusten duzun.

Beste landare haragijale batzuek hosto bereziak dituzte: intsektu edo animalia txikiren bat gainean pausatzen denean, hosto horiek itxi egiten dira. Azkenean, intsektua hil eta usteldu egiten da.

Badira urez betetako halako txarro txiki batzuk dituzten landareak ere. Intsekturen bat haietan erortzen denean, atera ezinik geratzen da, eta hil egiten da azkenean.

Landare batzuk oso gatz-mineral gutxiko lurretan bizi dira; hori dela eta, oso sistema berezia dute ezinbesteko substantzia horiek lortzeko: animaliak harrapatzen dituzte. Horregatik esaten zaie haragijale.

Landare haragijale asko itsaskorrak dira. Hala, intsektuak eta beste animalia txiki batzuk haiei itsatsita geratzen dira, eta hil egiten dira. Landareek substantzia batzuk sortzen dituzte animalien gor putzak desegiteko, eta barruan zituzten gatzak xur gatzen dituzte. Beraz, landareak ez du intsektua bera jaten, baizik eta usteltzen hasitakoan askatutako gatzak aprobetxatzen ditu.

Katutxo, katutxo...

132815 _ 0018-0031.indd 31 21/5/09 11:01:04

R18

Ideas TICGIMP. Programa de diseño y retoque fotográficohttp://www.gimp.es/

Gimp es una potente herra­mienta de edición, diseño y retoque fotográfico, simi­lar al Photo shop. Es un software gratuito (GNU). Tiene sus propios tutoria­les y, aunque aprender a utilizarlo puede ser dfícil al comienzo, los resultados son muy satisfactorios.