IZAKI BIZIDUNAK

1 - GAIAREN ESKEMA.............................................................1

2 - IZAKI BIZIDUNOK NOLAKOAK GAREN...........................2

2.1 ANTZEKO OSAERA KIMIKOA DUGU......................32.2 HIRU BIZI-FUNTZIO DITUGU..................................42.3 ZELULAZ OSATURIK GAUDE.................................4

3 - ZELULAK ETA ZELULA MOTAK.......................................5

3.1 ZELULAK NOLAKOAK DIREN.................................63.2 ZELULA MOTAK...................................................7-8

AURKIBIDEA

1-ESKEMA

1

IZAKI BIZIDUNAK NOLAKOA GAREN 2

Lurrean mota askotako izaki bizidunak bizi dira, eta bost erreinu handitan sailkatzen dira: moneroak, protoktistoak, onddoak, landareak eta animaliak.

2.1 ANTZEKO OSAERA KIMIKOA DUGU.

Izaki bizidun gustiok antz handiko konposatu kimikoz osaturik gaude. Batzuk ez-organikoak dira, eta beste batzuk, berriz, organikoak.

·Ez-organikoak molécula bakunak dituzte, eta horiek ez daude karbono atomoen katez osaturik: Ura eta gatz mineralak.

·Organikoak, molécula konplexuak dituzte, eta horiek beste atomo batzuen loturiko karbono atomoen katez osatuta daude : lipidoak, proteinak… 3

2.2 HIRU BIZI-FUNTZIO DITUGU.

Izaki bizidunok bizi-funtzio izena duten hiru prozesu multzo ditugu: elikadura, erlazioa eta igalketa.

-Elikadura: Elikagaiak zapore, usain eta itxura erakargarria duten eta nutrienteak eskaintzen dizkiguten produktu naturalak zein landuak. -Erlazioa: Izaki, gertaera edi ekintzen hartean dagoen lotura zerikusia. -Ugalketa: Ugalketa prozezu biologiko bat da, non organismo biziengandik banatuko eta bizi berriak sortzen diren.

2.3 ZELULAZ OSATURIK GAUDE.

Zelula: Zelula izaki bizidunek duten eta bizi-funtzioak bete ditzakeen unitaterik txikiena da.

Kopuruen arabera:-Izaki zelula bakarrak: Zelula bacará dute.-Zelula anitzekoa: Zelula asko dituzte. Hainbat

antolamentu-maila dituzte, kontuan hartuta ehunik, organorik, aparaturik edo sistemarik duten.

4

5

3-ZELULAK ETA ZELULA MOTAK

6

3.1 ZELULAK NOLAKOAK DIREN:

Zelulak mikroskopikoak dira, begi hutsez ezin ditugulako ikusi, mikroskopioarekin bai.

 ZELULEN OINARRIZKO EGITURA: Zelula guztiek mintz plasmatikoa, zitoplasma eta materiak genetikoa (ADN) dute.

MINTZ PLASMATIKOA: Zelula inguratzen duen bilkia oso mehea da, substantzia truquea erregulatzen du.

ZITOPLASMA: Zelularen barrua betetzen duen likido lodia, organulu zelularrak ditu (zelularen funtzioak betetzen dituzten egiturak)

MATERIAL GENETIKOA (ADN): Zuntz itxurako substantzia, zelularen jarduera kontrolatzen duena.

6

3.2 ZELULA MOTAK

Bi zelula mota: Prokariotoak eta Ekuariotoak.

ZELULA PROKARIOTOAK: Zitoplasman dute ADN a, zelula horma zurruna dute. Zelula prokariotoen organulu  bakarra ernbosomak dira. Prokariotoak bakterioen ohiko

zelulak dira 

ZELULA EKUARIOTOAK: Nukleoa izeneko organulu batean dute ADN a. Protoktistoen, onddoen, landareen eta animalien zelulak dira. 7

LANDAREEN ZELULAK: Kloropastoa dute, ura biltzen duten bakuolo handiak ere. Zelula

hormak zurrunak dute.

ANIMALIEN ZELULAK: Zentrioloak izeneko organuluak dituzte.

8

EGILEAK:

-GARAZI BARINAGARREMENTERIA

-MADDI GORRITXATEGI