IZAKI BIZIDUNAKZeluleaIzaki bizidun guztiak zelula izeneko egitura mikroskopiko batzuez ozotuta dagoz. Zelulek hiru bizi funtzino euren kontura egiteko gaitasuna daukie. Zelularen bizi funtzinoak

Zelulek nutrizinoa,erlazino eta ugalketa funtzinoak egiten dabez. Nutrizinoa: 1- Biziteko behar dabezan ura eta elikagaiak lortzen dabez ingurutik. 2- Hondakina kanporatzen dabez. Erlazinoa: 1- Inguruan gertatzen diran aldaketei antzemoten

deutzie. 2- Horreen arabera erantzuten dabe. Ugalketearen:Bidez,zatitu egiten dira.

Zelulearen atalak2 3 4

Mintza:Zelulea inguratzen dauan geruza da. Nukleoa :Zelulearen garuna da. Organuluak:Era askotakoak izan daitekez. 1-Batzuk elikagaiak dijeritzen dabez. 2-Bestebatzuk hondakinak botatzen dabez. Zitoplasmea:Mintzaren etanukleoaren artean dagoan substantzia da.

5

6 Landarak zelula azkok klorofila izeneko substantzia bat daukie zitoplasman. 7 Klorofilari esker landareak kolore verdea dauka.

Zelula bakarretik milaka milioi zelulara

Lurreko izaki bizidun guztiok oinarrizko osogai berbera daukagu:zelulea. Zelula bakarrez osotutako organismoei zelulabakar deitzen jake,eta modu antolatuan behar egiten daben zelula bik edo ge betetzeko modu kordinatuan.hiagoak osatutakoek barriz,zelulaniztun daukie izena.

Organismo zelula bakarrak8

Organismo zelula bakarrak izakirik bakunenak dira mikroskopio bidez ikuzi beharrekoak ainbat formatakoak (biribilduaketa luzangak) eta uretan naiz lehorretan bizi daitekez, bezteak, bezte bakterioak eta ainbat onddo nahiz, alga mota.

9 Batzuk mugitu daitezke flagelo izeneko egitura luzangen bidez.

Organismo zelulaniztuakIzaki zelulaaniztuak zelula daude,organismo garrantzitsuak betetzeko modu kordinatuan. askoz bizi osatuta funtzioak

Hainbat motatakoak daude begiz ikuzezinak uretako hartza bezala,mikroskopioz edo lupaz ikusi beharrekoak edo ta inongo tresnarik ez dugunik behar ikusteko,adibidez tximeleta edo ta elefantea. Izaki zelulaniztuen antolaketa

Izakibizidun zelulaniztuen ehunak, sistemaketa aparatuak sortzen dabez.

organoak,

Hainbat motatako zelulek ehunak sortzen dabez,adibidez,Muskulu ehunes, nerbio ehuna, ehun epiteliala eta hazur ehuna. 10Muskulu ehuna: Mugimenduaz ehuna da. arduratzen

11Nerbio ehuna:Estimuluak jasotzea eta horeei erantzuteaz arduratzen da. 12Ehun epiteliala:Organismoen estaltzeaz arduratzen dan ehuna. gainazala

13Hazur ehuna:Eskeletoari sendotasuna emoten deutsan ehuna.

Funtzino berbera beteteko batera behar egiten daben organoek aparatuak eta sistemak osotzen dabez.

Izaki bizidunen sailkapenaBost talde edo erreinu handitan sailkatzendira: 14Animalien erreinua. 15Landareen erreinua. 16Onddoen erreinua. 17Protistoen erreinua. 18Moneroen erreinua. Animalien erreinua

Animaliak izaki bizidun zelulaniztunak dira, beste izaki bizidun batzuez elikatzendira eta lekuz

aldatzeko ahalmena daukie. Animalia ornodunak eta ornobakoak bereizten dira. Animalia ornodunek barruko eskeletoa etabizkarrazurra daukiez,euren gorputzari formea emoteko eta barruko organoak babesteko. Bost taldetan banatzen dira:Arrainak, anfibioak, narrastiak,hegaztiak eta ugaztunak. Animali ornobakoakez daukie ez barruko eskeltorik ez bizkarrazurrik. Askok oskolez edo maskorrez babestuta daukie gorputza;ornobako ugaridago, Artropodoak, moluskoak,ekinodermatuak,anelidoak,knidariak eta poriferoak. Landareen erreinua Landarak izaki bizidun zelulaniztuak dira,euren elikagaia sortzeko ahalmena daukie eta mugitzeko ahalmena ere badaukien arren, ezinezkoa jake lekuz aldatzea,lurzoruari lotuta bizi diralako. Lorarik badaukien ala ez kontuan hartuta. 19Lorak daukiezan landarak edo landara fonerogamoak hazien bidez ugaltzen dira. 20Lorarik ez daukien landarek edo landara kriptogamoek (iratzeak) ez daukie ez lorarik

ez hazirik. Onddoen erreinua

Ondoak izaki bizidun zelulabakarrak zein bizidunen hondakinez elikatzen dira eta,mogitzeko ahalmena badaukien arren, ezinezkoa jake lekuz aldatzea lurzoruari lotuta bizi diralako. 21Onddozelulabakarrak:legamiak. 22Onddo zelulaniztunak:Perretxikoak. Protistoen erreinua

Protistoen erreinua izaki zelulabakarrez nahiz zelulaaniztuez osotuta dago. Elikatzekomoduaren arabera, algak eta protozooak bereizten dira.

23Algek:Elikagaia sortzeko ahalmena daukie, eta gehienak uretan bizi dira. 24Protozooak:Beste izaki bizidun batzuez elikatzen dira eta batzuk parasitoak dira,beste organismo baten barruan edo berari itsatsita bizi dira eta organismo haien elikagaiez elikatzen dira. Moneroen erreinua

Moneroak izaki bizidun zelulabakarrak hurreko ia inguru guztietan bizi dira, bakterioak sartzen dira erreinu honetan. Bermeo 2012-10-08

Unai Apraiz Zenon