IZAKI BIZIDUNAK ZELULEA Izaki bizidun guztiak zelulea izeneko egitaraua mikroskopioko batzuez osotuta dagoz.Zelulek hiru bizi funtzinoa euren kontura egiteko gaitazuna daukie. Zelulek nutrizino,erlazino eta ugalketa funtzinoak egiten dabez. Nutrizinoaren bidez,biziteko behar dabezan ura eta elikagaiak lortzen dabez ingurutik ,eta hondakinak kanporatzen dabez. Erlazino funtzinoaren bidez,inguruan gertatzen diran aldaketei antzemoten deutsie ( argia,tenperaturean ) eta horren harabera erantzuten dabe. Ugalketaren bidezzatitu egiten dira . ZELULAREN ATALAK Mintza,nukleoa,organuluak eta zitoplasmea. Mintza zelulea inguratzen dauan geruzea da Nukleoa zelularen garuna da. Organuluak era askotakoak izan daitekez , batzuk elikagaiak digeritzen dabez,eta beste batzun hondakinak botaten dabez. Zitoplasmea mintzaren eta nukleoaren artean dagoan zuztantzia da. Landara zelula askok klorifila izenko substantzia bat daukie zitoplasman.Klorolofileari esker, landareak kolore berdea dauka.

ANIMALI ZELULA

LANDAREN ZULULA Lurreko izaki bizidun guztiok, oinarrizko osagai brbera daukagu : zelulea. Zelula bakarrez osotutako organismoei zelulabakarrak

deitzen jake, eta modu antolatuan behar egiten daben zelula bik edo gehiagok osatutakoek, barriz zelulaniztun daukie izena ZELULA BAKARRETIK MILAKA MILIOI ZELULARA ORGANIZMO ZELULABAKARRAK Organizmo zellabakarrak izakirik bakuneak dira, mikroskopio bidez baino ezin daitekez ikusi.Hainbat formatakoa izan daitekez, luzangak edo biribilduak , hainbat ingurutan bizi daitekez, uretan edo lehorrean, batzuk mogidu egiten dira, flageo izeneko egitura luzanga batzuen bidez . Zelulabakarrak bakterioak eta hainbat onddo nahiz alga.

BAKTERIAK

ORGANISMO ZELULANIZTUNAK Izaki zelulaniztunak zelula batez baino gehiagoz osotuta dagoz . Organizmoak bizi funtzinoak bete daizan batu eta modu kordinatuan behar egiten dabe. Organizmo zelulaniztun begi hutsez ikusezinak dira , eta mikroskopioak edo lupak erabili beharra dago beste batzuk , inogo tresnarik erabili barik ikusi daitekez IZAKI ZELULANIZTUNEN ANTOLAKETA Izaki bizidun zelulaniztunetan , ehunak , organoak, sistemak ta aparatuak sortzen daez. Haibat motako zelulek ehunak sortzen dabez , adibidez , muskulu ehuna, nerbio ehuna,ehun epiteliala eta hazur ehuna.

>Muskulu zelulek muskulu ehuna sortzen dabe, mogimenduaz arduratzen dan ehuna. >Nerbio zelulek nerbio ehuna sortzen dabe estimuluak jasoteas eta mogimenduaz arduratzen dan ehuna >ehun epiteliala organizmoen gainazala estaltzeaz arduratzen dan ehuna. >hazur ehuna eskeletoari sendotazuna emoten deutsan ehuna. Mota guztietako ehunek organoak sortzen dabez. Funtzino berbera beteteko behar egiten daben organoek aparatuak eta sistemak osotzen dabez. HAZUR EHUNA

IZAKI BIZIDUNEN SAILKAPENA Bost talde edo bost erreinu anditan sailkatzen dira: animalien erreinua, landaren erreinua, onddoen erreinua, protistoen erreinua eta moneroen erreinua ANIMALIEN ERREINUA Animaliak izaki bizidunak dira, beste izaki batzuez elikatzen dira, eta

lekuz aldatzeko ahalmena daukie. Animalia ornodunak eta ornobakoak bereizten dira, bizkarrazurra daukien. Animalia ornodunek barruko eskeletoa eta bizkarrazurra daukiez, euren gorputzari formea emoteko eta barruko organoak babesteko. Animalia ornobakoak ez daukie ez barruko eskeletorik ez bizkar hazurrik askok oskolez edo makorrez babezsetuta daukie gorputza.Ornobako ugari dago, artropodoak, moluskuak, ekinodermatuak, anelidoak, knidarioak eta poriferoak. LANDARE ERREINUA Landarak izaki bizidun zelula niztunak dira, euren elikagaia sortzeko ahalmena daukie, eta, mogitzeko ahalmena ere badaukien arren, ezinezkoa jake lekuz aldatzea, lurzoruari lotuta bizi diralako. Landara fanerogamoak eta kriptogramoak bereizten dira, lorarik badaukien ala ez kontuan hartuta. Lorak dauiezan landarak edo fanerogamoak hazien bidez ugaltzen dira. Lorarik ez daukien landarek edo landara kriptogamoek (adibidez, iratzea) ez daukie ez lorarik ez hazik. ONDDOEN ERREINUA Onddoak izaki bizidun zelulabakarrak zein zelulanztunak dira, beste izaki bizi dunen hondakinez elikatzen dira eta, mogitzeko ahalmena badaukien arren, eziinezkoa jake lekuz aldatzea, lurzoruari lotuta bizi diralako. Onddo zelulabakarrak legamia. Onddo zelulaniztunak dira perretzikoa PROTISTOEN ERREINUA Protistoen erreinua izaki zelulabakarrez nahiz zelulaniztunez

osotuta dago, elikatzeko moduaren arabera, algak eta protozooak bereizten dira. Algek elikagaia sortzeko ahalmena dakie eta gehienak uretan bizi dira. Protozooak beste izaki bizidun batzuez elikatzen dira, eta batzuk parazitoak dira, beste oganismo baten barruan edo berari itsatsita bizi dira, eta organizmo haren likagaiz elikatzen dira. MONEROEN ERREINUA Moneroak izaki bizidun zelulabakarrak dira, eta ia lurreko inguru guztietan bizi dira . Bakterioak sartzen dira erreinu horren barruan

poriferoa

moluskua

anelidoa

ekinodermatuak

artropodoak

knidarioa

onddoa

protozooa

bakterioa