BIZKAIKO HITZA - Berria · 2018-06-08 · BIZKAIKO HITZA 4 b Iritzia Ostirala, 2018ko ekainaren 8a...

BIZKAIKOHITZA

JON URBE / FOKU

Duela 50 urte hil zuten Txabi Etxebarrieta bilbotarra, Tolosan, 23 urte besterik ez zuela b Francorenerregimenaren aurkako aktibista politikoa izateaz gain, zenbait poema bilduma idatzi zituen b 2-3

Historiarenbidegurutzeak

Galdakao Zalantzan dagoBilboko Metroaren 5. linea

egingo den, eta herritarrak kexu dira

7Azpiegiturak EkologistakMartxan-ek beste mugikortasun

eredu bat eskatu dio diputazioari

5Ostirala

2018ko ekainaren 8aIX. urtea356. [email protected]

Ainhoa Larrabe Arnaiz

Ikusmen zorrotzekoa

zela diote ezagutu zute-

nek; ameslaria zela, bere

heriotza aurrez ikuste-

raino. «Ezaguna da de-

nentzat nekez bukatuko

dugula 1968. urtea hilen bat izan

gabe». Txabi Etxebarrietak idatzi

zituen hitzok, 1968ko Aberri Egu-

naren testuinguruan ETAk kale-

ratutako agiri batean. Iragarrita-

koa bete zen handik gutxira, urte

hartako ekainaren 7an zendu bai-

tzen Etxebarrieta. ETAren eta

Euskal Herriaren historian mu-

garritzat jo da 1968ko ekaineko

gertakari hura, ziklo armatuaren

abiapuntutzat jotzen baita. Nora-

bide bikoitzekoa izan zen tiroke-

ta: Guardia Zibilak hil zuen lehen

etakidea izan zen Etxebarrieta;

eta, aldi berean, Etxebarrietak be-

rak egin zuen ETAren lehen hil-

keta.

«Lehengo batean, kalearen er-

dian Benta-Handi erdian, Xabier

anaia, hil zuten», abestu zion, ge-

rora, Telesforo Monzonek. Fran-

kismoaren aurkako borrokaren

ikur bihurtu zen Etxebarrieta, eta

hala mantendu da Euskal Herriko

oroimen kolektiboan. Etxeba-

rrieta Memoria elkarteak hainbat

ekitaldi antolatu ditu azken aste-

etan, 1968ko belaunaldi hura

omentzeko.

Atzo bertan, lore eskaintza egin

zioten Etxebarrietari Derioko hi-

lerrian; hain zuzen, 1968ko ekai-

naren 7tik mende erdia igaro de-

nean. Ezbairik gabe, testuinguru

berezian egin dituzte Etxebarrieta

omentzeko ekitaldiak, maiatzean

jakinarazi baitzuen ETAk «bere

egitura guztiak erabat desegin»

dituela, eta «bere ekinbide politi-

koa bukatutzat» jo duela. 23 urte

zituela hil zen Etxebarrieta, baina

itzal luzea utzi du. «Txabi lider

bat baino gehiago izan zen, lider

atsegina izan zen. Ez kalkulu hu-

tsagatik edo atsegin agertu nahia-

gatik, baizik eta biziki bihozbera

zelako». Hala deskribatu zuen

Jose Antonio Etxebarrietak anaia,

hil ondorenetan. Anaia nagusiak

eragin sakona izan zuen Txabi

Etebarrietaren pentsamendu po-

litikoan. EGIko kidea izan zen

Jose Antonio Etxebarrieta, baina,

EAJko zuzendaritzarekin izanda-

ko gatazken ondoren, ETAn sartu

zen. Ibilbide horrek zuzenean

eragin zuen Txabirengan.

Bigarren Mundu Gerra buka-

tzeko urtebete falta zela eta fran-

kismo betean murgilduta, 1944ko

urriaren 14an jaio zen Txabi Etxe-

barrieta, Bilboko Abando auzoan,

lau anai-arrebaren arteko hiru-

garrena. 13 urterekin hil zitzaien

aita, eta amak, Bilboko Udalean

zuen lanaren bidez, seme-alabek

ikasketak izan zitzaten ahalegi-

nak egin zituen.

Bilboko Eskolapioetan egin zi-

tuzten Lehen Hezkuntzako eta

Batxilergoko ikasketak etxeba-

rrietatarrek; hain justu, Franco-

ren erregimenaren aurkako ja-

rrera edukitzeagatik ezaguna zen

ikastetxean. Zientzia Ekonomi-

koko ikasketak egin zituen gero-

ra: Elkano kaleko eskolan lehe-

nik; Sarrikoko fakultatean gero.

Politika eta poesiaUnibertsitatean saretutako ha-

rremanek eragin zuzena izan zu-

ten Etxebarrietaren pentsamen-

du eta jardunean, baina, politika-

gintza ez ezik, literatura eta

zinema zituen gustuko. Horren

adibide da bilbotarrak utzitako

poesia sorta. Jardun politikoaga-

tik ezagun egin bazen ere, gutxia-

go ezagutzen da hark utzitako

ekoizpen literarioa. Whitman,

Neruda, Blas de Otero, Dostoievs-

ki eta Shakespeare zalea zen.

Hark idatzitako zenbait poema

bildu zituen Jose Maria Lorenzo

Espinosa historialari eta idazleak

Duela 50 urte, 1968ko ekainaren 7an hil zen TxabiEtxebarrieta ETAko kidea. Bi tiroketa izan ziren egunberean. Batean, guardia zibil bat hil zen, eta, bestean,bera hil zuten guardia zibilek, 23 urte zituela. Gazte hil bazen ere, itzal luzea utzi dute haren teoriapolitikoek. Hainbat poema bilduma idatzi zituen.

Erresistentziaren

behatxuloak

BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a2 b Astekoa

1969. urtean, Txabi Etxebarrieta.

Poesía y otros escritos. 1961-1967

liburuan. Gaztelaniaz idatzi zuenEtxebarrietak. Euskara ulertzenzuen, eta, ikasten ibili zen arren,ez zuen menperatzen. Oraindikere euskaratu gabe dago harenlana.

«Zentzugabea da txoriek he-

gaz egitea, / eta arrain urdinek

igeri egitea / zentzugabea da bizi-

tzea, legez, hiltzen garenok».1961eko ekainaren 4ko data dupoema horrek, eta Ruido de la

vida izeneko liburuan bildu zuen,1962ra bitarte idatzitako bestehainbat poemarekin batera. Ger-man Etxebarria unibertsitatekolagunari eskaini zion orduko lanhura, orduko garaiek berarenganizan zuten aztarnaren seinale.Unibertsitateko egutegiaren

erritmoa dute Etxebarrietarenhasierako poemek, Lorenzorenarabera. Opor sasoian idatzitadaude gehienak, eta, udazkenaeta negua iritsi ahala, sorkuntzamoteldu zuela azpimarratu duhistorialariak. Hil zuten arte idaz-ten jarraitu zuen; eta, era bateanedo bestean, bere bizitzaren az-ken zortzi urteen biografiarenerakusle izan daitezke idatzitautzi dituen letrak.

Mugarri izan ziren teoriak1963. urtea mugarria izan zenEtxebarrietaren bizitzan. Voces

de amianto y calma izeneko oler-ki bilduma osatu zuen urte har-tan. Anaia Jose Antoniok hiru ur-tez ohean utziko zuen eritasunahartu zuen irailean. ETAren bile-retan parte hartzeko zuen ezinta-suna zela eta, Txabik ordezkatuzuen ETAko hainbat bileratan,harik eta azaroan taldean sartzeaerabaki zuen arte.Bien bitartean, unibertsitatean

aktibista nabarmena zen Etxeba-rrieta. Bartzelona, Madril eta Bil-boko Zientzia Ekonomikoetakofakultateetan SEU ikasle sindika-tu falangistaren aurkako mobili-zazioak izan ziren 1963-64koikasturtean. Bizkaiko hiriburukounibertsitateko protestetan,Etxebarrieta aritu zen gidari. Hitzegiteko eta ingurukoak konben-tzitzeko zuen gaitasunagatik na-barmendu zen. Facultad eta Sa-

rrico izeneko ikasle aldizkarietanere idazle aritu zen, eta azken ho-rren zuzendari izendatu zuten.Artean, ez zuen ardurarik ETAn.Zibernetika ikastaroak eman

eta etxean eta akademia bateanklaseak ematen ibili zen lizentzia-tu ondoren; militantziaren hasta-penekin uztartu zituen irakaslelanak. «Nire herriaren tristurak /

ibai emaritsu bat balitzan / ito-

tzen dizkit erraiak». 1964an

Adonais Olerki Sarian aurkeztu-tako En pie de pensamientopoe-maren azken lerroak dira horiek.20 urte zituen orduan, eta ETAngero eta indar handiagoz entzu-ten zen Etxebarrieta anaien aho-tsa. Hirugarren olerki bildumaosatzearekin batera murgildu zenETAren jarduera aktiboan:1966an ondu zuen Las Turbias

potestadesbilduma. Urte berekoabenduan egin zen ETAren V. bil-tzarraren lehen zatia.1966 eta 1967 bitarteko V. bil-

tzarra gakoa izan zen: bertan era-baki zuen ETAk ziklo armatuiraultzailea praktikara eramatea,Euskal Herriaren errealitate poli-tiko eta soziala erabat aldatuz.Etxebarrietak teoria politikoiraultzailea landu zuen anaiare-kin batera, «askapen nazionaleta soziala» oinarri gisa har-tuz, «ekintza-errepresioa-ekintza» espirala martxanjarriz. Harena da subjektupolitikoa izendatzekoEuskal Herri langilea

kontzeptua ere. V. batza-rrean nagusitutako ikus-pegiak haustura ekarrizuen ETAren lehenbelaunaldiko hainbatkiderekin. Jose Luis Alva-rez Enparantza Txillarde-

gi-k, adibidez, orduan utzi zuenETA, ez baitzuen bortizkeriarenespiralean sinesten.Kubako iraultza, Aljerko gerra,

Txinako Mao Zedongen IraultzaKulturala... Urte haietan testuin-

guru berezia zegoenmundu osoko askapenmugimenduei zegokie-nez, eta eragin nabar-mena izan zuen horrekEtxebarrietaren pentsa-menduan. Bilkurarenondoren, ETAren ba-tzorde exekutiboko ki-de izendatu zuten.1967a zen. Ekintza ar-matua areagotu zen, etaerrepresio giroa nabar-mena zen. Etxebarrie-tak berak ihes egitea lor-

tu zuen 1967ko azaroaren 7an De-rion Poliziarekin izandako tiroke-ta batetik. Sasian zegoen ordutik.Urte hartako urriaren 10ean

idatzi zuen azken poema. «Amo-

rruz desagerraraziko nituzke

gure bizitzak / gorpuen joate izu-

garrira / non zu maitatzeak esta-

liko ninduen / itsasoak bere bu-

rua estaltzen duen bezala, era-

bat. / Arratsaldearen mugak ez

dira / itsasbazterraren zabalera

baino ez». 1967 arteko sorkun-tzak Versos sueltos bilduman

BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a Astekoa b 3

Txabi Etxebarrietaren irudia,

Zientzia Ekonomikoak ikasten

ari zen garaietan. BERRIA

daude jasota, Lorenzoren libu-ruan.

Hil zuten lehen etakidea1968ko ekainaren 7an hitzorduazuen Beasainen (Gipuzkoa), JokinGorostidi ETAko kidearekin. Iña-ki Sarasketarekin zihoan, lapur-tutako Seat 850 Coupe batean.Adunatik Villabonara doan erre-pidean, bi guardia zibilek etaki-deen autoa geldiarazi zuten. Poli-ziak lapurtutako autoa zela kon-turatzean, guardia baten kontraegin zuen tiro Etxebarrietak: JosePardines izena zuen, eta bertanhil zen. Ihes egin, eta hainbat or-duz Tolosako etxe batean ezkuta-tuta egon ziren. Ondoren, herri-tik irteteko saiakera egin zutenetakide biek. Baina Benta Haun-din, Guardia Zibilaren kontrol ba-tean, Etxebarrieta harrapatu, lu-rrera bota, eta tiroz hil zuten. 23urte zituen orduan bilbotarrak.Sarasketak ihes egitea lortu zuen;Errezilgo elizan ezkutatu zen, ha-rik eta biharamunean Poliziakatzeman zuen arte.Kate luze baten lehen begia

izan zen Etxebarrietaren hilketa:hainbat tokitan hileta jendetsuakegin zituzten bilbotarraren ome-nez, eta hamaika mobilizazio an-tolatu ziren gertakaria salatzeko.Baina ekitaldien kontrako poliziajazarpena ere berehalakoa izanzen. Gipuzkoako Arantzazukohamalau apostoluen gainean da-goen Pietatea bukatzen ari zenJorge Oteiza eskultorea Etxeba-rrieta hil zenean, eta, diotenez,hari eskaini zion 1968an pieza.«Seme hila, amaren oinetan, hauzerura begira dagoela, erregu-ka...». ETAk Gure reboluzioaren

lenengo martiria izeneko esku-papera kaleratu zuen bere lehenmilitante hila gogoratzeko. Halazioen: «Intelektual baten errebo-luzio bide bakarra, herrian egoteazela, eta beragaz batean eta berta-tik jazita jokatzea zela ikusi eban;faxista biolentziak uzten digunbide bakarra. Herriagaz guztizbat egin zen, beste dena, berenahiez, alde batera itxita, berebizitza ere bai». Bi hilabete eska-sera hil zuen ETAk Meliton Man-zanas, Espainiako poliziaburua.Aurrez prestatutako ETArenlehen ekintza armatua izan zenordukoa. Francisco Franco dikta-dorearen agindupean atxilotuenaurka erabilitako tortura meto-doengatik ezaguna zen Manza-nas, eta «torturatzailea» izateaegotzita hil zuten.Frankismo garaian sortu zen,

eta frankismoa borrokatu zuenTxabi Etxebarrietak. Erresisten-tziaren ikur da horregatik.

Hainbat poema bilduma sortu zituen Etxebarrietak1961etik 1967ra bitartean:‘Ruido de la vida’ izan zen lehena

Zientzia Ekonomikokoikasketak egin zituen Sarrikon;‘Facultad’eta ‘Sarrico’ ikaslealdizkarietan idazten zuen

Guardia Zibilak hil zuen lehenetakidea izan zen Etxebarrieta,eta, era berean, bera izan zen hil zuen lehen militantea

BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a4 b Iritzia

RPARAJETIKIgor Elordui Etxebarria

Ametsak

Ametsak dira, Euskal-tzaindiaren Hiztegia-ren arabera: lotan,irudimenak sortzen

dituen gertaerak edo irudiak.Urte asko dira gauean, lotan,ditudan ametsak gogoratzen ezditudala. Tarteka-marteka batenbatekin akordatzen naiz; guztizesnatu aurreko loaldiaren hon-darretan egiten diren horietako-ren batekin. Baina gomutandauzkat, batez ere, umezarokohiru, errepikariak zirelako etabat-batean arnasestuka esnatze-raino estura eragiten zidatelako. Esango nuke bolada luze xa-

marrean amestu izan nituela,kronologikoki, hurrengo erren-kadan: batean, lehenengoan,

amets egiten nuen korrika egingura nuela baina ezin nuela, han-kak lurrera iltzatuta bezala nitue-lako. Geroago, altuera handi ba-tetik jausten nintzela amestenhasi nintzen —zorionez ez nintzenlurrera sekula heldu, kar-kar—.Azkenik, aurrekoaren eboluzioa-edo, ametsean hegaz egiten nueneta etxeko leihotik irteten nin-tzen, airean, planeatzen.Horrenbeste urte igaro eta

gero, gauza bat egin dut: haiekametsek zer esan gurako zutenbegiratu Interneten. Bada, aurre-nekoak, amesgaizto totala Inter-neten arabera, autoestimu arazobat erakusten du. Eta nahi duzu-na ez lortzearen beldurra ere bai.

Bigarrenak interpretatzekoproblema gehiago sortzen ditu,gauza bat baino gehiago adierazdezakeelako, antza. Dena dela,ohikoena ei da subkontzientea arizaizula ohartarazten konponbi-dea jarri behar diezula zeure bizi-tzan ondo ez «doazen» gauzei.Hirugarren ametsari buruz,

ñabardura bat: ez omen da berdi-na hegaz egitea txoria izanik alahegazkinez, parapentez.. altu,baxu, itsasoaren gainetik, mendiartean... Ametsean ni neu nintzenhegaz egiten nuena; egin ere, eza-gun nituen kale eta etxe artean.Kasu horretan esan gura du nahizenuena lortu duzula eta bizitzazgozatzen duzula; finean, zorion-tsu bizi zarela. «Hara, bejondeia-

la, Igor, zerbait lortu huen, an-tza», esan diot neure buruari ja-kin dudanean. Ametsak dira, baita ere, Eus-

kaltzaindiaren Hiztegiaren ara-bera, itzarririk eratzen den irudi-pena, bereziki desira biziak eragi-na; gertagaitza izanik ere, gertadadin nahi den gauza. Haurtzaro-tik hona, halakoetatik, batzuetan

bale eta askotan kale. Denok be-zala. Neure-neureak (izan) direnamets metaforikoak hemen par-tekatzeko motiborik ez dago. Bai,ordea, askoren amets errepikaga-rria ere badena. Akordatzen? Etziko giza katerako Aneguria

& La Basuk egin duten bideokli-paren hitzetan laburbiltzen da:«Aske gure herrian, aske etorki-zunean, aske ura bezala... Buruja-be. Hankak iltzatuta dauzkagulairuditu arren, batzuek amildegiraeroriko garela esan arren... Jakin-go dugu hegaz egiten». Bai, behintzat, ez badiogu amets

egiteari uzten. Zeren eta, ametsakbaitakar ilusioa —Euskaltzaindia-ren Hiztegiaren arabera: poza; go-goa, itxaropen bizia—, eta ilusioakitxaropena —EuskaltzaindiarenHiztegiaren arabera: nahi edo de-siratzen dena gertatuko delakoedo lortuko delako uste ona—.Ekin eta jarrai dezagun ametsare-kin, beraz, Euskaltzaindiaren le-loak ere badioen legez.

Ametsak dira,Euskaltzaindiaren

Hiztegiaren arabera,itzarririk eratzenden irudipena,bereziki desirabiziak eragina;

gertagaitza izanikere, gerta dadin nahi den gauza

BIZKAIKO HITZAk irakurleen

eskutitzak plazaratzen ditu. Ez

dituzte 1.400 karaktere baino

gehiago izan behar, tarteak bar-

ne, eta BIZKAIKO HITZAk moz-

teko eskubidea du. Helbide ho-

netara bidali behar dira, izen-

abizenak eta herria adierazita:

Bizkaiko Hitza, Uribitarte kalea

18, 3-C, 480001 Bilbo.

Eskutitzak Internet bidez bidal-

tzeko bidaltzeko helbidea:

[email protected].

%

Euskara ikastekobonuak banatukoditu aldundiak

BILBO bBizkaiko Foru Aldundiak480.000 euro banatuko ditubonu bidez datorren ikasturtean,euskara ikasi eta A1 eta B1 mailakgainditu dituztela egiaztatzenduten ikasleentzat. Baldintzakbetetzen dituzten ikasleei 400euroko diru laguntza ematea au-rreikusi du aldundiak.

Irudia b Bilbo

Diputazioko garbitzaileak kalera atera dira berrizAstelehenetik asteazkenera bitarte, grebak egin dituzte Bizkaiko Foru Aldundiko garbitzaileak diren Garbialdi enpresako langileek. LAB, ELA, UGT,

ESK eta CCOO sindikatuek bat egin dute protestetan, azken urteetan sektorean sumatu duten lan baldintzen «okertzea» salatzeko. «Lan zamaren

areagotzea, lanaldi murrizketak, hogei lanposturen amortizazioa, 2010. urtetik izoztutako soldatak... Egoera jasanezina da, eta Garbialdi enpresak

soldataren %0,3ko igoerarekin konpondu nahi du auzia», salatu dute. Beste alde batera begiratzea egotzi diote langileek aldundiari. ESK

120.000BIZKAIRA EKARRIKO DEN

ZABORRA, TONATAN

Gipuzkoako eta Bizkaiko foru al-

dundiek datozen asteetan sinatu-

ko dute lurralde batetik bestera

zaborra eramateko hitzarmena.

Mutiloako zabortegian kabitzen

ez den Gipuzkoako hondakin

guztia Bilboko Zabalgarbiko

plantara eramango dute, bertan

errausteko; errautsak Artigas foru

zabortegira eramango dituzte

gero.

Ibai Maruri Bilbao Bilbo

Ekologistak Martxan-eko Juan

Pallaresek uste du Bilbo hegoal-

deko saihesbidea luzatzeak ez

duela zentzurik. «Hiru minutu

aurrezteko baino ez du balio, eta

horretarako hainbesteko dirutza

inbertituko da? Ez ditu auto pila-

ketak konponduko, eta kalte

egingo dio Bolintxuko natur gu-

neari». Bizkaiko Foru Aldundiak

saihesbidearen 1.b fasea aurkeztu

ondoren, talde ekologistak gogo-

eta egin du; txostena osatu dute,

diputazioak berak emandako da-

tuak erabilita. Uste dute agintari

politikoek egindako diagnostikoa

eta proposatu duten konponbi-

dea, biak direla «okerrak».

Paradigma aldaketa bat eskatu

dute. Uste dute kontuan hartu

behar dela Bilboko metropoliak

duen karga gaitasuna. «Zenbat

ibilgailu ibil daitezke metropoli-

tik, ingurumenari eta lurraldeari

kalte egin gabe? CO2 isuriek, za-

ratak eta gainontzeko kutsadurek

zenbatean eragingo dute herrita-

rren osasunean?», egin du gogo-

eta Enrique Antolin Ekologistak

Martxan-eko kideak. Hori guztia

neurtu eta kontuan hartu behar

dela ohartarazi dute. Beste mugi-

kortasun eredu bat gura dute.

Era berean, ordainpeko errepi-

deak ordaintzeko modua ere al-

datu gura dute. Bizkaiko Foru Al-

dundiak iaz ipini zuen martxan

gehienezko tarifa: Bizkaian, Bilbo

hegoaldeko saihesbidea, AP-8a

eta Artxandako tunelak erabiltze-

agatik, hilean, gehienez, 30 euro

ordaintzen dira. «Horrek erabile-

ra sustatzen du. Arazoa konpon-

du ordez, handitu egiten du. Mo-

du horretan, erabiltzaileek ez di-

tuzte benetan sortzen duten gas-

tua eta kaltea ordaintzen».

Bestelako bonu bat behar dela

uste dute: progresiboa. Autoan

bidaiari gehiago joanda gutxiago

ordainduko den eredu bat hobetsi

dute, ibilgailuak errepidetik ken-

tzen lagunduko duelako. Era be-

rean, gauez egunez baino gutxia-

go ordaintzea ere proposatu dute;

izan ere, egunez garraio publikoa

hartzeko aukera dago, baina

gauez ez. «Zigortu egin behar da

beste alternatiba batzuk daude-

nean ibilgailu pribatua erabil-

tzea», esan du Antolinek.

«Saihesbidearen arazoa sorre-

ran dago: bere neurriak puztu

egin ziren, 820 milioi euroren in-

bertsioa justifikatzeko», salatu

du Pallaresek. Datuak ekarri ditu

gogora. Azpiegitura aurkeztu ze-

nean, diputazioak esan zuen

24.000 ibilgailuk erabiliko zutela,

egunero. Horietatik 9.400 ibilgai-

lu astunak izango zirela aurreiku-

si zuten. Iazko datuei erreparatuz,

ordea, kalkuluak ez dira bete:

egunero 4.533 ibilgailu astunek

erabili zuten, batez beste. «Non-

dik aterako dituzte 9.400era iris-

teko falta diren kamioiak?». Hau

da, aurreikusitako ibilgailuen ia

%60 baino ez dira igarotzen, eta,

ibilgailu astunen kasuan, soilik

%48koa da portzentajea.

A-8a erabiltzen duten kamioie-

tako asko Bilboko Portutik irteten

dira. Horiek ere behera egin dute

nabarmen. Eta «askoz gutxiago»

izango dira Hegoaldeko Trenbide

Saihesbidea eraikitzen denean.

«Ze ibilgailu astunek erabiliko du

hegoaldeko saihesbidea, or-

duan?». Horregatik, Ekologistak

Martxan taldeak trenbide saihes-

bidea eraikitzeko eskatu du txos-

tenean. Beste trenbide bat ere

proposatu du Bilboko Portuaren-

tzat: Muskizetik Kantabriarantz

joango litzateke.

Bilbo Handian hamar merkata-

ritza gune daude, gehienak A-8

autobidearen inguruan.

Ballontikora metroz joan

daiteke. Gainontzekoe-

tara badago autobusa,

baina autoz joateko pen-

tsatuta daude, ibilgailu

pribatuarekin erosoagoa

baita erositakoa etxera

eroatea. Milioi bat joan-

etorri egiten dira astero

merkataritza gune ho-

rietara. Talde ekologista-

ko kideek uste dute gaiz-

ki kalkulatu dela trafiko

fluxua ere: diputazioak

AP-68arekin lotuko du

hegoaldeko saihesbidea,

baina joan-etorriak AP-8arekin

eta N-634 errepidearekin edo

Txorierriko lasterbidearekin lo-

tzeko izaten dira batez ere.

Ibilgailu gutxiagoOro har, errepide guztiak ibili dira

motel. Izan ere, krisialdi ekono-

mikoaren hasierarekin, gutxitu

egin ziren ibilgailuen joan-eto-

rriak. 2016an, gorako bideari ekin

diote berriro ere; 2017ko datuak

ez dira ezagutzen. Diputazioak

nahikoa iritzi dio hegoaldeko

saihesbidearen luzapena justifi-

katzeko. Antolinek ohartarazi du

oraindik ere urrun dagoela

2011ko kopuruetatik. Adibidez,

A-8an, Erletxeetatik Kantabriara

arteko tartean, eguneko 1.392

ibilgailu gutxiago ibili ziren iaz

duela zazpi urte baino. Gainera,

denbora gutxi iruditzen zaio:

«Joera aldaketa bat frogatzeko,

gutxienez, hiru urteko tarte bat

hartu behar izaten da. Urte bate-

an aldaketa egon izanak ez du

esan nahi joera horri eutsiko zaio-

nik datozen urteetan».

Handitik igarotzen diren ibil-

gailuen %5 baino ez dira paseko-

ak; hau da, metropoliko hirietan

sartzen ez direnak. «Diputazioak

berak proiektua aurkeztu zuene-

an, aitortu zuen %68 zirela

metropoliko herri batetik beste-

rako joan-etorriak. Horrek esan

nahi du bidaia horietako asko

garraio publiko bidez egin daitez-

keela». Horregatik, uste dute

mugikortasun politiketan garraio

publikoaren erabilera lehenetsi

beharko litzatekeela ezinbestean,

eta azpiegitura berriak baztertu.

«Arazoak errepide berriekin

konpontzen badira, erabiltzaile-

ek ez dute inoiz auto pribatua

etxean utziko».

Mugikortasuna aldatunahi dute ekologistek,saihesbidea luzatu ordezEkologistak Martxan taldeak Bilbo hegoaldeko saihesbideareninguruko txostena egin du b Bizkaiko Diputazioaren diagnostikoaokerra dela esan dute b Uste dute ez dela azpiegitura berririk behar

Auto eta kamioiak Bilbo hegoaldeko saihesbidean, goizean goiz. LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

Saihesbidearen arazoasorreran dago: neurriak puztu egin ziren, 820 milioireninbertsioak justifikatzeko»Juan PallaresEkologistak Martxan

«Zenbat ibilgailu ibil daitezkemetropolitik, lurraldeari kalteegin gabe? Nola eragingodiote isuriek osasunari?»Enrique AntolinEkologistak Martxan

‘‘

Gaiak b 5BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Joan den astean zabaldu zen albis-tea. Zorrotzaurre Talentuaren etaEzagutzaren irla bilakatu guranbeste pauso bat iragarri zuen Bil-boko Udalak: Kunsthal Goi Maila-ko Diseinu Zentroak adar berri batzabalduko du bertan. Papeleraeraikinean, hain zuzen. Irunen(Gipuzkoa) egoitza duen treba-kuntza zentro pribatua da Kunst-hal. Araba, Bizkai eta Gipuzkoan,Arte eta Goi Mailako Diseinu Es-kola publiko bakarra Gasteizendago. Eskaintza zabaltzeko espa-zio eske ari dira aspalditik, bainaez dute lortu. Hala, Sorkunde Bil-bao Madariaga eskolako zuzen-daria «aho bete hortz» geratu zenKunsthali Zorrotzaurren lekuaegingo ziotela entzutean. Bilboko Udalak zentro priba-

tuaren alde egindako apustuakritikatu du. Hainbat denboradaramate eurek goi mailako es-pezialitate guztiak eskaini ahal

izateko leku eskean. «Gaur egunez daukagu ez moda eta ez pro-duktua espezialitateak eskaintze-rik. Ikasketa horiek egin nahi di-tuztenek Euskaditik kanporajoan behar dute». Graduondoakere eskaini nahiko lituzkete, bai-na, horretarako ere, arazo beradaukate: «Ez daukagu non. Gureikasleek Bartzelonara, Madrileraedo Londresera jo behar dute,besteak beste».Egoera hori dela eta, harriduraz

jaso dute zentro pribatu bati ateakzabaldu izana Bilbon, sormen,arte, diseinu edota trebakuntzaarloen gune bilakatu nahi duteneremuan. «Hauek iritsi dira, etaeraikina eta berau konpontzekodirua jartzen dizkiete eskura?Ezin dut sinetsi».Aukera pribatu edo publikoaz

harago doan afera planteatu duBilbaok. Eskaintzari buruz zehaz-tasunak egin beharraz mintzatuda, eta «engainua» ere aipatu du.Kunsthalek hainbat aukera es-

kainiko ditu zentro berrian. Bes-teak beste, orain arte ematen zi-tuen Lorategien Diseinu eta Pai-sajismoaren graduondokoak. Goimailako titulazio ofizial gehiagoere eskainiko dituzte; besteakbeste, moda edo produktu disei-nuenak.

Eskaintzak aztergaiZentro biek eskaintzen dute gau-za bera graduen pareko direnikasketei dagokienez: goi mailakoikasketak diseinuaren arloan.Gasteizko zentro publikoak «es-karmentu handiagoa» duelaekarri du gogora, ordea: «Lauga-rren promozioa atera dugu jada;eurek oraindik lehenengoa ere ez.25 ikasle dituzte matrikulatuaguztira: Barne Diseinuan, sei le-henengo mailan, eta bi bigarrenmailan. Eta Diseinu Grafikoan,hamabi ikasle lehenengo mailan,eta bost bigarrenean». Datuoi erreparatuta, ondoko

ondorio hau atera du Bilbaok:

«Ikasketak ez daude bermatuta,lehenengo promozioa ere ez bai-tute atera. Eta ezinezkoa da esatealan munduan murgiltzerik izangoduten ere, ezta zein portzentaje-tan ere». Izan ere, zentroa Zorro-tzaurrera eramateko iragarpena-ren berri eman duten hainbat ko-munikabidek azpimarratu dutebertako ikasleak lan munduanmurgiltzeko duten aukera han-dia.Hala, «engainagarritzat» jo di-

tu Bilbaok «diseinuaren uniber-tsitate» gisa aurkezten duten me-zuak. Besteak beste, adibide gisaaipatu du Ikus Identitateari bu-ruzko masterra ez dela ofiziala,zentro pribatuaren beraren titulubat baizik.«Guk badugu ziurta daitekeen

ibilbide bat, bermatutako ikaske-tekin», esan du. Gaur egun 258ikasle dituzte goi mailako ikaske-tetan matrikulatuta: 148 BarneDiseinuan eta 110 Diseinu Grafi-koan. Aurten izango dute uniber-

tsitateko erdi mailako titulazioaduten Barne Diseinatzaile eta Di-seinatzaile Grafikoen laugarrenpromozioa. Gainera, 80 ikasle di-tuzte goi mailako zikloetan: 38 Ar-gazkilaritzan eta 42 Ilustrazioan.Tituluen baliozkotasunari eta

Kunsthali hirian lekua egiteariburuzko eztabaida horrez gain,bada hautsak harrotu dituen bes-te konturik ere. Papelera eraikinaegokitzeko lanetan 500.000 eu-roko inbertsioa egingo du BilbokoUdalak. «Gure eskola prest etapozik egongo litzateke egoitza batBilbon izanda», esan du Bilbaok.«Katalunian, adibidez, Goi Mai-lako Diseinu Eskola bakarra dago,eta zazpi egoitza ditu». Era horre-tako proiektu publiko bat nahikoluke Bilbaok ere.

CCOOren kritikaCCOO sindikatuaren irakaskun-tza adarra ere kritiko agertu daerabakiarekin. Zentro pribatua-ren irekiera prozesua azkarregiegiten ari dela sinetsita dago.«Kontrastatutako informaziogutxi» ematea egotzi die admi-nistrazioei. Eta hainbat komuni-kabidek agertu dioten babesa etabultzada gaitzetsi ditu, Araba,Bizkai eta Gipuzkoan dagoen erahorretako zentro bakar gisa aur-keztu dutela salatuta. «CCOOrenirakaskuntza adarra ez dago egi-tasmo pribatuaren aurka. Halaere, beti defendatuko du zerbitzupublikoek hobeto asetzen dituz-tela berdintasun, meritu eta gai-tasun bermeak, bai ematen di-tuen eduki profesionalei bai har-tzen dituen ikasleei dagokienez».Publikoaren alde egiteko beste

arrazoi bat ere aipatu du Bilbaok:matrikularen zenbatekoa. «Ezbadut dirurik ezin dut egin disei-nu ikasketarik?», galdetu du.Matrikularen zenbatekoa 6.000eurokoa da Kunsthalen. Jaurlaritzara azalpen eske deitu

zuen Bilbaok, baina han ez omenzekiten ezer. Kunsthaleko zuzen-dari Gaizka Zuazoren ahotik ereez du informaziorik izan. Komu-nikabideen bidez izan dute ira-garpenaren berri.

2019an hasiko da martxan2019-2020ko ikasturtean zabal-duko ditu ateak Kunsthalek Bil-bon. Ibilbidea gutxienez 75 ikas-lerekin abiatzea aurreikusi du.Hala ere, 320ra arte iristea aurrei-kusi dute, orain arteko datuekbestelako errealitatea irudikatzenbadute ere.Udalak berak egingo ditu erai-

kina egokitzeko lanak. Udazke-nean emango diete hasiera Ma-nuel Andonzak 1958an egin zueneraikineko lan horiei.

Bilbok diseinu ikasketa pribatuenalde egindako apustua salatu dute Goi mailako diseinu eskola publiko bakarra dago Araba, Bizkai eta Gipuzkoan b Harritutadaude Kunsthal zentro pribatua Zorrotzaurrera doala jakinda, eurak leku eske ibili baitira

Kunsthalek aurreratu ditu Bilboko Papelera eraikineko instalazioen diseinuaren irudi batzuk. KUNSTHAL

BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a6 b Gaiak


Ehun urte bete ditu Bilboko Muji-ka eskolak, Zazpikaleetako AndraMari kaleko bigarren zenbakian.Matrikulazioa gora doa, baina az-piegitura arazo larriak dituzte.Miren Exposito Llagunok (Bilbo,1982) 3 urteko alaba du bertan.Hark eman du arazoon berri. Azpiegitura aldetik Mujika es-

kolako egoera jasanezina dela

salatu duzue. Zer gertatzen da?

Zazpikaleetan dago eskola. Auto-ak eta furgonetak sartzen diragoizetan. Nahiz eta seinale batekadierazi ibilgailuak ezin daitezke-ela pasatu, ez diote egiten kasu-rik. Iaz, ehun kexa inguru jarri ni-tuen, udaltzainak egon zitezen.Aurten, ia egunero egoten dirabertan, gainerakoan ibilgailuakpasatzen direlako edo eskolarenatari aurrean aparkatzen dutela-ko. Arratsaldetan, 16:00etan ate-ratzen dira umeak. Orduan ez daegoten udaltzainik. Eta taxi gida-riak ibiltzen dira. Batzuk oso ha-rroputzak dira, eta pasatu egitendira, bai ala bai. Gurasook jarribehar izaten dugu horma bat osa-tuz, ez daitezen pasa. Bada bueltaemateko sartzen den autorik ere,umeak jolasean ari diren bitarte-an. Eta gurasook egon behar duguerrepidera begira une oro. Hori daarazo larriena.Horrez gain, teilatuan itoginak

dituzue.

Bai. Eskolak ez dauka kanpokopatiorik. Horren ordez, goiko so-lairuan estalitako patio bat dago.Iaz, konponketa txiki bat egin zu-ten, petatxuak jarrita. Baina, bes-teak beste, euriaren ondorioz, ito-ginak agertu dira berriro. Gaine-ra, teilatuko materiala uralitarenantzeko zerbait da. Beraz, udanbero handia egiten du, eta, hotzegiten duenean, hotz handia.Azpiegiturak txiki geratu zaizki-

zue?

Bai. Besteak beste, jantokia. Eus-ko Jaurlaritzak ratioak ezarri ditu:

23 ume Haur Hezkuntzan, eta 25Lehen Hezkuntzan. Lehen Hez-kuntzako geletan ez dira sartzen25 ume, ordea. Inondik inora. Bi-garren mailan, esaterako, 22 umedaude, eta goizetan biribileanesertzen direnean, hankak guru-tzatuta eseri behar dute; hankakluzatzen badituzte ez direlakosartzen. Motxilak eta jakak ere sa-rrerako hallean utzi behar dituz-te, gelan ez direlako sartzen. Ge-lak txikiak dira. Zenbat ikasle daude Mujika es-

kolan?

192 ume daude matrikulatuta.180 inguru geratzen dira janto-kian. Jateko bi txanda egon be-harko lirateke, baina, jantokiatxikia denez, lehen eta bigarrentxanden artean haur hezkuntza-ko 4 urteko umeak sartzen dituz-te. Beraz, jantokiko ordua esprintbat da umeentzat: 25 minutudauzkate bazkaltzeko. Denbora

hori pasatuta kanpoan egon be-har dute. Ezin dute jan lasai, eztaleku nahikoarekin ere. Zer konponbide eskatu duzue?

Teilatua behar bezala konpon de-zaten eta beste material bat erabildezaten, ez dadin izan hain hotzaeta hain beroa. Horrez gain, trafi-koa kontrolatzeko piboteak fin-koak izan daitezen nahi dugu. La-rrialdi zerbitzu batek pasatu be-har badu, aukera izango lukemandoari eman eta pibotea jais-teko. Gainerakoan, egunero egonbehar dute udaltzainek goizetan.Baina, larrialdiren bat gertatuzgero, joan egin behar dute, eta gugeratzen gara arriskuan. Eta arra-tsaldetan ez dira egoten inoiz.Gertatu izan zaigu umeak atera-tzeko ordua zela taxilari bat sar-tzea; gu aurrean jarri ginen, egoe-

ra azalduz. Eta berak esan zigunez zitzaiola inporta eta aurreraegingo zuela. Era horretako egoe-rak sarri izaten ditugu.Eta leku faltari aurre egiteko

zein konponbide ikusten du-

zue?

Eskola ondoan lokal bat dago hu-tsik. Lokal hori Eusko Jaurlaritza-rena eta udalarena da. Guraso el-kartetik haren eskean joan ginenudalera. Banan-banan joan ginenlokalagatik galdetzera. 327 metrokoadro inguru ditu. Eskolarakoaukera handia emango ligukejantoki handia edo psikogela egi-teko. Niri neuri erantzun zidatenlokala okupatuta dagoela. Bainajakin badakigu hutsik dagoela. Jarrera horren aurrean badauka-

zue zerbait egiteko asmorik?

Bai, bilera bat eskatu genuen Kol-do Narbaiza Hezkuntza zinego-tziarekin. Datorren astean ba-tzartuko gara berarekin, astearte-an. Gure asmoa da hurrengoegunean, asteazkenean, kalejirabat egitea eskolatik udaletxerai-no, 16:15 inguruan. Umeak etagurasoak kalejiran elkartukogara, eta udaletxe aurrean batukogara, protesta egiteko. Ea era ho-rretan ikusi eta entzuten gaituz-ten.Gainera, matrikulazio kopurua

handitu egin da.

Bai, eta A eredua desagertu da, etadenak daude D ereduan. Duela biurte bazegoen oraindik A eredua,eta orain osorik D eredua dago.Aurten, seigarren mailan, esate-rako, sei ume besterik ez dago.Baina seiren ordez 25 baleude, ezlirateke sartuko. Azpiegitura ho-beak izanda ikasle gehiago egonahalko lirateke.Hala ere, teorian ikasle gehiago

hartzeko gai omen da.

Nik esango nuke gehienez har de-zakeen ikasle kopurua ezartzekoorduan halla eta eskailerako me-troak ere zenbatuta egin zituztelakontuak. Gainerakoan, aurreiku-sitako kopuruak ez dira sartzen.

«Gurasook horma batosatu behar izaten duguautoak ez pasatzeko»

Miren Exposito Llaguno b Mujika eskolako gurasoa

Debekatuta egon arren eskola aurrean autoen joan-etorria pairatubehar dutela salatu du Expositok. Horrez gain, leku falta dute, etateilatuko itoginak konpontzeko eskaera ere egin diote Bilboko Udalari.

MARISOL RAMIREZ / FOKU

BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a8 b Berbetan

«Umeak eta gurasoakkalejiran elkartuko gara,eta udaletxe aurreanbatuko gara protestaegiteko»


Hamabi urtez landutako proiek-

tua baztertzeko aukera aztertzen

ari dira orain Eusko Jaurlaritza eta

Bizkaiko Foru Aldundia. Metroa-

ren lineari jarraipena eman eta

garraio hori Usansolora arte iris-

tea aurreikusten zuen bosgarren

linearen proiektua bertan behera

uztea aztertzen ari dira, hain zu-

zen. Unai Rementeria ahaldun

nagusiak eman zuen asmo alda-

keten berri, joan den astean, Ba-

tzar Nagusietan: «Metro sarea eta

Galdakao eta ospitalea lotu nahi-

ko genituzke, baina modu eragin-

korrean, gaur egun dauden az-

piegiturak aprobetxatuta». Hala,

azpiegiturak ez bikoiztearen alde

mintzatu zen. Eusko Legebiltza-

rrak trenbide trazaturako alter-

natiben azterketa bukatzeko es-

kaera egin berri dio Eusko Jaurla-

ritzari. Egoera horren aurrean,

EH Bilduk bere proposamena

aurkeztu du. Metroaren bosga-

rren linearen proiektuaren zati

bat aprobetxatu bai, baina Eusko-

trenen zerbitzuarekin lotzea da

haren asmoa.

Ibilbidea Usansolon bukatzea

aurreikusten zuen metroaren

bosgarren lineak. Lanen kostu

handiak eta aurreikusitako era-

biltzaile kopuru eskasiak eragin

dute, itxuraz, proiektua birpen-

tsatzeko erabakia. EH Bilduko ba-

tzarkide Zigor Isuskizak eman du

emaitzon arrazoietako bat: «Me-

troa Usansolon bukatuta, norma-

la da erabiltzaile kopurua txikia

izatea».

Iragarpen ofizialik ez dagoen

arren, komunikabide talde batek

eman du administrazioek buruan

izan dezaketen alternatibaren be-

rri: Euskotrenen Galdakaorako

ibilbidea hobetu eta herrigunera

sartuko den desbideratze bat au-

rreikusi dute. Zuatzotik Galdaka-

oko bihotzera eta handik Usanso-

lorako bidea lur azpitik joango li-

tzatekeela aurreratu dute.

EH Bilduk asteon aletu du urte-

betetik gora lantzen aritu den

proiektua. Sarratu, Galdakao eta

Usansolo lotuko dituen zortzi ki-

lometroko metro linea proposatu

du. Orain artean mahai gainean

egon den metroaren bosgarren li-

nearen proiektuaren zati handi

bat aprobetxatuko lukete; Galda-

kaora artekoa, hain zuzen. Han-

dik Usansolora arteko lotura ze-

lan egin aztertzear dute.

Galdakaon irteera bat izango

luke metroak, eta Usansolon, bi:

bata, herrigunerako, eta bestea,

ospitalerako. Hala, Sarratun ko-

nexioa egingo luke metroaren hi-

rugarren linearekin; eta, Usanso-

lon, Euskotrenekin. Sarratukoa

geraleku intermodal bihurtuko

litzateke. Bizkaibus zerbitzuare-

kin eta metroaren lehenengo eta

bigarren lineekin lotzeko aukera

ere eskainiko luke.

Proiektu osatuaProiektu integrala da planteatu

dutena, Durangaldetik, Bustu-

rialdetik eta Arratiatik iritsitako

bidaiariek Usansoloko ospitale-

rako zein Bilborako sarbide zuze-

na izatea aurreikusten duena. Eta

galdakoztarrentzat, «beharrez-

koa». Hala iritzi dio, Isuskizak ez

ezik, Bea Ilardia Galdakaoko EH

Bilduren bozeramaileak ere:

«Argi daukagu Galdakaok me-

troa behar duela». Ez edozelan,

ordea. Hasieratik azaldu dituzte

zalantzak bosgarren linearen tra-

zatuak jasotzen zuen ibilbideari

buruz. «Ez genuen ulertzen nola

hain garestia zen azpiegitura ba-

tek ez zuen inolaz ere Euskotre-

nen linearekin lotura zuzena au-

rreikusten».

Hala ere, jakin badakite Galda-

kaora metroa iritsita ez direla bu-

katuko mugikortasun arazoak.

Hori dela eta, proposamen inte-

grala osatu dute. Metro lineaz

gain, beste bi planteamendu egin

dituzte: N-634 errepidea atsegin

egiteko plana, eta bidegorri eta

bide berdeen sarea.

«Errepide honek beldurra

ematen du». Hala laburbildu du

egoeraren analisia Isuskizak.

Egoera hori iraultzeko hainbat

arlo kontuan izan behar direla

uste du koalizioak: oinezkoek es-

pazioa berreskuratzea eta garraio

pribatua murriztea, hain zuzen.

Hala, errepidearen formatua al-

datuko dute. Hainbat proposa-

men egin dituzte: espaloi zabala-

goak jarri, bidegorri zentral bat

ipini, ibilgailu pribatuentzako

bide bakarra utzi eta beste bat au-

tobusentzako bide bilakatu...

«Ibilgailu pribatuaren erabilera

zailduko dugu herritarrek garraio

publikoaren alde egin dezaten».

Gainera, Larrabetzutik zein

Arratiatik iristen diren autobuse-

tako bidaiariek metroaren hiru-

garren linea hartzeko geralekuak

aurreikusi dituzte proiektuan.

Konexio puntu horiei esker, «ga-

rraio aldaketa azkar, doako eta

erosoak» aurreikusi dituzte. Ho-

rretarako, txartel bakarraren al-

deko aldarrikapena ekarri dute

gogora.

Lotura gune horiei esker, Txo-

rierritik eta Arratiatik Bilbora do-

azen autobusek A-8 hartu eta bi-

dea azkarrago egingo lukete, eta

N-634 arinduko litzateke. Errepi-

de hori atsegin bihurtzeko lanak

berehala egin daitezkeela azaldu

dute EH Bilduko kideek, metroa-

ren lanei itxaron gabe.

BidegorriakBidegorri eta bide berdeen sareek

osatuko lukete proposamena.

Besteak beste, Atxurira arteko

trenbidea zerbitzutik kanpo gera-

tzen denean, erabiliko ez den ere-

mu guztirako aurreikusi dute sa-

rea.

Hala ere, Ilardia sinetsita dago

Unai Rementeria ahaldun nagu-

siaren asmoak bestelako bidean

Galdakaorakometroarenasmoa, geldiMetroaren bosgarren linea ezbaian dago, etaalternatibak aztertzen ari dira b Mugikortasunproposamen integrala aurkeztu du EH Bilduk

Metroaren hirugarren linearekin egingo luke lotura zuzena bosgarren lineak, EH Bilduren proposamenean, Sarratun. FOKU



TS

TEATURAS019 IK2-0182

TUNIBER

TEATSIT

4AINAK 1EK

AINFORMAZIO SAIO

R

TS

ogik

u dit

an t

ear

eta z

TERMAS

TUNIBER

egtatrse eorteko sorkizuneket

ango du ahal iztaealak gauzerr

etse, enprerr, enprsk eedu dualarirE

?azabiltz

sionalefoazio prspezialize

t izao enplegu bezktaalitK

AKR

TEASITA

anoet

uzu,

utoiek pr

en bila

o ek

ogik

zantukzHe

aetudeaken KsenprE

akzngeniaritI

.anika izero aukekzgiltmur

egtatrse eorteko sorkizuneket

anoet

ziak

edagon..mondrwww

tonomia ZientrGas

zantukzHe

akerrtemastatsituniberdu/

doazela. «Jadanik ibilgailu priba-

tuaren erabileraren aldeko apus-

tua egin du, Lamiakoko ibai azpi-

ko tunela eta Supersurra luzatze-

ko iragarpenekin. Guztiok or-

dainduko ditugun 600 milioi ho-

riek zalantzan jartzen dute me-

troa Galdakaora iritsiko denik».

Dituen asmoei buruz argi hitz egi-

teko eskatu diote, herritarrek zein

proiektu babesten duten erabaki

dezaten.

Ibai Maruri Bilbao Getxo

Hamazortzi hilabete

ditu Gominola-k.

Bobtail arrazako

txakur iletsu bat

da. Getxon bizi da,

Bizkaian, Lantegi Batuek duten

lantegietako batean. Bertako be-

harginak elbarriak dira. Eta eure-

tako batzuekin olgetan egiten du.

Adimen urritasuna dutenen za-

hartze goiztiarra atzeratzeko tai-

lerretako batzuen protagoniste-

tako bat da. Parte hartzaileek esti-

mu handitan dute txakurra.

Gomideitzen dute eurek.

«Bizkaiko Foru Aldundia

ohartu da adimen urritasuna du-

ten pertsona batzuk goizago za-

hartzen direla. Horrek arazoak

sortzen dizkie lanean eta bizitzan.

Horri aurre egitea izango da dato-

zen urteetan edukiko dugun

erronka handietako bat», azaldu

du Bizkaiko Gizarte Ekintza dipu-

tatu Isabel Sanchezek. Horrega-

tik, 2015ean, Lantegi Batuekin

harremanetan jarri ziren, elkarla-

nean zahartze goiztiar horri aurre

egiteko programa bat probatzeko

asmotan. Lantegi Batuetako or-

dezkariek onartu zuten erronka.

Getxoko lantegi honetan eta

Lantegi Batuek herrialde histori-

koan dituzten beste hirutan ibili

dira lanean: Basauri, Zalla eta

Otxarkoagako zentroetan. Emai-

tzarekin pozik daude. Balantze

positiboa egin dute bi erakunde-

ek. Horregatik, Gizarte Ekintza

Sailak berarekin ituna duten eta

elbarriei enplegua ematen dieten

beste enpresa eta elkarte batzue-

tara zabalduko du egitasmoa.

Bost izen aipatu ditu Sanchez Ro-

blesek: Usoa, Ranzari, Gallereta,

Gaude eta Rafaela Maria. Orotara,

sei enpresa eta elkarte horiek lu-

rralde osoko 1.410 elbarriri ema-

ten diete enplegua, diputazioak

diruz lagunduta.

Adimen urriko pertsonen bizi

itxaropenak gora egin du azken

urteetan. Gaur egun, Lantegi Ba-

tuetan urritasuna duten pertso-

nen %59,8k 40 urtetik gora dituz-

te, eta %35,2 50 urtetik gorakoak

dira. «Normalean, pertsona

hauek mende erdia betetzen du-

tenean hasten dira zahartzaroa-

ren sintomak igartzen, baina ger-

ta daiteke narriadura sintomak

arinago ere agertzea». Kasu ho-

rietan ezinbestekoa da prebentzio

lanak egitea. Tailer hauek horre-

tarako balio diete. Hartara, erreti-

roa hartu arte jarraitu ahal izango

dute lanean, horrek ematen dien

autonomiari eutsiz. Gainera, lana

gizarte harremanak mantentze-

ko modu aproposa da pertsona

hauentzat.

Artea, musika eta dantzaGomi-ri esertzeko agintzen diote,

eta eseri egiten da. Lurrean etza-

teko esaten diote, eta luze-luze

jartzen da. Zerbaiten bila joateko

eskatuz gero, berehala ekartzen

du. Ariketaren helburua txakurra

heztea da. Baina horrek progra-

man parte hartzen duten elbarriei

egiten die mesede. Txakurra ai-

tzakia bat da ariketa fisikoa egin

dezaten. Hartara, mugitzera be-

hartzen dituzte, olgetan eginez.

Eta, era berean, rolak aldatzen di-

tuzte. Izan ere, normalean adi-

men urritasuna dutenei besteek

esaten diete zer egin. Gomi-rekin,

ordea, eurak dira aginduak ema-

ten dituztenak. Esperientzia era-

bat berria da eurentzat.

Tailerreko protagonista txaku-

rra izateak badu beste abantaila

bat. Pertsona hauetako batzuek

berba egiteko zailtasunak dituzte.

Horren ondorioz, kosta egiten

zaie ezezagunen aurrean komu-

nikatzea. Gomi-k, ordea, ez ditu

auzitan jartzen, ez du haiek esan-

dakoa eta esateko modua epai-

tzen: agindutakoa betetzen du,

besterik ez. Horrek konfiantza eta

segurtasuna ematen die tailerre-

tan parte hartzen dutenei.

Gomi-rekin jolastea ez da ari-

keta bakarra. Adibidez, kamiseta

eta eskularru zuriak aldean, argi

ultramoreak dituen areto batean

sartzen dira, musikaren erritmo-

ra mugitzera. Hartara, oin eta es-

kuetako mugikortasuna lantzen

dute. Feldenkrais metodologia,

biodantza, musika terapia, errea-

litate birtuala, mindfulness, arte

terapia, serious games... Askota-

riko tailerrak daude programan.

EHUko Fisioterapia sailak Fel-

denkrais metodoaren eraginkor-

tasuna frogatu du. Ikerketa bat

egin du, eta Research in Develop-

mental Disabilities aldizkarian

argitaratu ditu emaitzak.

Adimen urriko pertsonei zahartzarogoiztiarra atzeman eta atzeratzekoproiektu bat probatu dute diputazioaketa Lantegi Batuek. Emaitzarekin pozik,beste enpresa batzuetara hedatuko da.

Zahartzaroa

atzeratzeko

Txakurrari hainbat ariketa egiten irakasten diote tailerretan. BIZKAIMEDIA

Gomi taldeko beste kide bat da Lantegi Batuen fabrikan. BIZKAIMEDIA

«Pertsona hauek 50 urtebetetzean hasten dirazahartzaroa igartzen;narriadura sintomakarinago ager daitezke»Isabel Sanchez RoblesBizkaiko Gizarte Ekintza diputatua

BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a10 b Gaiak

Ibai Maruri Bilbao Bilbo

Antonio Trueba

kronikagilearen

arabera, XIV eta

XV. mendeetan,

Bizkaiko Batzar

Nagusietarako deia herrialde his-

torikoko bost gailurretatik egiten

zuten: Sollube, Kolitza, Ganeko-

gorta, Oiz eta Gorbeiatik. Deiadar

mendi horietan adarra jotzen zu-

ten, eta sua pizten zuten batzarki-

deek batzarra egingo zela jakin

zezaten. Azken urteetan, Deiadar

Mendien Eguna egiten da ekaine-

ko lehen domekan; txandaka, ur-

tero mendietako batera igotzen

dira, adarrak jotzera. Joan den as-

teburuan egin zuten aurtengoa.

Irailean, pauso bat gehiago egin-

go da: Deiadar Xtreme lasterketa

egingo da; bost gailurrak lotuko

dituen mendiko lasterketa. Aur-

tengoa lehenengoa izango da, eta

aurrerantzean bi urtean behin

egitea izango da asmoa.

«Deiadar mendien historia

hartu, gaurkotu, eta lasterketa

bihurtu dugu. Bizkaiko mendiza-

leen artetik jaio da ideia, euren ar-

tean badirelako ibilaldi hau egi-

ten duten batzuk». Antolatzaile

taldeko Fernando J. Perezek esan

du ahalegindu direla ahalik eta

ibilbide laburrena antolatzen,

baina ezin izan dutela 200 kilo-

metrotik behera jaitsi. «Mendiak

dauden lekuan daude. Azken ba-

tean, Bizkai osoa zeharkatzen

duen lasterketa bat da». Gogora

ekarri du badela herrialde histori-

koa inguratzen duen ibilbide bat,

Bizkaiko kanpoko eraztuna ize-

nez ezaguna dena: GR-123. Las-

terketa hau «barruko eraztuna»

izan daitekeela esan du. «112 uda-

lerrietatik herenak zeharkatuko

ditu, bi parke natural, biosfera

erreserba... Daukagun natura eta

kultura ondare guztia ezagutzeko

aukera egongo da».

Gernika-Lumoko batzar etxe-

tik abiatuko da lasterketa, arbola-

ren oinetatik, eta bost deiadar

mendietara bidean, beste biak ere

bisitatuko ditu: Gerediagakoa eta

Abellanedakoa. Bizkaiko Batzar

Nagusietako presidente Ana Ma-

dariagak esan du ateak «parez

pare» zabalduko dituztela laster-

karientzat, antolatzaileentzat eta

lasterketa ikustera joango dire-

nentzat. «Gure parlamentu ho-

nentzat esangura handia dauka

mendi mitiko hauek eta hiru ba-

tzar etxeak lotzeak. Gainera, kul-

tura, tradizioa, historia, inguru-

menarekiko errespetua eta nor-

bere ezinak gainditzeko ahalegi-

na uztartzen ditu proba honek,

eta balio horiek oso interesgarriak

iruditzen zaizkigu».

Aitortu dute goi mailakoentza-

ko lasterketa dela. Hainbesteko

luzera duenik ez dago penintsu-

lan; soilik beste bi, Europan. Ho-

rregatik, hainbesteko gaitasuna

ez duten lasterkarientzat beste

lasterketa bi antolatu dituzte: 105

kilometroko Deiadar Ultra, eta 45

kilometroko Deiadar Maratoia.

Abuztura arte egongo da izena

emateko epea. Dagoeneko dor-

tsalen erdiak banatuta daude.

Bost mendi martxaParte hartzeko beste modu bat

ere egongo da. Lasterketak egingo

diren egunetarako, deiadar men-

dietarako martxa bana antolatu

dute. Hau da asmoa: lehen laster-

kariak igaroko diren ordurako

iristea gailurretara, haiek anima-

tu ahal izateko. Hala, lasterketa

ikusi eta mendiaz gozatu ahal

izango da. Bariku goizean igoko

dira Sollubera, eta zapatu arra-

tsaldean Oizera. Ganekogorta,

Kolitza eta Gorbeia, berriz, bariku

ilunabarretik zapatu goizera arte-

an igaroko dituzte. Hau da, mar-

txak ere gauez egingo dira.

Bereziak izango dira, ez baita

ohikoa mendira gauez joatea.

Mendia gustuko duten guztiak

parte hartzera animatu ditu. Ada-

rrak eroateko gonbita ere egin

dute, Erdi Aroan legez, tontorre-

tan batzarrerako deia egiteko. In-

gurumena zainduko dutela hitze-

man dute antolatzaileek, eta ber-

din jokatzeko eskatu dute.

Bizkaiko bost deiadar mendiak batuko dituen lasterketa egingo da irailean. 200 kilometroko ibilbidean bi parke natural eta 32 herri zeharkatuko dituzte.

Historia, naturan lasterka

Bizkaiko gailurrik garaienetatik igaroko da mendi lasterketa. DEIADAR XTREME

HIRU LASTERKETAK

Deiadar Extrem

Irteera.Gernika-Lumon, irailaren

14an, 10:00etan.

Helmuga eta denbora muga.

Gernika-Lumon, irailaren 16an,

18:00etan (56 ordu).

Distantzia.200 kilometro.

Parte hartzaileen muga.200.

Desnibel positiboa.11.000 m.

Desnibel negatiboa.11.000 m.

Gehieneko garaiera.1.482 me-

tro, Gorbeian.

Gutxieneko garaiera.10 metro,

Gernika-Lumon.

Nondik igaroko da.Gernika-

Lumo, Abellaneda eta Gerediaga-

ko batzar etxeak, Gorbeia eta Ur-

kiolako parke naturalak, hamar

mendilerro, 27 gailur eta 32 herri.

Anoa guneak.Sollube, Fika, Za-

mudio, Bilbo, Eretza, Abellaneda,

Kolitza, Ridagas gaina, Sodupe,

Krutziaga, Arakaldo, Bikotzgane,

Arrabako aterpea, Urkiola, Gere-

diaga, Oiz eta Albiz.

Bizi oinarriak.Balmasedan (90.

kilometroa) eta Barazarren (156.

kilometroa).

Deiadar Ultra


14an, 23:00etan.


Gernika-Lumon, irailaren 15ean,

00:00etan (25 ordu).

Distantzia. 105 kilometro.

Parte hartzaileen muga. 350.

Desnibel positiboa. 5.200 m.

Desnibel negatiboa. 5.200 m.

Gehieneko garaiera.1.026 me-

tro, Oizen.

Gutxieneko garaiera.Metro bat,

Kortezubin.

Nondik igaroko da.Hamahiru

gailur, Urdaibaiko biosfera erre-

serba, bost mendilerro eta heme-

retzi herri.

Anoa guneak.Sollube, Almika,

Altamira, Kortezubi, Akorda, Au-

lesti, Ganbe eta Albis.

Bizi oinarriak.Ereñon (61. kilo-

metroa).

Deiadar Maratoia


16an, 09:00etan.


Gernika-Lumon, irailaren 16an,

18:00etan (Bederatzi ordu).

Distantzia.45 kilometro.

Parte hartzaileen muga. 500.

Desnibel positiboa.2.200 m.

Desnibel negatiboa.2.200 m.

Gehieneko garaiera.684 metro,

Solluben.

Gutxieneko garaiera.Sei metro,

Bermeon.

Nondik igaroko da.Lau gailur,

hiru mendilerro eta hamar herri.

Anoa guneak.Zallobante, Sollu-

be, Almika, Altamira eta Forua.

Bizkaiko mendizaleenartetik jaio da ideia,euren artean badirelakoibilaldi hau egiten duten batzuk»Fernando J. PerezAntolatzailea

«Ingurumenarekikoerrespetua, historia eta norbere ezinakgainditzeko ahaleginauztartzen ditu»Ana OtaduiBatzar Nagusietako presidentea

‘‘



BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a12 b Proposamena


Hirigunetik eta

ohiko aretoe-

tatik alde egin

dute, aurten

ere, arte esze-

nikoek. Beste-

lako eremuen bila, izaera propioa

duten lekuetan lurreratzen ha-

siak dira Bilbon. Auzoz auzo, ka-

lean, denen esku aurkezten ari

dira gogotsu prestatutako lanak.

Denetarikoak: zirku garaikidea,

clown-ak, magia, ikus-entzuleen

parte hartzea eskatzen duten jar-

duerak zein kaleko antzerki ikus-

kizunak. Hiri osoko oihala maiatz

hasieran altxatu ostean, martxan

jarraitzen du Eszena Kalera pro-

gramak.

Urtetik urtera handituz doa

eskaintza. Aurten, 24 konpainiak

58 emanaldi eskainiko dituzte,

denera. Maiatzean hasita, irailera

arte izango dira saioak. Iaz,

hemezortzi taldek 50 emanaldi

programatu zituzten.

«Kalitatea, originaltasuna eta

berrikuntza». Horiek dira dato-

zen hiletan Bilboko auzoetan

ikusi ahalko diren lanen ezauga-

rri nagusiak. Hala ekarri du gogo-

ra antolatzaile lanetan aritu den

udalak. Asteburuan bertan aur-

kituko dituzte ikus-entzuleek lan

berritzaileon zenbait eredu.

Ume, gazte eta heldu asko ere

erakartzen dituzten bideo jokoak

ditu oinarri horietako batek. Pac-

man dantz ikuskizuneko prota-

gonistek dantzan jarriko dituzte

ikus-entzuleak. Ameztu Produk-

zioak konpainiako aktoreak

agertokiaren gainean zein ikusle-

ekin bat eginda ariko dira, gora

eta behera.

Pantailako bola guztiak jatea

helburu zuen Pac-man bideo

joko ospetsuan parte hartuko du

Txema Forok. Joko horrek bere-

zitasunak ditu, ordea. Bolatxoak

jateko dantzan egin behar da.

Egin beharko dituen dantza

proba guztiak gainditzeko, DJ

Casetteren laguntza izango du,

baita bertaratzen diren ikus-

entzuleena ere.

Familia osoarentzako emanal-

di gisa aurkeztu dituzte denak.

Hortzmuga konpainiak Femmes

eramango du, gaur, Zorrotzako

Azoka plazara. Neoaktibista

sozial bilakatu diren adineko

emakume batzuen aldarrikapen

kantua dakar ikuskizunak. Poli-

tikoki egokitzat jotzen ez den

aldarrikapen bat egingo dute goi-

tik behera beltzez jantzitako

antzezleek. Kalean zein espazio

publikoetan esku hartzeko pen-

tsatuta dago, sorreratik bertatik,

ikuskizuna. Publikoaren parte

hartze aktiboa bilatuko dute pro-

tagonistek.

Zientzia fikzioa ekarriko du

asteon taularatuko duten hiruga-

rren ikuskizunak. Espazio zaba-

laren eremu txiki bat bihurtuko

da Atxuriko Enkarnazio plaza,

Areto barruko emanaldiei lekukoa hartu die Eszena Kalera programak, eta, haren barruan, hiruikuskizun eskainiko dituzte asteburuan, Atxurin, Zorrotzan eta San Adrianen. Auzoak kalekoikuskizunen agertoki bihurtuta daude maiatzaz geroztik, eta hala segituko dute irailera bitartean.

Espazioaren konkista

Primatium, un tropiezo en la carrera espacial ikuskizun mutuak bi astronauta ditu protagonista. EL MONO HABITADO

Proposamena b 13BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8aIKUSKIZUNAK

Auzoz auzo barreiatuko dira,

Bilbon, Eszena Kalera progra-

man prestatutako saioak.

Gaur

18:00.Primatium. Un tropiezo

en la carrera espacialantzezla-

na, El Mono Habitado konpai-

niaren eskutik. Atxurin, Enkar-

nazio plazan.

18:30.Hortzmuga konpainiak

Femmes taularatuko du, Zorro-

tzako Azoka plazan.

Bihar

13:00.Pac-man dantz taulara-

tuko du Ameztu Produkzioak

konpainiak. San Adriango fron-

toian.

Ekainak 13

18:30.Kantu Kolorek Far West

aurkeztuko du, Iralako Eskurtze

parkean.

Ekainak 16

12:30.Txapela buruan eta dan-

tza munduan, Eidaberekin. Zo-

rrotzako Azoka plazan.

18:00.El Gran Rufusek Pink

Impacteramango du Masus-

tegiko futbol zelaira.

Ekainak 17

12:30.Pink Imact. El Gran Rufus

konpainiaren eskutik, Otxarko-

agako Ugarte plazan.

13:00.Dramagia y Toni La Sal

konpainiak La famiglia Toron-

boleaurkeztuko du. Zurbaran-

go Panera plazan.

Ekainak 22

18:30.Primatium. Un tropiezo

en la carrera espacial. El Mono

Habitadoren eskutik, Boluetan,

metroaren irteeran dagoen

plazan.

19:00.Sudurkeriak konpainiak

Amama Lutxirekin Saltsa Pla-

zandantza saioa eskainiko du,

Matikoko Uzturren plazan.

19:00.El Gran Rufusen Pink

impact,Abusuko Ibaizabal pla-

zan.

Ekainak 23

17:00.Ordu magikoa, Hodei

magoarekin. San Ignazion.

18:00.La famiglia Toronbole,

Dramagia y Toni Salen eskutik.

18:30.Far west, Kantu Kolore-

ren eskutik. Olabeagako udal-

tegian.

18:30.Malicia konpainiaren

Bienvenidos al paraíso si pue-

des soportarlo, San Ignazio pla-

zan.

20:00.Aimar & Ciaren Etxea /

Casa / Home, San Ignazion.

20:30.Nimu konpainiaren Ni

pies ni cabeza, Peñaskalen.

Ekainak 24

17:00.Aimar & Cia taldearen

Etxea / Casa / Home,Abusun.

gaur. Bi espaziontzi batetik beste-

ra ibiliko dira, hegan, bakoitza

bere aldetik. Oinezkoei espazioko

mapak aurkeztu eta norantz egin

behar duten galdetzen ariko dira,

eta asko eta asko ezustean harra-

patuko dituzte astronauta lane-

tan ariko diren antzezleek.

Hegan doazela, bi espazion-

tzien ibilbideak gurutzatu egingo

dira, eta Enkarnazio plazan topo

egin eta elkar joko dute. Ordura

arteko egoera are bitxiago bilaka-

tuko da handik aurrera.

Trafiko istripuetan gertatu ohi

den legez, aseguruaren kontuak

konpontzeko agiriak aterako

dituzte astronautek. Eztabaidan

hasiko dira. Elkar ulertzerik ez

dutenez izango, kaskoak kendu-

ko dituzte. Eta orduan iritsiko da

ezusterik handiena. Primate

bana azalduko da kasko bakoi-

tzaren azpitik; baina bata espezie

batekoa da, eta bestea, beste

batekoa.

Uztail eta irailean ere baiHoriexek dira asteongo saioetan

ikus-entzuleek aukeran izango

dituzten emanaldiak. Hala ere,

aukera handia eta zabala dute

oraindik. Orain artean, maiatzera

eta ekainera mugatzen zen pro-

grama. Aurten, uztailean eta irai-

lean ere eskainiko dituzte ikuski-

zunak. Saioak euskaraz edo

gazteleraz zein mutuak izango

dira, eta gaiak eta estiloak ere

askotarikoak izango dira.

Berritasuna ez da auzoak kul-

tur arloko sormen lan ugariren

agerleku bilakatzea. Azken urte-

etako berritasuna da zirkuitu

baten gisa diseinatuta datozela

aspaldion emanaldi horiek. Eus-

kal Herriko kale arteen zirkuitu-

rik handiena bilakatuta dago,

hala, Bilboko Eszena Kalera pro-

grama.

Kale Nagusia eta Areatza kale-

ko emanaldi handien taula

bihurtuta ikustera ohituta daude

bilbotarrak zein bisitariak.

Oraingo honetan, Olabeaga,

Abusu, Masustegi, Peñaskal,

Bolueta, Uretamendi, Elorrieta,

San Ignazio, Irala, Ibarrekolanda

eta Atxuri hartuko dituzte kaleko

artistek. Horixe da-eta progra-

maren helburua: «Zenbait pro-

posamen eszeniko auzoetara

hurbiltzea, bertako kaleak ani-

matzea eta auzokideen parte har-

tzea eta era horretako ikuskizu-

nekiko harremana bultzatzea».

Horrez gain, arte eszenikoetako

bertako profesional eta taldeei

euren lanak ikus-entzuleei hur-

biltzeko aukera ere eskaintzen

diete.

Bilboko Zirkuitua areto barru-

ko emanaldien programari leku-

koa hartu dio, hala, Eszena Kale-

ra programak. Programazio

deszentralizatua eta arte eszeni-

koak indartzeko beste bultzada

baten gisara aurkeztu du udalak.

Uda eta haren ostekoakProgramak eten bakarra izango

du: abuztuan. Hiria hustu ohi den

garaian, kaleko emanaldiak ere

eten egingo dituzte. Irailean itzu-

liko da, kaleko giro biziaren parte

gisa. Besteak beste, Trapu Zaha-

rra konpainiak Sefini eramango

du Olabeagara. Euren atrezzo

guztia saltzera kalera aterako

diren bi komikoren istorioa pla-

zaratuko dute. Konpainia zahar

bateko bi aktore beterano dira.

Kontratu prekarioak besterik lor-

tzen ez dutela eta, konpainia itxi

behar dute. Material guztia sal-

tzen duten bitartean, euren ibil-

bide artistikoaren errepasoa

egingo dute.

Arte eszenikoetako sektorea-

ren egoera ezegonkorraren isla

izan daiteke, beraz, antzezpena.

Errealitatetik gertu egon zitekeen

istorio hori fikzioa eta zientzia

fikzioa ardatz dituzten beste isto-

rio batzuekin nahastu edo tarte-

katuko da. Kalitatea eta umorea

ez dute faltako antzokiko sabaia

zerua izango duten ikuskizunek.

Sefini emanaldia irailean taularatuko dute, abuztuko etenaldiaren ostean. TRAPU ZAHARRA

Ikus-entzule guztiak aztoratuko ditu Femmes ikuskizuneko protagonisten zalapartak. KIÑUKA

Saioak euskaraz edogazteleraz zein mutuakizango dira; gaiak etaestiloak ere,askotarikoak

Euskal Herriko kale arteen zirkuiturikhandiena bilakatutadago Eszena Kaleraprograma

MUSIKA

ABANTOTremenda Jauria.

bGaur, 22:00etan, Gallartako

plazan.

AMOROTOTxapelpunk, Gozategi

eta DJ Txurru.

bBihar, 23:00etan, plazan.

BAKIORosebud.

bBihar, 22:00etan, Irubiden.

BALMASEDAEllas.

bGaur, 20:30ean, Skamtan.

BARAKALDORednik.

bGaur, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDONorte Flamenco.

bGaur, 20:30ean, Ria de Murosen.

BARAKALDOWi Bouz.

bBihar, 20:00etan, El Tubon.

BARAKALDO 7 Almas eta

Ad Eternum.

bBihar, 20:30ean, Mendigon.

BARAKALDORabino Arana,

Vomitando Desperdizios eta

Ajako Pako.

bBihar, 21:30ean, Edaskan.

BARAKALDOSabes Muy Bien

eta Brad New Sinclairs.

b Igandean, 13:00etan, Pormetxeta

plazan.

BASAURI Izaro.

bGaur, 20:30ean, Social antzokian.

BASAURINorthern Psycho Fest:

Motorzombies, Breakin’ Bones,

Dirty Boogies eta The Reverendos.

bBihar, 21:00etan, Txarraska

gaztetxean.

BERMEODemonio de Niño.

bBihar, 20:30ean, Lorea Rocken.

BILBOUdal Txistulari Banda:

Herri baten soinuak.

bGaur, 19:00etan, Areatzan.

BILBO Iñaki Basabe.

bGaur, 19:30ean, Bidarte

kafetegian.

BILBOBilboko Orkestra Sinfonikoa:

Ravel, 80 urte.

bGaur, 19:30ean, Euskaldunan.

BILBOCris Mendez eta

Lino Suricato.

bGaur, 20:00etan, Cotton Cluben.

BILBOThe Proud Outsiders eta

Rum for All.

bGaur, 20:00etan, Shaken.

BILBOPery Fly.

bGaur, 20:00etan, Goiri Ederren.

BILBOEmays eta Andre Berri

abesbatzak.

bGaur, 20:15ean, Ibaizabalgo

Artzain Onean.

BILBOKnock Knock Jokes.

bGaur, 20:30ean, La Campa

de los Ingleses tabernan.

BILBOLong John.

bGaur, 20:30ean, Eguzki tabernan.

BILBOTxapel Reggae:

General Levy eta Heartical Sound.

bGaur, 21:00etan, Stage Liven.

BILBOLos Blues Morning

Singers.

bGaur, 21:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOAlberikola.

bGaur, 21:30ean, Hacerian.

BILBOThe Rebels eta Libe.

bGaur, 21:30ean, Azkenan.

BILBOFyahbwoy & Forward Ever

Band.

bGaur, 21:30ean, Santana 27n.

BILBOThe Owl Project, Nazca

eta Imimuri DJ.

bGaur, 22:00etan, Itsas Museoan.

BILBOArt After Dark: Andhim,

Zombies in Miami eta Galiano.

bGaur, 22:00etan, Guggenheim

museoan.

BILBOEmpty Files eta Ksus Belly.

bGaur, 22:00etan, Iralako jaietan.

BILBOMud Candies eta Noa Voll

Damn & The Hell Drinkers.

bGaur, 22:30ean, Kafe Antzokian.

BILBOLast Fair Deal.

bGaur, 22:30ean, Atxuriko jaietan.

BILBOUnai Eps.

bGaur, 22:30ean, Ambigun.

BILBOXatiro.

bGaur, 23:30ean, Artxandan.

BILBO Juan Zelada.

bGaur, 00:00etan, La Riberan.

BILBOGoiuri & Ismene.

bGaur, 01:00ean, Kremlinen.

BILBORiverside Underdogs.

bBihar, 12:30ean, La Riberan.

BILBOPaul Arambula, Myriam

RZM eta Passion Farolas.

bBihar, 20:00etan, Le Larraskiton.

BILBOTrees Will Tell, Killerkume,

Backbone eta Holy Txala.

bBihar, 20:00etan, Shaken.

BILBO Jonathan Yelamos.

bBihar, 20:00etan, Itxas Biden.

BILBOLa Ley de Mantua.

bBihar, 20:30ean, Cotton Cluben.

BILBOSharif.

bBihar, 21:00etan, Santana 27n.

BILBO 747 Federales eta Fakeba.

bBihar, 21:30ean, Azkenan.

BILBOWAS, Za!, Mazmorra, Twist

eta Shout Djs.

bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOAtasko eta Ready Aim Fire.

bBihar, 22:00etan, Mytho aretoan.

BILBOAnita Parker eta Koban.

bBihar, 22:00etan, Iralako jaietan.

BILBO Jonathan Merino.

bBihar, 22:00etan, Basoan.

BILBOTodos los Fuegos.

bBihar, 00:00etan, La Riberan.

BILBOPlay The Game: Queen

taldeari gorazarre.

b Igandean, 12:00etan,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOLa Pompe.

b Igandean, 12:30ean, La Riberan.

BILBOGeneral Lee.


Crazy Horsen.

BILBOMoreno Ochotegui.

b Igandean, 18:30ean, Coppolan.

BILBOPokey Lafarge eta

Gill Landry.


Kafe Antzokian.

BILBOEl Cuarteto de Nos.

b Igandean, 21:00etan, Azkenan.

BILBO1968.

bAsteartean, 21:00etan, La Nuben.

BILBOTomatito.

bAsteazkenean, 20:00etan,

BBK aretoan.

BILBOThe Troy Redfern Band.

bOstegunean, 21:00etan,

La Nuben.

BILBOEli Paperboy Reed Meets

The High & Mighty Brass Band.

bOstegunean, 21:30ean,

Kafe Antzokian.

BILBOMariampolleta.

bOstegunean, 00:30ean,

Kremlinen.

DURANGOOrion Child, Taken

eta Incursed.

bGaur, 22:00etan, Plateruenan.

DURANGOPatxi Dinamita.

bBihar, 18:30ean, CNTren egoitzan.

DURANGOSilboberri Txistu

Elkartea: Durango hiria.

bBihar, 20:00etan, San Agustinen.

DURANGOTrigger Prototxelo.


Intxaurren herriko tabernan.

ERANDIOGarilak 26 eta

DJ Markelin.

bBihar, 23:30ean, Goiherrin.

ERMUAStorbais: 25 urte.

bBihar, 23:00etan, Orbe plazan.

GETXORafa Arnau.

bBihar, 19:00etan, Ereagako

tabernan.

GETXOFeel Acoustic.

bBihar, 21:00etan, kirol portuan.

GETXOProud Oursiders

eta Sully Riot.

bBihar, 22:30ean, Zear Biden.

GETXORed Clover.

b Igandean, 13:00etan, Ereagako

tabernan.

GETXOGuda Dantza.


Andres Isasi musika eskolan.

IGORRE Jai Alai Orfeoi Jarrilleroa,

Luis Iraurrizaga abesbatza eta

Zamudioko Kamara Korala.

bBihar, 20:00etan, Lasarte aretoan.

JATABEDekot.

bGaur, 22:00etan, kultur etxean.

MUNGIABohemian Soul.

bBihar, 22:00etan, Zubikoan.

MUXIKATooth, Dientes de Luna,

Urrats, Revolta Permanent eta

Kool Things.

bBihar, 21:30ean, Gazte Egunean.

Bilbo b Antzerkia

Gazteen bihotzak, punpa lasterreanPilotalekuan topo egiten duten neska eta mutil gazteen istorio eta jolasak bildu ditu Agerre Teatroak Frontoia,

begiz eta hotsez lanean. Maite Agirreren gidaritzapean, dantzak eta musikak leku handia hartuko dute agerto-

kiko frontoian, eta gazteen gorputzak, ahotsak eta bihotz taupadak punpa lasterrean ibiliko dira asteazkenean,

EHUren Antzertiola faktoriaren eskutik, Bizkaia aretoan. Sarrera doakoa izango da, lekuak bete arte. ANTZERTIOLA

BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko ekainaren 8a14 b Agenda

Agenda b 15BIZKAIKO HITZA


OTXANDIOAnita Parker eta

State Alerta.

bGaur, 22:30ean, Mekoletan.

PLENTZIAThe Bilbobillies.

b Igandean, 13:00etan, Boutique

Bahia hotelean.

PORTUGALETEFear Crowd, Kobra & The Lotus eta Unset.

bGaur, 21:00etan, Grooven.

PORTUGALETEHowlers.bGaur, 21:30ean, Rock Volatinen.

PORTUGALETEMeridian, Atlantida eta Huts.

bBihar, 20:30ean, Grooven.

SANTURTZIEuskal Beer Fest: Colajets.

bGaur, 20:00etan, Gernika

parkean.

SANTURTZIEuskal Beer Fest: Cloverwind.

bBihar, 19:30ean, Gernika parkean.

SOPELAPutakaska eta

Subversion X.

bGaur, 21:00etan, Plaza Beltzan.

SOPELA Jonathan Merino.

bGaur, 22:00etan, Peñon jatetxean.

SOPELAAle & The Hops.

bGaur, 22:30ean, La Triangun.

SOPELARadio Revolucion eta

Northern Lions.

bBihar, 21:00etan, Plaza Beltzan.

SOPELAoao Tomba.

b Igandean, 13:00etan, La Triangun.

ZALDIBARMississippi Queen.


gaztetxean.

ZIERBENACharlie Cosh & Mikel

Gaztañaga.

bBihar, 23:30ean, Skull Barren.

ANTZERKIA

BARAKALDOGran Cabaret

Pachon.

bGaur eta bihar, 21:00etan,

Arimaktoren.

BILBOEl Mono Habitado:

Primatium. Un tropiezo en

la carrera espacial.

bGaur, 18:00etan, Atxuriko

Enkarnazio plazan.

BILBO 7 Grados: Y todo por amor.


Pabiloi 6en.

BILBODavid Caiña: El Chef.

bGaur, 20:00etan, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOCalixto Bieito: The String

Quartet’s Guide to Sex and Anxiety.


Arriaga antzokian.

BILBOAmeztu: Pac-Man Dantz.

bBihar, 13:00etan, San Adriango

frontoian.

BILBOMussik Eskola: Un jurado

sin piedad, Angelina y el honor

de un brigadiereta Las flores.

bBihar eta igandean, 17:00etan,

Bilborocken.

BILBO Jamming on Tour.

bBihar, 18:30ean eta 21:00etan,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOTxalo: Etxeko saltsak.

bBihar, 20:00etan, Campos

Eliseos antzokian.

BILBOLuna Llena: La gran

depresión.

b Igandean, 19:00etan, Pabiloi 6en.

BILBO J.P. Abellan eta Sergio

Arrospide: Ni con tres vidas

que tuviera.

b Igandean, 19:00etan, Hacerian.

BILBOMarkeliñe: Euria.

b Igandean, 19:00etan, Campos

Eliseos antzokian.

BILBOGorka Garde: Rendezvous,

1938.

b Igandean, 19:30ean, Fundicion

aretoan.

BILBOKantu Kolore: Far West.

bAsteazkenean, 18:30etan, Iralako

Eskurtze parkean.

BILBOMaite Agirre & Agerre

Teatroa: Frontoia, begiz eta hotsez.

bAsteazkenean, 19:30ean,

EHUren Bizkaia aretoan.

BILBOShakespeare’s Globe

Theatre: Shakespeare on Tour.

bAsteazkenean eta ostegunean,

20:00etan, Campos Eliseos

antzokian.

BILBOZurekin: Cocktail: agitar

y servir templadoperformancea.


Bilbo Arten.

DURANGOOlatz Gorrotxategi:

43º 13’44N.

bBihar, 17:00etan, CNTren egoitzan.

GERNIKA-LUMOEneritz Artetxe:

Karramarroa.

bGaur, 21:30ean, Trinkete

antitxokoan.

GETXOGanso & Cia: Babo Royal.

bGaur, 19:00etan, Itzubaltzetako

Santa Eugenia plazan.

GETXOZirika Zirkus:

Ondorengoak.

bBihar, 13:00etan, Itzubaltzetako


GETXO Imaginaciones Nai:

Bola va.



GETXODramagia eta Toni La Sal:

Bole Bole Toronbole.

b Igandean, 13:00etan, Santa

Eugenia plazan (Itzubaltzeta).

GETXOTrapu Zaharra: Sefiní.

b Igandean, 19:00etan, Santa

Eugenia plazan (Itzubaltzeta).

LEIOAPirritx, Porrotx eta

Marimotots: Borobilean.

bGaur, 17:00etan eta 19:30ean,

Kandelazubieta kiroldegian.

MARKINA-XEMEINMarkeliñe:

Andante.

bGaur, 19:00etan, Arkupen.

MUNGIALuis Piedrahita:

Las amigdalas de mis amigdalas

son mis amigdalas.

bGaur eta bihar, 20:30ean, Olalde

aretoan.

PORTUGALETECarolina Noriega:bakarrizketa.

bGaur, 21:00etan, Santa Clara

kultur etxean.

PORTUGALETECirco Los: Vintage Brothers.

b Igandean, 19:00etan, San Roke

plazan.

Galdakao b Bizkaiko Abesbatzen Eguna

Egun bat kantuari emanaIgandean, 49 abesbatza eta 1.000 kantari inguru batuko dira Galdakaon,

Bizkaiko Abesbatzen Egunean. 11:30 aldera irtengo dira kalejiran, eta

12:15ean hasiko dituzte kantaldiak Iturrondo plazako agertokian. Herri

bazkaria Gurutze plazan egingo dute, kanturako indarrak biltzeko. HITZA

SESTAOCEAR & Fore: La zanja.

bGaur, 20:00etan, Musika Eskolan.

DANTZA

BARAKALDOErreka-Ortu dantzan

kantu eta dantza paseoa.

bGaur, 21:30ean, Errekaortun.

BARABALDOErreka-Ortu dantzan:

dantza alardea.

bBihar, 22:30ean, Galsua plazan.

BILBODenis Santacana:

Encuentros.

bGaur, 20:00etan, Fundicion

aretoan.

BILBOBreak On Stage jaialdia:

Mazarredo Fat Crew, Blaze,

Powder, Hula Hop, Boom Shock

eta Harmony.

bBihar, 19:00etan, BBK aretoan.

BILBOAngela Peris & Koldo

Arostegi: Un cuerpo sinvergüenza.

bBihar, 20:00etan, Fundicion

aretoan.

BILBOAskoa La Pulga, Lidia de

Lorenzo eta Eli Belmonte: La Presy

bailaorari omenaldia.

bBihar, 20:00etan, Hacerian.

BILBOKanpai Natalia de Miguel

& Jorge Jauregui Allue: Clara.

b Igandean, 19:00etan, Fundicion

aretoan.

BILBONatxo Montero Danza:

Barbecho.


Azkuna zentroan.

DURANGONoe eta Asier:

Dantza Eskolaren ikasturte

amaierako emanaldia.

bBihar, 20:00etan, Plateruenan.

GETXOTio Teronen Semeak:

Festamentua.



PORTUGALETEFolklore Azoka.bBihar eta etzi, Orube plazan eta

merkatuan.

BERTSOLARITZA

ABADIÑOAitor Mendiluze eta

Anjel Mari Peñagarikano.

bAsteazken eguerdian, Urkiolan.

BILBOPotto bertso bazkaria:

Uxue Alberdi eta Sustrai Colina.

bBihar, 13:00etan eta 14:30ean,

Kafe Antzokian.

HITZALDIAK

BILBO John Verdon idazlearen

solasaldia.

bAsteartean, 19:30ean, Azkuna

zentroan.

BILBOOroimen historikoa eta

antifaxismoakafe solasaldia eta

Antifaxista egunakbideoa.

bOstegunean, 19:00etan, Karmelan.

DURANGOManu Muner eta

Endika Alabort Amundarain:

Enplegua hurrengo hamarkadetan.

bGaur, 19:00etan, CNTren egoitzan.

GALDAKAOEneko Bidegain:

Lurraldea eta Herria.

bAsteartean, 19:00etan, kultur

zentroan.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

DURANGOMemoria Viva,

una historia cargada de futuro

dokumentala.

bBihar, 11:00etan, CNTren egoitzan.

BESTELAKOAK

BILBOBLV-ART arte eta sorkuntza

bisita gidatuak.

bGaur, 18:00etan, euskarazko

ibilbidea Marzana tabernatik, eta

gaztelerazkoa Fleming doktorearen

plazatik; eta bihar, 18:00etan,

gaztelerazkoak, Mariaren Bihotza

plazatik eta Bilbo Zaharra plazatik.

BILBOAutumautu: Koloretako ipui-

nakkontakizuna.

b Igandean, 17:00etan, Biran.

LEKEITIODorleta Kortazar ipuin

kontalaria.

bAsteazkenean, 18:00etan,

Galarrenan.

sBIZKAIA MAITE

Ane Maruri Aransolo Ea

Denboraren joanakarrastoak uzten dituedonorengan eta edo-zein lekutan. Bizipen

askoko pertsona, etxe, kale edomonumentuetan arrakalak ikusdaitezke; eta marka horiek begibistakoak zein barnekoak izandaitezke, kasuan-kasuan. Den-bora guztiontzat igarotzen denkontzeptua da, aukera ezberdinbezain askotarikoak eskaintzendituena. Arrakalek bizipenei egi-ten die erreferentzia, urte luzekoeraikinek egin berriek baino zaurigehiago dauzkate eta. Hori daEako Urtubiaga burdinolari ger-tatutakoa. Sasiek estalita urteasko igaro dituen arren, herrita-rren auzolanarekin bere horretanikus daiteke orain. Urtubiagaburdinola ola izenarekin ezagu-tzen dute orain. Bere garaian, burdingintzak se-

kulako garrantzia izan zuen Biz-kaian, eta ibai bazterretan zeudenburdinoletatik burdin preziatua

lortzen zen. Denborarekin gerta-tutako aldaketek, baina, burdi-nolen lanak gutxitzea ekarrizuen, eta beren funtzioa betetzea-ri utzi zioten. Ez dago argi zenbat urtez ibili

zen lanean Urtubiagako burdino-la hau. Jakin badakite 1725. urte-an ekin ziola lanari. Burdinolakoekoizpena noiz eten zen ziur ezbadakite ere, 1830eko hamarka-dan izan zela uste dute HerrijeriEmon Arnasa kultur elkarteko ki-deek. Ondorioz, mende oso batez

ibili zen lanean. Urteak igaro on-doren, Bizkaiko burdinola guz-tien artean, «oso eredu interesga-rria» da Eako burdinola hau. Izanere, 1725. urteko burdinola etaantzinako errota aurki daitezkebertan oraindik ere.Urteen joanean «ondo» man-

tendu den ola bat da, «ikusga-

rria». Urtubiaga burdinolak olahandi bat dauka, bulego txiki batere badu, biltegi bi eta tunel hi-drauliko bat. Burdinolaren ondo-an dagoen errota 1960. urtera arteerabili zela frogatu dute. Eta, kul-tur elkartekoen hitzetan, balitekearrazoi horrengatik egoera oneankontserbatu izana.Olak, gainera, urtegi «berezia»

dauka, arkuduna. Mota horreta-ko presak Pedro Bernardo Villa-real de Berrizek asmatu zituen ga-rai hartan. HEAko kideek uste

dute berak diseinatuzuela Eakoa. Hala ere,ezin ziurta dezakete ho-rrelakorik.Egitura aldetik, eraiki-

na «oso ondo» dago,HEA kultur taldekoen arabera.Azterketa sakona egin zioten. Biz-kaiko burdinolen artean, ondoenkontserbatu diren burdinolentaldekoa dela ondorioztatu zuten;batik bat, burdinolaren hormaketa tunel hidraulikoa dira urteenjoanarekin egokien mantendu di-ren ezaugarriak.

Zutik dagoen burdinola horrenlanak 1725. urtean hasi ziren, bai-na Urtubiaga baino lehen lekuberean beste bat bazegoela ondo-rioztatu dute arkeologoek; ErdiAroko burdinola bat.

Burdinolaren sorreraOla sortzeko gutuna ere topatuzuten elkartekoek. Idazkian, bes-teak beste, udalerria burdinolaegiteko oso leku aproposa zela ar-gudiatu eta burdinola egitekohainbat argudio zerrendatu zi-tuzten: bakarra zela errekan, ma-teriala biltzeko erosoa zela, baso-ak zein portua hurbil zituela... Eako kultur taldekoek bilduta-

ko informazioaren arabera, bi fa-miliaren artean eraiki zuten bur-dinola; bata Catalina del PuertoUriberena zen, eta bestea, Josef

Larizolaeta eatarrarena. Dituztenagirien arabera, elkartekoek ba-dakite, esate baterako, bertakoburdina Bordelera ere (Okzitania)eraman zutela itsasoz.Ondare hau babestu eta ezagu-

tarazteko lanak orain hamar urtehasi zituzten HEA kultur taldeko-ek. Bizkaiko Foru Aldundira jo etalortutako diru laguntzekin eraiki-naren egitura egonkortzeko la-nak bukatuak dituzte jada. Onda-rearen balioa agerian uzteko la-netan dabiltza orain, zer izan zenezagutzeko. Sasi artetik auzolanarekin be-

rreskuratutako burdinolak arra-kala asko ditu agerian, mendeeta-ko bizitzaren ondorioz agertuta-koak. Orain, bere garaian izanzuen itxura irudika dezakete ber-taratzen direnek.

Herritarren auzolanarekin berreskuratu den ondarehistorikoa da Eako Urtubiaga burdinola. Burdinolak ola handibat dauka, bulego txikia, biltegi bi eta tunel hidrauliko bat.

Urtubiaga, urtez urtezutik kontserbatua

Eako Urtubiaga burdinola kanpoaldetik, herritarren auzolanagaz berreskuratua. AINTZINA MONASTERIO MAGUREGI

Urtubiaga burdinolaren urtegia, Ean. AINTZINA MONASTERIO MAGUREGI

1725. urtean ekin zion lanariburdinolak, eta mende batezmartxan egon zela zehaztudute HEA kultur taldekoek

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2018ko ekainaren 8a

Zuzendaria: Aitziber Laskibar Lizarribar. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus [email protected]

BIZKAIKO HITZA - Berria · 2018-06-08 · BIZKAIKO HITZA 4 b Iritzia Ostirala, 2018ko ekainaren 8a...

Documents

Transcript of BIZKAIKO HITZA - Berria · 2018-06-08 · BIZKAIKO HITZA 4 b Iritzia Ostirala, 2018ko ekainaren 8a...