BIZKAIKOHITZA

BILBOKO UDALA

Etxegabeek kiroldegietan igaro dute konfinamendua b Barakaldon, hiru hilerako etxebizitza bermatudiete haietako hainbati b BesteBi eta Agharas elkarteek «egiturazko irtenbideak» eskatu dituzte b 2-3

Etorkizuna,hutsik

Ondarea Bisitak jasotzeko prestdago Zeberion zaharberritu duten

Albitzuko frantses estiloko karobia

6Osasuna Gorlizko etengabekoarretako gunea ixteko arriskuaz

ohartarazi dute sindikatuek

5Ostirala

2020ko ekainaren 19aXI. urtea450. zenbakia

www.bizkaia.hitza.eusbizkaia@hitza.eus

2 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko ekainaren 19aAstekoa

Natalia Salazar Orbe Barakaldo

Barakaldoko Lasesarre kiroldegia

ateak zabaltzeko prestatzen ari

da. Konfinamendua han igaro zu-

ten etxegabeen arrastorik ere ez

da geratuko irekitzen dutenera-

ko. Berriz ere kalean geratuko di-

rela salatu dute zenbait eragilek.

Udalak ukatu egin ditu salaketok.

Esan du inor ez dutela babesgabe

utzi, eta haien esku jarri dituzten

baliabideak zerrendatu ditu: ater-

petxea, eguneko egoitza eta Eus-

ko Jaurlaritzak etxebizitza parte-

katuak eskuratzeko emandako

diru laguntza.

Amazigen Bizkaiko Agharas el-

kartea etxebizitza partekatuak

bilatzen laguntzen ari zaie etxerik

ez duten gazte migratzaileei. Ho-

rietako batzuentzat lortu dute,

baina bada oraindik lortu ez due-

nik ere. Hala azaldu du Riduane

Txakutx bertako kideak. «Ba-

tzuek Goiztiri elkartearen egoi-

tzan egiten dituzte ordu batzuk.

Hala ere, batez ere, kalean daude.

Jantoki sozialean jaten dute, bai-

na ez dute beste baliabiderik».

Erakunde publikoei egiturazko

konponbidea eskatu die, eman

duten irtenbidea «lardaskeria

bat» dela iritzita.

51 etxegabe bizi ziren elkarre-

kin Lasesarreko kiroldegian kon-

finamenduan. Juan Antonio Piza-

rro Barakaldoko Udaleko zinego-

tziak azaldu du Lasesarreko

gaueko aterpea eta Santa Teresa

eguneko egoitza zabalik daudela.

«Erabiltzaile bat ere ez da geratu-

ko kalean. Denei eskaini zaie al-

ternatiba bat». Etxegabe ba-

tzuentzako etxe partekatua bila-

tzeko prozesua ere koordinatu du

udalak. 25entzako lekua aurkitu

dute. Beste erakunde eta elkarte

batzuekin elkarlanean ari dira

gainerako etxegabeei irtenbidea

emateko.

Agharas da elkarte horietako

bat. Sare sozialetatik ere zabaldu

du etxea partekatzeko prest dau-

denentzako mezua. Aterpetxean

egon diren gazte migratzaileei ir-

tenbidea bilatu nahi die Txaku-

txek. Hala ere, kexu ere bada. «Ez

zaizkit ondo iruditzen plantea-

tzen ari diren irtenbideak. Egitu-

razko irtenbideak behar ditu ara-

zo honek». Hiru hilabeterako la-

guntza aurreikusi du Jaurlaritzak

pertsona horientzako. «Eta gaz-

teek eurek bilatu behar dute alo-

kairua». Horretan laguntzeko

«bitartekari lana» egiten ari da

elkartea. «Hiru hilabeterako

etxea bermatzen zaie, eta kito,

gero kalera, hain justu negua da-

torrenean».

Egoera horretan dago Amine

Benmehen. Aljeriarra da, kazeta-

ria, eta 36 urte ditu. Koronabirusa

pasatu zuen Barakaldoko aterpe-

txean, eta, gero, Lasesarreko ki-

roldegian bukatu zuen konfina-

mendua. Bertan izan zen joan den

asteko asteazkenera arte. Esker

oneko hitzak besterik ez ditu jaso

duen laguntza eta arreta guztia-

gatik. «Gauza polit asko aurkitu

ditut Euskal Herrian, benetan».

Etengabe errepikatzen duen esal-

dia da. Hala ere, ez daki hiru hila-

beteren buruan zer gertatuko den

bere bizitzarekin. «Beldur naiz,

eta kezkatuta nago, baina ezin

dut ezer egin. Ez daukat lanik».

Aljeriatik ihes egin zuen egoera

politikoak bultzatuta. «Bost urte

egin nituen Aljeriako telebista

kate batean berriemaile lanetan.

Gero arazoak hasi ziren. Manifes-

tazioak egiten ziren ostiralero.

Nire nagusia presidentearen

anaiaren lagun mina zen. Hamar

hilabetean ez genuen jaso solda-

tarik». 2019ko azaroaren 5ean

iritsi zen Euskal Herrira. Agharas

elkartearen bitartekaritzarekin,

eliza batean egin zituen lau hila-

bete. Gero, Barakaldoko aterpe-

txean egon zen. Han zegoela iritsi

zen koronabirusa.

Esker ona denentzatFededuna da, eta sinetsita dago

bidea egingo duela gero ere. «Ki-

roldegitik ateratzean kalean gera-

tuko nintzela uste nuen, baina

Jainkoak logela bat hiru hilabetez

alokatzeko aukera oparitu zi-

dan». Goiztiri eta Agharas elkar-

teei eta udalari eskerrak eman

dizkie, baina etorkizunera begira

ez du argirik ikusten: «Hiru hila-

beteok pasatuta, ez dakigu iraile-

an zer gertatuko den. Ez dakigu

ezer».

Antzeko egoeran dago Ayub

Mazar ere. Marokokoa da, 22 urte

ditu, eta zortzi hilabete daramatza

Barakaldon. «Badakigu hiru hila-

beterako etxea izango dugula.

Hortik aurrera, ez dakigu zer ger-

tatuko den gurekin».

Marokotik ihes egin zuen, sol-

dadutza egin nahi ez zuelako.

«Nire herrialdean derrigorrezkoa

da egitea. Nik ikasi egin nahi dut.

Beste kezka eta jakin-min batzuk

ditut».

Ez bata ez bestea ez daude geldi.

Mazar gaztelera eskoletara joaten

da, eta sukaldaritza ikastaro bat

egiten ari da. «Praktikaldia egiteko

noiz deituko didaten zain nago».

Benmehen ere ikasten ari da.

Biltegiko laguntzaile ikastaroa

egin du. Gaztelera ikasteko bi

ikastaro egiten ari da. Horrez

gain, Agharas elkarteak bertako

bizilagunek migratzaileak ezagu-

tzeko darabilen programa batean

ere ikasten du gaztelera. «Ama

baten modukoa den emakume

batekin elkartzen naiz asteazke-

netan, ordu eta erdiz, gaztelera

praktikatzeko. Oso pozik ari naiz

harekin, eta esker ona besterik

ezin dut adierazi».

Era horretako dinamiken hel-

burua zein den azaldu du Txaku-

txek: «Aurreiritzi asko kentzen

laguntzen du, eta pertsona horie-

kiko enpatia sortzen. Hizkuntza

ikastearena aitzakia baino ez da.

Egiturazkoirtenbide bateskatu duteKonfinamendua Barakaldoko Lasesarrekiroldegian pasatu zuten etxegabebatzuei etxebizitza partekatuak eskainidizkiete hiru hilerako b Aukerarekinpozik, baina etorkizunera begirakezkatuta mintzatu dira horietako bi

Protesta.Berri-Otxoak plataformaren protesta,

salatzeko Barakaldoko Udalak etxegabeak

baliabiderik gabe uzten dituela. BERRI-OTXOAK

Erabiltzaile bat ere ez da geratuko kalean.Denei eskaini zaiealternatiba bat»Juan Antonio PizarroBarakaldoko Udaleko zinegotzia

«Gazte haueibultzadatxo bat emanezgero, denbora gutxianlana aurkitzen dute;langileak dira»Riduane TxakutxAgharas elkarteko kidea

«Emakume batekinelkartzen naiz asterogaztelera praktikatzeko.Oso pozik ari naizharekin»Amine BenmehenEtxea aurkitu duen migratzailea

«Hiru hilabeterakoetxea izango dugulabadakigu. Hortikaurrera, ez dakigu zergertatuko den gurekin»Ayub MazarEtxea aurkitu duen migratzailea

‘‘

Ibai Maruri Bilbao

Etxegabeek kiroldegietan pasatudute konfinamendua. Kasu ba-tzuetan hoteletara ere eroan di-tuzte. «Guztiok harrapatu gaitujokoz kanpo. Bilbon behintzat ezda erantzun txarra eman. Etxeba-koak 24 ordu egon dira konfina-tuta, ezagutzen ez duten eta au-keratu ez duten jendearekin, eu-rek erabaki gabe eta noiz arteizango den jakin gabe. Bakoitza-ren arazoak eta adikzioak ere horegon dira; ez da erraza kudeatzen.Eta uste dut ondo egin dela», esandu Joseba Gayak (Laudio, Araba,1971). Etxebakoen eskubideen al-deko BesteBi plataformako boze-ramaile eta Bizkaiko Caritasekoetxegabeen arloko arduradunada. Hala ere, espero du hurrengobatean erakunde publikoek gau-zak «hobeto» egitea, «erantzunduinagoa ematea».Etxebako bakoitzaren egoera

ezberdina da. Adikzioak dituzte

batzuek, buruko eritasunak edo

bestelako gaitzak. Hori kontuan

hartu da? Arreta egokia eman

zaie?

Alde horretatik ondo jokatu duteerakunde publikoek. Bilbon nor-malean kalean eskura daudenerantzun edo baliabide batzukdesagertu dira. Eta erakundeekantolatu dituzte unitate mugiko-rrak kiroldegietara joan eta zerbi-tzu horiek eskaintzeko; metado-na eroateko edo arreta psikiatri-koa eskaintzeko.Konfinamenduaren helburu na-

gusia birusa ez hedatzea eta ku-

tsatzeak eragoztea izan da. Lor-

tu da etxebakoen artean?

Ez dugu kutsatzeen berririk izan,eta badirudi baietz.Konfinamendu honek erakutsi

du kalean uste baino jende

gehiago bizi dela.

Ez da erraza jakitea zenbat jendedagoen horrela. Bi urtean behinzenbaketa bat egiten da autono-mia erkidego osoan. Bilboko

Udalak hamabostean behin egi-ten du berea. Baina jende guztialeku jakinetan sartzea egokia izanda jakiteko zenbat diren, eta ikusida zenbakia oso altua dela. Infor-mazio gehiago edukitzeko ere ba-lio izan du. Bagenekien zenbatzengenuen baino jende gehiago ze-goela kalean. Horiek agertu dira,baina badakigu oraindik ere arejende gehiago dagoela etxe barik.Batzuk euren kabuz moldatudira, lonjetan edo txaboletan ba-bestuta, eta kalean ibili dira buel-taka, kiroldegietara joan barik.Zer beste azaleratu da?

Pertsona asko dagoela irautenetxeetan baina erroldatu gabe,alokairu kontraturik gabe, gizartezerbitzuen laguntzarik gabe, lanprekarioetan eta lan kontraturikgabe. Sare handi bat dago, legezkanpokoa, duintasunik gabebada ere, jende askori irautekoaukera ematen diona. Hori guztiaazaleratu da orain. Kontratu gabelanean zeuden horiek guztiak la-

nik gabe geratu dira. Bat-bateanbabesgabe geratu dira, kalean. Kiroldegiak lanean hasi dira be-

rriro. Etxebakoei aterpea ber-

matzen jarraitzeko, erakunde

publikoek Lehen Urratsa izene-

ko programa ipini dute martxan.

Ez da inor geratu kalean?

Programa horri esker, hainbat el-karte finantzatu dira pertsonahauek kalean ez geratzeko. Kirol-degietan egon diren bitartean,etxebakoen egoerak aztertu dira,profilak zehaztu dira, eta horieiegokitutako konponbideak es-kainiko zaizkie orain. BilbokoUdalak eskaera bat egin zien el-karteei profil horiei egokitutakoprogramak proposatzeko, jendehori kalean ez geratzeko. Elkarte-ek aurkeztu dituzte euren proiek-tuak. Horren arabera, jende guz-tiari balorazio bat egin zaio, etabalorazioaren ondorioekin bidalidira leku batzuetara edo besteeta-ra. Horretan gaude orain.Zer iruditzen zaizue? Nahikoa

dela uste duzue?

Alde batetik, alternatiba bat da,baina batzuek seguruenik ezetzesango dute, ez zaielako gustatu-ko eskainiko zaien aukera. Eta,bestetik, urte amaieran bukatukoda programa. Txalotzeko egitas-moa da, baina epe motzerakoerantzuna: etxebakoen arazoa es-trukturala da, eta beste aldaketabatzuk beharko ditugu jende ho-nekin egiten dugun lanak emai-tzak emateko eta gerorako erebide bat izateko. Orain, ondo; bai-na ez da nahiko.Etxebakoen ezagutza handitu

izana aukera bat izan daiteke ir-

tenbideak ematen hasteko?

Konfinamenduko lehen hilabete-an esaten zuten gauzak aldatuegin behar direla eta asko ikasikodugula, baina asteak pasatu ahalaez da horrelakorik entzun. Alda-keta sakonak behar dira. Lasterhauteskundeak izango ditugu,eta ez dut uste kontuan hartukodituztenik gure ongizate sistemahonek behar dituen hobekun-tzak. Oso argi geratu da zer eginbehar den, baina ez dut politika-rien buruan aldaketa horiek egi-teko asmorik ikusten. Gizarte la-guntzako sareak indartsuagoaizan behar du. Baina horretarakoegiten dena inbertsioa dela ulertubehar da, ez dela gastua. Aurreikuspen ekonomikoak ez

dira onak. Kezka duzue?

Jende asko egoera txarrean ge-neukan, baina konfinamenduanugaritu egin dira. Orain lagun-tzak ematen ari dira erakundeak;ikusiko dugu nahikoa diren. Ne-gozio asko betiko itxi dituzte. Ezdakigu zer izango dugun hemen-dik aurrera.

«Lehen Urratsa egitasmoatxalotzekoa da, baina epemotzerako erantzuna da»

Joseba Gaya b BesteBiko bozeramailea eta Caritaseko kidea

Konfinamenduan etxebakoekin egindako lana ontzat jo du Gayak, bainahurrengo baterako «egokiagoa» espero du. Legez kanpoko baldintzetanirauten egon direnak babes gabe eta kalean geratu direla ohartarazi du.

MARISOL RAMIREZ / FOKU

3BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko ekainaren 19a Astekoa

Pertsonak aurrez aurre ezagutze-ak asko aldatzen ditu pertzepzioaeta aurreiritziak».

Ez dute nahi adabakirikOsasun krisiak eragindako krisiekonomikoak ondorio latzakizango dituela esan du Agharaselkarteko kideak. Ez soilik etxe-gabeengan, ordea. «Ostalariekpairatuko dute, denda asko itxikodira... Herritar asko geratuko diralanik gabe. Denoi dagokigu arazohau. Konponbidea ezin daitekeizan adabaki bat».Horregatik eskatu du egituraz-

ko konponbide bat etxegabeen-tzat: «Udalak eta Jaurlaritzak di-tuzten etxeak prestatu beharkolituzkete, ez haiek logela bila jarri.Batez ere, gazteenentzako hezi-ketarako laguntza eskaini behar-ko lukete, eta immigrazioa arazogisa ikusi beharrean, konponbidegisa ikusi. Izan ere, gazte haueibultzadatxo bat emanez gero,denbora gutxian lana aurkitzendute; langileak dira, eta enpresatxikiak ere sortzen dituzte. Erahorretako hainbat adibide ezagu-tzen ditugu: hona etorri direnak,hasieran etxerik ez dutenak izan,baina gero aurrera egin dutenakoso ondo».

Ibai Maruri Bilbao Plentzia

Joan den astelehenean hasi zenhondartza sasoia Bizkaian. Egu-raldiak ez du askorik lagundu, etalehen egunotan ez da jende asko-rik ibili. Asteburuan ikusi behar-ko da maiatzean bezala hareatzaklepo betetzen diren edo diputa-zioak eta udalek hartutako neu-rriak eraginkorrak diren. Iraun-kortasuna eta Ingurune NaturalaZaintzeko foru diputatu ElenaUnzuetak (Zalla, 1973) ez du kez-karik agertu: «Etxeko lanak egin-da ditugu. Marko orokor bat lan-du dugu aldundiaren eta hondar-tza duten udalen artean. Eta udalbakoitzak kontingentzia plan be-reziak ditu, bere hondartzarenezaugarrietara egokitzeko».Hondartzain eta sorospen zerbi-tzua eta garbiketakoa dira diputa-zioaren eskumenak. Udal bakoitzak aparteko neu-

rriak hartuko ditu. Adibidez, Ba-

kiok iragarri du domeka eta jai

egunetan ezingo dela eguzkirik

hartu. Baina zein dira Bizkaiko

hondartza guztietan bete beha-

rreko neurri komunak?

Hondartzan dagoen jende kopu-ruaren kontrola da aurtengo be-rrikuntza nagusia. Hondartzai-

nak eta sorosleak egongo dirahondartzan dagoen jende kopu-rua kontrolatzen. Kontuan hartubehar dugu osasun agintariekezarritako distantziak eta neu-rriak bete behar direla, bai harea-tzan bai uretan. Beraz, leku gu-txiago izango dugu egoteko. Datuhoriek megafonia bidez jakinara-ziko dituzte unean-unean, eta,aldi berean, aldundiaren webgu-nean eta BizkaiUp aplikazioan erejarriko dira. Semaforo baten an-tzeko sistema erabiliko dugu:berdez egongo da sartzeko lekuadagoenean; anbar koloreko, jen-de asko dagoenean; eta gorriz,hondartzara sartu ezin denean.Alde horretatik, orain arte izanditugun banderekin batera, aur-ten anbar koloreko banderak ipi-niko dira hondartzan egon daite-keen gehienezko jende kopururahurbiltzen hasten denean. Mega-foniaz ere adieraziko dute.Hondartzan egoteko denbora

hiru ordu baino gehiagokoa ez

izatea aholkatu duzue.

Gomendioa hori da, hondartzandenontzako lekua egoteko. Me-gafoniaz oharra entzun edo ban-dera ikusten dutenean, hiru ordubaino gehiago daramatenek au-kera izango dute hondartzatik jo-

ateko, beste batzuk sartu ahal iza-teko. Aholkua da, ezin da inor de-rrigortu hirugarren orduan joate-ra. Beste gomendio bat da koltxo-netarik eta hamakarik ezeramatea, leku gutxiago okupa-tzeko. Eta 11:00etatik 20:00etaradebekatuta egongo da kirola egi-tea hareatzan. Neurri hauek osa-sun agintarien gomendioen ara-bera hartu dira. Adibidez, duelaaste batzuk esan genuen ez geni-tuela dutxak eta iturriak uztailhasiera arte martxan jarriko, bai-na gero osasun agintariek esan di-gute komeni dela garbitasuna zo-rrotz mantentzeko, eta dagoene-ko martxan daude.Jende kopuruaren kontrola eta

hondartzen garbiketa hain ga-

rrantzitsu direnez, zerbitzuak in-

dartu dira?

Taldeak martxan ditugu dagoe-neko. Garbiketa urte osoan egitenda. Udarako neurri bereziak har-tu ditugu. Gure garbitzaileek ba-beserako baliabideak izango di-tuzte. Hondakinak botatzekoedukiontziak irekiak izango dira,ukitu behar ez izateko. Protoko-loak ere aldatu dira. Sorosleenpostuetan, adibidez, ezingo danahi duen guztia sartu. Banakakoarta emango dute.

Bainua debekatu edo hondartza

husteko aukerarik egongo da?

Udalena da eskumen hori. Haiekikusi beharko dute hondartza ba-koitzaren unean uneko egoera-ren arabera erabaki hori hartu be-har duten edo ez. Aparkalekuakixteko eskumena ere eurena da.Barnealdeko herri batean bizi

den bizkaitar batek, beraz, badu

arriskua hondartzaraino joan

eta sartzeko lekurik ez izatekoa.

Gure web orrian edo aplikazioanbegiratu dezake etxetik irten au-rretik. Hori da gure gomendioa:joan nahi dugun hondartza horizelan dagoen begiratzea komenida. Agian, beste hondartza baterajoatea egokiagoa da, edo bestela-ko planen bat egitea.

Bestelako plan horietako bat ai-

sialdirako naturgune edo askal-

tegietara joatea izan daiteke.

Maiatzean horietako batzuk ere

jendez lepo ikusi ziren, pertsona

arteko distantzia mantentzeko

aukerarik ere ez zegoela.

Maiatzean gertatutakoa nahikoerantzun normala izan zen. Hiruhilabete pasatu ditugu etxetik ir-ten gabe, eta herritarrak askata-sunez ibiltzeko irrikaz egon ziren.Gehienek jarrera ona izan zuten.Aldundiak 45 gune ditu, eta ho-rietako garbiketa zerbitzuak in-dartu ditugu. Herritarrei eska-tzen diegu zentzuz jokatzeko, bi-rusa oraindik kalean dagoelako.Elkar zaintzea ezinbestekoa da.Beraz, distantzia mantentzea etagarbiketa ezinbestekoak dira.Halako guneetan beste horren-beste: barbakoa eta mahaiak era-biltzean, kontuz garbiketarekin. Parke naturalak izan daitezke

beste aukera bat.

Gorbeiako, Urkiolako eta Arma-ñongo parketxeetan neurriakhartu ditugu. Esate baterako, an-tolatzen diren bisitak egokituegin dira, jende kopurua kontro-latzeko. Bizkaiak duen eskaintzaoso zabala da, eta badago non go-zatu. Gure basozainak zaintza la-netan ibiliko dira, eta mendiragoazenean haien aholkuak bete-tzeko eskatzen diegu herritarrei.

«Etxetik irten aurretik,hondartza nola dagoenbegiratzea komeni da»

Elena Unzueta b Iraunkortasuna eta Ingurune Naturala Zaintzeko foru diputatua

Astelehenean hasi zen hondartza sasoia Bizkaian. Unzuetak esan dudiputazioak sorospen eta garbiketa zerbitzuak egokitu dituela. Udalekdute bainua debekatzeko eta hondartza husteko eskumena.

ARITZ LOIOLA / FOKU

4 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko ekainaren 19aBerbetan

Ibai Maruri Bilbao

Satse, ELA, LAB, CCOO, UGT,

ESK, SAE eta Utese sindikatuek

Gorlizko osasun zentroko EAG

etengabeko arretako gunea ez ix-

teko eskatu diote Osakidetzari.

Joan den astean berriro irekitzeko

elkarretaratzea egin zuten. Aste-

lehenetik dago berriro zabalik;

baina, beharginen kontratuak

abuztuaren 31ra artekoak direla

eta, uda pasatutakoan behin beti-

ko itxiko duten susmoa dute. Ho-

rregatik, atzo arratsaldean berriro

elkartu ziren anbulatorioaren au-

rreko plazan.

Joan den martxoan hainbat

EAG itxi zituen Osakidetzak, ko-

ronabirusaren krisia dela eta, Sa-

tseren ordezkari sindikal Cristina

Callejak azaldu duenez; Uribe ESI

Erakunde Sanitario Integratuan

aritzen da. «Zerbitzuaren berre-

gituraketa egin zen COVID-19a

zuten edo izan zezaketen pazien-

teak eta ez zutenak ez nahasteko.

Baina azken asteetan gainontzeko

EAGetan normaltasunera itzul-

tzen hasi dira, Gorlizkoan izan

ezik». Une honetan, Mungia eta

Areetako osasun zentroetan arta-

tzen dituzte COVID-19a duten

Uribeko pazienteak; anbulatorio

horietan hartzen dizkiete testak

egiteko laginak. Gorlizko osasun

zentroan, gorliztarrak ez ezik,

Plentzia, Barrika eta Lemoizko

herritarrak ere artatzen dituzte.

Martxotik joan den astelehene-

ra arte, Gorlizko osasun eremuko

pazienteak Mungiako, Areetako

edo Bidezabaleko osasun zentroe-

tako EAGetan artatzen ibili dira la-

rriak ez diren larrialdietako kon-

tsultetarako. Gorlizko beharginak

ere beste zentroetan egon dira be-

harrean. «Hainbatetan galdetu

dugu zer gertatuko den Gorlizko

EAGarekin. Kezka aspaldikoa da,

osasun larrialdi hau hasi aurreti-

koa. Izan ere, gune horri dagoz-

kion plazak Urdulizko ospitalean

birkokatuta daude aspaldian. Be-

raz, egiturazko plazarik gabe dago

Gorlizko EAGa, eta uste dugu las-

ter behin betiko itxiko dela».

«Taktika politikoa»Callejak esan du Plentziak eta

Gorlizek ugaritu egiten dutela eu-

ren biztanleria udako hilabetee-

tan, eta uste du asmoa horiei zer-

bitzu ona ematea izan daitekeela.

«Azken asteetan, sindikatu eta

beharginek egindako presioaga-

tik ireki dute. Uste dugu taktika

politiko bat baino ez dela izan, uz-

taileko hauteskundeei begira era-

bakitako luzapen bat. Udatiarrei

arreta eskaintzeko mantenduko

dute datozen bi hil eta erdian, eta

irailean behin betiko itxiko dute.

Hori da gure susmoa». Hori ho-

rrela gertatuko balitz, irailetik au-

rrera lau herriotako biztanleek

Mungiako EAGra joan beharko

lukete larrialdi arinak dituztene-

an, gauerdira arte. Han artatzeko

modurik ez balute, Urdulizko os-

pitalera joan beharko lukete.

Callejak gogoratu du konfina-

mendua arindu denetik lehen

arretako zerbitzuak hartu duela

COVID-19 kasu berriak detekta-

tzeko ardura. «Horretarako ezin-

bestekoa da zerbitzua indartzea.

Baina Gorlizko EAGa ixtea kon-

trako norabidean pausoak ema-

tea izango litzateke. Gainera, zen-

bat eta EAG gutxiago herritarrak

artatzeko, arrisku handiagoa

izango da ospitaleetako larrialdi

zerbitzuek gainezka egiteko».

Gorlizkoetengabekoarretako guneaez zarratzekoeskatu dute Osasun arloko sindikatuek salatu dutebeharginen kontratuak abuztuaren 31namaituko direla b Itxiko balitz, ingurukoherritarrek Mungiara joan beharko lukete

Etengabeko arretako gunea ez ixteko elkarretaratzea, Gorlizko osasun zentroaren atarian. LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

5BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko ekainaren 19a Gaiak

Natalia Salazar Orbe Zeberio

Hainbat zibilizaziok erabili dute

kareharria. Egiptoarrek, esatera-

ko, baltsamatzeko erabiltzen zu-

ten. Euskal Herrian, berriz, erro-

matarren garaiaz geroztik, gu-

txienez, eraikuntzarako erabili

da. XVII. mendetik aurrera oro-

kortu zen haren erabilera, batez

ere nekazaritzan erabiltzen hasi

zirenean. Kareharria erreta, karo-

bietan egiten zuten kareari asko-

tariko erabilerak eman zizkioten,

eta elementu garrantzitsu bilaka-

tu zen. Herri askotan auzolanean

lantzen zituzten; besteak beste,

Zeberion. Karlos Idirin bertako al-

kateak eman ditu xehetasunok.

Juan Manuel Etxebarria idazlea-

rekin batera ari da karobiei bu-

ruzko datuak jasotzen. Azpiegitu-

ra horien garrantziaz jakitun, Al-

bitzuko karobia berreskuratzeko

lanak egin ditu udalak. Bisitarien-

tzat zabalik dago.

Karobia landa gizartearen ohi-

ko elementua zela ekarri du gogo-

ra Idirinek, kareharriak edo han-

dik eratorritako kareak denetari-

ko erabilerak zituelako. «Karea

uragaz eta lurragaz nahastuta,

hormak eta harresiak eraikitzeko

beharrezkoa den morteroa lor-

tzen zen. Uragaz konbinatuta, ba-

serriak zuritzeko erabiltzen zen.

Nekazaritzan, lurrentzako onga-

rri gisa erabiltzen zen, eta, horre-

gaz batera, laboreentzako kalte-

garriak diren intsektuak hiltzen

zituzten. Abeltzaintzan, anima-

lien hanketan infektatutako zau-

riak sendatzeko edo kortak desin-

fektatzeko balio zuen. Larruaren

industrian, berriz, animalien la-

rruazala bereizteko erabiltzen

zen. Medikuntzan, amigdalitisa-

ren, faringitisaren, larruazaleko

gaixotasunen eta abarren aurka

gargarak egiteko agintzen zuten

kareharriaren ura. Gainera, azpi-

marragarria da arrautzak kon-

tserbatzeko ere balio zuela».

Horrenbeste erabilera zitue-

nez, karobiak ugaritu egin ziren

herriz herri. «Auzo gehienetan

egoten zen karobia. Auzolanean

erabiltzen zen, pizteko lan handia

egin behar zelako. Egurra behar

zen, eta harria ekarri behar zen

harrobitik». Baserri multzo bat

edo auzo bat osatzen zuten etxee-

tako bizilagunen artean kudea-

tzen zituzten karobiak.

Etengabe erretzeko aukeraAlbitzukoa frantses estilokoa da.

Erreketa bakarrekoak deritzene-

tatik bereizten dituen ezaugarri

batzuk ditu: maldan edo lurraren

kontra induskatuta daude fran-

tses estilokoak. Horrez gain, labea

behin piztuta, kareharria etenga-

be erretzeko aukera ematen du.

Funtzionamendua sinplea da: ka-

robia egurrez betetzen zen, eta

horren gainean kareharrizko ge-

ruza bat jartzen zen. Gero, azpian

zegoen zulotik pizten zen. Harria

erre eta kare bilakatzen zen. Erre-

tzeko prozesuak aurrera egin

ahala, labearen ahotik karea ate-

ratzen zen bitartean, erregai eta

harri gehiago sartzen ziren karo-

bian.

Erreketa bakarreko karobietan,

kareharria eta egurra sartu eta

errealdi bakarra egin zitekeen.

Azken horrek abantailarik ere ba-

zuen: «Karea garbi ateratzen zen.

Albitzukoaren gisakoetan, karea

egurraren errautsekin nahastuta

egoten zenez, nahikoa zikin atera-

tzen zen. Hala ere, ekoizpen eten-

gaberako modua ematen zuen».

Erreketa bakarreko askoz ka-

robi gehiago izan zituzten he-

rrian. Horien zerrenda osatzen

saiatzen ari dira, auzoetako adi-

neko herritarrekin hitz eginda.

Denborarekin, karobiek galdu

egin zuten garai batean izan zuten

garrantzia. «Ezinezkoa egin zi-

tzaien ongarri kimikoen eta por-

lanaren industria ekoizpenarekin

lehiatzea. Beraz, bertan behera

uzten hasi ziren, eta desagertu

egin ziren 1950eko hamarkada-

ren bueltan».

Ez erabiltzearen ondorioz,

erortzeko zorian daude. Hori iku-

sirik, Zeberioko Udalak Albitzu-

koa berreskuratzea erabaki zuen.

«Nahiz eta martxan jarri ez, jen-

deak zer-nola funtzionatzen zu-

ten ikus zezala nahi ge-

nuen».

Asmo hori lortzeko,

karobiaren ingurua gar-

bitu dute, eta segurtasu-

na bermatzeko neurri ba-

tzuk hartu dituzte. Ingu-

ruan karobien lehengai

ziren kareharri multzo

bat eta egur multzo bat

jartzeko asmoa ere badu-

te. Aterpea egin, eta panel infor-

matiboen bidez ere azalduko dute

zertarako erabiltzen ziren. Halere,

zabalik dago bisitarientzat.

Oraingoz ez dute asmorik ka-

robiaren funtzionamenduaren

erakustaldirik egiteko. Hala ere,

ez dute baztertu aurrerago egitea.

Kareharriaren bideari segikaZeberioko Udalak Albitzu auzoko karobia berreskuratu du, kareharritik karea ateratzeko labeok garrantzitsuakizan zirela iritzita b Karea ukuiluak desinfektatzeko eta orturako ongarri gisa erabiltzen zen, besteak beste

Albitzuko karobiaren inguruak garbitu dituzte. Lanak udaberrian amaitu dira. ZEBERIOKO UDALA

Ezinezkoa egin zitzaien ongarri kimikoen etaporlanaren industriaekoizpenarekin lehiatzea»Karlos IdirinZeberioko alkatea

‘‘

6 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko ekainaren 19aGaiak

7BIZKAIKO HITZAOstirala, 2020ko ekainaren 19a Iritzia

RNAHINONDIKMaite BerriozabalBerrizbeitia

Mugak

Nojara noa Nojatik na-

tor, Nojan da nere go-

goa...» kantatzen

imajinatzen dut biza-

rra kendu eta masail inguruak

aftershave lurrintsuz igurzten

dituen bitartean. Ekainaren erdia

lapurtu arren, ekainaren beste

erdiko asteburuetan gogotsu es-

katuko du txakolin kopa bat

igande eguerdiko poteoan. Bazen

garaia. Gizonezkoen Athletic ere

hasi da jokatzen, eta badirudi

munduak hartu duela taxuzko

norabideren bat behingoz. Orain

dirua gastatzeko garaia da, Kan-

tabriako komertzio txikiari eta

tabernariei zor zaie horrenbeste.

Munduak bueltaka jarraituko

duen ere bermatua ez dugun ga-

raiotan harrigarria da nolako

garrantzia hartu duen bigarren

etxebizitzen kontuak. Eta Biz-

kaian harrigarria da zer-nolako

jendetzak daukan etxea Kanta-

brian, edo zer-nolako zalaparta

atera duten eguraldi eguzkitsua

egiten duen aldiro Laredon ba-

tzen diren kuadrillek. Doako au-

tobide batek batzen ditu Bizkaiko

lekurik biztanletsuenak Asturia-

seraino; beharbada, ez ninduke

horrenbeste harritu behar ha-

ranzko joerak.

Euskal Herrian bidaiatzeko

hartutako errepide on samar

bakoitzeko hasten da poltsikoa

urratzen, baina libreago eta mer-

keago dira Espainiara egindako

joan-etorriak. Eta hori ez da pan-

demiaren errua; hori aurretik ere

horrela zen, badaezpada diot. La-

rrialdi egoerak ekarri du mugen

berrestea eta Euskal Herria zati-

tzeko enegarren ahalegina. Eta

kuriosoa da nola mugarik gabeko

mundu honetan eta munduko

hiritar izateak gorengo izaki

bihurtzen zintuen garaietan nola

itxi dituzten mugak. Beno, ze-

haztu dezagun hori: mugak itxi

dizkigute guri, ez Amazoni eta

enparauri; gu mugatu gaituzte

besteen mesedetan.

Eta bien bitartean jolas parkee-

tako txintxaunek zigilatuta ja-

rraitzen dute, baina igerilekura

joaten hasi ahalko da astiro-asti-

ro. Ordainduz gero egin daiteke,

mugak bidesaria ordainduta al-

txatzen ei dira. Eskerrak eman

beharko dizkiogu azkenean la-

rrialdi egoerari, orain arte erdi

ikusten ziren gauzak gardentasu-

nez bistaratzeagatik. Izan ere,

garden eta ozen esan digute:

orain gastatzeko garaia da. Eta

zer gastaturik ez badaukazu, hasi

lan bila. Eta lanik ez badaukazu,

formatu egin beharko duzu. Eta

formatzeko aukerarik ez badau-

kazu, bete laguntza eskari hauek.

Eta laguntza ematen ez badizute,

itxaron. Eta itxaroteko astirik ez

badaukazu, kexatu. Eta kexatzen

bazara, gu ere kexatuko gara zu-

taz, eta ea nork irabazten duen.

Eta bien bitartean aftershave

usainari Gabonetan oparitutako

perfumearena batzen zaio. Male-

tak udako arropaz bete eta lapiko

bat badaezpada. Etxea okupatu-

ko dieten beldurrez gutxienez

pertsiana bat jasota uztea erabaki

dute. Ostiraletan komeni da den-

boraz irtetea asko jota auto-ilarak

Muskiz inguruan harrapatzeko

eta ez Max Center parean. Umeei

ondo etorriko zaie hondartzan

arineketaldi batzuk egitea eta

beraiek ere behar dute inguruz

aldatzea. Autoan sartu eta azken

aldian utzitako lekuan piztu da

irratia, albisteak hasi dira. Albiste

gogorik ez daukate. Umeek

leihoa eta tableta daukate, eta be-

raiek bidea goxatuko dien musi-

ka: «Bentara noa, bentatik nator,

bentan da nere gogoa...».

Euskal Herrianbidaiatzeko

hartutako errepideon samar bakoitzekohasten da poltsikoa

urratzen, bainamerkeago dira

Espainiara egindakojoan-etorriak

IrudiabGetxo

Bizikletak, aparkalekuaren aurkaJoan den astelehenean ireki zuen Bilboko Metroak duela zortzi urtetik bukatuta eta martxan hasteko prest

egon den Ibarbengoako geltokia (Getxo). Baita hara doazen bidaiarientzako aparkaleku egin berria ere. Uribe

Kostako GuNe kolektiboak Tosuko landan eraikitako azpiegituraren aurkako protesta egin zuen iluntzean

—irudian—, bizikleta martxa batekin. 60 bat lagun elkartu ziren. «Lurra kapitalaren mesedetan antolatzen dute,

gure bizitzak merkantilizatu eta ingurumena suntsitzen duten bitartean», salatu zuten. LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

BIZKAIKO HITZAk irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400 karaktere

baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta BIZKAIKO HITZAk mozteko eskubidea

du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria adierazita: Bizkaiko

Hitza, Uribitarte 18, 3-C, 48001, Bilbo. Eskutitzak Internet bidez bidaltzeko:

bizkaia@hitza.eus.

%

Bilbo babestuzuten gudarieiomenaldia, gaur

BILBO b Gaur, 83 urte beteko

dira frankistek Bilbo okupatu

zutenetik, 1937ko ekainaren

11tik 19ra gudariek eta milizia-

noek tropa frankisten aurka

izandako borrokaldien ondo-

ren. 13:00ean, Artxandako begi-

ratokian dagoen Aterpe 1936

eskulturan omenaldia egingo

diete gerran parte hartu zuten

40.000 gudari, miliziano eta

emakumeei. Sabino Arana, Eus-

ko Lurra eta Ramon Rubial fun-

dazioek, Manu Robles-Arangiz

Institutuak, Anselmo Lorenzo

Ikerketa Marxisten Fundazioak,

ELA, UGT eta CNT sindikatuek

eta EAJ, PSE, EAE-ANV eta PCE-

EPK alderdiek deitu dute. Parte

hartzea mugatua izango da.

Itsasadarrarenhistoria, uretatik,gaurtik etzira

BILBO b Bilboko Kontsulatua

sortu zenetik 509 urte beteko dira

etzi. Hori ospatzeko, itsasadarra-

ren bilakaera ezagutzeko txango-

ak egingo dira Bilboats itsason-

tzian: gaur 20:00etan abiatuko

dira; bihar eta etzi, 10:30ean.

%30METALGINTZAN LANTALDEA

TXIKITUKO DUTEN ENPRESAK

FEVM Bizkaiko metalgintzako pa-

tronalak kide diren enpresen arte-

an egindako inkesta baten berri

eman du. %30ek adierazi dute

COVID-19aren krisia dela eta lan

taldea txikitu beharko dutela.

960 GAZTELUGATXERA SARTU

AHALKO DIRENAK, EGUNEKO

Uztailaren 1etik aurrera Gazteluga-

txera joan ahal izango da. Aurrez

izena eman beharko da. Eguneko

960 lagun baino ezingo dira joan.

Diputazioak norabide bakarreko

ibilbide bat ere ipini du bisitarako.

5HILEKO LEHEN 15 EGUNETAN

ZAHAR ETXEETAN HILAK

Bizkaiko Diputazioak COVID-19ak

jota zahar etxeetan hildakoen da-

tuak berritu ditu: bost egoiliar hil

dira ekaineko lehen hamabostal-

dian. Positibo emandako 290

egoiliar zendu dira Bizkaiko zahar

etxeetan epidemia hasi zenetik.

June Prieto

Musika indus-

triari aurre egi-

teko autoges-

t ionatutako

eredu baten

alde egiten du Iparragirre Rock

elkarteak. Bizkaiko hainbat

musika talderi ematen die ater-

pea Gernika-Lumoko Bekoibarra

kalean elkarteak duen pabiloiak.

Oier Elorriaga sortze prozesutik

dabil musika elkartean, eta, orain

talderik ez duen arren, bazkidea

da oraindik ere. Esan duenez,

2001. urtean sortu zuten elkartea,

Gernikako musikariek; herrian

ez zegoen taldean aritzeko entse-

gu lokalik, eta arazo hori kon-

pontzeko batu ziren hasieran.

«Udalera jo genuen, baina ikusi

genuen ez zegoela haien aldetik

lokala sortzeko edo bilatzeko

laguntzarik. Elkartea sortu eta

segidan etorri zen Iparragirreren

lehenengo egoitza».

Elorriagak azaldu duenez,

elkartekoen lehentasun nagusia

herriko eta inguruetako musika-

riei haien proiektuak aurrera ate-

ratzeko entsegu lokalak eskain-

tzea da. Bide batez, eredua izan

nahi du beste herri batzuetarako.

«Iparragirrek erakutsi du musi-

kariak elkartzen garenean oso

proiektu sendoak sortu ahal ditu-

gula». Hogeita hamar talde ingu-

ru batzen ditu elkarteak; hau da,

gutxi gorabehera, 90 pertsona

inguru dira kide.

Bazkideei esker irauten du

musika proiektuak. «Elkartekide

bakoitzak hilero kuota bat

ordaintzen du lokala erabiltzeko,

eta horrekin alokairua ordain-

tzen da». Modu asanblearioan

hartzen dituzte erabakiak, eta

hainbat lantalde dituzte: besteak

beste, eguneroko jarraipena egi-

teaz edo komunikazioaz ardura-

tzen direnak.

Txiki geratu zitzaien alokatuta-

ko lehenengo lokala, eta 2010ean

handiago batera aldatu ziren.

«Aurreko lokalean erabilitako

dinamika berarekin sortu

genuen gaur daukaguna. Orain-

goak zortzi entsegu lokal dauzka,

eta kontzertu gela bat, jantzigela

edo artisten gela eta guzti. Dena

gure eskuekin egindakoa da, eta

inongo laguntzarik gabe». Kon-

tzertu areto horrek eman dio

osperik handiena azken urteetan,

nahiz eta entsegu lokalak eskain-

tzea den oraindik ere haien hel-

bururik nagusiena. Kontzertue-

tatik ateratako dirua alokairua ez

den beste faktura batzuk ordain-

tzeko erabiltzen dute, eta, azke-

naldian, ezinbesteko diru sarrera

bihurtu da. Musika elkarteak ez

dauka soldatapeko langilerik,

baina irabazi guztiak proiektuan

inbertitzen dituzte.

Koronabirusak ekarri duen

alerta egoeraren ondorioz, kon-

tzertuak bertan behera utzi behar

izan dituzte. «Diru arazoak izan

ditugu». Hamar urteko proiek-

tua galtzeko arriskua izan dute.

«Tooth taldekoek proposatu

zuten euren merchandising-aren

zati bat salgai jartzea, eta

irabaziak elkartearen-

tzat izatea. Ondoren,

hainbat talde batu dira

egitasmora». Band-

camp webgunean jarri

dute materiala salgai, eta MacO-

nak eta Kaleko Urdangak taldeen

materiala erosi daiteke, besteak

beste. «Egitasmoa publiko egin

genuenean, hainbat taldek euren

aletxoa jartzea erabaki zuten

—gure aretoan jo izan dutenak

edo gure proiektuarekin bat egi-

ten dutenak—, eta egindakoa

eskertu nahi diegu».

Lokala itxita egon da martxo-

tik, eta erabiltzeko hainbat arau

jarri dituzte orain. «Bigarren fa-

sean sartzeko baimena eman zi-

guten, baina neurri zorrotzekin.

Hiru hileko geldialdiaren ostean,

taldeak itzultzen hastea nahi

dugu». Neurriak luzaroan man-

tenduko dituzte. «Egutegi bat

daukagu taldeek errespeta deza-

ten. Lokal berean egun berean

ezin dira bi talde egon; gero apun-

tatzen dugu egun bakoitzean nor

egon den, kasuren bat egotekotan

jakiteko nondik datorren; eta, az-

kenik, zelan ez, garbiketa sako-

nak egiten gabiltza». Bertan be-

hera geratu diren kontzertuen sa-

rreren dirua bueltatzen ere hasi

dira.

Emakumeen beharraEtorkizunari begiratzea zaila da

egungo egoeran, baina pande-

miaren aurretik proiektu indar-

tsu bat jarri zuten martxan musi-

ka elkartekoek. «Gure agerto-

kian emakumeen eta gizonen

presentzia bera izatea nahi dugu:

hau da, erdiak gizonak eta erdiak

emakumeak izatea. Utopikoa

iruditu arren, lor daiteke».

Gaur egun hamar emakume

dira bazkide, eta beste 70 bat gizo-

nak dira. «Gero badaude emaku-

me batzuk bere sasoian egon zire-

nak Iparragirren, eta, nahiz eta

orain bazkide izan ez, aktiboki

parte hartzen dute elkartean».

Musika elkarteak ez daukasoldatapeko langilerik, baina irabazi guztiakproiektuan inbertitzen ditu

sBIDELAGUNAK

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2020ko ekainaren 19a

Zuzendaria: Ibai Maruri Bilbao. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus bbizkaia@hitza.eus

Gernikako Iparragirre Rock Musika Elkarteak ia hogei urtekoibilbidea du. Eskualdeko hogeita hamar bat taldek osatzen dute.COVID-19aren itxialdiak arazo ekonomikoak eragin dizkie.

Musika taldeak,indartsuago batera

Feline taldea Iparragirreren entsegu lokal batean musika jotzen. OIER ELORRIAGA