BIZKAIKOHITZA

HITZA

Desegiten ez den toxikoa da lindanoa, eta Bizkaiko lur eta urak kutsatzen jarraitzen du bEzkutuandauden hondakindegiak aurkitzen laguntzeko eskatu diete langile zirenei, garbitu ahal izateko b 2-5

Amaitzen

ez den

arrastoa

Galdakao Usansoloko mugakzehazteko galdeketari baimena

ukatu dio Espainiako Gobernuak

8Durango Trenbide gainekoproiektua egiteko herriaren iritzia

entzuteko eskatu dio Erabakik udalari

7Ostirala

2018ko uztailaren 27aIX. urtea363. zenbakia

www.bizkaia.hitza.eusbizkaia@hitza.eus

2BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko uztailaren 27aAstekoa

Aitziber Laskibar Lizarribar

Lindanoa. Pestizida

gisara hiruzpalau

hamarkadatan

barra-barra sortu

eta erabili zen

konposatu kimi-

koa. Nekazaritzan erabili zen

gehienbat, laboreetako izurriak

kontrolatzeko, baina baita per-

tsonen buruetako zorriak hiltze-

ko ere, eta zuraren, larruaren, ar-

tilearen zein kotoiaren tratamen-

duetan, parasitoen kontra. Era-

ginkorra izateko ospea zuen.

Gaur egun, desagerrarazi beha-

rreko material arriskutsu gisa

izendatua du Nazio Batuen Era-

kundeak. 2008tik, erabat debe-

katua dago, produkzioa ez ezik,

erabilera ere. Baina 1990eko ha-

markadarako sortzeari utzi zi-

tzaion arren, jarduera haren on-

dorioek gure artean jarraitzen

dute, Bizkaiko lur askotan ezku-

tatuta. Eurien uren garraioare-

kin, erreketan isurtzen segitzen

dute oraindik. Eta, sarritan, non-

dik datorren jakin ere egin gabe.

Lindanoa sortzeko prozesua-

ren nolakotasunean dago zerga-

tia, eta ekoizle ziren enpresen

gehiegikerian. Pestizida egiteko

prozesua eraginkortasun gutxi-

koa zen. Tona bat ekoizteak bede-

ratzi tona hondakin sortzen zi-

tuen. Hori hala, hondakin hori

erraz botatzekotan soilik izango

zen errentagarri. Eta nonahi bota

zuten: ohiko zabortegietan, za-

bortegi inguruetan, edozein ba-

sogunetan eta zulotan. Ezkutuan,

kontrolik gabe, eta inolako segur-

tasun neurririk gabe. Ahalik eta

gertuenetik hasi, eta gero eta

urrutiago; Barakaldotik, Palen-

tzia eta Huescaraino esaterako.

Eta arazo nagusia elementua-

ren izaeran bertan dago: batetik,

iraunkorra da, eta nekez desager-

tzen da. Luzaro irauten du. Beste-

tik, oso kutsakorra da, oso toxi-

koa, eta ia bizidun guztiak zein in-

guruneak hondatzen ditu. Eta,

Lindano lantegiak itxi zirela 30 urtetik gora igaro diren arren, ondorioek gure lurretan jarraitzen dute.Kontrolik gabe isuritako gai toxikoa hainbat eremutan dago, eta urak zein pertsonak kutsatzenjarraitzen du. Lokalizatu gabeko hondakindegiak aurkitzeko, orduko langileen laguntza eskatu dute.

Ezkutuan mantendu da pozoia

Pestizida gisara erabili zen lindanoa urteetan. Zenbait

gunetan nekazaritza lur horiek kutsatu zituen, baina,

Bizkaian, lantegietan sortutako hondakin toxikoen

isurketek eragin dute gaitza. BIZKAIKO HITZA

d

Lindanoa

Jatorria eta konpondu gabeko ondorioak

hiru enpresa egon dira; hirurak,Bizkaian. Lehena 1944an sortuzen, Barakaldon: InsecticidasCondor. 1960an, bitan banatuzen enpresa. Condor izenarekinjarraitu zuenak Zornotzara era-man zuen ekoizpen jarduera1966an, eta han jardun zuen1985a arte. Beste enpresa, BilbaoChemical, Barakaldoko Ansionmantendu zen, 1987an itxi zutenarte. Etengabeko isurketa kutsa-korren aurka talde ekologisteketa administrazioak egindakopresioen ondorioz amaitu zuenekoizpena. Alemaniako Boehrin-ger transnazionalaren filial gisasortu zen Barakaldoko enpresa-ren muina. Horien produkzioak75.000 tona hondakin sortuzituen.Nexana izena zuen beste lante-

giak. Hori ere Alemaniako enpre-sa transnazional baten adar gisasortu zen; Merck enpresaren filia-la zen. Asuan izan zuen lantegia,Erandion, Ibaizabal itsasadarra-ren ertz-ertzean. 1952tik 1982rabitarteko jardunean, 7.000 tonahondakin sortu zituen.Fabrika horietan sortutako

milaka tona hondakinek larrikutsatu zuten ingurua. Erandio-ko lantegiko hondakinek Asuaibaiari eragin zioten, eta Barakal-dokoak, Galindo ibaiari. Biak diraIbaizabalen adarrak, eta handiada ibai nagusi horrek urteetanjasan duen kutsadura. Bai honda-kin toxikoak zuzenean ibairaisuri zirelako, eta bai inguruetakolurretan botatako hauts zuriarenkutsadura bertara iritsi delako.Guztira, lindanoak kalte eginda-ko 40 gune inguru identifikatuziren.Lindanoa zuten pestizidak ma-

siboki erabili ziren hainbat neka-zaritza gune ere kutsatu ziren zen-bait eremutan. Ez da Bizkaiaren

kasua, baina Galizian, esaterako,hori dute arazoaren foku nagusi.Orain, Bizkaiko azken fabrika

itxi zenetik 30 urte baino gehiagoigaro direnean, arazoak konpon-du gabe jarraitzen du. Zenbait lurgarbitu, eta hondakin toxikoakHuelvara (Espainia) eraman zi-ren, han batzen baitira desegitenez diren produktu toxiko etaarriskutsuak. Beste lur batzuekgarbitu gabe jarraitzen dute, lin-

danoa dutela jakin arren. Bestekasu batzuetan, kutsatuta ager-tzen diren erreka eta ibaiek adie-razten dute inguruko lurren bate-an ezkutuko hondakindegirenbat dagoela. Eta badira, baita ere,horren susmorik izan gabe tona-ka lindano duten lurrak.

‘Lindanoaren bila’ kanpainaHoriei begira jarri dira ekologis-tak. Etengabeko kutsadura amai-tzea ezinbestekoa dela diote, eta,horretarako, produktu toxikoanon dagoen jakitea da lehenengourratsa. Kanpaina bat abiatu du,horretarako, Ekologistak Mar-txan plataformak: Lindanoarenbila. Bizkaian lindanoa ekoitzi zu-ten lantegietan edo horietan sor-tutako hondakinak garraiatzenlan egin zutenentzako kanpainada, batez ere, lindanoa isuri zen le-kuen berri eman dezaten. Infor-mazioa modu anonimoan emate-ko aukera zabaldu dute, iturria-ren berri inork izan ez dezan.

Kutsatutako kokaguneak eza-gutu eta horiek garbitzearen ga-rrantziaz ohartarazi du JavierVazquez Ekologistak Martxan-eko kideak, erakunde publikoeiutzikeriaz aritzea aurpegiratuta.Atzera eta aurrera begiratu duegoeraren larritasuna ikusarazte-ko. Lehen Mundu Gerrara egin dujauzi, lehenik. Material egonkorrada lindanoa, eta ez du su hartzekojoerarik. Baina tenperatura altue-

tan fosgeno bihurtzenda; oso gas hilgarria, Le-hen Mundu Gerran ga-seztatzeko erabili zena;gerra hartan heriotzagehien eragin zuen subs-tantzia da. Lindanoz kutsatutako

lurretan sutea izatea hil-garria litzateke, gas horiarnasteak bat-bateko he-

riotza ekarriko bailuke. «Jatakozabortegia zen eremua lindanozkutsatuta dagoen eukalipto sailada gaur egun. Eta badakigu euka-liptoa dela su ondoen hartzenduena. Sute batean suhiltzaileaksartuko balira, bata bestearenatzetik eroriko lirateke hilotz».Lemoizen garbitu gabe dagoen

Jatako kutsadurak ekar lezakee-naren beste adibide bat ere jarridu: Lemoizko zentral nuklearraondoko errekako urarekin hozte-ko prestatu zuten. Zentrala ez zenzabaldu, baina erreka horrenurak zentralera bideratuta daude.Eta Jatatik eratorritako kutsaduragarraiatzen du errekak. «Arrainhaztegi bat jarriko omen dutehan. Lindanoz elikatuko dirahango arrain edo izkirak?».

3BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27a Astekoa

gainera, erraz barneratzen da.Irentsiz gero, gorputzean gera-tzen da, baina baita arnastu edoukituz gero ere. Une bakoitzeanbarneratutako dosi bakoitza au-rrekoari gehitzen zaio. Gorputze-an pilatzen da, desagertu gabe.Lurrunkortasun handia du, eta

aise xurgatzen da arnasaren bi-dez. Baita kutsatutako uretatikere: zuzenean edanda, harekingarbituta, eta ur horrekin urezta-tutako barazkiak janda, adibidez.Eta, jakin ez arren, lindanoa du-ten erreka edo urtegietatik ustebaino gehiagotan hartzen da urabaratzeak ureztatzeko.Kutsatutako erreketatik edaten

duten animaliak ere badira. Etagai toxiko hori duen ura edatenduten behiek emandako esneaedo haragia jateak pertsonari era-gingo dio. Koipearekin erraz bategiten du, eta, ondorioz, esneak,esaterako, bereziki ondo xurga-

Iraunkorra da, ez da desegiten,eta oso toxikoa da; kutsatutakourarekin ureztatutako barazkiakjanda ere barneratzen da

NBEk erabat debekatua du, etaOMEk frogatutzat du minbiziasortzen duela. Lehen MunduGerran gaseztatzeko erabili zen

Hauts zuri gisa agertzen da lindanoa lurrean. Argazkian, Jatako zabortegi zena aurkitu zutenekoa. EKOLOGISTAK MARTXAN

ESKAERAK

Ekologistak Martxan-ek eska-

era zehatzak egin dizkie linda-

no isurien gaiak eragiten dien

herri, erkidego, estatu eta Eu-

ropako instituzioei:

1Batera jardutea.Lin-

danoaren arazoari era-

kunde guztiek batera

aurre egitea.

2Bilatzea.Lindanoa isu-

ri den toki guztiak loka-

lizatu eta behar bezala

sailkatzea.

3Garbitzea.Lindanoa

isuri den eremu guztiak

erabat garbitzen direla

bermatzea.

4Kontsumorako ura.

Eragindako ibaiak

giza kontsumorako

ura hartzeko desegoki jotzea.

5Ebaluazioa.Biztanleek

lindano isuriengatik

jasan duten kaltea eba-

luatzea.

6Erantzukizunak. Iker-

tzea eta kutsadura era-

gin dutenei dagozkien

erantzukizunak eskatzea.

7Aurrekontuak.Eskae-

rak betetzeko, erakun-

deek aurrekontu sailak

zehaztea.

8Gardentasuna.Eten-

gabeko informazioa

interesa duten gizarte

eragileei, parte har dezaten.

9Europa.Koordinazioa

ikerketarako, garbike-

ta funtsetarako eta

arau esparruetarako.

Informazioren bat bidali

nahi izanez gero, jo

webgune honetara:

www.fíltrala.org

@

tzen du. Elikatze sareetan meta-tzeko joera du, eta, beraz, ekosis-tema kate osoak kutsa ditzake.Hasi barazki edo belarretatik, ho-riek jaten dituzten animalietara,eta horiekin elikatzen diren per-tsonetara. Modu batean zein bes-tean barneratutako gaia metatuzeta zabalduz joango da.

Minbizia eragileOsasunaren Mundu Erakundeakminbizia sortzen duten gaien ar-tean zerrendatua du 2015. urtetik.Lehen taldean, gainera, toxikoaeta minbizi eragilea dela frogatuaduen taldean. Ohartarazia du sis-tema neurologikoari eta ugalketasistemari ere kalte egiten diela.Eta Bizkaiko hainbat lurretan

irauten du oraindik lindanoak.Baina nola iritsi da? Lehenik etabehin, sortze prozesuaren guneizateagatik beragatik. EuskalHerrian, lindanoa ekoizten zuten

d

LindanoaJatorria eta konpondu

gabeko ondorioak

Urte luzetan kontrolik gabe bota dira lindano hondakinak edonon; kasu askotan, zabortegietan eta horien inguruetan. Bizkaian hainbat gune lokalizatu dituzte: Trapagarangoa, Lemoizkoa,Santurtzikoa eta Bilbokoa dira ezagunenak. Gaur egun, erreka eta ibaiak kutsatzen jarraitzen dute.

Urak kutsatzen dituzten lurrak

Oiola. Milaka

herritarrek

eta aberek

edan duten ura

Lindanoz kutsatutako gunerik ezagunena

da Oiolako urtegia. Salaketa, protesta eta

neurri zehatzak eragin dituena. Eta ez da ha-

rritzekoa: Barakaldo, Sestao eta Alonsotegi

urez hornitu dituen urtegia izan da urteetan;

130.000 pertsonari baino gehiagori edaten

eman diena. Barakaldoko Udalak 2014an

eten zuen konexioa. Baina arazoa ez da

konpondu.

Urtegiaren kudeaketa Barakaldoren esku

dagoen arren, Trapagaranen dago Oiola.

Barakaldoko Udalak 1967tik du bertako ura

edangarri egin eta herritarren kontsumora-

ko kudeatzeko kontzesioa. 2008ko uztaile-

an, lindano maila handia atzeman zuen Eus-

ko Jaurlaritzaren Osasun Sailak, ohiko kon-

trol batean; Europako Batasuneko eta

Espainiako araudiek onartutako muga bai-

no hamabi aldiz handiagoa. Berehala eten

zuten zerbitzua, aldi batez, eta ikerketa egin.

Lindanoa nondik zetorren ez zuten argitu.

Kontrolik gabe egindako isurketaren bat du

jatorrian, baina azterketek ez dute zehaztu

materiala non dagoen. Pare bat gauza daki-

te ziurtasunez: Angela errekaren arroaren

goialdetik iristen direla ur kutsatuak Oiolara,

eta euria egiten duenean gora egiten duela

kutsadura mailak. Euriek lur azpira iragazten

dute lindanoa, eta horrela iristen da erreka-

ra. Hortik, urtegira.

2008ko uztaileko neurketen muturreko

emaitzen ondoren, zerbitzua eten zen garai

batean, gero berriz abiatzeko. Erabateko

deskonexioa 2014an gauzatu zen.

Hango urik ez da etxeetako iturrietara iristen

jada. Baina lindanoak bertan jarraitzen du,

Angela errekaren arroetan, eta gaitzaren itu-

rri den lurren batean. Inguru horietan abel-

tzaintza dago, eta behiek Oiola edo Angela

aldeko urak edaten dituzte hainbatetan.

Giza kontsumorako haragia eta esnea ema-

ten dute behi horiek, eta, horrela, kutsadura-

ren transmisio katea sortzen da.

Oiolako urtegiko ura dagoeneko ez da etxeetara bideratzen, baina

abereek bertatik edaten jarraitzen dute. LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

4BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2018ko uztailaren 27aAstekoad

Lindanoa

Bizkaiko kokagune nagusiak

Jata. Pertsonabaten abisuakezagutarazia

Lemoizen, Jatako zabortegiaren ondoan,

lindanoa zegoela jakinarazi zion herritar ba-

tek Ekologistak Martxan-i iazko ekainean,

modu anonimoan. Bilbao Chemicals enpre-

sak sortutako eta kontrolik gabe isuritako

hondakinak dira. 60-80 bat tona daudela

kalkulatzen da. Hauts zuri gisa, hainbat mul-

tzotan pilatuta aurkitu zuten lindanoa, beste

hondakin batzuekin nahastuta. Basarte ba-

tean dago, sasitza eta eukalipto sail batean.

Segurtasun neurririk gabe estali zuten bere

garaian, eta Eketza erreka eta Urbieta urte-

giaren azpiko urak kutsa ditzake. Lurrak izan

dituen mugimenduek agerian utzi dute.

Horren berri izan zuenean, Eusko Jaurlari-

tzari, Bizkaiko Foru Aldundiari eta Lemoizko

Udalari aurkikuntzaren berri eman zien talde

ekologistak, eta salaketa aurkeztu. Jaurlari-

tzak lurraren egoera zein den azaltzeko eta

lindanoarekiko kontaktua saihesteko eska-

tu zion Mungiako Udalari. Izan ere, lur horie-

tan, Mungiako hondakinentzako zabortegi

bat egon zen 1984 eta 1987 artean.

Santurtzi.GalindotikIbaizabalera

Santurtziko Kabiezes auzoan, Tejera gisa

ezagutzen zen gunean, askotariko honda-

kin isurketak egin ziren 1965az geroztik. Ha-

mar urte geroago, hondakindegi gisa aritu

zen udalaren baimenarekin. Etxe-Uli dei-

tzen zitzaion hondakindegiari.

Mota guztietako hondakinak bota dira gune

horretan hamarkadatan; baita toxiko eta

arriskutsuak ere. Tartean, lindanoa. Zabo-

rrak legez kanpo erre ere egin dira bertan.

Insecticidas Condor-Bilbao Chemicals Ba-

rakaldoko enpresakoa da bertan dagoen

lindanoa, eta mila bat tona egongo direla

kalkulatzen da.

Euriek Ballonti errekara isurtzen dute pro-

duktu toxikoaren kutsadura, Galindo ibaira

joaten da errekan behera, eta, hortik, Ibaiza-

balera.

Zabortegia 1990. urte inguruan bete zen,

eta, ordutik, hainbat jardun egin dira zelai-

gune horretan, aurrez inolako garbiketarik

egin gabe: aparkalekua, konponketa taile-

rra, txakurtegia, erregaien gordelekua...

Miribilla.Batzuk garbitudira, besteak ez

Bilboko Miribilla eta Abusu auzoetako San

Luis eta Malaespera meategiek lan oparoa

izan zuten 1970 eta 1990eko hamarkada ar-

tean. Jarduna amaituta, mota askotako in-

dustria hondakinen ezkutuko gordeleku

bihurtu ziren. Bertara botatzen ziren honda-

kinen artean zegoen lindanoa.

Miribilla auzoa, egun 10.000 biztanle ditue-

na, meategi ziren lur horien gainean eraiki

zen. Eraikitze lanetan lindanoz kutsatutako

lur eremuak azaldu ziren, besteak beste,

Udaltzaingoaren komisaria eraiki zuten lu-

rretan eta Bilbo Arena dagoen gunean.

Gune batzuei kutsadura kendu zitzaien, eta

aipatutako eraikin horiek ez dute lindanorik

azpian. Proiektua dezente garestitu zuen

horrek. Beste gune batzuk ezin izan ziren

garbitu, Malaespera meategiak gain behera

egin zuelako. Eraiki gabeko zenbait eremuk

lindanoa dute oraindik.

Kutsaduraren iragazketak eta lixibiazioak

zuzen-zuzenean eragin diezaioke Ibaizabal

ibaiari.

Segurtasunbiltegiak.Behin-behinean

Hondakin arriskutsuak modu kontrolatuan

gordetzeko hainbat biltegi eraiki ziren Biz-

kaian, 1990eko hamarkadan, eta hainbat

tona lindano daude gordeta horietan. Leio-

ako Sarriena, Barakaldoko Argalario eta

Loiuko aireportua dira gunerik ezagunenak.

Lehenengoa Zuazoko hondakindegia zena

egokituta sortu zuten, bertan zeuden gai to-

xikoak gordetzeko. Poltsa moduko gai ira-

gazgaitz batzuetan sartzen dira elementu

kutsakor eta arriskutsuak, eta urik ez sartu

ez ateratzeko moduan biltzen dira, ondoren

lurrez estaltzeko. Horren gainean eraiki zu-

ten Arteako merkataritza gunea.

Argalarion Megapark merkataritza gunea

dago egun. 415.000 metro kubiko lur kutsa-

tu ditu azpian gordeta. Loiukoa aireportuko

pistaren ondoan dago lurperatuta. 110.000

metro kubiko toxiko daude bertan.

Segurtasun biltegietan gordetako gai toxi-

koek ez dute arriskurik sortzen, baina behin-

behinekoak dira. 30 bat urteko iraupena

dute, eta atera egin behar dira ondoren.

5BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27a Astekoa

Jatako zabortegiaren ondoko basarte batean aurkitu dute lindanoa. MONIKA DEL VALLE / FOKU Euriek Ballonti errekara garraiatzen dute kutsadura, eta handik Ibaizabalera iristen da. BIZKAIKO HITZA

Lindanoz kutsatua zegoen Bilbo Arena dagoen lur eremua, eta garbitu egin zuten. JON HERNAEZ / FOKU Barakaldon dagoen Argalario segurtasun biltegia, estali berritan. JON HERNAEZ / FOKU

d

LindanoaBizkaiko kokagune

nagusiak

6 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27aIritzia

RZIPRIZTINAKNerea Ibarzabal

‘A felicidade’

Gertaera asko daude

ikusteko modua erro-

tik alda diezazukete-

nak, nolabaiteko lo-

zorroan zeundela ohartarazi eta

kolpera esnatzen zaituztenak:

istripu bat, eztabaida bat, liburu

bat, ideologia bat. Aztertu al duzu

inoiz sentimendu hori? Batzue-

tan badirudi entzun ere egin dai-

tekeela krakhori, zure ziurtasu-

nek lurraren kontra haustean

egiten duten soinua. Harridura,

baina askatasuna, baina beldu-

rra, munduari begiratzeko era

berri bat asmatu beharko duzu-

lako hemendik aurrera.

Hori gertatzen da, adibidez

—hain muturreko egoeretara joan

barik, edo bai—, bizitza osoan

modu batera kantatu izan duzun

kantu baten letra txarto ulertzen

zenuela konturatzerakoan. Krak.

Ez esan ez denik munduko senti-

penik kontraesankorrena. Agian

parrandan ohartuko zara, abestia

entzun eta erdi garrasika kan-

tuan zabiltzala lagun batek esa-

ten dizunean «ei, zer esan duzu

zati horretan?».

Defentsiban jarriko zara zu ha-

sieran, noski –ez ukitu nire ziur-

tasunak!–, eta lotsaz erantzungo

diozu… «ba… besarka nazazu

gogor bizkarretik –iztarrekin–».

Edo «ba… borobildu zaizkit

bertzak –ertzak–». Edo «ba…

this is the river –rhythm–of the

night». Edo «ba… contra el

–control– obrero de la produc-

ción». Hori esaten du, ezta? Eta

kuadrillako anekdota bihurtzen

zara.

Beharbada zorte gehixeago

izango duzu eta ez zaitu beste ba-

tek umiliatuko jendaurrean. Ka-

sualitatez ohartuko zara kotxean

zoazela, edo interneten begiratu

duzulako ordu asperturen batean

bestela. Gerta dakizuke, gainera,

kantu bat gustuko izatea hain zu-

zen zuk ulertzen duzun letra ho-

rrexegatik, eta horrelakoetan

trauma are handiagoa da, gaurtik

aurrera zure kantua ez delako

existituko.

Kantu baten portugesezko za-

tian «a felicidad dipen di uno

mí» ulertzen zenuen zuk, portu-

gesez ideiarik ere ez daukazun

horrek, eta konbentzituta errepi-

katzen zenuen esaldia animoz

baxu zenbiltzanetan, zoriontasu-

na zeure baitan dagoela eta ez bi-

latzeko kanpoan. Tira, ba urteak

pasata jakin duzu «a felicidade

tem teu nome» esaten duela be-

rez, hau da, «zoriontasunak zure

izena du». Txarto datorkizu, bes-

te baten teilatuan dagoelako zure

poza berriro. Ea zer entzun behar

duzun orain zugan sinetsi nahi

duzunetan.

Baina hori izango da bizitza,

ikastea, txarto ikastea, des-ikas-

tea eta hala ere ez jakitea inoiz

oraindik zenbat kantu –ideia,

pertsona, bizimodu–kantatzen

dituzun txarto. Zoragarria litza-

teke egunen batean Euskadi Irra-

tiko Bihotzeko Fonotekasaiora

gonbidatzea zure bizitzako ha-

mar abestiri buruz hitz egitera,

eta denak ulertu izana alderan-

tziz.

Aurkezlea isilik eta zu hunki-

tuta kontatzen zenbat markatu

zaituzten letra horiek, ia negarrez

hastea zuzeneko konexioan. En-

tzuleak ere mutu, mezurik ez.

Kantuak jo eta jo uhinetan, eta zu

zoriontsu. Bizitza ederra izan

duzu.

Aztertu al duzu inoizsentimendu hori?

Batzuetan badirudientzun ere

egin daitekeela ‘krak’ hori, zure

ziurtasunek lurrarenkontra haustean

egiten duten soinua

BIZKAIKO HITZAk irakurleen

eskutitzak plazaratzen ditu. Ez di-

tuzte 1.400 karaktere baino

gehiago izan behar, tarteak bar-

ne, eta BIZKAIKO HITZAk moz-

teko eskubidea du. Helbide ho-

netara bidali behar dira, izen-abi-

zenak eta herria adierazita:

Bizkaiko Hitza, Uribitarte kalea

18, 3-C, 48001 Bilbo. Eskutitzak

Internet bidez bidali nahi izateko-

tan, igorri helbide honetara:

bizkaia@hitza.eus.

%

Gizon bat atxilotudute sexu eraso bategitea leporatuta

GALDAKAO bSegurtasun Sailak

jakinarazi duenez, 28 urteko gi-

zon bat atxilotu zuten joan den

ostiralean Galdakaon, egun ho-

rretan Bizkaiko hiriburuan ema-

kume bati sexu eraso bat egitea-

gatik. Emakumeak berak salatu

zuen erasoa. Galdakaoko Udalak

gertatutakoa gaitzetsi du.

Irudia b Bilbo

Auzoz auzo dabil erakundeena den arduraAuzoz auzo jarraitzen dute migratzaileek euren herriko baldintza gogorretatik ihesi abiatutako bidaia luzean. Atxurin egin dituzte azken 15 gauak 60

migratzaile inguruk, saskibaloi pista batean. Auzotarren lanari esker jaso dituzte babesa eta jana. Handik Bilbo Zaharrera joan ziren asteartean, hiri-

buruko beste auzo horretako bizilagunen elkartasunari esker beste denboraldi bat babesean pasatzeko. Auzoen arteko erreleboa irudikatzeko kale-

jira egin zuten auzokideek eta iritsi berri direnek, elkarrekin. Gurutze Gorriak kudeatzen dituen aterpetxeetan lekua egon arren, kalean geratzen dira

egunero hainbat lagun, hiru gauko muga gaindituta. Jaurlaritzak, aldundiak eta Bilboko Udalak diote eguneko arreta nahikoa dutela, igarobidean

daudelakoan. Gehienek, ordea, 20 egunetik gora egin dituzte Bilbon, eta, aukera izanez gero, askok bertan geratu nahiko lukete. MARISOL RAMIREZ / FOKU

7.000BOST KONPARTSARI EZARRI-

TAKO ISUNA, EUROTAN

Joan den urteko Aste Nagusian

gehiegizko zarata atera zutela ar-

gudiatuta, zigor ekonomikoa eza-

rri die Bilboko Udalak bost kon-

partsari. Joan den astean jaso zu-

ten isuna, eta «gehiegizkoa» dela

uste dute Bilboko Konpartsetako

kideek. Isunaren jakinarazpena

horren berandu iritsi izana salatze-

az batera, aurten neurriak hartuko

dituztela azaldu dute.

Natalia Salazar Orbe Durango

Urte luzez geldi egon ostean, lur-peratutako trenbidearen eremu-rako aurreikusitako proiektuarenprozesua orain udalak azkartuegin duela salatu du DurangokoErabaki plataformak. Horko ki-dea da Mikel Uriguena (Durango,1984). Herrian inoiz egin den«proiekturik handiena» izanik,herritarren iritzia kontuan hartubehar dutela deritzo. Noiz eta zergatik sortu zenuten

Erabaki plataforma?

Apirilean sortu zen. Durangokoherritar talde plural bat elkartuginen tren geltoki zaharra botazutenean. Geltokia ez botatzekoeskatu genuen, baina ez genuenlortu. Horrek kezka sortu zuen.Ikusi genuen eremu horretarakoproiektua aurrera joango zela. Ez-jakintasuna nagusi zen: ez gene-kien zer egingo zuten bertan, ur-teetan hainbat iritzi entzun diraeta. Giro horretan sortu zen.Zurrumurru asko egon dira tren-

bidea lurperatzearen ondorioz

hutsik geratu den eremurako

zegoen proiektuari buruz, baina

orain baieztatu dira asmoak.

Zein da proiektua?

Aurreko astean Hirigintza Ba-tzordea izan zen. Gero, udalak si-natu egin zuen Euskal TrenbideSareak proposatutako proiektua:18 solairuko bost dorre eta babesofizialeko eraikin bat aurreikusidituzte. Hori da arreta handienaematen duena. Hala ere, eraikinhoriez gain, bide bat eta biribilgu-ne bat ere egingo dituzte. Kontuada proiektua onartu dutela jada.Trenbidea lurperatu zenetik

bost urte pasatu dira. Orain

obrak martxan jartzeko proze-

sua azkartu egin al da?

1999an hasi ziren proiektu honiburuz hitz egiten. 2006an proiek-tu bat onartu zuten. Gero, trenalurperatzen hasi ziren, eta 2012anbukatu zituzten lanak. Duranga-rrontzat berri ona izan zen, urteluzez erdibituta izan baitugu he-rria. Trena pasatzen zen ordu er-dian behin, hesiak jaisten zituz-ten, trafikoa gerarazten... Halaere, hasierako proiektuak aurrei-kusten zuen Eusko Trenen egoi-tza nagusia bertan jarriko zutela,geltoki berriarekin batera. Lehia-keta publikora atera zutenproiektua. Zaha Hadid arkitekto-ak irabazi zuen: berak diseinatuzuen geltoki berria. Baina, gero,krisi ekonomikoa iritsi zen,proiektuak ez zuen egin aurrera,eta geldi geratu zen. Urte hauetanguztietan ez dugu jakin zer gerta-tuko den. Denetarik entzun da;besteak beste, parke bat egingozutela eta dorreen proiektua ber-

tan behera geratu zela. Orain, bat-batean, berriz ere sustatu duteproiektua. Harrituta gaude zeinazkar egin dituzten gauzak hain-beste urtez ezjakintasun honetanegon ostean.Ez zaudete ados proiektuarekin.

Zergatik?

Oso proiektu inportantea da, he-rrigunean dagoelako, gastu eko-nomiko izugarri handia dakarre-lako eta Durangoren etorkizunabaldintzatzen duelako, erabat.Herri honen historian planteatuden proiekturik handiena da.Uste dugu ez dagoela era horreta-ko proiektu baten beharrik. Denaden, aztertu egin beharko litzate-ke herriak zein behar duen. Ho-rregatik jaso ditugu sinadurak:uste dugulako proiektu hau gel-ditu egin behar dela, eta duranga-rron artean erabaki zer nahi du-gun egin. Bakoitzak geure iritziadaukagu, baina ez dugu sinisten

inposatutako era honetakoproiektu erraldoi batean. Ez duguulertzen zertan egiten dion on he-rriari eta zeintzuk interes daudenhor atzean. Hori argitzea nahikogenuke, ez baita egon batere in-formazio garbirik. 3.000tik gora sinadura jaso ditu-

zue. Zer gertatuko da sinadura

horiekin guztiekin?

Herri mailan galdeketak egitekoherritarren %10en sinadurak be-har direla dioen legea [tokian to-kiko erakundeen 2/2016 legearen80.4 artikulua] kontuan hartutaegin dugu bilketa. 3.033 sinaduraaurkeztu ditugu. Horrekin bate-ra, eskatu dugu martxan dagoenproiektua bertan behera gera da-dila edo gutxienez geldiaraz deza-tela, eta hortik aurrera hastea de-non artean ikusten zeintzuk direnbeharrak. Alegia, benetan beharal ditugu 600dik gora etxebizitzaherrian 1.800 etxebizitza inguru

hutsik egonik? Errepide bat nahial dugu herri erdian, urte askotanzehar herria bitan banatuta izaneta gero? Mila galdera daude aire-an. Udalak herritarrak ordezka-tzen ditu, eta entzun egin beharditu. Oraintxe ez da ari entzuten.Udalak galdeketa egitea onartu

du, baina, aldi berean, Euskal

Trenbide Sarearen planarekin

jarraituko du. Zer deritzozue

erabaki horri?

Aurreko asteko osoko bilkuranehun lagun inguru elkartu zirenaretoan. Udalak mozio alternati-boa aurkeztu zuen: batetik, planaonartu zuen, eta, bestetik, galde-keta egiteko asmoari eutsi zion.Ez dakiguna da horrek zer daka-rren eta zer galdetuko diguten.Alegia, ez dugu nahi soilik galdediezaguten jarriko dituztenzuhaitzak espezie batekoak edobestekoak izatea nahi dugun.Proiektuaren osotasunari buruz

erabaki nahi dugu. Udalak partehartzea eta gardentasuna aintza-testen dituen saria jaso du. Harroerakutsi dute, baina gero ez da is-latzen errealitatean. Ezaugarrihoriek dituen udal bat balitz, eserieta entzun egin beharko lituzketeherritarrak. Gero, bakoitzak be-rak nahi duen proiektua defendadezake. Baina ez da egon herrita-rrak entzuteko ahaleginik, eztaazalpen gardenik ere. Plataformasortu zen, gauzak aurrera joandira, eta zortzi egunean EuskoJaurlaritzak plana aurkeztu dioDurangoko Udalari, eta sinatuegin dute. Eta teorian ez zekitenezer. Udalak esan du planari oniritzia

eman ezean prebarikazioa egin-

go luketela.

Hala azaldu zuen Hirigintza zine-gotziak. Guk zalantzak dauzkaguhori egia dela. Izan ere, proiektuaonartu zutenean, trenbidea lur-peratu ostean sei hilabeteko epe-an bete behar ziren urbanizaziolanak teorian, eta ez dira egin. Be-raz, ez dugu uste Eusko Jaurlari-tzak ezer egingo duenik Duran-goko Udalaren kontra. Gainera,galdeketari oniritzia eman badio-te, euren asmoa izango da galde-tzea, esaterako, leku jakin bateanerrepide bat edo bidegorri bat jar-tzea nahi dugun. Hori galdetzerikbadago, zergatik ezin dute galde-tu dorreei buruz? Zergatik gauzabatzuk eztabaida daitezke etabeste batzuk ez? Kontua da eureknahi duten ala ez. Ez dute izan as-morik proiektua geldiarazteko,baina orain artean defendatu ereez dute egin. Erantzukizuna Jaur-laritzari egozten diote, eurekizango ez balute legez. Orain zer bideri ekingo diozue?

Oso garai txarra da. Esango nukenahita egin zituztela uztailaren17an eta 18an Hirigintza Batzor-dea eta osoko bilkura, kontuanhartuta jende gehiena oporretandagoela. Aste honetan batzartueta erabakiko dugu zein bide har-tu eta zer egin. Ez dakigu proiektuhonekin ezer lortuko dugun, bai-na pozik gaude oso epe laburreansinadura mordoa jaso dugulakoeta jendea kezkatzen duen gai batdelako. Honek dinamika batabiatu du, eta jendea hasi da partehartzen eta iritzia azaldu nahian.Udalak herritarrengandik hurbi-len dauden erakundeak izanarren, ikusten da askotan ez di-tuztela hartzen kontuan. Badiru-di herritarrongandik nahi dutenadela lau urtean behin botoa ema-tea eta gero lau urtez isilik gera-tzea. Ez da bidezkoa. Herritarrokbadauzkagu gauzak planteatze-ko, arazoak bertatik bertara biziditugu eta.

«Ez dugu sinisteninposatutako proiektuerraldoi honetan»

Mikel Uriguena b Durangoko Erabaki plataformako kidea

Gardentasun eta informazio falta leporatu dio Uriguenak DurangokoUdalari. Uste du herriaren beharrizanak aztertu behar direla trenbidealurperatuta geratu den eremu hutserako onartu duten proiektua gauzatzeko.

GORKA RUBIO / FOKU

7BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27a Berbetan

176DEITUTAKO LANPOSTU

PUBLIKO BERRIEN KOPURUA

2018rako enplegu publikoaren es-

kaintzaren bigarren fasea onartu

zuen asteartean aldundiak.

Gehienak, administrarienak.

Lanpostuotatik 160 administra-

rientzat dira. Beste 16, larrialdiak

kudeatzeko zentroentzat, nekazari

ingeniarientzat eta gorputz hez-

kuntzako lizentziatuentzat.

Deialdia. Hautaprobak 2019an

egingo dituzte.

Francori 1962anemandako dominaitzultzea nahi dute

GIZARTEA b1962an, Bizkaiko

Probintzia Aldundiak Francisco

Francori diamantezko domina

eman zion. 2001ean, EAJ, EA eta

EB-IUk ez-arauzko proposame-

na onartu zuten aldundiak dikta-

dorearen familiari domina itzul

zezala eskatzeko. Orain, Ezker

Anitzak aldundiari eskatu dio do-

mina itzultzeko prozesua abia

dezala behingoz, ondare eta sin-

bolismo aldetik duen balioagatik.

Errotuluakeuskaraz jartzekodiru laguntzak

SANTURTZI bDenda, ostalaritza

lokal eta zerbitzu publikoetako

beste edozein establezimendutan

errotuluak euskaraz idazten di-

tuztenei diru laguntza emango

die Santurtziko Udalak. 2017ko

urtarriletik 2018ko abenduaren

14ra bitartean jarritako errotu-

luentzako diru laguntzak izango

dira. Gehienez gastuaren %75 or-

daintzeko diru laguntzak eman-

go dituzte, 600 euro arte.

Euskotrenekolangile bati erasoegin diote Lemoan

LEMOA bEuskotreneko langile

baten aurkako erasoa salatu du

tren konpainiako batzorde

iraunkorrak. Larunbat arratsal-

dean gertatu zen erasoa, Lemoan.

Langileak gazte bati kargu hartu

zion bidaia txartelik gabe zihoa-

lako. Gazteak ukabilkada bat

eman ziola jakinarazi dute. Era-

soa salatzeko elkarretaratzea

egin zuten asteazkenean, Bilboko

Zazpikaleak geltokiaren aurrean.

Natalia Salazar Orbe Galdakao

Usansoloren mugak zehazteko

Galdakaoko Udalak egin nahi

zuen galdeketari baimena ukatu

dio Espainiako Ministroen Kon-

tseiluak. «Gura dozu zure auzoa

Usansoloko segregazio proze-

suan sartzea?». Galdera hori egin

nahi zuten Usansolo inguruko

bederatzi auzotan. Mugak zeda-

rritzeko beharrezkotzat jo zuen

udalak galdeketa hori. Eta baita

Espainiako Gobernuaren babesa

ere. Ez bata eta ez bestea ez zirela

beharrezkoak esana zuen Usan-

solo Herria plataformak.

Hiru multzotan banatu behar

zuen udalak galdeketa. Labea

multzoa —Labea, Puentelatorre,

Uraska eta Labega auzoak har-

tzen ditu eremu horrek—, Arteta

multzoa —Arteta, Ordañe, Lekue

eta Lekubaso auzoak biltzen

ditu—, eta Gorosibai auzoa. Usan-

soloko muga geografikoak zehaz-

ten dituen agiririk ez dagoela ar-

gudiatuta egin behar zuen galde-

keta udalak.

Joan den otsailean onartu zu-

ten azaroaren 11rako mugak ze-

hazteko galdeketa hori egitea.

EAJren eta PSE-EEren babesa

izan zuen erabakiak.

Plataforma, aurkaUsansolo Herria plataforma ha-

sieratik azaldu da asmo horren

aurka. Uste du mugak argi dau-

dela —1989an egindako lurralde

mugaketako ikerketek jaso zituz-

tela diote—, eta usansolotarrek

behin baino gehiagotan azaldu

dutela auzo izateari utzi eta uda-

lerri bihurtzeko nahia.

Horrez gain, galdeketarako

baimena eskatu beharrik ez zego-

ela esan zuten duela bi aste. Haien

arabera, ez zen beharrezkoa he-

rritarrak prozesuarekin ados

dauden jakiteko loteslea ez zen

galdeketa hori egiteko baimena

eskatzea; ezta desanexioari bu-

ruzko galdeketa egiteko ere. Hori

baieztatzeko beste bi auziri bu-

ruzko epaiak aurkeztu zituzten.

Aurreko bi gertakariBata, Gipuzkoan: Itsaso Ezkiotik

bereizi, eta Itsaso udalerri bihur-

tzea ahalbidetzen duen foru

arauari babesa eman diona da.

Estatuko administrazioak inpug-

natu egin zuen desanexio proze-

sua ahalbidetzeko Gipuzkoako

Foru Aldundiak atera zuen de-

kretua. EAEko Auzitegi Nagusiak

apirilean eman zuen auziari bu-

ruzko ebazpena, eta esan zuen es-

tatuak ezin dezakeela dekretu

hori inpugnatu; ez duela legitimi-

taterik, Gipuzkoako Aldundiaren

araudia aplikatzen delako, eta ez

estatuarena.

Beste gertakaria Basauriko gal-

deketari buruzko epaia da.

2016ko uztailean herrigunea era-

berritzeko planari buruzko gal-

deketa egitea onartu zuen udal-

batzak. Zenbait auzotan egin be-

har zuten galdeketa. Estatuko

administrazioak inpugnatu egin

zuen hura ere. Epaitegiek udalari

eman diote arrazoia oraintsu: ez

zuen Espainiako Gobernuaren

baimenik behar. Usansolokoa ere

kasu berdintsua dela deritzo Juan

Landa abokatuak: «Hemen ere

Usansoloko auzo batzuei soilik

egin nahi diete galdeketa».

Usansolokogaldeketari,baimenik ezEspainiako Gobernuak ukatu egin dioGaldakaoko Udalari Usansoloko mugakzehazteko auzoetan galdeketa egiteko baimena

Azaroaren 11n egin behar zuten galdeketa, bederatzi auzotan. LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

8 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27aGaiak

Aldundikogarbitzaileak,baldintza duin eske

BILBO bAldundiaren egoitzetako

garbitzaileek elkarretaratzea egin

zuten atzo, Foru Jauregiaren au-

rrean. Salatu dute azpikontrata-

tutako enpresak azken urteetan

hogei lanpostu amortizatu ditue-

la. Gaixoaldian dauden behargi-

nak ez dituztela ordezkatzen dio-

te, eta zortzi urtean soldata ez die-

tela igo. Aldundiak enpresarekin

hitz egingo zuela esan arren, al-

daketarik ez dela egon esan dute.

Ainhoa Larrabe Arnaiz

Kinka larrian egon da Leioako Vi-

crila beira lantegia azken urtee-

tan; zorrari ezin eutsiz eta hartze-

kodunen konkurtsoan. Baina ba-

dirudi egoera iraultzen ari zaiola.

«Zainketa Intentsiboetako Uni-

tatetik atera da». Hala uste du

Fernando Bermejillo Vicrilako

zuzendari nagusiak. 2016tik egon

da inbertitzaile bila, eta joan den

hilabetetik Mivaricar taldearen

esku dago enpresa. Aurrera begi-

ra jarri eta lantegiaren etorkizuna

ziurtatzeko 12 milioi euroko in-

bertsioa egingo dutela iragarri be-

rri dute Vicrilaren jabe berriek:

lantegiaren ahalmena handitu,

ekoizpen baldintzak hobetu eta

produktu berriak sortzeko lau ur-

teko plana osatu dute. Egun 235

behargin daude lanean, eta, dato-

rren ikasturtea bukatzen denera-

ko, ahalmen osoan aritu nahi

dute enpresako arduradunek.

Gaur egun, minutuko 105 kopa

ekoizten dituzte bertan.

1890ean sortu zen Vicrila en-

presa, eta Leioako Lamiako auzo-

an egon da beirategia ordutik. Os-

talaritzarako eta etxeetarako bei-

ra puztuzko eta prentsatuko

edalontziak eta kopak ekoizten

dituen enpresa bakarretakoa da.

Bada, datozen urteetan merkatua

zabalduko dutela iragarri du en-

presaren zuzendaritzak. Azken

urteetan beirategiak izan duen

ziurgabetasunari bukaera eman

nahi diote horrela.

Aurrera begira jarri da Vicrila,

baina ez dira gutxi atzean utzita-

koak. Izan ere, Mivaricar taldea-

rekin adostutako lan hitzarmene-

an, aurreikusita dago beirategiko

langile denen soldata %25 jaistea

batez beste, eta lantaldea ere mu-

rriztu egingo da: urtearen hasie-

ran 270 behargin zeuden, eta

234ra murriztu dute orain. Diru-

dienez, Mivaricarrek enpresa

erosteko jarritako baldintzetako

bat izan da soldatena. Enpresare-

kin adostutako neurriak «gogo-

rrak» direla onartu dute sindika-

tuek, baina azaldu dute «hartu

beharreko neurriak» zirela, ain-

tzat hartuta enpresa hartzekodu-

nen konkurtsoan zegoela.

CCOO, UGT, ELA, USO, AVT,

LAB eta CUC sindikatuek dute or-

dezkaritza enpresan, eta denek

babestu dute lan hitzarmena. No-

lanahi ere, etorkizunean baldin-

tzak hobetu daitezen lanean ja-

rraituko dute sindikatuek. Bide

beretik, industria plana adostea

beharrezkoa dela azaldu dute.

Hamarkada bat egin behar da

atzera azken urteetan lantegiak

izan duen egoera ulertzeko; hain

zuzen, 2009ko apirilera, 1971tik

Vicrilaren jabe zen ARC Frantzia-

ko multinazionalak enplegua

erregulatzeko espedientea aur-

keztu zuen unera. Lehen kolpea

izan zen ordukoa, baina ez azke-

na: handik hilabete gutxira jaki-

narazi zuen ARCk lantegiaren

jarduera behin betiko etengo zue-

la 2013rako, Europan «gehiegiz-

ko ekoizpen ahalmena» zuelako-

an. Iragarri zuen soldatak izoztu

eta erregulazio espediente gehia-

go ezarriko zituela 2013ra bitarte-

ko bost urteetan.

Egoera ikusita, enpresako zu-

zendaritzak konpainia erosi zion

Frantziako multinazionalari,

Eusko Jaurlaritzaren babesare-

kin. Gutxi iraun zuen barealdiak,

ordea, 2016ko abenduan hartze-

kodunen konkurtsora bidali bai-

tzuten lantegia enpresaren jabe

berriek. Inbertitzaile bila egon da

enpresa ordutik, egoera ekono-

miko larrian, harik eta Mivaricar

taldeak enpresa erosi duen arte.

Aurten bertan, urte hasieran

sortu zuten Mivaricar. Beren-be-

regi, Leioako beirategia erosteko,

Euskal Herriko hainbat enpresa-

rik sortu zuten taldea, eta ekaine-

an egin ziren Leioako beirategi

historikoaren kargu.

Nazioartera hedatuEnpresa egonkortzeko neurriak

hartu dituzte orain, eta datozen

urteetan bultzatuko dituzten

proiektuen artean, bi azpimarra-

tu ditu enpresako zuzendariak:

tenplaketa linean egingo dituzten

berrikuntzak eta dekoraziorako

serigrafiaren eremukoak. Ekoiz-

penean egingo dituzten inber-

tsioez gain, AEBetako eta Europa-

ko merkatuetan zabaltzeko aha-

legin berezia egingo dutela azaldu

du Bermejillok. Iaz, enpresa har-

tzekodunen konkurtsoan zegoen

bitartean, 46 herrialdetan saldu

zituen produktuak beirategiak,

eta merkatu hori are gehiago za-

baldu daitekeela uste dute; betie-

re, «etxeko merkatua begien bis-

tatik galdu gabe».

Ziurgabetasunak atzean utzita,

aurrera begirako plana adostu

dute beirategi historikoan Miva-

ricar taldeak eta langileek.

Etorkizuna bermatzeko zorianLeioako Vicrila beira lantegiak 12 milioi euroko inbertsioa egingo du datozen lau urteetan

Beira prentsatuzko edalontziak egiten dituen enpresa bakarretakoa da Vicrila. ARITZ LOIOLA / FOKU

Ekainetik, Mivaricartaldearen esku dagobeirategia. Merkatuazabaltzeko inbertsioakegingo dituzte

Langileen soldatak %25 jaitsiko dira batez beste, lan hitzarmen berriaren arabera

9BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27a Gaiak

Ainhoa Larrabe Arnaiz

Asteon eman dute berria: Alon-

sotegiko sei pertsonaren aurkako

auzibidea hastea erabaki du

Barakaldoko epaitegiak, eta

horien arteko bi Alonsotegiko

Udalean EAJko alkate izandako-

ak dira. Hirugarren alkate ohia

ere ikertzeko eskatu du fiskal-

tzak. Bi kasu dira azken astean

agerira atera direnak, biak ala

biak EH Bilduk jarritako salake-

ten ondorioz abiatutakoak. 2014.

urtean jarri zuten lehen salaketa,

Alonsotegi Eraikiz sozietatearen

jardunean irregulartasunak zeu-

delakoan. Bi urte geroago jo

zuten epaitegietara berriz,

2008ko uholdeen kalteak kon-

pontzeko orduko udalak jasotako

diru laguntza publikoetan iruzur

zantzuak zeudelakoan. Azken

astean bi salaketak berretsi egin

ditu epaileak, eta auzibidera era-

mango dituzte Alonsotegiko

ordezkari publiko izandakoak.

EAJko bi alkate ohiren eta beste

lau pertsonaren aurkako proze-

durak hastea erabaki du Barakal-

doko 1. Instrukzio Epaitegiak.

2003an, udaleko hainbat ordez-

kari jeltzalek Alonsotegiko higie-

zinak kudeatzeko sortu zuten

Alonsotegi Eraikiz enpresa, eta ha-

ren kudeaketa salatu zuen EH Bil-

duk 2014an, elkartea desegin eta

utzitako zorra —4,1 milioi euro—

udalak hartu baitzuen. Iruzurra

sumatu zuen koalizio abertzaleak,

eta Alonsotegi Eraikiz elkartea

ikertzeko eskatu zuen epaitegian.

Auzia geldi egon da azken urte-

etan, eta defentsak kasua artxiba-

tzeko eskaera egin zuen berriki.

Baina auzia epaitzeko prozedura

abiatu du epaileak orain. Efe al-

biste agentziak jakinarazi duenez,

sei kide epaituko ditu herri epai-

mahaiak: Gabino Martinez de

Arenaza —1999tik

2003ra bitarte EAJko al-

katea izan zen, eta Turis-

mo Saileko zuzendari la-

netan jardun du aldun-

dian 2007 eta 2016.

urteen bitartean—; Aitor

Santiesteban Aldama —

2003tik 2011. urtera bi-

tarte izan zen Alonsote-

giko alkatea, EAJ alder-

diko ordezkari gisa—; Alberto

Zulueta udal arkitektoa eta Irkus

Palacio, Ainhoa Varona eta Iratxe

Larringan lege aholkulariak.

Diru publikoa oker erabiltzea,

iruzur egitea eta kargua beren in-

tereserako erabiltzea egozten die-

te Alonsotegiko bi alkate ohiei,

udal arkitektoari eta lege aholku-

lariei.

Ez da EH Bilduk salatutako iru-

zur kasu bakarra. 2008an izanda-

ko uholdeek eragindako kalteak

konpontzeko udalak jasotako di-

ru laguntzen kudeaketan ere irre-

gulartasunak nabaritu zituen ko-

alizioak. 600.000 euroko diru la-

guntza eman zion diputazioak

udalari, eta hainbat enpresatan

banatu zuen dirua orduan alkate

zen Jose Luis Erezuma jeltzaleak.

Lanak, ordea, ez zituzten inoiz

egin. Alkatea ikertzeko agindua

eman du orain Barakaldoko auzi-

tegiak.

EH Bilduren arabera, salbues-

pena izatetik urrun, arau bihurtu

da Alonsotegin gertatutakoa.

«EAJko zenbait kidek hainbat

erakundetan izan duten kudea-

keta eredua herritarren interesen

kontrakoa da». Hala azaldu du

Onintze Oleaga batzarkideak.

«Gero eta kasu gehiago ditugu:

Bakio, Karrantza, Barrika, Alon-

sotegi... Erabat arduratuta gaude

politika egiteko duten moduaz».

Alonsotegikoiruzur kasuak,auzitegiraEAJko bi alkate ohi auzipetu dituzte, EH Bildukjarritako salaketen ondorioz b Hirugarrenalkate ohia ikertzeko eskatu du fiskaltzak

Alonsotegiko Errota kaleko familiek egindako protesta. LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

KRONOLOGIA

Alonsotegiko bi iruzur kasu ari dira

aztertzen Barakaldoko 1. Instruk-

zio Epaitegian: batetik, EAJko

hainbat ordezkarik 2003. urtean

sortutako Alonsotegi Eraikiz so-

zietatearen iruzurra; eta, bestetik,

2008ko uholdeen kalteak kon-

pontzeko Alonsotegiko Udalak

jasotako laguntzekin ustez egin-

dako iruzurra. Sei ordezkari auzi-

petu dituzte lehen kasuagatik, eta

beste bat ikertzen ari dira bigarre-

nagatik: herriko hiru alkate ohi

daude salatutakoen zerrendan.

‘Errota auziaren’ sorburua

Alonsotegi Eraikiz sozietatea-

ren sorrera. Gabino Martinez de

Arneza 1999tik 2003ra bitarte

Alonsotegiko alkatea izan zenak

(EAJ) Alonsotegi Eraikiz hirigintza

sozietatea sortu zuen 2003an, he-

rriko higiezinak kudeatzeko.

Errota kaleko lanen ardura.

Alonsotegi Eraikiz plataformak

Basaldi SL eraikuntza enpresari

eman zizkion Errota kaleko eraiki-

nak eta Madinabeitia plaza egite-

ko lanak.

Eraikuntza lanen abiatzea.

2005ean etxebizitzak eta plaza

eraikitzeko proiektua sinatu zuten

alde guztiek, azpiegitura lanetan

hasteko.

Obrak bukatu eta porrota

Lanen bukaera. 2009an, bukatu-

tzat eman zituzten Errota kaleko

eraikineko eta Madinabeitia plaza-

ko lanak.

Enpresen porrotak. 2011n, Ba-

saldi enpresak porrot egin eta har-

tzekodunen konkurtsoan sartu

zen. Enpresak kendu gabe zeukan

Alonsotegi Eraikiz sozietatearekin

zuen zorra, plazari dagokiona.

Alonsotegi Eraikiz atzetik. Ba-

saldi enpresak porrot egin eta gu-

txira desegin zuten Alonsotegi

Eraikiz sozietatea ere. Orotara, 4,1

milioi euroko zorra utzi zuen sozie-

tateak Alonsotegiko Udalean.

Salaketen katea

Kontuak atera nahian. EAEko

Kontu Auzitegia Alonsotegi Eraikiz

taldea aztertzen hasi zen, Alonso-

tegiko Udalak orduan zuen zortzi

milioi euroko zorretik abiatuta.

EH Bilduren salaketa. Alonsotegi

Eraikiz desagertu eta berehala, el-

kartearen kudeaketa ikertzeko sa-

laketa jarri zuen koalizio abertzale-

ak. Salaketa hori epaiketara era-

matea erabaki du orain

Barakaldoko auzitegiak.

Lehen inputatuak. Gabino Marti-

nez de Arenaza eta Aitor Santies-

teban Alonsotegiko bi alkate

ohiak (EAJ) inputatu zituen Bara-

kaldoko epaitegiak, prebarikazioa

eta funts publikoak bidegabeki

erabili izana egotzita.

Herritarrei ordainarazi nahi

Herritarrei kargu hartu nahian.

2015eko urrian gutuna jaso zuten

Errota kaleko 113 familiak: 8.000

eta 28.000 euro bitarteko ordain-

keta eskatzen zieten Alonsotegiko

Udalak gutunean, Madinabeitia

plaza nagusiaren eraikuntza gas-

tuei —1,1 milioi euro— aurre egite-

ko.

Mobilizazioak eta atzera egitea.

Gutuna jaso eta berehala, protesta

egin zuten Errota kaleko bizilagu-

nek. Bi hilabetez izan ziren kalean,

harik eta udalak herritarrei bidalita-

ko fakturak baliorik gabe utzi zi-

tuen arte.

Arrazoia EH Bilduk egindako sa-

laketari. 2015eko urtearen bukae-

ran egindako txostenean, Herri

Kontuen Euskal Epaitegiak azaldu

zuen Alonsotegi Eraikiz sozietate-

an irregulartasunak aurkitu zituela,

eta, hala, koalizio abertzaleari arra-

zoia eman zion.

Ustelkeria kasu gehiago

Uholdeak. EH Bildu koalizioak

2008an jazotako beste irregularta-

sun kasu baten berri eman zuen

2016an: koalizioak salatu zuen

2008ko maiatzaren 31n izan ziren

uholdeek eragindako kalteak kon-

pontzeko aldundiak emandako

diru laguntzen dirua kontrolik

gabe eman ziola EAJren gertuko

enpresa bati.

Salaketak eta auzipetuak

Uholdeen kasua. Jose Luis Ere-

zuma Alonsotegiko EAJren alkate

ohia ikertzeko agindua eman berri

du Bizkaiko Fiskaltzak.

‘Errota auzia’. EAJko bi alkate ohi-

ren eta beste lau pertsonaren aur-

kako prozedurak hastea erabaki

du Barakaldoko epaitegiak, EH

Bilduk aurkeztutako salaketa ba-

ten ondorioz. Diru publikoa oker

erabiltzea eta iruzur egitea egoz-

ten diete, besteak beste.

Gabino Martinez de ArenazaEAJko alkate zenak sortu zuenAlonsotegi Eraikiz. 4,1 milioieuroko zorra utzita desegin zen

Diputazioak emandako diru laguntza batekin iruzuregiteagatik ari dira ikertzenJose Luis Erezuma alkate ohia

10 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27aGaiak

Jabetza amankomunekoa zenerakusle dira Durangoko Merin-dadearen Antzinako Foruarenzenbait agiri. Larreen ustiaketaGerediagako Batzarraren bidezarautzen zuten. Bertan zehaztenzenez, abeltzainei behi aziendakherriaren lurretan «sartzea ahal-bidetzen zieten ateak» ziren kor-tak. Egunsentitik gauera artejabearen behiek inguruko belareta ur guztiez goza zezaketen, etagauean kortara itzultzen ziren. Jabego pribatuetara pasatzean,

batzuetan jabetza partekatu eginzuten. Era berean, hiribilduek etaelizateek ere dohaintza, errege-grazia edo lur salmenten bidezlortzen zuten. Zenbat kasutan,horrela izan zen XIX. mendearenerdialdera arte.

Erakusketa ibiltariaEuskal Herriko hainbat abizen,baserri eta paisaiaren jatorriadago basokortetan; euskalduneksortu zituzten lursailak dira-eta,oraindik inguruan aurki daitez-keenak. Deituren jatorria argitze-ko beharrezkoa den kontakizunaematen du erakusketak, infor-mazio panelez lagunduta. Gainera, dokumentu eta bideo-

ez gain, kortetako zenbait muga-rri zentral ikus daitezke museoan,bakoitza dagokion idazkunare-kin.Datorren urteko urtarrilaren

6ra bitartean egongo da EuskalHerriko ohituretan esangura-tsuak izan diren korta edo saroieiburuzko erakusketa bisitatzekoaukera Gernika-Lumon.Gero, beste herri batzuetara

eramatea da asmoa, erakusketaibiltaria izatea, alegia. Lorea Bil-bao Euskara eta Kultura forudiputatuaren berbetan, Gernika-Lumotik mundura zabaltzekoerakusketa dinamikoa da. 2018. urtea Europako kultura

ondarearen urtea dela-eta, «itza-lean dagoen ondarea erakustekogaraia» dela nabarmendu du:«Basokortei buruzko lehenengoerakusketa honek lurrak biribile-an nola antolatzen zituzten jaki-teko balio du. Honen bidez,hobeto ezagutu ahal dugu zelanbizi ginen aspaldiko garaietan,zein zen gure antolatzekomodua».

Ibilbide gidatuaIraileko azken astebururako parebat ekintza aurreikusi dituzte.Irailaren 28an, Euskal HerrikoSaroiak ikerketa lana laburtukoduen hitzaldia emango dute Eus-kal Herria museoan. Biharamu-nean, Busturialdeko saroiak ikus-teko ibilbide gidatua egingo dute,Arrieta eta Busturia artean.

Aintzina Monasterio Maguregi

Gernika-Lumo

Ganadua abaroanegoteko mendikolursailak izan zirenbasakortak. Eus-kal Herrian, lekua-

ren arabera, saroi, olha, korta etakortabaso izenez ziren ezagunak.Busturialdean horrelako askoegon ziren garai batean. Abel-tzaintzarako erabiltzen zituztenasko eta asko, baina baziren baso-gintza eta nekazaritza jarduereta-rako sortutakoak ere. Euskal He-rriko lurrak antolatzeko modurikzaharrena da.2010ean egindako ikerketa la-

naren ondoren, Daniel Remente-ria Arruzak eta Roberto QuintanaPeñakUrdaibai Basakortak. Pai-saia, Kultura eta Etnografia libu-rua argitaratu zuten 2012an. Eus-ko Jaurlaritzaren Ingurumen, Lu-rralde, Plangintza, Nekazaritzaeta Arrantza Sailak ateratako be-ka bat lortuta kaleratu zuten. Ho-rren ondorio da Gernika-Lumoko

Euskal Herria museoan jarri berriduten Biribilak mendietan. Seles,

Kortak, Saroiak. El monte en cír-

culos izeneko erakusketa. Euskal Herrian ohikoak ziren

basokortak. Gehienek borobilta-suna dute ezaugarri nagusia; ala-baina, Nafarroan karratu itxurazuten. Bi mota zeuden: handiak(negukoak) eta txikiak (udako-ak). Basokortaren erdian, korta-rria —haustarri, arta mugarri,austerretza eta garate ere deitzenzioten, lekuaren arabera— finka-tzen zuten, eta harri horretatiklau puntu kardinaletara kordeledo kate bat botatzen zuten, zir-kunferentzia bat irudikatuz.

Burdin ArotikRementeriak eta Quintanakdokumentazio lan zorrotza eginzuten liburua idazteko, eta 88basakortaren zerrenda osatuzuten. Oiz mendiaren ingurue-tan, Mendata, Muxika eta Muni-tibar artean zeuden asko, bai etakostalderago ere, Bermeon etaBusturian.

Haiek dokumentu zaharretan,gaztelaniaz topatu zituzten basa-kortei buruzko zehaztapenak. Hori horrela, indusketa arkeo-

logikoetan lortutako datuen ara-bera, hipotesi gehienek, behien-tzako amankomuneko larreakbezala, Burdin Aroko kastroen in-guruan kokatzen dute euren jato-rria, k.a. X. mendean, hain zuzen.

Gaztelaniazko bustos izenare-kin topatu zuten korta horiei bu-ruzko lehen dokumentua, IX.mendeko kartularioetan. Nafa-rroan, 1167. urteko Zamartzekobehi azienda zaintzeko maizterraeta buruzagiak aukeratzeko tes-tuetan aipatzen dira, bustos ida-tzita. Halaber, sel berbaz ere dei-tzen zaie gaztelaniaz. Berba hori-xe XIV. mendeko DurangokoMerindadearen Foru Zaharraren

Antzina, abereen babesleku modura antolatutako lursailak ziren basokortak. Jabetzaamankomunekoak izatetik, jauntxo, kapare edota monasterioen jabetzara pasatu ziren.

Basoetan egoten ziren kortak

Biribilak mendietan. Kortak, Saroiak izeneko erakusketa dago Gernika-Lumoko Euskal Herria museoan, urtarrilaren 6ra arte. ANE MARURI

hainbat hiri gutunetan ageri da,bai eta 1452. urteko Bizkaiko ForuZaharrean ere. Halaber, 1178. ur-teko dokumentu batean IruñekoKatedralak Gipuzkoan zituen on-dasunen eta saroien zerrenda ja-sotzen da.Basokorten jatorri zehatzik ez

da ezagutzen, beraz, baina EuskalHerriko ondare natural horiek as-palditik daudela agerian uzten du-ten zantzu argiak bai. Esaterako,1388. urteko Ziortzako Kolegiata-ren testu batek honako hau dakar:«Antzina-antzinakoak dira ho-riek [kortak] usa guztiak indibisozeuden garaikoak, eta beraz, Ge-rrikaitz baino lehenagokoak, baitaBizkaiko hiribildu guztiak bainolehenagokoak ere». Orduan, 145kortaren jabetza zeukan Lea-Arti-baiko txoko eder eta ezkutuan da-goen kolegiatak. Izan ere, garai batean jabetza

amankomunekoak ziren, eta,gero, jauntxoek, kapareek etamonasterioek eskuratu zituzten.XIII. mendetik aurrera pribatiza-tu ziren.

‘Urdaibaiko Basakortak.Paisaia, Kultura etaEtnografia’ liburuan 88 basakortari buruzkoinformazio zehatza dago

11BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27a Gaiak

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Ordenagailu

astunak, sa-

konera han-

diko pantaila

gizenak eta

informatika

eta Interneten munduan murgil-

tzea oso gustuko zuten pertsona

bitxi gutxi batzuk elkartzen hasi

ziren hasieran. Hiru dozena lagu-

nen topaketa izan zena haziz joan

da urteen poderioz. 26 urteren os-

tean, finkatu ere egin da egute-

gian, informatika gaietako profe-

sional eta zaleentzako saihetsezi-

neko ekitaldi bilakatzeraino.

Euskal Encounterra da. 5.000 or-

denagailu postutik gora eta se-

gundoko 60 gigabyteko konexio

abiadura eskaintzen ari da, atzoz

geroztik —iaz baino 20 gigabyte

azkarrago—, BECen. Igandera bi-

tartean, ezagutzak trukatu eta di-

bertitzeko aukera eskainiko du.

Topaketaren helburua ez da

kanpotik begiratzen diotenei iru-

di dakiekeen bezain friboloa.

Hainbat arlotan trebatuta dauden

profesional eta adituek ezagutzak

partekatuko dituzte bisitariekin.

Besteak beste, zibersegurtasuna,

transexualitateak Interneten

duen ikusgarritasuna zein ikaste-

txeetan homofobia gainditzeko

helburua duen De Fobos y Dei-

mosbideo jokoaren inguruko tai-

ler bat izango dituzte aztergai.

Horiek guztiak Opengunean

ariko dira, jarduera doako eta ire-

kiak hartzen dituen eremuan,

hain zuzen. Gaur bertan, Sophie

Labelle artista eta aktibista tran-

sexualak hitzaldia eskainiko du.

Assigned Malewebkomikiaren

egilea da, eta unibertsitateetan,

ikastetxeetan eta haurtzaindegie-

tan erabiltzen diren eleberriak eta

haurrentzako ipuinak ere idatzi

ditu.

Opengune eremu horrek inoiz

baino jarduera gehiago eskainiko

ditu. 15.000 metro koadro dituen

BECeko hirugarren pabiloian ko-

katu dute lehen aldiz.

Euskal Encounterrera gertura-

tzen direnek inoiz baino ekimen

eta jarduera gehiagotan parte

hartzeko aukera izango dute.

Besteak beste, han aurkituko di-

tuzte prestakuntzarako, txapel-

ketetan esku hartzeko zein laster-

ketetan aritzeko jokoen, hardwa-

re arloko ekintzen eta droneen

guneak; robotikan hastapenak

egiteko, errealitate birtualeko

joko ikusgarriekin jokatzeko zein

hiru dimentsiotako inprimagai-

luen gunean diseinuak inprima-

tzeko aukera izango dute. Horrez

gain, atsedenerako eta aisialdira-

ko guneak topatuko dituzte. Baita

erakuslekuetan salgai egongo di-

ren informatika produktuak ere.

Hainbat atal edo sailetan bana-

tu dituzte jarduera horiek guztiak

eta beste batzuk: ordenagailuen

garaiko artea lantzeko sormen di-

gitalean norbere ekoizpena egin

eta lehiaketara aurkez dezake

hala nahi duenak, irudi digitalen

sorkuntza, musika digitala eta

programazioa landuta.

Beste era bateko sormenari ere

helduko diote, Hardware atalean.

Ekipo informatikoen, periferiko-

en eta euskarritzat dituzten ele-

mentuen eraldaketa eta pertso-

nalizazio lanen abileziak erakutsi

eta partekatuko dituzte zaleek.

Sormena eta dibertitzeko jokoak

eta lehiaketak modu kolektiboan

gozatzeko zita izango da.

Gazteen artean boladan dau-

den youtuberrentzako

tarte bat ere eskainiko du

aurten topaketak. Beste-

ak beste, ikus-entzunez-

ko plataforma berrietako

kalitatezko edukiak az-

tergai izango dituzte

bihar egingo duten ma-

hai inguruan. Gazteleraz

egingo dute. Bertan ariko

dira Rodrigo Septien, Al-

varo Pascual, Xuri Fen-

ton eta Jose Luis Crespo.

Youtuber horietako ba-

tzuek euren esperientzia

kontatzeko baliatuko dute festa.

Hala egingo du, besteak beste,

Xuri Fentonek.

Informatikaren euskal festa

erraldoi horrekin bat egingo du-

26. Euskal Encounter topaketa abian da BECen. Igandera bitartean, milaka informatika eta Internetzalez beteko dira Barakaldoko erakustazokan horretarako egokitutako eremuak. Aurten, segundoko60 gigabyteko konexio abiadura aurkitu dute zaleok, iaz baino 20 gigabyte azkarragoa.

Azkarragoa eta handiagoa

12 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27aProposamena

Ordenagailuz eta teknologia berrien zaleez bete dira BECek Euskal Encounter Partyrako prestatutako aretoak. EUSKAL ENCOUNTER

Informatikaren euskal festanizango diren bisitarientzat50.600 metro koadrokoeremua prestatu dute

Jarduera doako eta irekiakeskaintzen dituen Openguneeremuan inoiz baino aukeragehiago daude aurten

Retro Euskal ekimenak ‘SpaceInvaders’ garai bateko jokoaedota Sega Mega Drivekontsola aztertuko dituzte

13BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27a Proposamena

ten milaka bisitariak hartzeko,50.600 metro koadroko eremuaprestatu dute aurten.

‘Retro’-aren zitaUrteen joan-etorriarekin tekno-logiak aldaketa ugari izan ditu.Denbora tarte laburrean, gainera,aurrerapen izugarriak gertatudira. Aurrerapen horiei bidea za-baldu zieten hainbat elementuk.Aitzindariak izan ziren; errefe-rente ere bilakatu ziren. Etaoraindik aspaldiko joko eta maki-na haietako askoren zaleak ezdira desagertu. Horiek gogoraekarriko ditu Retro Euskal jaial-diak, Euskal Encounterren ba-rruan azken hamabost urteetanantolatu duten ekitaldiak.Space Invaders 1978an sortu

zuen Taito Japoniako enpresak.Pantailaren goialdetik, blokeanjaisten diren martetartxo oldeaktirokatu eta desagerraraztea zuenhelburu. Bideo jokoen aretoetanarrakasta handia lortu zuen joko-ak, eta antzeko beste hainbat sor-tu ziren atzetik. Haren sorreraren40. urteurrenean jokoari buruzkoerakusketa jarri dute ikusgai.Garai batean oihartzun handia

izan zuten bideo jokoek iraun de-zaten lan egiten duten esperien-tzientzako txoko bat gorde du Re-tro Euskalek. Fernando Rada etaMiguel Angel Horna gonbidatudituzte. World Rally Champion-

ship arkade jokoa garatu zuen le-henengoak. Bigarrenak, antzina-ko jokoen makina klasikoak —Pac-Man edo Tetris,kasurako—gaur egungo ordenagailuetanerabiltzeko egokitzen ditu.Bideo jokoen aretoetako maki-

nak ez eze, etxe barruetara iritsiziren kontsolak ere gogora eka-rriko ditu feriak. Duela 30 urtehartu zuen oihartzuna Sega MegaDrive kontsolak. Gaur egunoraindik bizirik dirau, makinahorrentzako bideo jokoak egitendituen garatzaileen komunitate-ari esker. Tailer batean, Luis Mi-guel Mayorrek azaldu egingo duzer-nola programatu behar denmakina horretarako, C lengoaiaerabilita. Horrez gain, bisitariekhainbat bideo joko lehiaketatanparte hartzeko aukera izangodute: Simon edo Crazy Taxi-n,esaterako.Euskal Encounterrera joaten

diren guztiek izango dute zer ika-si, bai eta ekarpenak egiteko mo-dua ere. Aspaldi iritsi zen garai di-gitalak aukera eta bide berri askozabaldu ditu. Sormena, aisia etaharremanak egiteko modua beraere aldatzeraino. Aldaketa horienguztien inguruan sortutako hain-bat jakintza eta ikerketa jaso dutopaketak, beste urtebetez.

N. S. O. Barakaldo

Adingabeak Interneten, sare so-zialen eta sakelako telefonoenarriskuetatik babesten diharduGaptain proiektuak. Teknologiaberriak arriskurik gabe nola era-bili azaltzeko, bi hitzaldi emangoditu Euskal Encounter topaketa-ren barruan. Roberto Alvarez An-gulo (Barakaldo, 1973) da proiek-tuaren sortzailea eta sustatzailea.Zeintzuk arrisku ditu Internet

modu egokian ez erabiltzeak?

Arriskuak adinari eta umearenjarduera digitalari oso lotuta dau-de. 2 eta 5 urte artean, batez ere,bideoak ikusten dituzte Youtu-ben. Arrisku bakarra da eurenadinerako egokiak ez diren edu-kiak aurkitzea. 6 eta 9 urte arteaneuren kabuz nabigatzen hastendira. Kasu horretan, arriskuriknagusiena egin ditzaketen kon-taktu arriskutsuak dira. Pederas-tak, pedofiloak eta groomer-akaurki ditzakete. Azken horiekpertsona helduak dira, baina In-terneten adingabe gisa aurkeztendira. Kontaktatu duten adingabe-arengandik eduki sexualen bat

lortzen saiatzen dira, gero xantaiaegin eta dirua lortzeko. Jendeakuste baino askoz gehiago gerta-tzen ari da hori. Taldeetan antola-tzen ari dira, gainera. 10 eta 14 urte artean, lehen sa-

kelakoari lotutako arriskuakdaude: ziberjazarpena eta men-dekotasunak: teknologia, sare so-zial zein apustuekiko mendeko-tasunak. Gurasoen baimenikgabe sarean erosketak egitekoarriskua ere antzeman dugu. Azkenik, 15 eta 17 urte artean,

batez ere, sexting-a —sexu izaera-ko mezuak bidaltzea— eta xantaiasexuala dira nagusi. Sexting-a bipertsonaren oniritziarekin sexuizaerako edukia elkarrekin parte-katzea da. Pribatua izan beharzuen eduki horrek pribatu izatea-ri utz diezaioke, ordea. Eta groo-mer-ak azal daitezke hor ere:edukiokin xantaia egin dezakete,mesede sexualak, eduki gehiagoedo dirua lortzeko.Nola saihestu daitezke arris-

kuok?

Argi dagoena da teknologiak ba-karrik ez duela geldiaraziko feno-meno hau. Askok uste dute nahi-

koa dela gailu elektronikoen era-bilera mugatzeko gurasoen kon-trola ezartzea. Erreminta horri es-ker, gurasoek jakin dezaketezeintzuk aplikaziotan nabigatzenduten seme-alabek eta zeinetanematen duten denbora asko. Esa-terako, seme-alaba goizaldekoordu bietan sare sozialetan aridela, eta edukiak argitaratzen aridela ikus dezakete. Edo lehenagogutxi jolasten zen joko bateanorain luze aritzen dela. Edo orduasko ematen dituela sare sozialbatean. Horrek erakuts dezakebehar ez den norbaitekin kontak-tatzen ari dela. Beraz, teknologiaklaguntzen du, baina gazteek mo-duak aurkitzen dituzte kontrolhoriek gainditzeko, aukera ugaribaitituzte sarera konektatzeko.Orduan, zein baliabide geratzen

zaie gurasoei?

Benetan eragina eta indarra due-na heziketa digitala da. Gaztetxo-ei eurei jarduera bakoitzarenarriskuei buruz ohartaraztea edo-ta groomer bat identifikatzekotrikimailuak jakinaraztea da ga-koa. Ordenagailua ez da jarri be-har adingabearen logelan; beti

egon behar du familiak ikus deza-keen leku batean. Eta, txikiagoakdirenean, komeni da sakelako te-lefonoetan koloreak kentzea, griseta zurien eskala bat jartzea. Izanere, Youtube eta hainbat sare so-zial mendekotasuna sortzeko etatxikienen arreta bereganatzekodiseinatuta daude.Gurasoak jakitun al dira tekno-

logien erabilera desegokiak

izan ditzakeen arriskuez?

Jakitun dira, baina ez daukategaitasunik egin nahiko luketenjarraipena egiteko. Arrakala digi-talaren ondorioa da hori. Halaere, oso gutxi ari dira konponbi-derako pausoak ematen. Erre-mintak egon badaude. Guk, esa-terako, heziketa digitala eskain-tzen dugu, online. Sarera konektatuta jokatzen di-

ren bideo jokoek ere ba al dituz-

te arrisku horiek?

Bai. Kanal horren bidez ere gertu-ra dakizkieke adingabeei kontak-tu arriskutsuak. Eurekin jolastenhas daitezke, eta gero euren hel-buruak betetzeko trikimailuei heldiezaiekete. Ziberjazarpenak eragin handia-

goa al dauka bullying-ak baino?

Bai, askoz handiagoa. Bullying-aez da bukatzen ikastetxeko or-duetatik kanpo. Sare sozialetanidazten den guztia norbere norta-sun digitalaren parte da, gainera.Hor geratzen da, betiko. Eraginaizan dezake lanpostu baterakoaurkezten zarenean ere. Gainera,mundu osora hedatzen da. Umi-liazioa izugarria da. Eta eraso egi-teko modua ere erraztu du. Sakelakoa noiz eman eta erabi-

lera zer-nola mugatu da beste

buruhauste bat.

Familia asko etortzen zaizkit esa-nez 15 urteko semea edo alaba du-tela eta kontrola jarri nahi diotela,baina bera jabetu gabe. Hori ezi-nezkoa da. Heziketa eta gainbegi-ratze prozesua lehenagotik hasibehar dira. Lehen sakelakoaeman baino lehenago, gero gura-soen jarraipen edo gainbegiratzehori modu naturalean gauza da-din; beraiek ere horrela barnera-tua izan dezaten. Gurasoek jarrai-pena eginda murgildu behar diraumeak teknologian, hasieratik. Zer ahalbidetzen du gurasoen

kontrol horrek?

Posible duzu eduki batzuetarakosarbidea mugatzea, edo eduki ba-tzuetan sartzen denean abisua ja-sotzea; zeintzuk webgune bisita-tu dituen ikus dezakezu, eta zen-bat denbora eman duen horietan.Baita zeintzuk aplikazio erabil-tzen dituen ere. Horrez gain, kon-taktuak blokea ditzakezu, eta ge-olokalizazio aukerak ere eskain-tzen ditu.

«Gurasoek jarraipenaeginda murgildu behardira umeak teknologian»

Roberto Alvarez Angulo b Gaptain proiektuaren sortzailea

Seme-alabei lehen sakelakoa noiz eman izaten da guraso askorenburuhaustea. Adinari ez baizik moduari erreparatu dio Alvarezek: ume eta gazteek barneratua izan behar dute gurasoen gainbegiratzea.

LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

MUSIKA

BAKIOD’Capricho.

bGaur, 20:00etan, Txakolingunean.

BERANGOLuhartz.

bGaur, 23:30ean, Santa Anan.

BERANGODJ Urko.

bBihar, 18:30ean, Santa Anan.

BERANGOBon Spirit.

bBihar, 23:30ean, Santa Anan.

BERMEOUrdaibaiko Organoak:

Luis Alberto Requejo

eta Miriam Cepeda.

bBihar, 20:00etan, San Frantzisko

elizan.

BILBOWes Trio Plays

Wes Montgomery.

bGaur, 19:30ean, La Riberan.

BILBOLaura Silverstone & David

Cornwall.

bGaur, 20:00etan, Rockolan.

BILBOAlber Inun.

bGaur, 20:00etan, Boite tabernan.

BILBOAtlantida.

bGaur, 21:00etan, San Ignazioko

jaietan, Oñatiko Unibertsitatea

kalean.

BILBORodeo, Orbelak

eta DJ Muble.

bGaur, 22:00etan, San Ignazioko

jaietan.

BILBOElsa Garcia & Israel

Santamaria Duo.

bBihar, 12:30ean, La Riberan.

BILBOCrazy Jazzers.

bBihar, 19:30ean, La Riberan.

BILBOThe Pushermen.

bBihar, 21:00etan, San Ignazioko

jaietan, Oñatiko Unibertsitatea

kalean.

BILBOAkatz eta Glamity Sound.

bBihar, 23:00etan, San Ignazioko

jaietan.

BILBO Irati Bilbao & Matias Kaplin

Duo.

b Igandean, 12:30ean, La Riberan.

BILBOThe Cowboy.

bAstelehenean, 20:00etan,

Boite tabernan.

BILBORecambios Zorroza.

bAstelehenean, 20:00etan,

San Ignazioko jaietan.

BILBOGudazaleak, Shock

eta DJ Kasta.

bAstelehenean, 22:00etan,

San Ignazioko jaietan.

BILBOKantu poteoa, Bilbotarrak

taldearekin.

bAsteartean, 19:00etan, La Parra

tabernan hasita.

BILBOEva Ayllon.

bOstegunean, 21:00etan,

Santana 27n.

BUSTURIASukar.

bBihar, 21:00etan, Axpen.

EALa Pulga.

bOstegunean, 21:30ean,

Eskolondo arkupean.

ELORRIOTravellin’ Brothers.

bGaur, 22:30ean, Tola jauregian.

ELORRIOTosta Banda.

bBihar, 22:30ean, Tola jauregian.

ELORRIOEnekora.

b Igandean, 22:30ean,

Tola jauregian.

ERMUALotxo taldea.

bGaur, 18:00etan eta 20:00etan,

Orbe plazan.

ERMUAVendetta eta Los Diablos.

bGaur, 22:30ean, Orbe plazan.

ERMUA Irulitxa musika banda.

bGaur, 23:30ean, Orbe plazan.

ETXEBARRILos Primos.

bGaur, 19:00etan, Patxi Bengoa

plazan.

ETXEBARRIOasis Musical Show.

bGaur, 21:30ean, Udaletxe plazan.

ETXEBARRIBrutality Sound

System.

bBihar, 20:00etan, Antonio Epalza

kalean.

ETXEBARRILuhartz.

bBihar, 22:00etan, Udaletxe plazan.

ETXEBARRIThe Bilus Moon.

b Igandean, 13:00etan, Amezolan.

FORUATooth, Bad Sound System

eta Urrats.

bGaur, 22:00etan, txosnetan.

FORUADJ Xaibor.

bBihar, 19:00etan, plazan.

FORUABackbone, Anita Parker,

Bide Batez eta Kool Thing.

bBihar, 23:00etan, txosnetan.

FORUAOrots.

b Igandean, 22:00etan, txosnetan.

FORUADJ Oihan Vega.

bAstelehenean, 21:00etan, plazan.

GARAIStorm eta DJ Jo ta Txo.

bGaur, 22:30ean, plazan.

GARAIDrindots.

bBihar, 22:00etan, plazan.

GARAILuhartz.

bAstelehenean, 23:30ean, plazan.

GERNIKA-LUMOLomoken

Hoboken.

bBihar, 20:00etan, Legoie tabernan.

GERNIKA-LUMOUrdaibaiko

Organoak: Yuzuru Hiranaka.

bAsteartean, 20:00etan,

Santa Maria elizan.

GETXOHuracan Rose.

bBihar, 13:00etan, Ereagako

tabernan.

GETXOBrotherhood.

bBihar, 13:30ean, Bizkaia zubiko

terrazan.

GETXO Jorge Casanova.

bBihar, 17:30ean, Bizkaia zubiko

terrazan.

GETXOTrio Menta.

bBihar, 19:30ean, Zabala eskoletan.

GETXORotten XIII, Deiedra

eta Love Masacre.

bBihar, 22:00etan, Tellagorrin.

GETXOLos Malvadillos.

bBihar, 22:00etan, Kasino plazan.

GETXO Item No eta Los Zopilotes

Txirriaos.

bBihar, 22:30ean, San Nikolas

plazan.

GETXOTxalapartarien jaia.

b Igandean, 12:00etan, Kasino

plazan.

GETXOLe Petit Diable.

b Igandean, 13:00etan, Ereagako

tabernan.

GETXOWeepah Sound System.

b Igandean, 19:00etan, Telletxen.

GETXONegracalavera eta

Jess y los Extenders.

b Igandean, 22:00etan, Tellagorrin.

GETXOTooth, Dead Bronco

eta DJ Bull.

b Igandean, 22:30ean, San Nikolas

plazan.

GETXOAkatz.

b Igandean, 23:00etan, Kasino

plazan.

GETXOD’Capricho.

bAstelehenean, 20:00etan,

Azebarri kulturgunean.

GETXOThe Riff Truckers

eta The Biniilo’s.

bAstelehenean, 22:00etan,

Tellagorrin.

GETXONebula eta Glaukoma.

bAstelehenean, 23:00etan,

San Nikolas plazan.

GETXOOkayama Nibori.

bAsteartean, 19:30ean,

Tourseko San Martin elizan.

GETXOLa Marra.

bAsteartean, 22:00etan, Kasino

plazan.

GETXOUrrats.

bAsteartean, 22:00etan,

San Nikolas plazan.

GORLIZRoca & Rollo.

bGaur, 23:00etan, Ibarreta plazan.

GORLIZVendetta.

bGaur, 00:00etan, Elizako plazan.

GORLIZLirain, Zarautz eta Santa

Maria abesbatzak: Habanera eta

Euskal Polifonia Jaialdia.

bBihar, 22:30ean, Ibarreta plazan.

GORLIZDJ Paul Swyle.

bBihar, 22:30ean, Elizako plazan.

GORLIZTrikizio.

bBihar, 00:00etan, elizako plazan.

GORLIZTranpas.

bOstegunean, 21:00etan, Xurruten.

IBARRANGELUUrdaibaiko

Organoak: Daniel Oiartzabal.

b Igandean, 20:00etan,

San Andres elizan.

LARRABETZUZarzaparrilla.

bBihar, 16:30ean, Hori Bai

gaztetxean.

Mundaka b Musika

Musika eta gastronomia, bat egindaMundaka Festival musika eta gastronomia jaialdiak hartuko du Santa Katalina penintsula, gaur hasi eta igan-

dera arte. Nazioarteko eta hemengo musika taldeekin, eguzkia sartu orduko indar handiko kontzertuak izango

dira hiru egunez Mundakan: Biffy Clyro, Chk Chk Chk, Vintage Trouble, Belako eta Revolta Permanent, besteak

beste. Baina, musikaz gain, gastronomiaz ere gozatzeko aukera berezia eskaintzen du jaialdiak. MUNDAKA FESTIVAL

14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27aAgenda

LARRABETZUGazte Eguna:

Arkada Social, Glaukoma, Koban,

Little Martin Selektah, Dabu

Selektah, Elepunto eta DJ Kaiku.

bBihar, 23:30ean, Hori Bain.

LEKEITIO Josu Bergara.

bGaur, 20:00etan, K13 kioskoan.

LEKEITIO Inun.

bAstelehenean, 22:00etan, plazan.

LEKEITIOLazybone Ramblers.

bOstegunean, 19:30ean, Isuntza

hondartzan.

LEMOARamoñas eta Tximeleta.

bGaur, 23:00etan, Elizondon.

LEMOARiot eta Urrats.

bBihar, 23:00etan, Elizondon.

LEMOANomadak.

b Igandean, 20:30ean, txosnetan.

LEMOAMG Banda, Suaia

eta Ama Rebel.

bAstelehenean, 23:30ean,

Elizondon.

MENDEXABiren taldea.

bBihar, 19:30ean, Laperrin.

MENDEXAHabana 537 jaia.

bAsteazkenean, 19:30ean,

Laperrin.

MENDEXANogen, Anita Parker

eta Gora Herria.

bOstegunean, 22:30ean, plazan.

MUNDAKACopernicus Dreams,

Depedro, Fink, Vintage Trouble,

Chk Chk Chk eta DJ Pinky.

bGaur, 20:00etatik 04:00etara,

Santa Katalinan.

MUNDAKAMoonshakers,

Rayden, Bunbury, Belako,

Revolta Permanent eta Papaya.

bBihar, 19:30etik 04:30era,

Santa Katalinan.

MUNDAKASantero y los

Muchachos.

b Igandean, 13:00etan,

Santa Katalinan.

MUNDAKAConfluence, Santero

y los Muchachos, Atom Rhumba,

Biffy Clyro eta Optigan I.

b Igandean, 19:00etatik 02:00etara,

Santa Katalinan.

ONDARROAPetti.

bBihar, 20:00etan, Jai Braianen.

PLENTZIARafa Rueda.

bGaur, 01:00etan, Eleiz plazan.

PLENTZIABilbao Lindy Band

Collective.

bBihar, 20:00etan, Eleiz plazan.

PLENTZIARewind.

b Igandean, 13:00etan,

Boutique Bahia hotelean.

PORTUGALETEThe Victor’

Squalos Show.

bGaur, 20:30ean, Casa Vicenten.

PORTUGALETEBarbis Taldea.

bAsteartean, 20:00etan,

Santa Klara kultur etxean.

SOPUERTALa Patera.

bGaur, 23:00etan, zelaian.

SOPUERTALendakaris Muertos.

bBihar, 23:00etan, zelaian.

ZALLATop Lider, Kresala

eta DJ Beltrance.

bGaur, 22:00etan, Sollanon.

ZALLACañon, Garilak 26

eta DJ Beltrance.

bAstelehenean, 23:00etan,

Sollanoko jaietan.

ZORNOTZAHavana 537.

bGaur, 22:30ean, Zubiondo plazan.

ANTZERKIA

BAKIOZirkozaurre: Vademekun.

bGaur, 19:00etan, Santa Anan.

BILBOSol Maguna eta Susana

Soleto: Monolokos.

b Igandean, 19:00etan, Luckia

kasinoan.

GARAITxaloka Antzerki Taldea:

Bualá.

b Igandean, 17:00etan, plazan.

DANTZA

BAKIONazinoarteko Folklore

Jaialdia: Carmen Dantza Folklori-

koen Taldea, Txuvashia Estatuko

Kantu eta Dantza Konpainia eta

Itxas Alde.

bAstelehenean, 22:00etan,

kiroldegian.

BAKIO Itxas Alde taldea.

bAsteartean, 13:00etan,

Bitz-Ganen.

DERIONazioarteko Folklore

Jaialdia: Terras de Cambra talde

etnografikoa.

bAsteartean, 13:15ean, San Isidro

elizan.

ERMUAAurreskua eta larrain

dantza.

bGaur, 19:15ean, Orbe plazan.

GETXO Jota eta arin-arin

txapelketa.

bBihar, 19:30ean, Telletxen.

GETXOEuskal dantza taldeen

agerraldia.

bAsteartean, 12:30ean, Telletxen.

GETXOLarrain dantza.

bAsteartean, 20:30ean, Kasino

plazan.

Larrabetzu b Gazte Eguna

Gazte Eguna gaztetxerik zaharrenean Hori Bai gaztetxea duela 53 urte sortu zuten —Euskal Herriko zaharrena da—, baina gazteen bilgune da orain-

dik ere Larrabetzun. Bihar Gazte Eguna ospatuko dute. Ginkana eta eskalada txapelketarekin hasi, eta, triki po-

teoaren ostean, herri bazkaria egingo dute. Manifestazioa eta ekitaldi politikoa izango dira 22:00etan, eta mu-

sikarekin bukatuko dute gaua: Arkada Social, Glaukoma, Koban eta DJ festa, goizaldera arte. LARRABETZUTIK

LEMOATango, bals eta pasodoble

lehiaketa.

bBihar, 20:30ean, Arlonagusian.

ZALLA Ibai Lorak taldearen

alardea.

bGaur, 13:00etan, Sollanon.

BERTSOLARITZA

ETXEBARRIBertso poteoa:

Onintza Enbeita eta Fredi Paia.

bGaur, 20:00etan, Udaletxe

plazatik abiatuta.

ETXEBARRIAMikel Mendizabal

eta German Meabebasterretxea.

b Igandean, 13:00etan, plazan.

GARAIUxue Alberdi, Igor Elortza,

Unai Iturriaga eta Alaia Martin.

bAstelehenean, 22:00etan.

GETXOMiren Artetxe, Igor Elortza,

Aitor Mendiluze eta Imanol Uria.

b Igandean, 13:00etan, Algortako

Kasino plazan.

GETXOMiren Amuriza, Sustrai

Colina, Aimar Karrikaeta Inazio

Vidal.

bAstelehenean, 13:00etan,

Algortako Kasino plazan.

GETXOBertso maratoia: Amets

Arzallus, Arrate Illaro, Alaia Martin

eta Aitor Sarriegi.

bAsteartean, 13:00etan, Algortako

Kasino plazan.

GETXONerea Ibarzabal, Unai

Iturriaga, Unai Mendiburu eta

Julio Soto.

bAsteazkenean, 21:30ean,

Erromoko txosnetan.

GETXOBertso jira: Uxue Alberdi

eta Oihana Iguaran.

bOstegunean, 21:00etan,

Erromoko txosnetan.

GORLIZAmets Arzallus, Igor

Elortza, Etxahun Lekue eta Beñat

Vidal.

b Igandean, 19:00etan, elizako

plazan.

MUNGIASan Ignazio Jaiak: Ibai

Amillategi, Miren Ibarluzea, Ibon

Larrazabal eta Asier Legarreta.

bBihar, 13:00etan, Trobika auzoan.

ERAKUSKETAK

BILBO Jorge Oteizaren lanak.

bGaur azken eguna, Michel Mejuto

galerian.

BILBOArte Pride.

bAbuztuaren 28ra arte, Bizkaiko

Batzar Nagusietan.

BILBOPaisaiak: zilarretik pixelera

argazki erakusketa kolektiboa.

bAbuztuaren 6ra arte, Bilbo Arten.

GERNIKA-LUMOHarrizko eta

altzairuzko oroimenak: gerra

zibilak eta frankismoak Euskadin

utzitako biktimen omenezko

monumentoak.

b Irailaren 16ra arte, Bakearen

Museoan.

IKUS-ENTZUNEZKOAK

PLENTZIAMikrofilm Short Festival

film laburren jaialdia.

bGaur eta bihar, 20:00etatik

01:00etara, Eleiz plazan.

BESTELAKOAK

BAKIOBakio Saltsan, artisautza

eta nekazaritza azoka.

bBihar eta etzi, Bentako plazan.

BILBOOliver magoa.

bAsteartean, 18:00etan, Levante

plazan.

GETXOBizkaia Zubiaren 125.

urteurrena.

bBihar, 10:00etatik 22:00etara,

Bizkaia zubian.

GETXOTor magoa.

bAstelehenean, 18:30ean,

Kasino plazan.

GORLIZOlerki errezital musika-

tua: Ellos y Nosotros.

bBihar, 20:00etan, Sertutxenan.

15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2018ko uztailaren 27a Agenda

Natalia Salazar Orbe Muskiz

Euskal Herria kostal-

detik agurtzen duen

lehen edo azken

hondartza da Arena.

Mendebalderen ko-

katuta dago, eta Muskiz eta Zier-

bena herriak hartzen dituzte ha-

ren hondar eta urek. Paisaia bi-

txiaren agertokia da. Francoren

diktadura garaian, Muskizko

Udalaren baimenik gabe eraiki

zuten Petronor, eta haren tximi-

nia, tanke eta instalazio handien

zein porlanezko zubi erraldoiaren

babesean, itsasora zabaltzen den

natur gunea uzten du agerian.

Kutsadurari lotutako kexa, kezka

eta polemika ugariei bizkarra

eman ezinik. Historian zehar na-

tur baliabideak ustiatzeko giza-

kiaren sarraskien lekuko isila izan

arren, ezin ezkuta ditzake esku

hartze horien guztien aztarnak.

Arena hondartzako harea go-

rrixkan ia zanpatuta ageri dira

porlanezko bloke sendo eta han-

diak. Duela mende bat baino

gehiago Europa osoan oihartzuna

izan zuen azpiegitura baten oina-

rriak dira apurka lurperatuta ge-

ratzen ari diren horiek; Europan

izan zen aire bidezko tranbiarik

handienaren oinarriak. Triano

mendietatik erauzitako burdina

Arena hondartza ondoraino era-

maten zuen, Campomarreko gar-

bigailuetaraino.

Zaila gertatzen da irudikatzea

gaur egun uraren astinduek soilik

aztoratzen duten eremu horretan

zer nolako joan-etorriak, zaratak

eta mugimenduak izaten ziren

meatzaritzak indar handia izan

zuen eremu horretan.

1910ean eraiki zuten aire bidez-

ko tranbia. Zortzi kilometroko

ibilbidea egiten zuen burdinak,

airetik, kableetan zintzilikatuta-

ko baldeen barruan. Egunero,

3.000 kilogramora arte burdina

garraiatzen zuen tranbiak: hiru

tona mineral. Zugaztieta ondoan

jasota, zikina zen tranbiak Arena

hondartzaren gainetik zeraman

minerala. Campomarreko garbi-

gailuan itsasoko ura baliatuta

garbitzen zuten. Garbitu ostean,

Gallartara bideratzen zuten bur-

dina. Eta, handik, trenean abia-

tzen zen itsasadarrera bidean.

Gorriz tindatutako historiaren

parte da, beraz, Arena hondartza

bera ere. Burdinak kolore hori

eman zien Bilbo Ezkerraldeko eta

Meatzaldeko mendiei. Eta mine-

ralaren erauzketa lan geldiezinek

bestelako eremu batzuetara ere

zabaldu zuten gorri kolorea; hon-

dartzara, kasurako.

Garai hartako substantzia go-

rrixka hark ez ditu ahaztu nahi

ezagutu zituen leku eta eremuak.

Burdina Ingalaterrara bidaltzeko

bidaia luze haien hasiera puntua

besterik ez ziren Arena hondartza

eta Barbadun erreka, besteak bes-

te. Minerala garbitzeko bide ho-

rretan, burdinak bere aztarna utzi

zuen, uretan eta harean bertan.

Gaur egun, oraindik, Arena hon-

dartzara gerturatzen direnek oin

azpiak zikin dituztela alde egiten

dute bertatik. Xukaderetan ere

geratzen dira XIX. mendean abia-

tu zuten ustiaketa ez ahanzteko

Muskiz eta Zierbenako lurretan

sustraitu guran dabilen metala-

ren aztarnak. Eremuaren adie-

razle eta haren historiaren prota-

gonista nagusiak bere marka gal-

du nahiko ez balu bezala.

Hondarrak tindatzeko duen

ahalmen horrek edota Petrono-

rren gertutasunak ez dituzte bisi-

tariak ikaratzen. Haitz eta lurmu-

turren artean gordeta, surf zale-

entzako erakargarriak diren

olatuak sortzen ditu itsasoak ber-

tan. Hara jotzen dute Ezkerralde-

ko eta Bilbo inguruko surflari as-

kok eta askok. Ezkerrean, erdigu-

nean zein eskuinaldean sortzen

ditu taula hartu eta hegan baleu-

de bezala surflariak aurrera, kos-

taldera gerturatzera daramatza-

ten ur goraldiak.

Zaletasun horren adierazgarri,

surf eskolak ematen dituzte han.

Bereziki, erdiko guneko olatuak

baliatzen dituzte horretarako.

Izan ere, ezkerraldean eta eskui-

naldean kontu handiz ibili behar

da ur korronte biziekin.

Ura eta hondarra borrokanIa kilometro bateko luzera duen

eremura doanarentzat merezi du

ikustea itsasgorak eta itsasbehe-

rak paisaia nola eraldatzen duten;

urak zanpatutako eremuaren eta

itsasoari lekua hartzen dion hon-

darraren arteko norgehiagokaren

lekuko bihurtzea.

Meatzeetako burdina menditik garbigailuetara eramateko eraiki zuten aire bidezkoEuropako tranbiarik handienaren arrastoak gorde ditu Arena hondartzak.

Burdinaren bidaien lekuko

Paisaia eta begiraleku apartak eskaintzen ditu Arena hondartzak. LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2018ko uztailaren 27a

Zuzendaria: Aitziber Laskibar Lizarribar. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus bbizkaia@hitza.eus

sBIZKAIA MAITE

1910ean eraiki zuten aire bidezko tranbia. BIZKAIKO HITZA

Zortzi kilometrokobidea egiten zuenburdinak, kableetanzintzilikatutakobaldeetan