32.

2010eko udazkenaGurasoentzako aldizkaria• Seihilabetekaria

Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

2 E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

Lege Gordailua BI-2770-01

Laguntzaileak• Guraso elkarteak / Ikastetxeak:Amorotoko Herri IkastetxeaBerriatuko Herri IkastetxeaEtxebarriko Manuela Zubizarreta EskolaIspasterko Eskola unitarioaLekeitioko Eskola PublikoaLekeitioko R.M. Azkue IkastolaLekeitioko Iturriotz InstitutuaMarkina-Xemeingo Bekobenta Eskola PublikoaMarkina-Xemeingo Berakruz IkastolaMarkina-Xemeingo InstitutuaOndarroako Zaldupe Eskola PublikoaOndarroako Zubi Zahar Ikastola Ondarroako Txomin Agirre IkastolaOndarroako Institutua

Maketazioa: 11BARRI Inprimategia: GERTUBanatzailea: Lantegi Batuak - GUPOST

Egilea

Lea-Artibaiko Amankomunazgoa• Droga Gaietako Prebentzio ZerbitzuaPatrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 1348270 MARKINA-XEMEINTf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78prebentzioa@lea-artibai.orgwww.lea-artibai.org

Ekintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso du

Babesleak

32. zenbakia

3 Barriak- Autoestimuaren garrantziagure seme-alabengan.

- Orientazio Psikologikoa gurasoentzat.

- «Ikasi Hezteko» proiektua.

4 0tik 5 urteraAutoestimuaren hasiera Ainhoa Manzano

6 6tik 11 urteraNola sustatu autoestimua adin honetan?Enrique Arranz

8 Zeure TxokoaGurasoei erantzutenEtxadi

10 12tik 18 urteraNerabezaroan daudenseme-alaben autoestimupositiboa mantendu Fernando Olabarrieta

12 DenentzatGurasoen autoestimuarengarrantzia hezkuntzan Juan Luis Martin

Gurasoentzako aldizkaria

• Aldizkarian agertzen diren liburueneta webguneen informazioa, artikuluegileek gomendaturikoak dira. •

barriak

3

Autoestimuarengarrantzia gureseme-alabengan

Eskuartean daukazun aldizkari hone-tan, AUTOESTIMUAren gaiari beretokia eskaini nahi izan diogu, oraingoangai bakarra planteatuz. Aldizkari hone-tan, gure seme-alabengan gai honekdaukan garrantzia ikusteaz gain, gure-gan, hau da, gurasoongan ere autoes-timuak duen inportantziaz jabetzeaizan da gure asmoa.

Horrez gain, gurasoentzako honakoekimenak ditugu aurtengo ikasturtearibegira:

• URRIAREN 27AN, HITZALDI batizango dugu gurasoentzat Autoes-timuaren gaia jorratzeko, AMANKO-MUNAZGOAN (Markina-Xemeinen)arratsaldeko 18.00etatik 19.00etara.Aldizkari honen bitartez, guraso guztioiegin nahi dizuegu gonbitea parte har-tzeko. Hizlariak, Gurasoentzako zerbi-tzu psikologikoa ematen diguten profe-sionalak izango dira.

OrientazioPsikologikoagurasoentzat

GURASOENTZAKO ORIENTAZIOPSIKOLOGIKO ZERBITZUA, 2005etikmartxan daukaguna, dakizuen bezala-xe, 0tik 18 urte bitarteko seme-alabengurasoei zuzenduta dago, Lea ArtibaiAmankomunazgoa osatzen duten 10udalerrietako guraso guztiei alegia.Gurasook, gure seme-alabak hazteko

prozesuan dauzkagun zalantzak, gal-derak, arazoak,… plantea ahal ditugueta psikologo profesionalek erantzutendigute, era anonimoan eta doan.Zerbitzua erabiltzeko bideak: telefonoz,94 405 15 49 (eguaztenetan 11:30-13:00 eta 16:00-17:30), internetezwww.etxadi.org eta postaz: Etxadi.Máximo Agirre 18 bis, 5ª planta, dpto10. 48011 Bilbao.

«Ikasi Hezteko»proiektua

Aurtengo ikasturtean estrainekoz, 0-2urteko umeak dituzuen gurasoentza-ko proposamen interesgarri bat dauka-gu eskuartean. Izan ere, “IKASI HEZ-TEKO” proiektua jarri nahi dugu mar-txan zuokin baina oraingo honetan on-line izango da. Hazkuntzan eta hez-kuntza-familiarraren formazio progra-ma bat izango da. Informazio gehiago,94 616 90 78 telefonoan etaAmankomunazgoan URRIAREN 27an,17:30ean egingo den batzarreanemango da.

Egiteko Prest!-enoharra

Aldizkari hau momentuz azkena izanahal dela jakin arazi nahi dizuegu, bizidugun egoera ekonomikoak hala eragin-da. Aztertzen ari gara internetez argitara-tzen jarraitzeko baina oraindik ziurtatze-ko dago hau, hala izatekotan, Lea ArtibaiAmankomunazgoko web orrialdeaneskegiko genuke eta aldez aurretik, zuenikaszentruari, guraso elkarteari eta bestekomunikabideei ere horren berri emangogenieke.

• Hemen agertzen diren liburu, KD edotabideo guztiak Amankomunazgoko preben-tziorako zerbitzuan dauzkagu, zuotako edo-zeinen eskura erabili ahal izateko. Doanuzten dira denbora zati baterako. •

GURASOENTZAKO ORIENTAZIO PSIKOLOGIKOA ZERBITZUA

“Egiteko prest!” aldizkaria Interneten:

www. lea-artibai.org

Egiteko Prest!aldizkariari

dagokioninformazioa

Seme-alaben hazkuntzari buruzkoedozein galdera, kezka edota

arazoari erantzun bat emateko,eta baita etorkizunean sortu

daitezkeen arazoakprebenitzeko.

ANONIMOA eta DOAKOZERBITZU PROFESIONALA DA.

ARRETA ZUZENAeguaztenero:11:30-13:00 / 16:00-17:30

telefonoz: 94 405 15 49 postaz: ETXADI

Maximo Agirre, 18 bis, 5. pisua, 10. dptoa.48011 Bilbo

internetez: www.etxadi.org

E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

0tik 5eraAinhoa Manzano Fernandez

Psikologian doktorea • Familia-psikologia Unibertsitate zentroa • ETXADI

• BILBO

0tik 5 urtera

Autoestimuaren hasiera (0-5 urte)Seme-alabek 0-5 urte dituz-tenean, zaila da jakitea zeregin dezakegun gurasobezala beraien autoestimuahobetzeko. Batzutan, epeal-di honetan garatzearengarrantziarekiko ezjakinta-suna dago, edota balitekeez jakitea ere, zein den“autoestimuaren” esanahia.

Autoestimuaren garapena hobe-tzeaz hitz egiten dugunean,gurasoek beraien seme-alabekberaiekiko duten segurtasunaeta konfiantza indartzeaz arigara, apurka-apurka beraien adi-narekiko nolabaiteko autonomiaeta independentzia maila bat lor-tzeko helburuarekin.

Gurasoen papera funtsezkoa daautonomia indartu eta gehiegiz-ko babesa ekiditeko (“haienordez hitz egitea”, “beraien jos-tailuak batzea”, etab.). Epealdihonetan, umeen autonomia sus-tatzeko, familiek norbera zaintze-ko ohituren, segurtasun pertso-nalaren, komunikazioaren, arau-en eta mugen inguruko erantzu-kizun txikiak landu beharko dituz-te, eta hori guztia, adina nahizadin horri dagozkion lorpenakkontutan hartuz.

Seme-alaben autonomia gara-tzeko eta autoestimua indartzekomodurik egokiena (adin hauetanbi kontzeptuak lotuta baitaude),gidariaren papera hartzea da,hau da, gauzak beraien kabuzegiten uztea. Nahiz eta hankasartu eta hasieran gauzak horiekegiteko denbora gehiago eskainibehar diegun. Izan ere, apurka-apurka, eta praktikaren bitartez,

jarduera bera (arropa janztea,zapatak jartzea, garbitzea, jostai-luak bere lekura eramatea…) etahorko hori burutzeko denborahobetuz joango da. Egunerokojarduera horietan autonomiaapur bat ematen badiegu, argiikusiko dute egiteko gai direlasinesten dugula eta haiengankonfiantza dugula, eta horreketorkizuneko eguneroko jardue-rak bideratzeko segurtasun han-diagoa emango die.

Eginkizun txiki hauek burutzekogai direla ikusteak, positibokibaloratzeko eta egiten dutenare-kiko baliagarriak sentiaraztekobalio die. Beraien autonomia etaera berean beraien autoestimuagaratzeko gauzatutako jarduerahauetan, gure seme-alabenbidelagun eta gidari izateaz gain,kontuan izan behar dugu,beraien inguruan dauden hel-duek, duten teoria, praktikan jar-tzen dutenean ere ikasi egitendutela. Errealitate bat da, seme-alabek imitatzen gaituztela etazer eta nola egiten ikusten digu-ten hori, beraien heziketarenparte izango dela.

Gainera, gurasoek seme-alabeiezagutza berri eta zailagoak ira-kasteko lanak ere hartu behardituzte, horiek ikasteko gai direlaargi eta garbi ikustaraziz.Horrexegatik ez da laguntzaeskaini behar haiek eskatu bainolehenago, adibidez. Era berean,gauza berriak egiten saiatu etaporrot egiten dutenean, denboraeman behar zaie akatsak lagun-tzarik gabe konpontzeko. Kontuada haien gaitasunak indartuditzaketen gauzak egin ditzatelaeskatzea, betiere, haien adinaeta behar duten laguntza kontu-tan hartuz.

Umeek haien gurasoen erreak-zioez duten pertzepzioa ez dabakarrik gurasoen hitzetatik jaio-tzen. Umeak egiten dugun guz-tiaz ohartzen dira eta hitzekinbatera datozen jarrerak balora-tzen dituzte, baita arreta zintzoa,sentimenduen zuzentasuna etagordetzen duten egia ere.Gehiegikeriak, adibidez, engai-natzen ari direla susmatzeradaramatza, ispilua pelikula bihur-tzen zaie eta sentimenduekinmesfidati jokatzen dute.

4 E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

Seme-alaben autoestimua hobe-tzea, beraien burua modu positibo-an onar dezaten, besteen iritziakkontuan izan gabe; hori da, hainzuzen ere, gurasoen lanik garran-tzitsuenetako bat, autokonfiantzagabeziak ondoeza sor baitezakehaurrengan eta euren beldur etasegurtasun gabezietan islatu.Horrela, txikitatik, bestelako umebatzuekiko konparaketak saihes-tuz, ondokoa egin dezakegu:

- Seme-alabei gogorarazinahiz aitak eta nahiz amak edo-zein adinetan eta une desberdi-netan zer puntu indartsu dituz-ten: onuragarria da seme-ala-bekin egotea zergatik gustatzenzaien azaltzea (adibidez, barreasko egiten duelako eta beste-engatik kezkatzen delako).

- Positiboak izan. Konbentzituegin behar dira, ez duelagarrantzirik euren lagunik one-nek, uneren batean zerbaithobeto egiteak edo une jakinbatean ez hitz egiteak…

- Lagundu hobetu nahi dutenhartan: adibidez, neba-arrebe-kin haserretzen badira, lagunekgauzak hobeto egiten badituzte,arinago amaitu badute…

- Lorpen guztiak nabarmen-du: berdin dio bere kideak edosenideak baino hobea edo oke-rragoa izateak. Hori igortzekokonbentzituta egon behar

duzue,eta bere alderdi positiboakedo lortu duen hura azpimarratubehar da.

Berarekiko duen irudia (haurtzaro-an eraikitzen hasten dena) etairudi honekiko garatuko duen atse-gingarritasun maila bi errealitatedesberdin izango dira. Errealitatehauek, bere bizitza osoan zeharmoldatzen joango dira esperien-tzia berrien eraginez, bere kon-tzientzia pean eta baita, besteekazaltzen dituzten erreakzio berrienondorioz.

Afektuaren ikuspuntutik garran-tzirik handiena duten pertsone-kiko erlazioak (gurasoak, seni-deak, irakasleak edota adiskide-ak) dira haurraren autoestimuaneragin handiena dutenak.Pertsona horiek umearen irudiaislatzen duten ispiluaren paperadute, eta haien bidez, umeak, bereburua ezagutu eta berak nahizbere ekintzek sortzen duten esti-mua eta onarpena jasotzen du.Hau da, islatuta ikusten duen iru-dia, pertsona-ispiluaren sentimen-

dueta igurikape-nengatik desitxura-tua agertuko balitz bezala da.Modu horretan, sentimenduakpositiboak badira, umeak haute-mandako islada gustuko izango dueta horrek ondo sentiaraziko du,bere autoestimua sustatzen lagun-duz. Baina sentimenduak negati-boak badira, islada horrek, motza-go, baliorik gabe eta maitasunikmerezi ez duen ume baten esa-nahi izango du. Islada honek,mina, amorrua, bere izatearenerrefusapena eta autoestimuarenjaitsiera eragingo duelarik.

Hori dela eta, afektuaren ikus-puntutik garrantzirik handienaduten pertsonak dira, haurrarenautoestimuan eragin handienadutenak eta gehien sustatudezaketenak. •

La formación y el desarrollo de laautoestima tiene su origen en lasrelaciones familiares, desde elmismo momento que el niño o laniña se siente amado, querido yrespetado por sus padres ymadres. Los acontecimientospositivos refuerzan la autoestimapositiva y los fracasos activan lanegativa, y esto puede sucederde forma simultánea en la vidacotidiana para poder equilibrar laimagen que se tiene de unomismo.

5

Comienzo de laautoestima (0-5)

E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

liburu

gomend

atuak

Valles Arandiga, A. (1998) Cómo desarrollar la autoestima de los hijos.

EOS Gabinete de Orientación Psicológicaartikulua

Seme-alabek 6-11 urtedituztenean, beraien jokabi-dean eta nortasunean zen-bait ezaugarri azaltzendituzte. Horrela, beraienautoestimua eta beraiekikoduten irudia indartzekobeharrezkoa dutena ezagu-tzeko aukera izango dugu.

Momentu honetan, aurreko epeal-dian bezala, haien adinarengatikeguneroko jardueretan autonomiajakin bat lortu behar izan duteneanlaguntza gehiegi emateak ez diemesederik egingo. Kontua da azke-nean, umea heldu bihurtzen denean,bere burua zaintzeko gai izatea.Gurasoen eginbeharra etapa hone-tan, seme-alabei behar dituztenestrategiak transmititzea da, etorki-zunean pertsona heldu independen-teak izan daitezen, egoera desberdi-nei moldatzearen bidez erantzundiezaieten, autoestimu handiagoaeta segurtasun-falta txikiagoa izanditzaten eta, ondorioz, gizartera aha-lik eta hobekien moldatu daitezen.

Autoestimua pertsonak bere burua-rekiko duen jarrera da eta ingurukopertsona eta baldintzen arabera aldadaiteke. Laudorioek, errietek, begira-dek, estimuluek, zigorrek, mezupositiboak edo negatiboak transmiti-tzen dituzte, horiek emateko duguneraren arabera. Mezu horiek segur-tasun, onarpen eta txerazko senti-menduak transmitituko dituzte edo,errefus, segurtasun falta nahiz etsi-penezkoak.

Gurasoek, haien 6-11 urte bitartekoseme-alaben autoestimua indartzen

dute haien helburuak lortzeko moti-batzen dituztenean, gutxikako inde-pendentzia sustatu eta kritika suntsi-tzaileak ekiditen baitituzte. Haienburuarengan segurtasun eta kon-fiantza handiagoa izaten lagundukodiegu egoera batzuk haien kabuzkudeatzeko nahikoa gaitasun dutelaeta besteei gauza baliotsuak emate-ko gai ere badirela esanez. Bereziki,lagun eta ikaskideen artean desa-dostasunak daudenean. Egoeragatazkatsuak eta zailak beraienhitzen eta ekintzen bidez konpon-tzen uzteak, irakatsiko die okertudaitezkeela edo ez eta kontzienteizango dira, nahi duten hori lortudezaketela edo ez beraien kabuz.

Batzuetan, nahikoa gaitasun etamaite dituzten gurasoak dituztenume batzuek ez dute ikusten balio-tsuak direnik, egoera batzuk ondokonpontzeko gai ez direla uste dute,besteen maila ez dutela pentsatzendute eta ez dutela maitasunik mere-zi eta, ondorioz, segurtasun faltadute. Horrexegatik da beharrezkoaumearen inguruko pertsonen harre-manak ere garrantzitsuak direla jaki-tea, gaitasun edo akats jakin bat iza-tea baino gehiago.

Eskolako lanetan etengabeko lagun-tza behar izatea edo etxetik kanpodagoenean ere zuek hor zaudetelajakiteko beharra, besteak beste,autoestimua eta autokonfiantzagabeziaren ondorioak dira.Gehienetan helduek adingabeeizuzentzeko erabiltzen duten estiloaerlaziozko estiloa da eta autoesti-muaren garapen positiboari mesedeedo kalte egiten dio. Hau da, zerbaitegiten uzten ez badiegu mina hartu-ko duten, erratuko diren, sufritukoduten… beldur garelako, horrekinhonakoaz ohartarazten ditugu: “ezin

Nola sustatu autoestimua6-11 urte bitartean?

6tik 11ra6tik 11 urteraEnrique Arranz

Doktorea Psikologian • Bilakaeraren eta Hezkuntzaren Psikologia saileko katedraduna (UPV/EHU).

• DONOSTIA

6 E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

duzu ezer egin, ez dakizulako” etahorren ondorioz autoestimu txikiagaratuko dute. Horrez gain, zerbaitegiten uzten ez badiegu, egoerarekikokontrol gehiago izan nahi dugulako(estilo autoritarioa), efektu negatibobera izango du autoestimuan, haurra-ri bazterrak arakatzeko aukerarikematen ari ez garelako.

Beraz, seme-alabei eskaintzenzaien laguntzaren eta kontrolarenarteko orekan oinarritutako estilo-ak sustatuko du autokonfiantza,segurtasuna eta autoestimu ona.

Orokorrean, kontuan izan behar daseme-alabek ez dutela munduarenikuspegi positiboa izango, esate bate-rako, etxeko giroa sumina bada.Orokorrean baikortasun gabezia edoesperientzia guztien alderdi positiboaikusteko ezintasuna inguruaren per-tzepzio negatiboarekin ere lotzen da,lagunek arbuiatzearekin, esaterako...

Autoestimua baxu duen ume batenezaugarriak:

• Gauza berriak probatu nahi ezizatea.

• Maitaturik ez sentitzea.

• Bere akatsak besteri egoztea.

• Emozionalki axolagabe sentitzenda edo horren itxurak egiten ditu.

• Ezin du frustraziorik jasan edoasko kostatzen zaio.

• Ez ditu bere gaitasunak balora-tzen

• Eraginbera da, influentziagarria.

Autoestimu ona duen ume batenezaugarriak:

• Independenteki jarduten da.

• Erantzukizunak hartzen ditu.

• Harro dago bere lorpenez.

• Frustrazioa jasan dezake.

• Eginkizun eta erronka berriakonartzen ditu.

• Emozio positiboak nahiz negati-boak kontrolatzen ditu.

• Beste umeei laguntzen die.

Jarraian eta modu laburtuan, guraso-ei, beraien seme-alaben autoestimuorekatua sustatzeko lagungarriak izanahal zaizkien estrategia praktikobatzuk gehitzen dira:

1. Gorespena praktikatzea:

• Bere ezaugarri nahiz jokabidepositiboak deskribatu.

• Lorpenak goraipatu.

• Esfortzua goraipatu, porrot eginarren.

• Bereziki goraipatu besteekikoerantzukizun bat betetzen denean.

• Bere lanak familiako bizitzanduen garrantziaz jabetu dadila.

2. Bere buruaz era positiboanhitz egiten lagundu:

• “Berriz saiatuko naiz”

• “Egiteko gai naiz”

• “Lortu dezakedala uste dut”

• “Hurrengoan lortuko dut”

3. Lotsagarri uztea eta erruaberari botatzea ekidin, kritikakonstruktiboa eginez:

• “Ez duzu ondo egin, baina lortukoduzu”

• “Pentsa ezazu non sartu duzunhanka”

• “Ziur hobe egiteko gai zarela”

4. Erabakiak hartzen lagundu:

• Lagundu iezaiozu erabakigai denarazoa argitzen.

• Lagundu iezaiozu konponbideposible guztiak identifikatzen.

• Utzi iezaiozu aplikatu beharrekokonponbidea erabakitzen.

• Denbora igarotakoan, baloratuitzazu berarekin batera lortutakoemaitzak.

• Beharrezkoa bada, utzi iezaiozuestrategia prestatzen.

5. Zenbait aspektu aipagarri:

• Erakutsi iezaiozu bere itxarope-nak aldatzen zerbait lortzen ezduenean.

• Nahi duena era egokian eskatzenohitu ezazu, ez iezaiezu aurrehartu bere nahiei.

• Ekidin ezazu zure egoera emozio-nalaren errua berari botatzea.

• Sustatu zure parte hartzerik gabe-ko zaletasunak.

• Utzi iezaiozu anai-arreba, neba-ahizpa eta adiskideekin dituengatazkak berari konpontzen.

• Irakatsi iezaziozu izekak jasateneta indarkeriarik gabe erantzuten.

• Lagundu iezaiozu bere ezaugarripositiboak erabiltzen.

• Irakatsi iezaiozu besteengandikjaso nahi duen tratuaren araberabesteak tratatzen.

• Irakatsi iezaiozu egin duenarenpoza epe luzera itxaroten.

• Irakatsi iezaiozu bere buruazbarre egiten. •

Cuando un niño no se valora esperaque el mundo se ponga en su contra,le cuesta ver el lado positivo de cual-quier situación. Un niño o una niñacuando se sienten seguros de sí mis-mos y de sus habilidades son capa-ces de afrontar los retos diarios. Lafalta de confianza reduce esta habili-dad.

7

La autoestimaentre 6 y 11 años

E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

liburu

gomend

atuak

“Cuentos para aumentarla Autoestima y el Crecimiento”Coordinación Luz del Rayo Helú.

Gil Editores

HARTLEY-BREWER, ELIZABETH (2006)“Eres genial tal como eres!” ikerketa

Nire 14 urteko alabarenikaskideak “bere aurka”daude, gutxiagotzen dute,iraintzen dute, bakarrikuzten dute eta ez dituzte jar-duerak berarekin konpartitunahi. Azken aldian, egoerahauek gehiagotu diraHezkuntza Zentroan etabaita Zentrotik kanpo ere.Gustatuko litzaidake jakiteazer egin behar dudan egoe-ra honetan.

Esan daiteke “eskola eraso” egoerabatean gaudela, neska edo mutila,denbora batez, behin eta berriro, besteikasleengandik jarduera negatiboak(ahozko erasoak, fisikoak edota baz-tertzeak) jasaten dituztenean.

Aurrera eraman daitezkeen aholkuak:

- Lehenbiziko pausua, Hezkuntza–Zentroari egoeraren berri ematea da,

konfiantza gehiago izan dezakegunirakasle baten bidez, tutore, orientaziodepartamentu nahiz zuzendaritzarenbitartez.

- Kontuan izan behar dugu, mehatxugehienak, jolastokietan, kafeterietan,komunetan, eskolako autobuseanedota gainbegiratzerik ez dagoenpasabideetan gertatu ohi direla.

- Zure alabari bere eskubideak beste-en aurrean errespetarazten lagundu.Behin eta berriro besteari bakarrik etabakean uzteko eskatze hutsak bereondorioa izan dezake: azaldu alabarimehatxatzailearen helburua erantzunbat lortzea dela.

- Lagundu zure alabari erasotzaileeiesango diena entseiatzen, hurrengobaterako prest izateko. Inor iraindugabe, mota honetako esaldiak adieraz-ten: “banoa” “nahiko da” “amaitu da”…

- Segurtasuna eskaini gertatzen arizaionaz etxean hitz egiteko.

- Bere buruarengan segurtasun gehia-go izan dadin lagundu, bere gaitasunonak sendotuz eta sustatuz, hartarabere autoestimua indartuko delarik.

Zer ez den egin behar:

- Ez jokatu modu oldarkorrean era-sotzaileen aurrean. Horienganakotratu txarrak izatea leporatu dakio-ke, eta normalean, erasotzaileakadin gutxikoak izaten dira.

- Ez esan zure alabari bere arazo-ak berak konpondu behar dituela.Berak ahal izan balu, ez lizukeelakolaguntzarik eskatuko.

- Ez suspertu alaba arazoak borro-kan konpontzeko. Horren ordez,aldentzea iradoki mehatxatzaileaekiditeko, edo irakaslearen edo bes-telako helduaren laguntza bilatzea.•

8

Juan Luis Martin Aiala eta Ainhoa Manzano Fernandez Psikologian doktoreak • Familia-psikologia Unibertsitate zentroa • ETXADI

• BILBO

ZEURE TXOKOAg u r a s o e n g a l d e r e i e r a n t z u t e n

Zelan azaldu nire 4 urtekosemeari, orain gutxi bana-tzeko erabakia hartu duda-la. Nire senarrak etxetikalde egin du eta ahalik etaondoen eramaten ahalegin-tzen bagara ere, ni neu tris-te eta nekatuta nago.Gustatuko litzaidake jakiteanola azaldu diezaiokedaneta nola jokatu behar dudanberarekin.

Lehenik eta behin, garrantzitsua daazpimarratzea, kasu hauetan haurra-ren ongizatea lehenetsi behar dugula,gure haserre, gorroto, melankoniaedota tristura adierazpenak arrazoi-tuak badira ere. Gainera, funtsezko dajakitea zure ondoeza, haurrari trasmiti-tzen diozula, berak zuregan ezinego-na, antsietatea, tristura, urduritasuna…somatzen duelako. Haurrak ez du zer-tan jakin behar zure ondoeza zurebikotea ohiarengatik dela. Ziurrenik,zure semeak uste izango du berakegindako zerbatengatik edota beraren-gatik, zaudela zauden moduan.

Dakizun moduan, edozein adinekoumeek gurasoak elkarrekin egoteanahi dute, baina zenbait egoeratanbanantzea/dibortzioa beharrezko neu-rria izan daiteke:

• Bikotearen harremana oso gataz-katsua bilakatu denean.

• Seme-alabarengan eraginaklarriak direnean.

• Egoera konpontzeko baliabideguztiak agortu direnean.

Jarraibideak:

- Semearekin hitz egin eta egoera-ren berri kontu handiz eman: nore-kin biziko den, noiz ikusiko duenaita/ama, esplikatu badaudela elka-rrekin bizi ez diren beste familiakere eta beraien seme-alabak berdinmaite dituztela... Honako informa-zioa hau soilik helaraziko diogubikotekideak datu hauek argi ditue-nean.

- Ez ibili “besteaz” gaizki esakaseme-alaben aurrean: errespetuzkojarrera mantendu.

- Semeari maitasuna adierazi, bereerruz banandu ez zaretela argiutziaz eta hortaz konbentzituaz.Hau da, gurasoen arteko elkar bizi-tza bateraezina delako banatu zare-tela adierazi.

- Ez erabili semea norberarenmesederako edota besteari kalteegiteko.

- Argi eta garbi esplikatu banan-tzea/dibortzioa behin betirako dela.•

E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

9

kontsultak • zalantzak • kezkak...Gurasook, seme-alabak hezitze lan honetan, kezka eta zalantza asko izaten ditugu. Beraz, horiekGurasoentzako Orientazio Psikologikoa zerbitzura bidaltzera gonbidatu nahi zaituztegu. Kontutan izan anonimoadela. Hortaz, badakizue, bidali zuen galderak honako helbidera eta erantzuna ahalik eta arinen emango dizue-gu; ez duzue zertan hurrengo aldizkariaren zain egon behar: Postaz: Etxadi. Maximo Agirre, 18, bis. 5. pisua,10 dptoa. 48011 Bilbo. Telefonoz: 94 405 15 49 eta internetez: www.etxadi.org

Nire kontsultaren arrazoianire 9 urteko alabak duenerreakzioa da, ohartu bai-kara, ez duela inolako eran-tzukizunik hartu nahi.

Umeei arduratsu izaten irakasteko giroberezia behar da. Erantzukizun-senaduen umeak geroz eta arrakastagehiago izango du, eta arrakastahorien eragin onek mesede egingodiote. Guraso askok uste dute jokabi-de onen ondoriozko sariak eroskeriadirela, baina sari materialak (dirua, jos-tailuak…) umea motibatzeko teknikabakarra direnean baino ez dira eroske-ria.

Umeak arduratsu izateagatik saritzenbadira (irribarre batez, besarkadazbatez…), gutxika hartuko dute, eran-tzukizuna eta sentimendu onak erla-zionatuta daudela, eta denborarekin,kanpoko sariak jasotzeko beharra txi-kiagotuko da.

Umea arduratsua izango da...

- bere eguneroko lanak egiten badi-tu uneoro gogorarazi beharrik gabe

- egiten duena arrazoitu badezake

- errua ez badie besteei sistemati-koki botatzen

- aukera desberdinen artean auke-ratzeko gai bada

- bakarrik jolastu eta lan egin bade-zake larritasunik gabe

- bere taldeko (lagunak, familia,etab.) beste pertsonek hartutakoakez diren erabaki propioak hartubaditzake

- bere arreta hartu dezaketen hel-buru eta interes desberdinak baditu

- gurasoek ezarritako mugak erres-petatu eta onartzen baditu zentzu-gabeko eztabaidarik gabe

- tarte batez bere arreta lan zailetanjarri badezake (adinaren arabera)frustrazio egoeretara iritsi gabe

- esandakoa betetzen badu

- bere akatsak onartzen baditu

Jarraibide hauek alderdi batzukargitzen lagundu dezakete:

1. Umearen ahalmen-sentsazioagaratu: ahalmen-sentsazioa duene-

an, bizitzaren inguruabarretan era-giteko behar diren baliabideak,aukerak eta gaitasunak ditu.

2. Umeei erabakiak hartzen lagun-tzea: arduratsu izaten ikasi dutenumeek ikasi ez dutenek baino era-baki hobeak hartzen dituzte.

3. Familian arauak eta mugak jar-tzea.

4. Atazak eta erantzukizunak erabil-tzea erantzukizuna sortzeko: nola,noiz eta nork egin behar dituenzehaztu beharra dago.

5. Koherente izatea: ageriko arauargiak egon ezean, ez dago kohe-rente izaterik.

6. Arbitrario ez izatea: nahi dugunaazaldu behar dugu, itxaropenhoriek era errazean eta zuzeneankomunikatu eta umeak itxaropenhoriei jarraitzean zein ez jarraitzeanegongo diren ondorioak zehaztubeharra dago.

7. Sariak ematea arduratsu izatea-gatik. •

E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

Nerabezaroa, irrikaren,independentzia egarriaren,desoreka emozionalaren etasentimendu kontraesanko-rren bizi-momentua da.“Krisi” garai honetan, fami-liak eragin dezake, nerabe-ak bere nortasuna aurkitze-ko eta bizitza proiektu bataurrera eramateko. Ohikoada nerabeek gurasoengan-dik aldentzeko beharra iza-tea. Laguntza eta lasaitzekoegiten diren esfortzuaksaihesten dituzte eta gerozeta zailago egiten zaie gureafektua onartzea. Hala ere,batzutan eta espontaneoki,maitakorrak izan daitezke.

Gurasoak beti eskura izan behardute, pasatzen dena pasatuta ere.Hala ere, ez ditugu nahastu behar,behar duten laguntza “makurdurare-kin”. Garrantzitsuena, egoerabatzuetan behar duten babesarenartean eta arau eta mugetik abiatutaezarritako kontrolaren arteko orekabat eskaintzea da, hauek funtsezko-ak baitira bere autoestimurako etagarapenareko.

Nerabeen autoestima inguruanikusten dituzten portaeren araberapositiboki edo negatiboki afektatuaikusi daiteke: gurasoak, irakasleak,lagunak... Gurasoek umeen autoes-timan eragin positiboa eduki dezake-zue, sariak lortzeko beharrezkoarriskuak har ditzaten animatuz,geroz eta independentzia gehiagoindartuz, ardurak jasotzeko ahalme-narekin eta kritika suntsitzailea ekidi-

nez. Lagunek ere badute papergarrantzitsua, nerabeak autonomoizateko bizi duen borroka horrekzalantzak sortarazten dizkiolako,lagun-taldean bigundu daitekeenak.

Nerabeek autoestima apropos batgaratzeko familiek eskaintzen diotenhezkuntzaren ondorioz, honakoaholku hauek kontutan izan daitez-ke:

1. Laudatu eta ez irrigarri utzi

2. Bere gaitasunak aurkitu

3. Bere buruari gauza atseginakesan

4. Bere gorputz irudia hobetu:beraien irudi pertsonala (“look-a”)errespetatu, garbiketa pertsona-la… buruzko arauak errespetara-ziz.

10

Nerabezaroan dauden seme-alabenautoestimu positiboa mantendu

Fernando Olabarrieta ArtexeDoktorea Psikologian • Bilakaeraren eta Hezkuntzaren Psikologia saileko irakaslea (UPV/EHU).

• DONOSTIA

12tik 18ra12tik 18 urtera

E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

5. Bere portaerak hobetu: ona daulertaraztea portaera hauen hobe-tzeak hobeto sentiaraziko duela. Ezdira bakarrik ezaugarri pertsonalakzoriontsu sentiaraziko diotenak,hobetu ditzakeen beste horiek ere.

6. Bere burua deskubritu dezan:denok besteekiko desberdinak gara,altu edo baxu, polita edo itsusi,azkarrak edo ez hain azkarrak,lasaiago edo urduriago... izan gai-tezke. Bakoitzak bere izaera du.Gure izaerarekin pozik egon behargara, baina oso garrantzitsua daonuragarriak ez diren gauzak alda-tzen saiatzea.

7. Frustrazioak toleratzen lagun-du: nahi duguna ez dugu beti lor-tzen eta honek ez du zorion eza edogure portaeran aldaketarik eraginbehar. Autoestimaren kasuan, nahiduten gauza bat lortzen ez dutene-an, ez direla desanimatu edo depri-mitu behar transmititu behar diegu,izan ere, beti ez da bere esfortzue-kin lotutako zerbait, baizik eta besteegoera batzuekin lotutako zerbait.

8. Bere lorpenekiko harro sentidadin erakutsi

9. Bere emozio eta sentimenduakzeintzuk diren ongi antzematenirakatsi: emozioek batzuetan ezdigute uzten arrazoia erabiltzen.Askotan, nerabeak ez dira kontzien-te horietaz eta emozioak bereiztenlagundu behar zaie. Denok dakiguzoriontasuna, poza, tristura, hase-rrea, etab., zer diren. Dena den,emozio horien menpe jokatzendugula onartzea ez da hain erraza.

10. Bere iritzia baloratu: nerabeekez lukete pentsatu behar: “nik esa-ten dudanak ez du inporta”.Espresatzen dituen iritziak edoideiak kontutan hartu behar dira,bere adinaren arabera, baina betibere aportazioa eta partehartzeabaloratuz. Nerabeek gai guztieiburuzko euren ideia eta iritzi propio-ak dituzte. Dena den, euren iritziakazaltzeko era egokienak irakatsi

behar dizkiegu, ondo espresatu dai-tezen eta beste pertsonekin elkarriz-ketetan oinarrizko arauak errespeta-tu ditzaten.

11. Bere familiko kide garrantzi-tsutzat hartu

12. Komunikazio jariakorra:komunikazio aproposa elkarbizitza-ko oinarria da nahiz eta egunerokobizitza askotan estresez betetaegon, beti aurkitu behar diramomentu batzuk euren gauzengatiketa arazoengatik interesatzeko,beraiekin elkarrizketa maitagarriakedukiz, elkarrekin gai pertsonalakargudiatuz eta komentatuz, edukiditzaketen arazo pertsonalekinbeharrezko laguntza eskainiz.Horrekin euren ideiak espresatzeraanimatuko ditugu, nahiz eta guraso-enekin zerikusirik ez izan, bainagarrantzitsua da adin honetankomunikatzea eta laguntza afekti-boa ikus dezaten ere.

13. Bere lorpenak ospatu

14. Gehiegizko babesa ekidin

15. Helduok autoestima ereduaproposak izan behar gara

16. Malgutasuna azaldu: beha-rrezkoa da familian funtzionamenduarauak, normak edo portaera pautabatzuk existitzea, kide desberdinenarteko harremanak erregulatzeko.Arau hauek egokiak izan behar dira,denok bete ditzaten eta famili giroon bat egon dadin.

17. Nerabeen giroa ondo ezagutu

18. Beharrezko denbora dedikatu

19. Taldeekin erlazionatu dadinbultzatu

20. Kreatibitatea sustatu: kreatibi-tatea, beste portaera batzuk bezala,ikasten da. Etxean zentzu kreatiboaindartzen dituzten ariketak egiteraanimatu behar ditugu.

21. Helmugak jar ditzan lagundu

22. Eskolarekiko interesa azaldu

23. Autonomia pertsonala bultza-tu: umeak eskola sisteman sartzendirenetik, autonomia pertsonalekogaitasunak indartu behar ditugu.Bere hezkuntzan helburu garrantzi-tsu bat bere buruak zaintzen ikasidezaten da, eta horretarako, berekabuz moldatzeko behar dituztenezagutza eta gaitasunak erakutsibehar dizkiegu. Autonomia ez dagoelikadura, janzkera eta osasunare-kin bakarrik lotuta, giza harremane-kin eta nerabearen autoestimarekinere lotuta dago. autonomia pertso-nala indartzeak nerabearen autoes-timaren garapena erraztuko du. •

No hay que desanimarse ante laoposición o la indiferencia aparentede los adolescentes. Suele ser unafachada y en la mayoría de loscasos se muestran receptivos, enel fondo, a las recomendacionesfamiliares. Pese a sus aspiracionesde independencia, se sienten segu-ros cuando ven que sus familias sepreocupan por ellos.

Mantenerla autoestima

positiva en l@shij@s adolescentes

11E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

liburu

gomend

atuak

LINDENFIELD, GAEL (1998).

Cómo desarrollar la autoestimaen niños y adolescentes.

Ediciones Neo Person

artikulua

Auntoestimu egoki bat izateakhazkuntza psikologikoa erraz-ten du, baxua izateak aldiz,bizitzan dauden zorigaitzekikodugun erresistentzia murriz-ten du. Autoestimua besteekiko alderaketetanoinarrituta eta besteek norberarekikodituzten erreakzioen arabera eraikitzenda eta horregatik, afektuaren ikuspuntu-tik garrantzirik handiena duten pertso-nekiko erlazioak (gurasoak, irakasleak,adiskideak) dira haurraren autoesti-muan eraginik handiena dutenak.Pertsona horiek, umearen irudia isla-tzen duten ispiluaren papera dute, etahaien bidez, umeak, bere burua ezagu-tu eta berak nahiz bere ekintzek sortzenduten estimua eta onarpena jasotzendu.

Beraiengan segurtasuna azaltzenduten gurasoen seme-alabek probabiti-tate handiago dute pozik sentitzeko,segurtasunik ez duten gurasoen seme-alabek baino. Izan ere, guraso hauekbadakite okertzea hezkuntzaren partedela eta horrela helarazten diote ereberaien seme-alabei; beraiek ere hutsegiten dute eta jarrera hori azaltzeak,haurrei irakasten die, edozein pertsonaonartu beharra dagoela, dituen bertuteeta mugekin.

Hori dela eta, nahitaezkoa da egunero-kotasunean ongizatea aurkitzea, nahizeta, denok ez izan hori lortzeko gai.Izan ere, hori lortzeak eragozten dutenhainbat faktore daude tarteko, honakohau esaterako: egungo egoera sozio-ekonomikoaren ondorioz bikoteko kidebakoitzak etxetik kanpo lan egin beharizatea, heziketari denbora tarte gutxieskainiz. Horrez gain, hezkuntzarenkultura faltak ere zaildu dezake lorpena,hau da, heziketari aurre egiteko baliabi-deak ez dituzten gurasoak edota dituz-ten ezagutzak nahikoak ez direnarensentsazioa dutenak. Azkenik, egungopolitika instituzionalak ere ez du seme-

alabak izatera laguntzen, ez baitituamatasun eta aitatasun baja luzeagoaksustatzen, seme-alaben heziketaribehar besteko denbora eta esfortzuaeskaintzeko.

Finean, funtsa, guraso bezala ondosentitzea da. Horretarako, presenteizan behar dugu ondo pasatu behardugula eta gehiegizko antsietatearenkontra borrokatu behar dugula. Gureseme-alaben osasunean konfiantzaizan behar dugu eta segurtasuna ager-tu behar dugu burutzen dugun lanaberaiek eskertzen dutela.

Guraso bezala autoestima baxuadugula erakusten dugu:

• Triste azaltzen bagara eta energiagutxirekin familian gaudenean.

• Familia bezala jarduerak egiteari ukoegiten diogunean horrek suposatzenduen lanagatik.

• Bikotekidearekin heziketaren inguruandesadostasunak daudenean eta haueninguruko hizketaldiak saihesten direne-an.

• Seme-alabak maneiatzeko zailtasu-nak daudenean.

• Seme-alabak kontrolatzeko gai ezdenaren sentsazioa izaten denean etaegoera horrek gainezka egiten digune-an.

• Orekarik ez dagoenean jarduera per-tsonal eta familiaren jardueren artean.

• Zin egiten dena betetzen ez deneaneta ondorioz, seme-alabengan konfian-tza eza eragiten denean.

• Emozioak kontrolatu gabe, erraztasu-nez haserretzen garenean.

• Objetiboak izan gabe, gure ikuspun-tua soilik hautemanen dugunean.

• Onartzen ez dugunean seme-alabekemozioak adierazteko duten eskubidea.

• Erabakiak hartzerako orduan, segurta-sun falta dugunean.

• Seme-alabengan beti huts egiteakaurkitzen ditugunean eta ez dituguneanpositiboki animatzen.

• Beti txarrena espero dugunean.

• Arauei estuki heltzen diegunean etamalguak ez garenean.

• Seme-alabek inolako erabakirik hartuez dezaten onartzen dugunean.

• Gure benetako sentimenduak adieraz-ten ez ditugunean.

• Gainontzekoek gu ondo ezagutzekotrabak jartzen ditugunean.

Guraso bezala autoestimua sustatze-ko aholkuak, honako hauek dira:

• Seme-alaba bakoitzari ahal den hei-nean denbora eskaini.

• Bikotekideari noizbehinka bada eredenbora eskaini (haurrik gabeko denbo-ra tartea).

• Ez tematu, etxean egon daitekeen txu-kuntasun ezarekin. Baina arau minimobatzuk betetzeko exijitu.

• Beste pertsona batzuekin harreman-du, hau da, beharrizan sozialak asetu.

• Arauak eta mugak ezarri eta “ez” esa-ten ikasi. Ez onartu seme-alabak eska-tzen egotea uneoro.

Denentzat

12

Familia

Gurasoen autoestimuarengarrantzia hezkuntzan

Juan Luis Martin AialaPsikologian doktorea • Familia-psikologia Unibertsitate zentroa • ETXADI

• BILBO

E g i t e k o P r e s t ! • 3 2 . z e n b a k i a • 2 0 1 0 e k o u d a z k e n a

HUMPHREYS, T. (2001). Autoestima para niños ypadres: la clave para la educación, la salud emo-cional y el éxito escolar y humano de tus hijos.Editorial Neo-Pearson.

Gome

ndatut

akoira

kurket

a