39.

2017-2018 ikasturteaGurasoentzako aldizkaria• Urtekaria

Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

2 E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

Lege Gordailua BI-2770-01Ikastetxe laguntzaileak

Etxebarriko Manuela Zubizarreta EskolaLekeitio BHI Institutua

Lekeitioko RM Azkue IkastolaMarkina-Xemeingo Bekobenta Eskola Publikoa

Markina-Xemeingo BHI InstitutuaOndarroako Txomin Agirre Ikastola

Maketazioa: 11BARRI

EgileaLea-Artibaiko Amankomunazgoa• Adikzioen Prebentzio Zerbitzua

Patrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 1348270 MARKINA-XEMEIN

Tf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78prebentzioa@lea-artibai.org

www.lea-artibai.org

Babesleak

3 BarriakGurasoentzakoPsikologoen Zerbitzua

4 0tik 6 urteraAutoerregulazioahaurtzaroan Maialen Sanchez

6 6tik 12 urteraAutoerregulazioahaurtzaroan Natalia Cruz

8 Zeure TxokoaKontsultak, zalantzak...

10 12tik 18 urteraAutoerregulazioa nerabezaroan Ainhoa Manzano

12 DenentzatFamilia eta pertsonaaskeen hezkuntza:autoerregulazioan hezi Fernando Olabarrieta

• Aldizkarian agertzen diren liburuen eta webguneeninformazioa, artikulu egileekgomendaturikoak dira.

Ekintza honek Foru Aldundiarendirulaguntza jaso du

39. zenbakia

barriak

3

• Hemen agertzen diren liburu, KD edotabideo guztiak Amankomunazgoko preben-tziorako zerbitzuan dauzkagu, zuotako edo-zeinen eskura erabili ahal izateko. Doanuzten dira denbora zati baterako. •

“Egiteko prest!”, Interneten: www. lea-artibai.org

Egiteko Prest!aldizkariaridagokion

informazioa

0-18 urte bitarteko seme-alaben hazkuntzan laguntzeko.(Servicio gratuito de psicólogas y psicólogos dirigido a madres y padres

para ayudar en la crianza de los/as hijos/as de 0-18 años.)

telefonoz: 94 405 15 49eguaztenero:11:30-13:00 / 16:00-17:30

internetez: www.etxadi.orgpostaz: ETXADI

Maximo Agirre, 18 bis, 5. pisua, 10. dptoa.48011 Bilbo

E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

GURASOENTZAKO PSIKOLOGOEN ZERBITZUA DOAN

2018 urte honetan ere GURASOEN-TZAKO PSIKOLOGOEN ZERBITZUAizanik Lea Artibai Amankomunazgoa

osotzen duten udalerrietako gurasoen-tzat, urteko lehen 3 hileko honetan, urte-ro bezalaxe, 0-6 adin tarteko umeengurasoentzat ON LINE ikastaroak antola-tu ditugu.

Guztira 19 guraso animatu zarete etaespero dugu probetxugarria izatea guz-tiontzat. Egia esan denbora dedikatubehar da ikastaroko gai guztiak jorratze-ko, irakurtzeko, eskaintzen diren bideoakikusteko baina azkenean pena mereziduela uste dugu. Ia datorren urtean behorrelako talde bat egitea lortzen dugun.

Aprobetxatu nahi dugu gure eskual-deko ikaszentru eta guraso elkarteei

eskerrak emoteko, azken batean horrela-ko ikastaroen zabalkundea zuei eskeregiten baitugu.

Ezin amaitu tarte hau aipatu barik 18urtetik beherako seme-alaben GURASO-OK aukera daukazuela GURASOENTZA-KO PSIKOLOGOEN ZERBITZUA erabil-tzeko. Gurasoak garen heinean egunerodauzkagu zalantzak, arazoak, galderak…gure seme-alabak ondo hazteko eta hez-teko eta horrela bada, gure galdera horieierantzuteko psikologoak ditugu, era pro-fesional eta doan, emateko orientabide-ak, pautak eta erantzun posibleak.

Aipatu zerbitzua Amankomunaz-goko udalerrietako guraso guztiokaprobetxatu ahal duzue era honetara:

Gurasoentzakopsikologoen zerbitzua

0tik 6ra0tik 6 urtera

Ume txikienek, esploratzeko,ezagutzeko eta esperimenta-tzeko duten beharrizana, eza-guerarekin du zerikusia, gara-pen kognitibo, motor eta sozio-emozionalarekin. Egunero, abi-lidade berriak bereganatzendoaz, erronka berriak gaindi-tzen. Abilezia edo desafioberriak proban jartzeko etaingurua arakatzeko irrikan ego-ten dira.

Nahiz eta jakin, esploratzeko ahal-menak ezagutzaren bideak zabal-tzen dituela, batzutan zaila izaten dajakitea, noiz gelditu edo noraino bai-mendu. Askatasunean hezteak, txikitxikitatik aske izaten irakastea supo-satzen du. Libre da, norberak, zer,noiz eta nola erabakitzen duenean,inor, norbera edo aldamenekoa izan,kaltetu gabe. Posible da beraien ini-ziatiba edo garapena oztopatu edogelditu gabe askatasunean heztea,umeen ekintzak erregulatuz etaberaien trebetasunetan konfiantzaizanik. Adin tarte hauetan, zenbait arau eza-rriz, onargarria dena eta ez dena ira-kasten goaz, “traba” txikiak gaindituz,progresiboki maila pertsonal etasozialean “egokia” dena eta ez denabarneratzen doaz. Demagun, guraso bezala gure 4urteko seme-alabari telebista ikuste-ko aukera eskaini nahi diogula. Lauurteko umeek, telebista ikustekogogo bizia izan dezakete, uneoroedo luzaroan ikusiko lukete, ez baitu-te, denboraren pertzepzio errealik,ez baitute denbora-espazioaren kon-trolik. Umearen ikuspuntutik beraz,telebistaren aurrean ematen duendenbora, ez da inoiz nahikoa izango.Jarraibide bat ematean aldiz, “tele-bista ikusiko duzu nik afaria presta-tzen dudan bitartean” (15 minutu kal-

kulatu), erreferentzia argiak etaobjektiboak ematen ari gara, umea-rentzat guztiz ulergarriak direnak.Denbora pasatuta, denbora gehiagoeskatzen badu, “ezetz” esan behardiogu, eta gure “ezetza” mantendubehar dugu. Horrela, gainditu deza-keen oztopoa jartzen ari gara. Eraberean, “erregulazioa” praktikan jar-tzen laguntzen diogu, beharrezkoadena, jarduera gelditzeko eta bestebati ekiteko. “Ezetza” praktikan jartzeko, beha-rrezkoa da: Koherenteak izatea Ezarritako arauak eta ondorioakerrespetatzen ez dituzten gurasoek,arauak eta ondorioak errespetatukoez dituzten seme-alabak dituzte.Horregatik, adibidez, seme-alabarenjolasa eteten badugu, ateari ostikoaemateagatik, jolasa denbora tartebatez bertan behera uzten duelaziurtatu behar dugu. Ohar bat egitenzaionean, mantendu egin behar dabukaera arte. “Kenduko dizut…”, “ezduzu gehiago jolastuko…”, “ezdizut…utziko” bezalako mehatxu soi-lek, autoritatea kentzen dute. Aregehiago, ez diogu seme-alabari bai-mentzen, ekintza bat atzeratzearenariketa praktikan jartzeko aukera.

Betiko teoriek esaten dute, eredu iza-tea funtsezkoa dela eta gurasoeigustatu edo ez, horrela da. Adibidez,5 urteko ume bati jostailuak batzekoesaten diogunean, are sinesgarria-goa izango da, guk, helduok ere,gauzak logelan zehar sakabanatutaizan ordez, ordenatuta baditugu. Arreta desbideratuNormalean irmo mantentze garaetxeko txikienak, arriskutsuak direnobjektuetara hurbiltzen direnean edojolasteko egokiak ez diren gauzakhartzerakoan. Orduan, “ez” esatendiegu, umea egoeratik urrundu edobestelako jarduera batekin distrai-tzen dugu. Sendotasun eta estrate-gia berarekin jardun beharko genukebestelako egoeretan ere, nahiz etahauek beraien segurtasuna meha-txuan jarri ez, etorkizun hurbileanbesteekiko harremanean eraginaizango duelako: “Jateko ordua da, eztelebista ikusteko ordua, bazkalduondoren piztuko dugu”, “jolasteaondo dago, baina pilotarekin ezin daetxean jolastu, itxaron kalera irtenarte”, etab. Itxaroten- arnasa hartzenirakatsi Jotzen, haginka egiten edo janariabotatzen duen 2 edo 3 urteko seme-alaba, lasaitu behar dugu.

Maialen Sánchez MurcianoPsikologoa, Psikopedagogoa eta Arreta Goiztiarrean Aditua

• BILBO

Autoerregulazioa haurtzaroan

4 E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

ikerke

ta

LIBURU BAT IPUIN BAT

Gome

ndatut

ako bi

bliogra

fia

Behin lasai dagoela, bere jokabideaonartezina dela esan behar diogu“horrela ez”. Modu horretan, jolastugabe eta isilean, lasaitzeko denboraeta “ezetza” ulertzeko aukera emangodiogu: “besteei min ematen diezulako”,“janariarekin zikintzen dituzulako”…Adina aintzat hartuta, aginduak, labu-rra, zuzena eta irmoa izan behar du.Hasieran ez dute arrazoia ulertuko,baina apurka-apurka eta egoera emanbaino lehen ohartaraziz, barneratzenjoango dira. Haserrealdiak“Ongi” jokatzen duten umeek ere iza-ten dituzte haserrealdiak. Ohikoa iza-ten da etxeko txikienen artean, adiera-zi dezaketena baino gehiago ulertzendutelako eta beraien beharrizana edotadesioa adierazteko ezintasunak frus-trazioa sortzen dielako. Posible da ere,

autonomia eta independentzia gehiagoeskatzeko modua izatea. Gure seme-alabenganako dugun kon-fiantza transmititzeko modu egokiena,ondorengo printzipio xume hauekerrespetatzean datza: • Gauza txikiak kontrolatzen utzi.Horrela, izan ditzakeen independen-tzia gosea, asetu eta autoerregula-zioan urrats txiki bat eman dezake.Seme-alabak, helduek onartutakoaukeren artean erabaki dezake,esaterako: “Zer nahi duzu merien-darako, sagarra edo platanoa?”,“Jostailua non gordeko duzu, kutxanedo apalean?” • Seme-alaba jolasean edo zerbaitberria ikasten ari denean, bere adineta gaitasunaren araberako jostailueta jolasak eskaini diezaiokezu.Gauza sinple edo errazenetik hasi

eta aurka-apurka konplikatzen joanzaitezke. • Zure seme-alabak nahi duenariburuz, hausnartu. Onartezina delairuditzen zaizu? Baliteke horrela iza-tea. Aukeratu noiz jokatu nahi duzuntinko eta noiz malguago. • Zure seme-alabaren mugak eza-gutu. Jakin badakizu nekatu dagoe-la, baliteke momentu egokia ez iza-tea erosketak egin edota arineketanbeste enkargu bat egiteko.

Laburbilduz, adin tarte honetako auto-erregulaziorako oinarrizko irizpideakhonakoak dira: umeen erritmo etabeharrizanak errespetatu, eguneroko-tasunean beraien ekintzak bideratu,modu harmonikoan beraien beharriza-nak eta lehentasunak betetzeko: ezine-gona pausatuz. •

Las personas adultas encargadasde la crianza, al establecer pau-tas de 0 a 6 años, estamos cola-borando en mostrar un camino deacciones ordenadas que las niñasy niños llevan a cabo (con mayor omenor cumplimiento) por sí mis-mas y por sí mismos, puesto queson protagonistas de su vida. Labase principal es que mostrarlesesas pautas de manera equilibra-da, les ayuda a tener un modelo aimitar, el cual les permitirá en eda-des más avanzadas, pensar,poner y ejecutar sus propias pau-tas en sus actividades personalesy sociales de manera adaptativapersonal y socialmente.

5

Autoregulación (0-6)

E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

Natalia CruzPsikologian lizentziatua/ EHU• BILBO

Norbere buruari “ez” esatekoabilezia eta hartutako erabakia-rekin bat egitea, lehen urratsalitzateke, ez soilik erabaki per-tsonalak askatasunez hartzenikasteko (adibidez: mugikorrare-kin 10 minutu jolastu ondorenitzali egiten dut edo ditudan 5gozokietatik bat edo bi jatenditut gaur, bihar gainontzekoakjateko), baita harreman soziale-tan, afektiboetan...“ez” esannahi eta “ez” esateko praktika/entrenamendu gisa ere.

Gaitasun hau ez da berezkoa, ez dajaiotzetikoa. Abilezia bera garatzekoaldez aurretiko baldintza biologikoadugun arren, berau praktikatu etaentrenatu behar dugu.Seme-alabak gaitasun honetan treba-tzeko, ezinbestekoa izango da “ez”esaten irakastea, gerora beraiek, bes-teei ere esan ahal izateko. Era berean, komenigarria litzateke,beraien parte hartzea eta elkarlanasustatzen duen giroa sortzea, guztionartean gure arteko harremanak erre-gulatuko dituen arauak jarriz.

ARAUAK ETA MUGAK, ZERGATIK? ZERTARAKO?

1. Segurtasuna eta sostenguaematen dutelako (gurekiko etabesteenganako) 2. Ohiturak bereganatzeko, egoe-raren arabera egoki jokatu etaingurura egokitzeko 3. Autonomia eta norbere burua-renganako segurtasuna erraztendutelako 4. Seme-alabak, familia eta gizar-te antolakuntzan parte hartzeraanimatzen dituztelako

5. Erreferentzia direlako (gureetxean baimenduta dagoena etaez dagoena desberdintzeko)6. Erdietsitako helburuak lortzeanautoestimu indartzen delako 7. Seme-alabei, duten berehalakoeta etengabeko nahiari eustenlaguntzen dielako eta FRUSTRA-ZIOAREN GAITASUNA praktikanjartzeko bide delako

Seme-alaben frustrazioa ulertu etaonartu behar da, baina eta batez erefrustratzen utzi behar zaie.

TOLERANTZIATIK FRUSTRATZIORA egin behar dute salto:Frustrazioa seme-alabentzako, bizi-pen emozionala da, betetzen edoasetzen ez den desio, ilusio edobeharrizan bat (esaterako, arauak etamugak ezartzen direnean). Betiere,oinarrizko beharrizanak beteta dituz-tela aintzat hartuta.

• Frustrazioarekiko tolerantzia:egoera desatsegin bat normalta-sunez gainditzea litzateke. • Frustrazioarekiko tolerantziabaxua: ukatutako nahi edo eska-kizun baten aurrean haserrea, ezi-negona edota tristura bezalakosentimenduak azaltzea litzateke.

Guraso bezala, seme-alabei sentitzenduten frustrazio bideratzen erakutsibehar diegu. Gaitasun hau ikasia delaeta praktika bidez bereganatzen delajakitun, guraso bezala zera transmiti-tu behar diegu: ezin dela beti nahi denhori izan eta gutako bakoitzak, onartubeharreko mugak ditugula. Irakaspenhori autoerregulazioaren hasiera litza-teke. Baina, jakin badakigu ere, erregula-zioaren ikaskuntza prozesu honetan,arauak jartzeko zailtasunak izatenditugula. Zergatik?

• Segurtasunik ez dugulako • Nekatuegi gaudelako, jokabideazuzentzeko, araua arrazoitzekoedo tinko mantentzeko… • Gurasoen artean akordiorik ezdagoelako • Seme-alabak frustratu nahi ezditugulako (”sufrituko dute nagu-siak direnean”) • Autoritarioegitzat ez hartzeko• “Ez” esaten ez dakigulako edota“baietza” bezain beste esan nahiez dugulako • Gatazkak saihesteko • Denbora falta konpentsatzeko

Aske gara, “ez” esan nahi dugunean eta geure buruari “ez” esaten diogunean

6

ikerke

ta Autoerregulazioa haurtzaroan

BISQUERRA, R.Educación emocional. Propuestas paraeducadores y familias. Desclée de Brouwer. (2013)NUÑEZ, CRISTINA; ROMERO, RAFAEL.Emocionario. Palabras Aladas. (2013)NUÑEZ, CRISTINA; ROMERO, RAFAEL.Emoziotegia - Esan zersentitzen duzun. Palabras Aladas. (2016)Go

menda

tutako

biblio

grafia

6tik 12ra6tik 12 urtera

E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

Aholku praktikoak: ARAUAK JARTZEKOEZINBESTEKOA DA

• Familian giroa ona izatea, elkarmaitatzea, laguntzea • Segurtasunez exijitzen duten hel-duak (gurasoak) egotea• Koherentzia • Arau argiak eta beharrezko direnarauak ezartzea• Gauzen balorazio orekatua etajokabide kontsekuentea• Tinkotasuna • Malgutasuna, egoeraren arabera-ko arauak jartzea • Aukerak eman eta betetzen direlakonprobatzen duten helduak egoteaAdibidez:

Egoera: Demagun, gure seme-alabek(6-12 urte bitartekoak) aste barruantelebista ikusteko ohitura dutela. Gurasobezala, ezinbestekoa izango da mugaezartzea eta telebista, eskolaz kanpokojarduerekin, etxerako lanekin, jolasare-kin... uztartzea. Beraien beharreigarrantzia ematea: telebistarekin, lagu-nekin ondo pasatzea edo gelan ikasita-koa barneratzea dela (etxerako lanakegin, interesa sortzen dionarekiko infor-mazioa bilatu, abenturazko liburu gustu-koena irakurri...).Adin tarte honetan, eskola ordue-tatik kanpo, bestelako eremue-tan parte hartzen dute.Beraien eragiteko guneahandituz doa.H o r r e g a t i k ,e t x e a n ,s e m e -

alaben beharretara egokitutako denbo-ra, espazioa... erregulatu beharra dago. Egitekoa antolatzen irakatsi behardiegu, autoerregulatzen: aurrez ezarrita-ko ohiturak eta mugak hizpide, seme-alaba gai izan behar da jarduera hasi,bukatu eta beste bati ekiteko.Horretarako, lagungarria izan daiteke,etxean, lehentasunak eta ohiturak ezar-tzea edo jarduera bat bukatu eta bestebati ekiteko araua jartzea: beharko duendenbora adostea (etxerako lanak egite-ko, jolasteko, irakurtzeko, telebista ikus-teko....). Seme-alabak, gai dira beraien egunero-koa kudeatzeko. Hasieran laguntzabeharko dute, baina aurka-apurka,beraien esku utzi dezakegu. Adibidez,hasieran, erlojuaren bidez (orratz X zen-bakira heltzean, edo ... ordu bete barru),jarduera bat egin, bukatu eta beste batiekiteko denbora mugatuz lagundu die-zaiokegu. Adostutako muga izanik,aurrez hitzartu dugula-ko eta egingo duena-ren konfiantza dugu-lako, gure lana,gainbegiratzea-ren izango da.G e r o r aez da

beharrezko izango. Bera izango da,telebista piztu eta itzaltzen duena, libu-rua zabaldu edo itxiko duena, jolasaatera edo gordeko duena. Eta, ondorioz,bera izango da, hartutako eta betetakoerabakiarekin “ondo” sentituko dena.Guraso bezala, kontrolatzeko duten gai-tasuna garatzen laguntzen ari gara.Gure errefortzuaren bidez egiten dugubereziki hasieran: “indartsua zara”“zugan konfiantza izan dezaket” “Zeinenondo, egin duzu!”.

Laburbilduz, ¿NOLA EGIN?• Beraien sentimenduak adieraztenlagundu• Beraien trebezia, esfortzua balora-tu eta adierazi• Arauak jartzerakoan parte hartzenutzi• Erabakitzeko aukera eman• Eredu izan•Justuak izaten saiatu• Trinkoak eta irmoak izan• Norbere printzipioak mantendu •

La forma más directa de enseñar anuestras hijas e hijos en estas eda-des a que aprendan a decir “no” odecir “si” en situaciones sin supervi-sión de las personas adultas es, man-teniendo y respetando en su vida coti-diana unas normas que sean claras ydirectas. Normas que serán respeta-das también por las personas adultasencargadas de la crianza, normasque les van a permitir a niñas y niñostener que decirse “no” o “sí” y recon-ducir y graduar adecuadamente susdeseos e inquietudes y los de lasdemás personas.

7

Autoregulación

E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

8 E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

ZEURE TXOKOA kontsultak • zalantzak • kezkak...

GALDERA/ EGOERA. 13 urtekosemea dugu. Uztaila bukaeran,aldameneko herriko jaiak zireneta lagun baten amak deituzidan galdetzeko ea nik utzibehar nion nire semeari jaihorietan gauean gelditzen. Esannion, semeak ez zidala horrela-korik eskatu, bakarrik egunezjoateko eskatu zidala. Hala ere,eskatuz gero ez niokeela utzikoesan nion.

Ordutik hona lagunak ez dutenahi nire semearekin irten.Egoera ikusita, orain arte hona-ko urrats hauek eman ditugu:

- Semeari ahalik eta laguntzahandiena eman, bakarrik ezdagoela eta egoerari denokbatera ekingo diogula adiera-zi.

- Lagun horren gurasoei jaki-narazi.

- Beste lagunen gurasobatzuei ere jakinarazi.

Badakigu guraso batzuk beraiensemeekin hitz egin dutela gaia-ren inguruan, baina denboraaurrera doa eta gurasoak trans-mititzen digutena zera da: hitzegiten dutela beraien semeekin,eta inor baztertzea gaizki dagoe-la esaten diete. Semeek onartuegiten diete egiten dutena ezdagoela ondo, baina egitenjarraitzen dute. Gurasoek ezdakite zer gehiago egin dezake-ten egoerari buelta emateko.Gainera lehen aipatu dudan

amak, derrigortzen du beresemea nirearekin egotera etahorrek egoera okertu du.Nolabait bakarka oso zaila ikus-ten omen dute zurrunbiloa aska-tzea.

Gure semeak, momentuz, nahi-ko ondo darama egoera, bainagauzak luzatzen edo okertzenbadira ez dakit zer gertatu daite-keen eta horregatik beste pausobat ematea pentsatu dut aholku-laritza topatzea eta zuenganajotzea.

ERANTZUNA/ ORIENTABIDEAK:Egoera honetan pertsona gehiegidaude tartean: 13 urteko mutil bat etabere gurasoak, adin berdineko bestemutiko bat eta bere ama, beste muti-ko talde bat eta bere gurasoak.

Zaila izango da egoera honetan inpli-katuta dauden guztiek irizpide berajarraitzea. Kasu honetan, garrantzi-tsua da zuen semearengan arreta jar-tzea, berarengatik egin dezakezuenhorretan zentratzea.

Gogoratu, lagun taldean, lehentasun,ideia, gustu edo zaletasun berakdituzten gazteak biltzen dira. Beraienartean gelditzea ez da betebehar iza-ten. Baliteke zuen semeak lagun taldehorretan kabidarik ez izatea, ez due-lako beste gazteekin ezertan bat egi-ten.

Kontutan izan ere, adin honetan ohi-koa izaten dela lagun taldeetan gorabeherak izatea: lagun ona izandakoajada izateari uzten dio, lagun taldebatetik bestera pasatzen dira…

Bestalde, bada kontutan izan beha-rreko beste zerbait. Zergatik ez zizuenbaimenik eskatu zuen semeak gauezirteteko? Ez zuelako nahi, ez zuelakonorekin irten, … Irteteko gogorik ezbazuen, errespetatu beharreko era-bakia da. Eta, bakarrik irteten nahi ezbazuen, hau da, jada lagun talderikgabe bazen, bestelako erabakiakhartu beharko ditu.

Familian, bere autoestimua sustatzeadagokizue, zuen semeak bere arazo-ak edo egoera deserosoak bideratueta erabaki propioak hartzen joateko.

- Lehenik eta behin, entzun: egoe-raz egiten duen balorazioa edoegoera horretan egin nahi duenaentzun. Posible da berak egoerazbestelako irakurketa bat egitea.

- Ez zaitezte aurreratu. Utzi eraba-kiak hartzen, egoerak bideratzen,nahi edo behar duena antzematen,behar duenean laguntza eskatzen,etab. Hauteman behar du bera gaidela erabaki propioak hartzeko,bere akatsetatik ikasteko, lagunberriak egiteko, etab.

- Aukera gutxi ikusten baditu,aukera posibleak eskaini: bestela-ko lagunak egitea, eskolaz kanpo-ko jardueretan parte hartzea bestelagun batzuk egin ahal izateko,etab.

Momentu honetan, zuen babesa etasostengua behar du. Bere gauzez hitzegiteko lagunak behar ditu bainaberak aukeratutako lagunak izanbehar dira. Berak ere lagunak aukera-tzeko eskubidea duela jakin behar du.Zuekin nahi duenaz hitz egiteko kon-fiantza giroa sortu behar duzue.Zuenganako konfiantza galdu badu,zuen esku hartzeak egoera hobetubeharrean nahastu duelako, ondolegoke azaltzea zuen esku hartzearenzergatia: “laztana, barkatu lagundubeharrean gauzak okertu baditugu, ezgenuen egoera gehiago nahasi nahi.Badakigu gai zarela zure arazoakbakarrik konpontzeko. Nahiagobaduzu, egoeraz aldenduko gara, ezdugu beste gurasoekin zure gauzezberriz hitz egingo. Zuk zeuk erabakizein izan nahi duzun lagun bezala.Hemen izango gaituzu nahi duzunera-ko”. •

GALDERA/ EGOERA. Duda bat dau-kat. Nire semeak 7 urte ditu etakonturatu naiz txikitatik taldehandietan erlazionatzea kostatuegiten zaiola. Ez zaio futbolagustatzen, baina badu norekinjolastu beste jolas batzuetara.Mutiko lasaia da eta lagun bate-kin badago jolas lasaietan ondomoldatzen dela iruditzen zait,arazoa da talde handian, kosta-tu egiten zaiola parte-hartzeaeta zirikatzen ibiltzen da. Joanzen urte arte gelako mutiletatiktxikiena zen eta, horretaz gain,heldutasun falta edo erritmomotelagoa du. Askotan iruditzenzait atentzioa deitzeko beharradaukala baina ez dut ulertzenorain duen arazoa, badirudipaper horretan dagoela "denaknire kontra" edo hori bilatunahian. Gustatuko litzaidakejakitea zergatik gertatzen zaionhau eta zer egin dezakegunberak besteekin harreman sanobat izaten ikasteko eta ez iza-tea zirikatzeko joera hori zebestela taldean baztertu egingodute.

ERANTZUNA/ ORIENTABIDEAK:Zurekin harremanetan jartzen garazuen kontsultari erantzuna emateko.

Ez dakigu zein izan daitekeen zuresemeak horrela jokatzeko duen arra-zoia edo zein izan daitekeen zergatia.Posible da talde handietan jolastendenean bera txiki sentitzea besteekez bezalako abileziak eta gaitasunakdituelako. Horrela, arreta beste modubatean berenganatzen ahalegintzenda. Hau da, autoestimu baxua due-naren isla izan daiteke. Posible da

ere, bere izaeragatik talde handietaneroso ez sentitzea eta motibazio gisabesteei iseka aritzea. Beste aukerabat ere bada, bere berdinkideekinnola harremandu ez dakiela eta isekabidez beraien arreta berenganatzenduela.

Guraso bezala informazio gehiagojaso dezakezue, irakasleei, patiokozaintzaileei edota zuek kalean dagoe-nean harremantzen den moduaribehatuta. Horrez gain, berarekin erehitz egin dezakezue horrela jokatzekoduen motibazioa edo arrazoia zeinizan daitekeen ezagutzeko.

Kontutan hartuta, eskola orduetangertatzen dena ezin kontrolatu deza-kezuela, eskolara joan aurretik, zuensemearekin hitz egitea gomendatzendizuegu. Gogora iezaiozue, ezindezakegula inor jo, iraindu edo minduhorrela otu zaigulako. Gogorarazilagunak maitatu behar direla etainork ez duela nahi jotzen, iraintzenedo mintzen duen lagunik. Saiatubesteen ikuspuntua ikustarazten,adibidez: “imajinatu jolasten ari zare-la, zure klaseko batek iraintzen zai-tuela guztien aurrean, nola sentitukozinateke? Amorrua sentituko zenukeedo mina eragingo zizun? Berarenlaguna izaten ahaleginduko zinate-ke?”, “ez egin zuri egiterik nahi ezduzuna” “lagunak ez dira zirikatubehar”, etab.

Galdera guzti horien helburua ez dasemea gutxiestea, bere jokabideakonargarriak ez direla eta mintzendutela adieraztea baino. Ez dioguinterrogatorio bat egin behar, bainamezuan konstanteak izan behardugu: baloreak errepikatuz barnera-tzen dira. Mota honetako galderenbidez, zuen semearen egoera hobetoezagutzeaz gainera (posible da gal-dera hauen bidez zuen semeak berezirikatzeko motibazioa zein den argi-

tzea “beraiek ere iraintzen naute” edo“ez dut jolastu nahi izaten, ez naizeroso sentitzen” edota “beraiek ongipasatzen dute, gure harremantzekomodua da” esanez), bere enpatia ere(besteen lekuan jartzeko gaitasuna)lantzen ari gara.

Irakatsi behar diozue, nola harreman-du daitekeen bere berdinkideekin,zertara jostatu daitekeen (ezkutake-tara, polizia eta lapurrak direla, harra-paketara, kirolen batera, kromoaktrukatzera, etab…) edota zirikatuordez zein beste jokabide hartudezakeen, bere jokabideri alternatibaposible bat emanez (hau da, adibidezaspertuta dagoelako zirikatzen badu,esaiozue beste zerbaitetara jolastudezakeela berak proposatzen badu).Adibidez, kalean zaudetela, jolas batproposatu lagunekin jolasteko etadenbora labur batez jolasten utzi,sentsazio onarekin uzteko eta agiannekeak edo aspergarritasunak eraginditzakeen jokaera ezkorrak ekiditeko.Jolasa proposatu eta araua gogora-razi “gogoratu, inori ez zaio gusta-tzen zirikatua izatea, ongi pasatzekojolasten dugu”.

Era berean, ongi harremantzen edolagunekin ongi pasatzen duenean erezeinen ongi eta pozik ikusten duzuenadierazi ahal diozue. Horrela, lagunona dela, jolasten badakiela eta pozikgaudela bera pozik dagoenean eraaditzera emango diogu. Hau da, nahiduenean lagun ona izan daitekeelaeta egoki harremantzen badakielahelaraziko diogu (“pozik zaudelaematen du, ondo pasatu duzue? zer-tara jolastu duzue?” edo “zeinen ongipasatu duzuen!”).

Espero dugu orientazioa hau baliaga-rria izatea. Gai honi edo bestelakogaiei buruzko zalantzarik izatekotanjarri zaitez berriro ere gurekin harre-manetan inolako arazorik gabe. •

9E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

Gurasook, seme-alabak hezitze lan honetan, kezka eta zalantza asko izaten ditugu. Beraz, horiek GurasoentzakoOrientazio Psikologikoa zerbitzura bidaltzera gonbidatu nahi zaituztegu. Kontutan izan anonimoa dela. Hortaz,badakizue, bidali zuen galderak honako helbidera eta erantzuna ahalik eta arinen emango dizuegu; ez duzue zer-tan hurrengo aldizkariaren zain egon behar: Postaz: Etxadi. Maximo Agirre, 18, bis. 5. pisua, 10 dptoa. 48011Bilbo. Telefonoz: 94 405 15 49 eta internetez: www.etxadi.org

Ainhoa Manzano FernándezPsikologian Doktorea / EHU

• BILBO

12tik 18ra12tik 18 urtera

Nerabezaroa da, seguru asko,familiatik kanpo eratortzendenaren eragina jasotzekoepealdi kritikoena. Horregatik,eta beste arrazoia batzuenga-tik, funtsezkoa da guraso beza-la, aurreko epealdietan, gureseme-alabak, beraien buruare-kiko, beraien beharrizanekikoeta askatasunarekiko errespe-tuan heztea.

Soilik orduan baliozkotu dezakeguhasieran azaltzen den esaldia“Askatasun pertsonalak, beste per-tsona edo sistemaren saiakeramanipulatiboetatik babestea ahalbi-detzen digu“. Esaldi horren atzean,seguru sentitzen den pertsona batezkutatzen da, ondorioa edozeindela bere erabakiak berresten ditue-na. Hori dela eta, seme-alabei,beraien beharrizanak, lehentasunaketa ekintzak erregulatzeko prozesuaesperimentatzeko aukera eskainibehar diegu, “baietza” eta “ezetza”barneratzeko eta beharrezkoadenean, bata edo beste erabiltzeko. Finean, gure seme-alabekin egune-ro izaten ditugun elkarrizketetan,beraien autoerregulazioa erraztudezaketena aintzat hartu beharkogenuke. Adibidez:

• Gure seme-alabei aukerakeskaintzea erabakiak hartzeko• Hausnarketa prozesu batenondoren, bat hautatu eta besteaukerak baztertzeko • Ez hartu erabakirik beraienordez; betiere beraien helduta-suna eta jakintza mugarri izanda

• Mugak ezarriz: araua bat uler-tzen eta barneratzen bada, joka-bide bat inhibitzeko motibazionahikoa da. Honako hau, aska-tasun ariketa da. • Etxean erantzukizunak ezarri:seme-alaba arduratsuak hezte-az gain, autoestimu osasuntsuagaratuko dute, eta familiari, berekomunitate hurbilari, ekarpenaegingo diote.

Familian, egunerokoan, oinarrizkoaizaten da, guk geuk, helduok (ereduizanda) eta baita gure seme-alabekere, norbere eskubideak estima-tzea, behar, uste, sentitu eta pen-tsatzen duguna, argi esatea, inorhitzez edo fisikoki mindu gabe,errespetuz. Hortarako, familian hezteko eran-tzukizuna dugun helduok, zera egindezakegu:· Norbere burua baloratu etaonartu · Gure jarrera mantendu, beste-ena (heldu edo gazteena) erres-petatuz

· Argia izan, zuzenak izan, esanbeharrekoa irmo adierazi · Jakin nola, noiz eta non esanzer · Baloreak argi transmititu · Komunikatu (epaitu gabeentzuten ikasi eta mindu gabehitz egiten)

Hemendik aurrera erabakiak hartze-ko oinarria genuke, horrretarako: · Zer egin behar dugun zehaztu

10

Autoerregulazioa nerabezaroan

E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

ikerke

ta

VV.AA. 2018. Adolescencia.Editorial: DK

Gome

ndatut

ako bi

bliogra

fia

“Askatasun pertsonalak, beste pertsona edo sistemarensaiakera manipulatiboetatik babestea ahalbidetzen digu”

· Jarraitu beharreko urratsakaukeratu · Onartuko ditugun edo ez ditu-gun ondorio edo arrisku posibleakaztertu

Beraz, kontzienteki hartzen ditugunerabakiek, baimentzen digute…:· Helburuak lortu eta disfrutatuahal izatea · Aukera desberdinak aztertzea · Ondorio zuzenak gogoan har-tzea · Hartutako erabakiaren inguruanhausnartzea

Adibidez, sexualitatea, alkoholaedota droga gaiak jorratzerakoan,horrela bideratu dezakegu: · Egoera ulertzen ahalegindu · Ditugun irtenbide posibleak etagure esku dauden aukerak bilatueta zerrendatu · Aukera bakoitzaren informazioajaso · Abantailak eta desabantailakzehaztu · Epe laburrean, epe ertaineaneta epe luzerako ondorio positibo-ak eta negatiboak kontutan hartu· Gure baloreak aintzat hartu · Erabakia hartu behar duten per-tsonen lehentasunak kontutanhartu· Alternatiba egokiena hautatu · Erabakia hartu eta gertatukodenari erreparatu

Garrantzitsua da, beraz, aurreko iriz-pideez gain, ondokoa aintzat hartzea:gazteei helarazi behar diegu, hartudezaketen erabakirik egokiena, ekin-tzetan oinarritzen dena dela, eta ezinterpretazioetan, gure baloreekin bategiten duenak. Erabaki propioak har-tzen ditugunean, ez ditugu besteakgure ekintzen ondorio negatiboenerantzule egiten. Ondorioa edozeindela, gure erabakiak estimatzen ditu-gu. Askotan, esan ohi da, nerabezaroanhartzen diren erabakia asko, gehiegipentsatu gabeak edo ondorioei erre-paratu gabe hartzen direla: antisor-gailu gabe harreman sexualak izanedo drogak probatzea kasu. Beraz, gakoa, gazteek, nerabezaroraheldu baino lehen erabakiak hartzekoaukera izatea litzateke. Ordu arte,familian, beraien bizitzari dagozkienerabakiak hartzeko edo erantzukizu-nak izateko (guztion onura bilatzendituzten erantzukizunak, ikasketak,aisialdia, janzkera, etab.) aukera izanbehar izan dute. Hau da, txikitatik(adin bakoitzari dagokiona) eraba-kiak hartzeko eta beraien ekintzenondorioak (positibo nahiz negatibo)onartzeko aukera. Autoerregulazioa-ren prozesuan aurrerapausoak ema-teko, hala nola, erabakiak hartzekoeta norbere desioak erregulatzenikasteko, praktikatu behar izan dute.Izan ere, txikitatik, inolako arriskurikez duen ondorioa duen erabaki har-tzea, bere egin dezakete. Berau,ikaskuntzarako abiapuntu litzateke:gelditu, hausnartu, baloratu…. Praktikan jartzen ez bada, lantzen ezbada, ez da konpetentzia ikasten. Ezdira ondorioen erantzule sentitzeneta bestearengan uzten dute eraba-kiak hartzeko edo ondorioen erantzu-le izatearen ardura… •

Cuando desde la infancia hemosaprendido a tolerar y entender porigual el “si” y el “no” sin relacionarlocon lo positivo y con lo negativo sino arelacionarlo con el efecto beneficiosoque tienen en la persona misma ver-balizar uno u otro cuando se quieredonde se quiere en el momento quese quiere sin miedo a prejuicios, sinmiedo a respuestas no deseadas o sinmiedo a que los demás no estén con-formes, entonces será cuando nosrespetamos a nosotras mismas y anosotros mismos y así las demás per-sonas nos respetarán. Para conseguiresta naturalidad en el decir “si” o “no”sobre todo se tienen que practicardesde las edades más tempranas ycontinuar en la adolescencia y juven-tud.

Autoregulación enla adolescencia

11E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

Aske da, bere burua kontrola-tzen, erregulatzen duena.Norbere buruaren jabe izan etajarduteko gaitasun pertsonalabereganatzen duena. Hau da,bizitzako alor guztietan aska-tasunez eta kontzienteki hau-tatzen duena. Halaber, libreizatea, askatasunaren aurkaartikulatzen diren kanpokopresiotatik at egotea da.Adibidez, behar ez ditugungauzak erosteko izaten dugunpresioa. Erosketak modu kon-pultsiboan egiteak, gehiagoedo gutxiago garatua duguninhibizioaren mekanismoneuro-psikologikoen funtziona-mendua, okerra dela adieraz-ten du. Finean, LIBRE IZATEA,egoera desberdinen aurreanGEURE BURUARI "EZ" ESATE-KO GAI izatea da.

Askatasunean hezteak, seme-alabei, egunero erabakiak har-tzeko aukera eskaintzea supo-satzen du, zerbait hautatu etagainontzekoa albo batera uztekoaukera; nolanahi ere hausnarke-ta prozesu baten ondoren.Adibidez, ama batek edo aitabatek bere seme-alabarekinadostu badu “litxarreriak” asteanbehin bakarrik jango dituela, zerjan, noiz eta nola esaten arizaio. Seme-alabarekin inhibitze-ko/autoerregulatzeko gaitasunaentrenatzen ari da. Inhibizioaentrenatzen ez bada, ezinez-koa da hau garatzea. Urrezkolegea da: hautatzeko egoerak

aurkeztu eta adostutakoa bete-tzen dutela ziurtatu. Askatasunean hezteko lehenurratsa, mugak ezartzea da.Araua bat ulertzen eta barnera-tzen bada, jokabide bat inhibitze-ko motibazio nahikoa da.Honako hau, askatasun ariketalitzateke. Era berean, gurasoek,frustrazio egokia edo “txerto psi-kologikoa” praktikan jarri behar-ko lukete. Seme-alabek, trauma-tikoa ez den kontrako egoerabati aurre egitean, proban jar-tzen dute beraien egitura psiko-logikoa. Egitura psikologikoak,“defentsa” psikologikoa aktiba-tzen du, hala nola, inhibizioarenpraktika, frustrazioarekiko tole-rantzia, eta esfortzua egin etaordainsaria jasotzeko itxarotekogaitasuna. Aske izateko aurrera eramatenditugun praktikak, beste pertso-na edo sistema batzuetatik era-torritako manipulazio saiakereta-tik babesten gaituzte. Egun geroeta gehiago dira pertsonen mani-pulazio/alienazio bidez itzulkinekonomikoa lortzeko dauden

bideak: drogen kontsumoareneskaintza, gehiegizko kontsu-moa, apustuak egiteko eskain-tzak, edota bestelako adiziozkojokabideak. Horregatik, ezinbes-teko bilakatzen da gure seme-alabak askatasunean heztea. Azkenik, bada kontuan izanbeharreko zerbait. Gaur egungo,gizartean kezka sortzen dutengaiek (emakumeen aurkako bio-lentzia, gurasoenganako biolen-tzia, eskola-jazarpena, drogenkontsumoa, bestelako adikzioak,etab.) zeharkako oinarri beradute: autoerregulaziorako kon-petentzian hutsunea dutela. Begibistakoa da, beraz, aurreraeman beharreko lehen esku har-tzea, familian, eskolan nahizkomunitatean, umeen autokon-trolaren konpetentzia lantzeadela. Honakoa, zeharkakoa etaunibertsala den helburua izanbeharko litzateke. Guraso etahezitzaileek konfiantzaz eta zile-gitasunez jardun behar dute,beraien umeen askatasun per-tsonala eraikitzen laguntzeko jar-dunean. •

Denentzat

12

Familia

Familia eta pertsona askeen hezkuntza:autoerregulazioan hezi

Enrique Arranz FreijoFamiliaren Psikologiako Irakaslea/ EHU.

• BILBO

E g i t e k o P r e s t ! • 3 9 . z e n b a k i a • 2 0 1 7 - 2 0 1 8 i k a s t u r t e a

“Gure isiltasunaren jabe eta gure hitzen esklabu gara” (Aristoteles)