urtekaria · Euskaraz jolastuta euskarari eupada ematen LEA-ARTIBAI// Herribixik Euskararen eupadea...

www.lea-artibaietamutriku.hitza.eus

2019urtekaria

herritxikietanbarrihandia

kemoten

URTEKARIA�2019�definitiboa.qxp_MaquetaciÑn�1��5/12/19��13:42��Página�1

Lege Gordailua: BI-2906-03Egoitza nagusia:

Arretxinaga Etorbidea, 1 • 48270 Markina-XemeinTelefonoa: 94-684 44 36. Faxa: 94-684 44 33.Mutriku. Barrenkale, 19- behea. 943 603 468

E-posta: [email protected]: www.lea-artibaietamutriku.hitza.eusZuzendaria: Larraitz Ibaibarriaga Etxaburu.

Kudeatzailea: Ama Lur Bedialauneta.Publizitatea: Maribi Fernandez 600 57 14 26.

[email protected]

Testuak: 11barri / Lore BengoetxeaArgazkiak: Lea-Artibai eta Mutrikuko HITZA | Josu Zabala |

Ondarroako Udala | Laura Lopez (EHU) | Geoparkea |Lekeitioko eskola publikoa | Bidegileak bilduma |Ahaztuen oroimena |

Mutrikuko Udala | Bilbao Bizkaia Ur Patzuergoa | Markina-Xemeingo Udala |Elikagaien bankua | Xistera | Lekeitioko Udala | Ispasterko Udala |

Ondarroako kirolaren leihoa | Ainhoa Kesano | Udalbarriak | Lea-ArtibaiAmankomunazgoa | Lea Ibarrako Mankomunazgoa | Ikergazte |

Leartibai Garapen Agentzia | 47ak herrian | Garraitz |Alba Villar • Faro de Vigo | Aulestiko motorzaleak taldea | Odolkideak |Amagoia Basurko | Bizkaiko Foru Aldundia| Amorotoko Kultur Taldea | Leire Cereza | Facebook | Uhagon kultur elkartea | Aingeru Bidaurreta

Photography | Irekia | Artzabal surf elkartea | EMA | UEMA | Euskaltzaindia |Leixarra elkartea | Borja Agirregomezkorta |Karmelo Rubio |

Ikasle abertzaleak | David Herranz | Ur Lekeitio |Errigora | Euskal Zine Bilera| Mikel Deuna egoitza| Bapo bapo produkzioak | Leartibai Garapen Agentzia |

Carrera | Yaalah | Aitor Ispizua Uskola | Durangoko Azoka | Traola produkzioak.

Diseinua eta maketazioa: 11BARRI / Eli Azpiazu

ERREDAKZIOAMutriku - Ondarroa - GizaburuagaNerea Bedialauneta Alkorta 607 49 01 [email protected]; [email protected] - Lekeitio - Markina-Xemein

Eider Mugartegi Urizarbarrena 607 49 01 [email protected]; [email protected]

Aulesti - Berriatua - Ziortza-BolibarAsier Alkorta Bengoetxea

607 49 01 67 / [email protected] - Amoroto - Ispaster - Mendexa

Aintzina Monasterio Maguregi • Ander Makazaga Conde647 35 53 32 /[email protected]

Hitza-k Bai Euskarari

datorren kondaira batek.Berdin dio distantzia edo den-bora, hari hori ez da sekuladesagertzen, atzamarrei estu-estu lotuta jarraitzen du.Apurtezin. Hizkiz, hitzez, esaldiz osatu-

tako haria da gurea. Ikusezinada sarritan, entzun, irakur edoidazten ez denean; erabiltzenez denean. Ikusten dena,aurrez aurkitzen duguneanetxean, lagunartean, kalean.... Euskarak apurtezina dirudi;bateko eta besteko erasoeiaurre eginez, urte luzez bizirikdirau. Europako hizkuntzazaharrena da gurea, bainaTxinako kondairak dioenarenkontran, apurtu daiteke.

Hauskorra izan ez dadin,apurtu ez dadin, denok zizel-katu beharko dugu, hariz hariforma eman, hariz hari osatu,

hedatu... Kulunkatu, mugituegin behar da, ahal den guztie-tan, eta ahalik-eta gehienluzatu, urrunago heltzeko; as-katu, muga gabe. Arnasaeman, xuxurlatuz, maitekiro,indarrez.

Egoki erabili behar dugu,eguneratuz, baina orain arte-ko ibilbide luze bezain oparoaahaztu gabe. Berdintasuneanoinarritutakoa, askatasuneanaireratutakoa, oinarrizko es-kubideetan eraikitakoa behardu izan. Asko baino, ondomaitatu behar dugu!!!

Azken ideia hortan oinarri-tuta, Maita Dezagun Ondolelopean, Euskal Herriko txo-ko ikusgarriak agertzen zirenbideo ikusgarria zabaldu ge-nuen sare sozialetan. Izen-petu gabeko bideoa zen, ber-tokoa, hurrekoa, geurea mai-

,Aurkezpena

Harian

LARRAITZIBAIBARRIAGA ETXABURU

LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKOHITZAREN ZUZENDARIA

Ezagutzera predestinatutadauden pertsona guztiakhari gorri ikusezin bate-

gaz lotuta daudela dio Txinatik

2019URTEKARIA

Euskara. 04

Kirola. 06

Politika. 08

Ekonomia. 10

Kultura. 12

2019 Zenbakietan. 13

2019, hilez hil.Urtarrila. 16Otsaila. 20Martxoa. 24Apirila. 28Maiatza. 32Ekaina. 36Uztaila. 40Abuztua. 44Iraila. 46Urria. 50Azaroa. 54Abendua. 58

www.lea-artibaietamutriku.hitza.eusLea-Artibai eta Mutrikuko Hitza (orrialdea)@leakohitza

J A RRA I GA I T ZAZU SAR EAN E R E :

›�››//3

. Aurkibidea

tatzeko gonbidapena egitenzuena. «Asko maitatu baino,maita dezagun ondo», entzu-ten zen bertan, MirenAmurizak 2016ko azaroaren30ean Berria-n idatzi zuenzutabe baten hitzak oinarrihartuta: «Maitatzea gradu batda bere horretan; maite duzuedo ez. Ala inor maitatu daite-ke gutxi? Beraz, kontua ez dazenbat, baizik eta nola».Apirilean jakinarazi genuenbideoaren atzean HITZA zegoe-la, eta Hitzakide egiteko gon-bitea zabaldu genien bertoko-ak merezi duela uste dutenei.Izan ere, kondairako hari iku-sezinak bezala biziraun nahibadugu, guztion ekarpenagazizango da. HITZAk 16 urte dara-matza hariari tiraka, etadenon bultzadagaz lortukodugu beste bat betetzea.

2019AN HITZA DIRUZ LAGUNDU DUTEN UDALAK:Amoroto, Aulesti, Berriatua, Etxebarria, Gizaburuaga, Ispaster, Lekeitio, Markina-Xemein, Munitibar, Mutriku, Ondarroa eta Ziortza-Bolibar.

Lea-Artibaialdeko Hedabideak S.L.ko kideak eta Lea-Artibai eta Mutrikuko beste 60 eragile


Euskara

Korrikak euskararen mezua zabaldu zuen inguruotanLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU// Zortzigarrenegunean sartu zen Lea-Artibai eskualdean21. Korrika, Klika leloagaz. Eskuz esku eroanzuten euskararen lekukoa, Ispasterren sartueta Mutrikuraino. Ordu erdiko atzerapena-gaz sartu zen Lea-Artibain, 01:50 aldera, Le-

keitioko Amandarri triatloi taldekoen bidez.Herrietatik kanpoko tarteetan bereziki azkarigaro ostean, sasoiz irten zuen Mutrikutik,06.30ean. Kalaputxi herri aldizkarikoekegin zituzten azken metroak, Mendarora bi-dean, Gasteiz helmuga hartuta.

UEMAK Iñaki Arregi ikerketa beka sortu zuen MARKINA-XEMEIN//Iñak iArregi ikerketa beka sortuzuen UEMAk, helburu hone-gaz: udalerri euskaldunen ga-rapena aztertu, ikerketa sus-tatu eta euskal soziolinguisti-karen inguruko ezagutzaareagotzea. Arregik UEMAsortu zuen, eta bekagazomendu egin nahi izan zuten.

‘Arnasa gara’ kanpaina, berton ere baiLEA-ARTIBAI// Euskararen arnasguneen garrantzia nabarmen-du zuten Arnasa gara kanpainaren aurkezpenean. Eskualdeanbi saio egin zituzten; azaroaren 24an, Lekeition; eta abenduaren1ean, Markina-Xemeinen. Arnasguneetakoak kontzientziatunahi izan zituzten, eta, era berean, aitortza egin zitzaien.

Zientzia eta euskara uztartzen dituen sariaLEKEITIO// Asier Lopez Eiguren lekeitiarrak VI. Koldo Mitxe-lena Saria irabazi zuen, hain zuzen, zientzia alorrekoa. Sariabi entitatek ematen dute, Euskal Herriko Unibertsitateak etaEuskaltzaindiak, helburu bategaz: euskarazko ikerketa bul-tzatzea. Bost arlotan banatzen ditu sariak, tartean, zientzian.

4// 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA

AKARREGI HAGIN KLINIKA


Euskaraldirakomotorrak berotzenhasi zirenLEA-ARTIBAI // Euskaraldirabegira giroa berotzen haste-ko, hainbat ekimen antolatuzituzten, Kike Amuarrizek,Lekeition, zera aldarrikatuzuen: estrategikoa izango li-tzatekeela Lea-Artibain eus-kara elkartea sortzea.

Gidabaimenakeuskaraz ateratzeko bideanONDARROA// Udalak gida-baimena euskaraz atera-tzeko diru laguntzak eskai-ni zituen, ostera ere. «Gaz-teen %90ek euskaraz eginarren, gidabaimena gazte-laniaz atera ohi dute».

Ekonomia 5//

Errigora, elkartasunerako bide emankorraLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU// Beste behin,Errigora kanpaina martxan jarri zuten. Urtehasieran, olioa eta kontserbak ipini zituzteneskura, eta urte amaieran, saskiak. Hiru es-katu ahal ziren: beltza, produktu ekologikozosatutako berdea eta zuri berezia, gustuen

arabera. 2019ko udazkeneko kanpaina aur-keztu zutenean argitu zutenez, 2013tik, hauda, lehenengoz kanpaina egin zenetik, ia1.000.000 euro bideratuta zeuden Nafarroahegoaldean eta erdialdean euskarari haus-poa ematen ari diren proiektuetara.

HITZAkwebgune berriaestreinatu zuenLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU//2019 hasieran, HITZAk webgu-ne berria martxan jarri zuen.Erabilgarritasuna erraztea bi-latu zuten aldaketagaz. Ho-rregaz batera, harpidedunen-tzako atala sortu zen, Hitzaki-de atala. Bertan, hainbatabantaila azaltzen dira.

Euskaraz jolastuta euskarari eupada ematenLEA-ARTIBAI// Herribixik Euskararen eupadea lehiaketa anto-latu zuen. Helburua zera zen: eskualdeko euskalkiak landu etagazteen arteko ezagutza bultzatzea; alboko herrietara joan, etajolas bidez jendea ezagutzea. 20 taldek parte hartu zuten, 8tik16 urtera arteko 100 gaztek.

Errenta aitorpena euskaraz egiteko deiaLEA-ARTIBAI// Estreinako, eskualdeko hiru udal batu ziren2018ko errenta aitorpena euskaraz egitera animatzeko, hauda, Ondarroa, Markina-Xemein eta Lekeitioko udalak. Laufinantza erakundek eta sei aholkularitzak bat egin zutenkanpainagaz, bakoitzak bere esparrutik eragiteko.

Euskara


Kirola

Traineruek ikuskizuna eman zutenLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU// Lekeitio, Mutri-ku eta Ondarroako traineruak uretan egonziren, ikuskizuna ematen. Ondarroako mu-tilek zazpigarren amaitu zuten Eusko Labelligan (Kontxarako sailkatu ziren), eta neskektrainerua atera zuten. Lekeitioko mutilek

ere gorengo mailan egin zuten arraun, etapozik azaldu ziren emaitzagaz, 10. geratu zi-ren eta. Lekeitioko neskak ere aritu ziren es-tropadetan, ondarrutarren modura, Gipuz-koako ligan. Beste alde batetik, Mutrikukoarraunlariek KAE2 ligan jokatu zuten.

Mireia Arrillaga,gorengo postuantriatloianLEA-ARTIBAI// Mireia Arrilla-ga Garraitzeko lekeitiarrak sa-ria eskuratu zuen, hain zuzenere, 2018ko euskal zirkuitukosaria, 2019ko urtarrilean egin-dako triatloi galan. Era bere-an, Koaxiko Arantza Burgoaondarrutarrak Emakumezko-en beterano 2 mailako sari na-gusia bereganatu zuen.

Uniko kantxak Elorrio gogoan hartu zuenMARKINA-XEMEIN// Victor Bereikua Elorrio pilotaria omenduzuten, Unian. Elorrio aurreko urtean hil zen, eta Markina-Xe-mein, Berriatua, Gernika-Lumo, Zumaia, Mutriku, Bermeo,Iparralde eta Gasteizko punta-puntako pilotariak batu zirenekitaldirako. Elorrioren senideak ere Unian izan ziren.

Lea-Artibai rallyak zortzi urte bete zituenLEA-ARTIBAI// Lea-Artibai rallyak zortzi urte bete zituen. Er-lojuz neurtutako bederatzi tarte osatu behar izan zituztenparte hartzaileek lau ibilbidetan. 62 autok eman zuten izena2019ko hitzordurako, izen handiko pilotuak eta kopilotuak,tartean. Eskualdeko rallyzaleak ere bazeuden zerrendan.



Kirola 7//

Mutrikuk 75. urteurreneko liburua kaleratu zuenMUTRIKU// Mutrikuko Futbol Taldeak aldiz-karia kaleratu zuen, 75 urte bete zituela eta.Joxe Mari Ulazia Ibarzabalek idatzi zuen, al-dizkariaren egileaz gain, urteurren ekital-dien batzordekidea ere bazenak. Ulaziak,Mutriku FT-75 urte izenburupean, klubaren

ibilbidea jaso zuen, eta, besteak beste, joka-lari esanguratsuenak elkarrizketatu zituen,hamarkada bakoitzetik aukeratuta. Bide ba-tez, taldearekin harremana izan duten hain-bat lagunen esanak ere jaso zituen, eta doku-mental bat egin nahi zutela aurreratu zuten.

Kepa Arrizabalaga,munduko atezainikonenen arteanONDARROA// Kepa Arrizabala-ga atezaina Munduko AtezainOnenaren saria (Yachin Saria)jasotzeko hautagaietako batizan zen. Saria abenduaren2an banatu zuten, eta AlissonBecker (Liverpool) izan zenirabazlea. Arrizabalaga Erre-suma Batuko Chelsea futboltaldeko atezaina da.

Tximista atletismo taldea, ospakizunetanLEKEITIO// Lekeitioko Tximista Atletismo taldeak hainbatekitaldi antolatu zituen 30. urteurrena ospatzeko. Kirol eki-mena, erakusketa eta aitorpen ekitaldia prestatu zituzten,eta, era berean, jaia ere antolatu zuten, atletismo taldearensorrerak gogoan hartuta.

Inhar Urruzuno harri-jasotzailea, berriro garaileONDARROA// Bizkaiko lehen mailako zazpigarren txapela iraba-zi zuen Inhar Urruzuno ondarrutarrak. Nagusitasun osoz esku-ratu zuen txapela, 8.802 kilo jasota. Urruzunok, gainera, hiru ja-soalditan hobetu zuen aurreko urteko marka. Onartu zuenez,ilusio berezia egin zion zazpigarren txapela jazetak.


8//

UDAL HAUTESKUNDEAK ››

EH Bildu nagusitu zen Lea-Artibain etaMutrikun, 8.203 boto eskuratutaUdal eta foru hauteskundeak 2019 ›› EAJ izan zen bigarren alderdi bozkatuena, 7.891 botogaz; alderdi biek gora egin zuten botoetan, eta makila aldaketa egon zen bi herritan

Urte berean, Espainiako Gorteetarako hitzordu bikoitza eta emaitza desberdina

LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU//

Apirileko deialdian EAJnagusitu zen; etaazaroan, ostera,EH Bildu

Alde txikiagaz eta apirilekohauteskundeetan ez modu-ra, azaroan EH Bildu izanzen alderdirik bozkatuena.7.234 boto eskuratu zituen

EH Bilduk; eta 6.972, EAJk.Apirileko hauteskundee-tan, EAJ izan zen aukera-tuena: alderdi jeltzaleakkoalizioak baino 185 botogehiago eduki zituen ordu-an.

Herririk herriEmaitzak herrika aztertuta,EH Bildu herri hauetan na-gusitu zen: Aulesti, Gizabu-ruaga, Munitibar, Mutriku,Ondarroa eta Ziortza-Boli-barren. EAJ beste hauetan

izan zen lehenengo indarra:Amoroto, Berriatua, Etxeba-rria, Ispaster, Lekeitio, Mar-kina-Xemein eta Mendexan. Mendexan egon zen taldebien arteko alderik txikiena:EAJk 108 boto eskuratu zi-tuen; EH Bilduk baino batgehiago. Bi taldeen artekoalderik handiena Ondarro-an egon zen, EH Bilduk 497boto gehiago bereganatu zi-tuen eta. Tarte hori, gainera,handitu egin zen (apirilean

EH Bilduk 411 botoko aldeaatera zion EAJri). Aulestineta Gizaburuagan, datuakalderatuta, EH Bilduk EAJ-ren botoak bikoiztu zituen.VOX eskuin muturreko al-derdiari dagokionez, Espai-niako estatuan hirugarrenalderdirik bozkatuena izanbazen ere, Lea-Artibain etaMutrikun Elkarrekin Pode-mosentzat izan zen tokihori, 1.358 botorekin. VOXek 56 boto lortu zituen.

M-26 HAUTESKUNDEAK

G AbstentzioaHerria EAJ EH Bildu PSE-EE PP Berdeak Herri haut. 1 Errolda Abst.Amoroto 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) (HK) 238 (7) 323 %26,32Aulesti 111 (2) 279 (5) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 531 %24,86Berriatua 227 (3) 355 (6) 2 (0) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 865 %30,40Etxebarria 295 (4) 226 (3) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 607 %13,01Gizaburuaga 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) (IB) 80 (5) 148 %27,03Ispaster 227 (4) 0 ( ) 0 ( ) 1 (0) 0 ( ) (HA) 193 (3) 548 %20,62Lekeitio 2.300 (7) 1.871 (6) 42 (0) 15 (0) 0 ( ) 0 ( ) 5.754 %24,60Markina-Xemein 1.365 (6) 1.235 (5) 17 (0) 10 (0) 0 ( ) 0 ( ) 3.646 %26,80Mendexa 157 (4) 130 (3) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 358 %17,60Munitibar 109 (3) 164 (4) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 386 %27,46Ondarroa 1.927 (6) 2.383 (7) 85 (0) 57 (0) 0 ( ) 0 ( ) 6.835 %32,55Ziortza-Bolibar 97 (2) 164 (5) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 0 ( ) 347 %24,21Mutriku 1.076 (5) 1.396 (7) 87 (0) 0 ( ) 262 (1) 0 ( ) 4.090 %29,02ESKUALDEA 7.891(46) 8.203(51) 233 (0) 83 (0) 262 (1) 24.438 %27,7

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA Politika

%27,7Parte-hartze handia.Behera egin zuen parte-hartzeak. 2019ko udal

hauteskundeetan%27,7ko abstentzioa egonzen (2015ean, %22,5ekoa).

Abstentzio handienaOndarroan egon zen(%33,55), eta txikiena,Etxebarrian (%13,01)


9//

Hispanitate Egunaren aurrean mobilizatu zirenLEKEITIO// Ikasle Abertzaleek ekimen bi an-tolatu zituzten, batetik, udan, Eskola ibilta-ria, uztailaren 23tik 26ra, Lekeitiotik Gerni-kara, eta helburu honegaz: «ikasleen forma-kuntza edo heziketa iraultzailean eta jarrerasozialistan sakontzea». Bestetik, urriaren

12an, HispanitateEguna zela eta, herri esko-lak prestatu zituzten, Lekeition. HorrelaHispanitatearena Eguna «arrotza» zela alda-rrikatu nahi izan zuten. «Ikasleon artean ha-rremanak egin eta jakintza teoriko eta politi-koak eskuratu nahi ditugu», adierazi zuten.

Josu Etxaburu, Gure Esku Dagokobozeramaile ONDARROA// Gure Esku Dago-ko bozeramaile berriak auke-ratu zituen, Amalur Alvarezdonostiarra eta Josu Etxabu-ru ondarrutarra. Urteetan es-kualde mailako taldeetan har-tutako konpromisoaren hari-tik tiraka zuzendaritzarentaldera iritsi zen.

Arantza Zulueta espetxean sartu zutenLEKEITIO// Akordio kolektiboarekin amaitu zen 11/13 Sumario-ko auzia. Akusatuek leporatzen zizkieten delituak onartu zituz-ten. Ondorioz, 47 auziperatuetatik bi joan ziren espetxera, eu-retako bat, Arantza Zulueta, Zaballara; printzipioz, bost hilera-ko. Azaroan, Picassentera (Valentzia) lekualdatu zuten.

Gurutze frankista eraitsi zutenONDARROA// Urtarrilaren 13an, hainbat ezezagunek Gurutzefrankista eraitsi zuten, Arta muturrean; mailu pneumatiko-ak eta rotaflexa erabilita. Monumentu frankista 1938ko mar-txoaren 6an eraiki zuten, Baleares gerraontzian zihoazen he-rritarrak omentzeko. Ekintza bere gain hartu zuen Ernaik.

Kataluniari elkartasuna erakutsi ziotenLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU//Gure esku herri dinamikakdeituta, elkarretaratze zarata-tsuak egin zituzten, Katalu-niako buruzagi independen-tistei 2017ko erreferenduma-ren harira ezarritako zigorrenaurka protestatzeko.

FranAldorondorenhilketa gogoanONDARROA// 40 urte beteziren Fran Aldarondo Ba-diola Ondarru Ibarrakobaserri baten hilketatik,eta ekintzak antolatu zi-tuzten hilketa hura gogo-an hartzeko.

Politika


Ekonomia

Klima aldaketa, antxoaren mesedetanLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU// Azti zentro tek-nologikoak egindako ikerketan ondoriozta-tu zutenez, klima aldaketak antxoari mesedeegingo lioke. Azterketaren arabera, hurren-go urteotan, antxoen arrautzen ekoizpenaeta erruteko gunea handitu egingo lirateke.

Klima aldaketak arrain espezietan eraginhandia daukala esan zuten. «Ozeanoko goi-ko geruzen beroketa nabarmen eragiten arida. Espezie batzuk polorantz lekualdatudira, eta Bizkaiko golkoan ur beroagoetako-ak sartu dira», esan zuten.

Hericoast proiektueuroparraren azkenekitaldia, bertonLEKEITIO// Hericoast proiek-tuaren zikloa Lekeition amai-tu zen, azaroaren 6an. Hiruekintza aurketu zituzten, hel-buru honegaz: eskualdekokostaldeko natur eta kulturaondarea babestea eta haien ja-sangarritasuna bermatzea.Proiektua Leartibai GarapenAgentziarena da.

LAB, emakumeen lan urraketen aurkaBERRIATUA// Azaroan, LAB sindikatuko sare feministako pike-teek protesta egin zuten Gardotza industrialdean, hain zuzenere, hiru enpresen aurrean: Heisa, Matithor eta Urlapesca. Sala-tu zutenez, langileak behartu nahi zituzten lan kontratu finkoaizatetik aldizkako kontratu finkoa sinatzera.

Udako bisitarien kopuruak gora egin zuzenLEKEITIO// Turismo bulegoak 13.000 bisitari gehiago jaso zi-tuen udan, 2018an baino 387 gehiago. Jatorriari dagokionez,frantziarrak izan ziren gehiengoa, eta, haien atzetik, bizkai-tarrak, madrildarrak eta Herrialde Katalanetakoak. Lekurikbisitatuena Andra Mariaren Zeruratzea Basilika izan zen.



11//

Pentsiodunek mobilizaten jarraitu zutenLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU// Pentsiodunenmobilizazioak hasi zirenetik urtea bete zen,otsailean. Ondarroako elkarretaratzean go-goratu zuten pentsioak %3 eta gutxienekosoldata 900 eurora igotzea lortu zutela, bai-na eskaerak mantendu egin behar zirela.

Urte guztian, mobilizazioak etengabeak izanziren. Adibidez, urriaren 1ean, Adineko Per-tsonen Nazioarteko Egunaren harira, mani-festazioa egin zuten, Mutrikun; eta azaroa-ren 16an Hegoladeko hiriburuetan egin zi-ren manifestazioetarako deia ere egin zuten.

Burdinola kooperatibak 40urte bete zituenAMOROTO// Burdinola koope-ratibak 40 urte bete zituelaeta, Iñigo Urkullu lehendaka-riak bisitatu egin zuen, urta-rrilean,Arantxa Tapia Ekono-miaren Garapeneko Azpiegi-tura sailburuagaz batera.Horrela, enpresaren erronkakezagutu ahal izan zituzten.

Circular Seas europar proiektua abian MARKINA-XEMEIN// Leartiker zentro teknologikoak proiektueuropar bat gidatzeari ekin zion, Circular Seas. Lau urtekoproiektua zen, eta helburu honekin sortu zen: itsasoko honda-kin plastikoak berrerabiltzeko estrategiak bilatzea, teknologiakematen dituen aukerak aprobetxatuta.

Mobilizazioak kiroldegietan eta metaleanLEA-ARTIBAI// Udal kiroldegietako langileek lan uzteak eginzituzten lan hitzarmena eskatzeko. Bizkaiko metalgintzarendeiari erantzunez, Lea-Artibain ere mobilizazioak egin zi-tuzten. Azaroaren 27an, baina, akordiorako oinarria lortu zu-ten. Horrela, bertan behera utzi zuten greba deialdia.

Enpresa proiektulehiaketako sariakbanatu zituztenLEA-ARTIBAI// Lea-Artibaiko13. Enpresa Proiektu Lehiake-tak hiru proiektu saritu zi-tuen: Irrident (hortz protesienlaborategia), Koasta (ur jola-sak) eta Auma (eskulanensare bidezko salmenta). 24proiektu aurkeztu ziren.

Hildako bat etazauritu bat, lanistripuetanLEA-ARTIBAI// Maiatzean,86 urteko gizon hil bat hilzen Etxebarrian, traktore-agaz lanean zebilela. Aza-roan, 30 urteko gizonez-koa zauritu zen, zuhaitzadar batek jota, Amoroton.

Ekonomia


Kultura

Zubikarai beka irabazitako lana, pantailaraONDARROA// 33 ezkil eleberria, XV. AugustinZubikarai Nobela Bekaren irabazlea, peliku-lara eroan zuten. Izan ere, Imanol Rayo zine-magile iruindarrak Miren Gorrotxategirennobela hartu zuen oinarri. Zinemarako besteizen bat hartuko zuela iragarri zuen: Hil kan-

paiak. Rayok esan zuenez, nobelaren egitu-ra egin zitzaion interesgarria. Era berean,historiak erakarri zuen, «baita kontatzekoera desorekatu, gorabeheratsu eta zatika-tuak ere». Gorrotxategiren beharra generobeltzekoa da, Royoren gustukoa.

Abarkak obra berriaestreinatu zuen,UhagonenMARKINA-XEMEIN// Abarkakantzezlan berria estreinatuzuen, Ortentsia izan nahi dut,Ander Lipus zuzendari zela.«Aktore bakoitzaren desioeta-tik eta ametsetatik» abiatuta,istorio kolektibo bat josi zu-ten. Ideia Oier Guillan idazle,kazetari eta antzerkigilearenikastaroan gorpuztu zuten.

Mikel Lertxundiren mundua barneratuzBERRIATUA// Mikel Lertxundi artista berriatuarrak Orekarenbila erakusketa zabaldu zuen, urrian, Bilboko Rekalde aretoan.Erakusketak 30 urteetan artista berriatuarrak egindakoa isla-tzen zuen, haren «unibertso plastikoa», egindako lan guztiarenlagin bat zen eta.

Arriagaren erakusketa, lagun artekoaMARKINA-XEMEIN// Lagun arteko giroan, Jose Pablo Arriagaartistak Hutsean erakusketa aurkeztu zuen, tailerrean. Egurlanketara bideratu zuen Jose Mari Arriaga aita eta artisau-tzan bidelagun izan zuen Henrike Arriaga anaia alboan izanzituen, hainbat senide eta lagunekin batera.



2019 zenbakitan

2� Langabetuak

1.141]Lea-Artibai eta Mutriku.2019ko urrira arte, Lea-Artibaieta Mutrikuko langabetu kopurua. 2018an baino 102 gu-txiago.]Herri handienetan.Ondarroan, 371 langabe; Lekeition, 266; Markina-Xe-meinen, 167 eta Mutrikun, 189.Langabezia, beheruntz.2013an, 1.836 langabetu zeu-den; 2014an, 1.742; 2015ean,1.523; 2016an, 1.312; 2017an, 1.190eta 2018an, 1.243. Ehunekotan,Ondarroan daude langabetugehien, %9,06; eta Gizaburua-gan gutxien, %2,86. Joera. 2008an, langabeziak goranzkojoera hartu zuen; eta 2013an,beheranzkoa. Iaz, berriro goraegin zuen langabetuen kopu-ruak; eta aurten, behera.

2� Biztanleak

31.745]Lea-Artibai eta Mutrikun.Horretxenbeste biztanle daude berton erroldatuta. Gehiago dira hil direnak jaiodirenak baino: 200 lagun jaiodira, eta 260 hil.

] HERRIZ HERRI. AZAROAREN 28RA ARTE

HERRIAK Jaiotzak Heriotzak Errolda Amoroto 3 2 416 Aulesti 9 5 652Berriatua 14 6 1.263Etxebarria 8 9 778Gizaburuaga 1 2 205 Ispaster 6 9 748Lekeitio 48 55 7.367Markina-Xemein 33 48 5.084Mendexa 1 1 435Munitibar 3 8 475Mutriku 30 29 5.330Ondarroa 40 79 8.584Ziortza-Bolibar 4 7 408GUZTIRA 200 260 31.745

13// 13//


Harpidedunak ezinbestekoak zarete gure, denon proiektu honek aurrera egin dezan;Lea-Artibaik eta Mutrikuk egunero eta euskaraz informazioa jasotzen jarrai dezaten.

Eskerrak eman nahi dizkizuegu harpidedunoi, eta harpidedun egitera animatu oraindik harpidedun ez zaretenok. Eskerrik asko!!!

PROIEKTUA INDARTZEN, GARATZEN ETA HOBETZEN JARRAITZEKO HAUSPOA ZARETE!!!

Deitu: 94-684 44 36Idatzi: [email protected]: Martin Ugalde Kultur Parkea z/g- 20140 Andoain (Hitza harpidetza)

beharrezkoa da datu guztiak betetzea

Izen-abizenak: NA:

Lanbidea: Jaioteguna:

Helbidea: Herria:

P.K.: Tel:

Posta elektronikoa:

Kontu zenbakia:

Abenduaren 13ko 15/1999 Lege Organikoa, Datu Pertsonalak Babestekoa, beterik, jakinarazten dizugu zure datu pertsonalak BERTAKO HEDABIDEAK, S.M.-ren fitxategi automatizatu batera pasatuko direla, enpresak dituen eskaintzen berri emateko. Zure esku dago ikusteko, zuzentzeko, ezeztatzeko eta kontra egiteko eskubideak erabiltzea. Hala egin nahi izanez gero, idatzi helbide honetara: BERTAKO HEDABIDEAK, S.M. - Martin Ugalde Kultur Parkea - Gudarien etorb. z/g - 20140 Andoain (Gipuzkoa) eta [email protected]

LEA-ARTIBAI, MUTRIKU ETA BUSTURIALDEKO


60

2019an,Lea-Artibai

eta Mutrikuko eragileek Hitzari bultzada ematen jarraitu dute. Gainera, aurten ere, entitate

hauek Hitza diruz laguntzeko konpromisoa hartu dute: Cikautxo eta Kide enpresek, Kai-Alde elkarteak, Uhagon kulturguneak, Ipargorri elkarteak

eta Eusko Alkartasunak.


URTARRILA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >

Arrietakua eta ‘LekeitioRoute’, turismo azokanLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU //Debabarrenakoeta Lea-Artibaiko ordezkariak Madrilgo Na-zioarteko Turismo Azokan egon ziren es-kaintza turistikoaren berri ematen. Mutri-kuko Udalak Arrietakua Jauregia ezagutze-ko antolatzen diren bisita gidatuak aurkeztu

zituen. Lekeitioko Udalak, bere aldetik, Le-keitio-Route mugikorretarako aplikazioa-ren argibideak eman zituen. «Teknologia be-rrien aroan gaude, eta, ondorioz, turismoaegiteko eta kontsumitzeko ohiturak ere al-datu egin dira», esan zuten lekeitiarrek.

Iker Badiola ikerlariaren taldeasaritu zutenONDARROA //Iker Badiolazientzialariak zuzendutakoikerketa batek bi sari eskuratuzituen, Galiziako Errege Zien-tzia Akademiaren urtekozientzia lanik onenaren sariaeta Espainiako FarmakologiaElkartearen saria; biak minbi-ziaren kontrako ikerketanegindako aurkikuntzengatik.

Baraizarra, zaldi probetan txapeldun AULESTI //Muxikako Maume auzoko Baraizarrak nagusitasunosoz irabazi zuen urtarrilean Aulestin jokatu zen 2018ko Euska-diko zaldi proben txapelketa. Baraizarren zaldiak 79 plaza, 3/4zinta eta 0,75 metroko marka egin zuen Aulestiko 950 kiloko ha-rriagaz. Aulestiko Juan Uriarteren zaldia izan zen bigarrena.

Udalak HAPO dokumentua onartu zuenLEKEITIO //Lekeitioko Udalak, behin-behinean, HAPO doku-mentuari baietza eman zion. Plan berriak, besteak beste, lur-zoru kontsumoaren arrazionalizazioa izango zuen irizpide.Etxebizitza kopurua zehaztu zuten, 309, eta haietatik %47 gi-zarte-etxebizitza izango zirela adostu zuten.

16


LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Urtarrila 17

Bizikleta sarea hobetzeko asmoaagertu zutenLEKEITIO //Udalak bizikletasarea hobetzeko gogoa azalduzuen. 6,5 kilometroko sareaosatzeko plangintza prestatu-zuen, lau urtean egiteko as-moagaz. Sarea bost ibilbide-tan banatu zuen. Herri ba-rruan bizikletan ibiltzekoohituraz jabetuta, baina se-gurtasun faltaz kezkatuta era-baki zuen sarea egokitu eta se-gurtasun neurriak hartzea.Horrenbestez, etorkizunean,txirrindulariek gune batzue-tan bide bereiztuak edukikozituztela aurreratu zuen. Bes-te batzuetan, ostera, bizikle-tak oinezkoekin eta ibilgailumotordunekin batera ibilikozirela, bizikidetzan. Hartukozituen neurrien artean abia-dura murriztea zegoen. Udalatxirrindulariekin eta gaztee-kin elkartu zen, haien ikus-puntua jakin nahirik.

Hondakin bereziak batzeko puntu mugikorra, Markina-Xemeinen.

Hondakin bereziak batzekopuntuak martxan jarri zituztenLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU//

Mutrikun, puntugarbia ipini zuten;eta Lea-Artibain,puntu mugikorraabian jarri zen

Lea-Artibaiko hondakinbereziak batzeko puntumugikorra urtarrilean hasizen zerbitzua ematen.Ordutik, beste inora botaezin daitezkeen hondaki-nak haraxe eroan ahaldituzte eskualdeko bizila-gunek.XXXXXXXXXXXXX«Modu horretara, Aman-

komunazgoa gai izango daetxebizitza batean sortu

daitezkeen hondakin guz-tiak kudeatzeko», esanzuen Rakel Elu Lea-ArtibaiAmankomunazgoko lehen-dakariak. Urtarriletik au-rrera, zerbitzua zapaturoegon da martxan, oraintxeherri batean, oraintxe bes-tean; eta berdin da kamioiaze herritan dagoen, eskual-de guztiko bizilagunek era-bil dezakete. Puntu mugi-korretan, besteak beste,ondokoak laga daitezke:aerosolak, gai arriskutsuenontziak, margo eta disolba-tzaileen ontziak, autoeniragazkiak, pilak, bonbilak,bateriak, tonerrak, ordena-gailuak, irratiak, zartagi-

nak, fluoreszenteak, boti-kak, erradiografiak, CDak,bideoak, boligrafoak, erro-tulagailuak, idazteko mate-rialak eta plastikozkotapoiak.

Puntu garbia MutrikunDebabarreneko Mankomu-nitatearen ekimenez, ha-mabi puntu garbi jarri zi-tuzten mankomunitatekozortzi udalerrietan, horie-tako bat, Mutrikuko Txu-rruka Tenienteak etorbide-an. Kaleetako edokiontzie-tara bota ezin direnhondakinak modu zuzene-an batu eta birizklatzekoaukera eman zuten.

› ›�›�›�//


Toxinak kanporatzeko aholkuakETXEBARRIA //Nerea Urien erreflexologoak hitzaldia emanzuen gorputzeko toxinak zelan kanporatu azaltzeko. ETX Kul-tur Elkarteak gonbidatutako adituak azaldu zuenez, elikaduratxarrak, estresak eta adikzioek gorputzean toxinak eragiten di-tuzte, eta, ondorioz, organismo guztia gaizki joaten da. Elikadu-ra egoki baten beharra azpimarratu zuen, eta errefloxologiakgarbiketan laguntzen duela.

Kukaña berria jarri zuten AstillerunONDARROA //Borondatez beharrean aritu ziren hainbat lagunek15 metro luzerako kukaña berria ipini zuten Astillerun, udalekohainbat ordezkariren laguntzagaz. Aurreko hilabetean kenduzuten aurretik zegoena, egurraren egoera eskasa zela eta.

Malda egonkortzeko akordioa sinatu zutenMUTRIKU //Samikolla azpiko malda egonkortzeko helburuz,lankidetza hitzarmena sinatu zuten udalak eta Eusko Jaurla-ritzako Ekonomiaren Garapen eta Azpiegitura, Portu eta ItsasGaietako Sailak. Bi aldeek lankidetzan aritzeko borondateaazaldu zuten, malda egonkortzeko lanen finantzaketan etaexekuzioan. Proiektuan jasotakoa 2019an gauzatuko zutelaaurreratu zuen Jose Angel Lizardi Mutrikuko alkateak.

Lekitto Bedarra, baliabideak gehitzenLEKEITIO //Lekitto Bedarrak udalaren laguntzagaz erositako-belarra mozteko tresneria erabiltzeko ikastaroa egin zuen. Or-tuan hazi berriak ere landatu zituen, eta bertan egindako kon-posta soroan zabaldu. Usotegi parkeko belarra «sarriago etahobeto» mantentzeko asmoa agertu zuten.

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZAUrtarrila›�›�›� 18 //


19//Urtarrila›

San Bizente jaiek jendetza batu zutenLEA IBARRA //Urtarrila agurtzeko aukeraekarri zuten sanbizenteek Aulestiko Nareaauzora eta Munitibarrera. Batzuek eta bes-teek giro ederrean ospatu zituzten jaiak. Ezzen falta izan musika, jatekoa, edaria etadantza. Aulestiko Narea auzoan, urtero

legez, umeen jolasak, zaldi dema eta kartajokoa egin zituzten. Munitibarren, bestalde,helduentzako txakolin eta sagardo dastake-ta egin zuten. Kontzertuagaz eta pilota par-tidekin osatu zuten sanbizenteetakoeskaintza munitibartarrek.

Herritarren arretazerbitzu berriamartxan jarri zuten MARKINA-XEMEIN //Udala he-rritarrei zuzendutako zerbi-tzu berria eskaintzen hasizen. Herritarren Arreta Zerbi-tzuak (HAZ) Markina-Xe-meingo bizilagunen eta uda-laren arteko harremanetara-ko erreferentziazko puntuaizatea zuen helburu, udalagazlotutako tramiteak gauzatze-ko, dokumentazioa aurkezte-ko eta informazioa jasotzeko.HAZ bulegoa udaletxeko be-heko solairuan kokatu zuten,eta ordutik, herritarrek ber-tan egin ahal dituzte udalagazlotutako tramiteak eta kon-tsultak, besteak beste, biztan-leen errolda; lizentzia, bai-men eta obra eskaerak; tasaeta zerga ordainketak; hitzor-du eskaerak; eta udal materia-laren eta instalazioen erreser-ba.

Herriko informazioa, eskuraAULESTI //Udalak informazio ohola jarrizuen Donibane Enparantzan. Alde batean,zortzi ibilbideren gaineko informazioa jasozuten, mapa banagaz, eta bestean, herrikomapa eta garraio publikoen ordutegiak.

Desfibriladorea ipini zutenGIZABURUAGA //Udalak desfibriladorea jarrizuen medikuaren kontsultategiaren kanpo-ko aldean, herritarrek premia zeukateneanerabiltzeko; eta ikastaroa eman, zelan fun-tzionatzen zuen azaltzeko.

LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA


OTSAILA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >

Zuhaitz eta landare azoka jendetsua izan zenMARKINA-XEMEIN //Aspaldiko partez, Plaza-barripean barik, zelaian egin zuten 17.Zuhaitz, Landare eta Baserri Tresneria Azo-ka, otsaileko bigarren zapatuan. Goizetikeguerdira, ehunka lagunek bisitatu zutenazoka, eguraldi bikainak lagunduta. Aurre-

ko urtean baino jende gehiago batu zen azo-ka eremuan, eta erosleek lau orduz postutikpostura ibiltzeko aukera eduki zuten. Askodira Markina-Xemeingo hitzordura hutsikegiten ez dutenak, eta 2019an ere bat bainogehiago eskuak beteta bueltatu zen etxera.

Unescok kalifikaziohandiena eman zionGeoparkeari MUTRIKU //Euskal KostaldekoGeoparkeak Unescoren Mun-duko Geoparke izendapenarieutsi zion. Geoparkeko ardu-radunek esan zutenez, azter-keta «kalifikazio handienare-kin» gainditu zuten. Unesco-ren txostenean ez zuteninolako neurri zuzentzailerikidentifikatu.

Radixu irratiak 28. urteurrena ospatu zuenONDARROA //Radixu irrati libreak 48 orduko irratsaio berezia es-kaini zuen, 28. urteurreneko ospakizunen barruan. Irratia osa-tzen duen lan taldeak gogotsu ekin zion kanpandorretik etenikgabe emititzeko zereginari. Entzuleek lehengo eta oraingo saio-ak entzuteko aukera eduki zuten.

6.200 kilo janari bidali zuten Saharara LEA-ARTIBAI //Sahela elkarteak 6.200 kilo jateko batu zuenSaharako Daglako eskolara bidaltzeko, gehienbat gosarirakoelikagaiak. Lekeition, Ispasterren eta Markina-Xemeinenegin zuen bilketa, eta, jatekoagaz batera, ume jaio berrien-tzako sei kulunkari ere bidali zituen.

20


LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Otsaila 21

Eskola proiektua2019-2023 planeansartu zutenETXEBARRIA // Eusko Jaurla-ritzak 2019-2023 ekintza pla-nean sartu zuen Etxebarrikoeskola berria. Frontoiaren os-tean eraikinarentzako lekuagordeta zeukan Etxebarrikoeskolak. Otsailean jaso zutenalbistea, Ana Serri BizkaikoHezkuntza ordezkaria eta JonZuazo Hezkuntza Saileko ba-liabideen arduradunak eginzien bisitan. «Espero gabekoberri pozgarria izan da. Lanasko aurretik eginda edukidugu, eta eskola eraikitzekogugaz hartuta zeukaten kon-promisoa aurreratu egindute», adierazi zuen Etxeba-rriko alkate Jesus Iriondok.Eskolak urteak zeramatzaneraikin berri bat eskatzen, etalehen onespena jasota, aurre-lan guztiak egiten saiatu zi-ren, proiektua lehenbailehenegin ahal izateko.

Resurreccion Maria Azkue, ezkerrean eserita, Gernikako Arbolaren aurrean, 1887ko uztailaren 25ean.

Euskaltzaindiak denen eskurajarri zituen Azkueren lanak LEKEITIO //

ResurreccionMaria Azkuerenekoizpena katalogatu etadigitalizatu zuten

Resurreccion Maria Azkuelekeitiarrak (1864-1951) 64urtean argitaratutako la-nak euskal erabiltzaileenesku jarri zituen Euskal-tzaindiak. Hain zuzen ere,922 idazlan katalogatu etaditigalizatu zituen, JakinFundazioagaz elkarlanean.Bizkaiko Foru Aldundia-

ren laguntza eduki zuen

Euskaltzaindiak beharraaurrera atera ahal izateko.Lehenengo euskaltzainbu-ruaren lan argitaratuakkatalogatu eta digitalizatuegin zituzten, eta, era bere-an, Euskaltzaindiaren web-gunean kontsultatzeko au-kera zabaldu zuten. Azkue-ren ekoizpen intelektualeta kulturala, ahozkoa zeinidatzizkoa, edozein pertso-na eta belaunaldiren eskugeratzen zela nabarmenduzuten.

922 idazlanResurrreccion Maria Az-kuek bizi zen artean argita-ratu zituen 922 idazlanak

hamar multzotan sailkatuzituzten: 32 liburu adieraz-garri eta bestelako 54; 23 li-buruxka; 27 liburu zati; 742artikulu; hamar itzulpen;bost idazlan, editore, zu-zendari eta biltzaile modu-ra; zortzi berrargitalpen;hamabi egokitzapen etaitzulpen; eta argitaratutakobederatzi gutuneria. Azpi-marratu zutenez, ez zenbeti erraza izan Azkuerenegiletza identifikatzea, sa-rri ezizenak erabiltzen zi-tuen eta. Egitasmoagaz lehenengoeuskaltzainburuaren izenaeta izana gogorazi nahi izanzituzten.

› ›�›�›�//


Errenteriako zubia, segurtasunagatik itxitaONDARROA //Segurtasunagatik, Errenteria auzoko zubia itxitaegon zen ibilgailuentzat. Egoera txarrean zegoela ziurtatu oste-an, zirkulazioarentzat zarratzea erabaki zuen udalak, igarotzenzirenen segurtasuna bermatzeko. Sarreretan harriak jarri zituz-ten, ibilgailuak igaro ez zitezen. Zubiaren egitura kaltetuta ze-goela ziurtatu zuten: behegaineko hormigoia hautsita eta erdi-ko habeko azpialdeko egitura metalikoa zatika erortzen.

Eguraldi txarrak kalteak eragin zituenMUTRIKU //Otsailaren lehen asteburuan, eguraldi txarraren era-ginez, Mutrikuko Galbaixoko GI-3230 errepidea itxi egin beharizan zuten, pitzadurak zeuden lekuan lurrak behera egin zueneta. Lekeition, haizeak Santi Brouard frontoiko teilatuaren zatibat eta San Juan Talako baselizako teilak eroan zituen.

Zapolako lubakietara bisitan joan zirenETXEBARRIA //Txitxiburduntzi ospatu eta Zapolako lubaki etametrailadore habiak bisitatu zituzten etxebarritarrek, Ahaz-tuen Oroimena elkartearen laguntzagaz. Etxebarriko GurasoElkarteak txitxiburduntzi antolatu zuen Santa Eufemin, etabidean, 36ko gerrako lubakietan zehar ibilbidea egiteaz gain,metrailadore habietan sartu, eta bertatik bertara ikusi ahalizan zituzten ume, gazte eta helduek.

Araztegiko lanak amaitu zituztenAULESTI //Araztegiko lanak amaitu zituzten, ur zikinei trata-mendu biologiko egokia eman eta Lea errekara ur garbia hel-tzea ahalbideratuko zuen azpiegitura. Martxora arte, aprobakegiteko asmoa zeukaten. Araztegiak, Solaguren auzoan koka-tua, 700 biztanleren ur zikinak hartzeko gaitasuna zeukan.

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZAOtsaila›�›�›� 22 //


23//Otsaila›

Euskal Eskola Publiko komunitarioa ardatz hartuta LEA-ARTIBAI //LAB sindikatuak «publikota-sun eredu berri bat» aldarrikatu zuen hez-kuntzarako, beti ere Euskal Eskola Publikokomunitarioa ardatz hartuta. «Adostasunabilatzen dugu, Euskal Herriak behar duenhezkuntza sistema definitzeko adostasuna.

Nahi dugun eredu berri horren ezaugarriakondokoak dira: herritarra, autogestionatuaeta osorik diru publikoz finantzatutakoa,euskara hizkuntza nagusi duena, feminista,pedagogikoki berritzailea, deszentralizatuaeta integratzailea», esan zuten.

Armintxeneko grabatuak arriskuandaudela esan zutenLEKEITIO //ADES espeleologiataldeko kideek esan zuten Ar-mintxeneko kobako graba-tuak galtzeko arriskuak jarrai-tu egiten zuela. Espeleologiataldekoek esan zuten hasiera-ko azterketetan argi ikusi zelakobak noizbehinkako uhol-deak jasaten zituela eta behealdeko grabatuak sarri urpe-an geratzen zirela. Armintxe-ra sartzen zen ura Larrotegikour zulotik zetorrela esan zu-ten. Ura nora doan jakin be-har zela esan zuten, uholdeakzergatik gertatzen ziren jaki-teko. «Aldundiak uste du Gar-datako errekan kanal bat egi-tea eta ura desbideratzea delairtenbidea», kritikatu zuten.Kobako uholdeentzat irtenbi-dea aurkitzea «presazkoa»zela nabarmendu zuten.

Bizenta Mogel izeneko parkeaMARKINA-XEMEIN //Bizenta Mogel izena jarrizitoen Markina-Xemeingo udaletxe ostekoparkeari, euskaraz idatzi zuen eta bere ize-nez sinatzera ausartu zen lehenengo emaku-mearen izena.

Kantuan jatekoa lortzekoMENDEXA //Santa Ageda koplak abesten ba-tutako dirua Lekeitioko Dominikei eta Eli-kagaien Bankuari eman zioten. Diru lagun-tza pozik hartu zuen Marisol Iturraspe Le-keitioko Elikagaien Bankuko arduradunak.



MARTXOA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >

Birziklapen tasarik altuena lortu zuen eskualdea LEA-ARTIBAI //2018an Lea-Artibai izan zenBizkai mailan birziklapen daturik onena lor-tu zuen eskualdea,%43ko birziklapen tasa-gaz. 2019ko martxoan eman zituzten jakite-ra datuok. Gogoratu zutenez, Lea-Artibain,2018an hasi ziren organikoa bereiztuta jaso-

tzen. Espero zuten modura, sortutako erre-fus kopurua jaitsi egin zen, eta gainerakogaiak igo. 2017ko eta 2018ko emaitzak alde-ratu zituzten datuak «onak» izan zirela on-dorioztatzeko. Urte batetik bestera,1.133.280 kilo errefus gutxiago jaso zituzten.

Arropaingo obrenemaitzak ikuskatuzituzten LEA-ARTIBAI//Diputazioko or-dezkariak, Garbiñe Saenz deBuruaga Ispasterko alkateaeta Koldo Goitia Lekeitioko al-katea Arropainen batu ziren,BI-2405 errepidean egiten ariziren lanen emaitza ikusteko.Oinezkoen segurtasuna ber-matzeko egin ziren lanakikuskatu zituzten.

Gaztelekuaren aldeko agiria sinatu zuten MARKINA-XEMEIN //Guraso elkarteek, Xemein Astialdi Taldeak,udalak eta talde politikoek Gaztelekuaren proiektuarenganakokonpromisoa agertu zuten, dokumentu bateratua sinatuta.12tik 16 urtera arteko gazteen artean, aisialdiaren esparruan,hutsunea antzeman zuten, eta, hortik, emandako berba.

500. urteurrena ospatzen hasi zirenISPASTER //Ispastertarrek udalerriaren 500. urteurrena go-goratu eta ospatzeko ekitaldia egin zuten; lehenengoa. Bes-teak beste, hainbat belaunaldi elkartu zituen ekitaldian, Ger-nikako Arbolaren kimu bat landatu zuten. Bide batez, esanzuten sorreraren data zehatza jakin nahirik zebiltzala.

24


LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Martxoa 25

200 txirrindularitikgora batu zirenV. BTT lasterketanGIZABURUAGA //Martxoaren31n jokatu zuten Gizaburua-gako V. BTT lasterketa, Giza-buruagako Udalak eta Lekei-tialde Txirrindulari Elkarteakelkarlanean federatuei begiraantolatutako ekimena. Probaudaletxeko atzeko zelai ingu-ruetan jokatu zen, eta pozikagertu zen izan zuen arrakas-tagaz. «Inoizkorik jendegehien batu da aurten. Iragarrimodura, eguraldi oso ona egindu, eta zirkuitu inguruak partehartzaileak animatzera etorridiren zaleekin bete dira. Partehartzaileak eta proba ikusteraetorri direnak gustura geratudira, eta horrek ere asko poztugaitu», adierazi zuten antola-tzaileek. Ibilbide bi prestatu zi-tuzten, bata 600 metrokoa, txi-kienentzat, eta bestea 1.200metrokoa, nagusiagoentzat etazailduagoentzat.

Hamen bertokoa markaren aurkezpen ekitaldia.

Hamen bertokoa sortu zen,lehen sektorea bultzatu nahianLEA-ARTIBAI //

Kontsumitzaile,ekoizle eta administrazioen arteko elkarlanabilatu zuten

Maiatzean, Hamen Berto-koa marka ezagutzeraeman zuten, Lea-Artibaieskualdeko elikagaien eko-izpena eta kontsumoa sus-tatzeko asmoz martxanjarri zuten proiektua.

Aurkezpenean azalduzutenez, elkarlanerakoproiektu bat zen, merkatu-ratze kanal laburrak erabi-lita Lea-Artibain ekoiztu

edo eta transformatutakoelikagaiak ekoiztu, saldueta kontsumitzea bilatzenzuena.

Bide luze baten emaitzaProiektua bide luze batenemaitza zela esan zuen JonArriola Berriatuko alkateeta Lea-Artibai GarapenAgentziako ordezkariak.«Bide honek begirada 2027.urtean jarrita dauka», adie-razi zuen. Aurkezpen eki-taldian, Arriolagaz batera,Josu Ogiza Lea-ArtibaikoLanda Garapen Elkartekolehendakariak ere partehartu zuen. Proiektuarenhelburua honako hau zelaesan zuen: lehen sektorea

eta Lea-Artibaiko bizilagu-nen bizi kalitatea indar-tzea. Asmoa elkarlanarenbidez lortuko zutela esanzuen, hain zuzen ere, kon-tsumitzaile, ekoizle eta ad-ministrazio publikoen arte-ko elkarlanaren bidez. Bes-te alde batetik, 2016tik,Lea-Artibai eskualdean eli-kagai osasuntsuaren ingu-ruko praktika onak ugari di-rela aitatu zuen.xxxxxxx Horrenbestez, Ogizak pro-iektuaren parte izatera ani-matu zituen ekoizleak etaherritarrak, eta, bide batez,lehenengo sektorea, den-dak eta jatetxeak bizirik etasendo mantentzeko beha-rra egitera.

› ›�›�›�//


Uribarren Abaroa Fundazioa, ospakizunetanLEKEITIO //Uribarren Abaroa Fundazioak 150 urte bete zituen,eta, urteurrena ospatzeko, besteak beste, I. Pintura Lehiaketajarri zuten abian. Uribarren Abaroa Fundazioa 1869. urtean sor-tu zen, Pascual Abaroak sortutako Abaroa ospitaleak eta JoseJavier Uribarrenek sortutako San Joseko Uribarren umezurte-giak bat egin ostean. 1978an egoitza bihurtu zen, eta 2007. urte-an eguneko zentroa jarri zuten martxan.

Xisterako bazkideek batzarra egin zutenMUTRIKU//Xisterak Mutrikun egin zuen urteko batzar orokorra.Bazkideek berrikuntzen berri eman zuten. Esan zutenez, gizo-nezkoetan lehen, bigarren eta hirugarren mailak ezartzekoakziren, eta gizonezkoetan kadeteak ere jokatzen hastekoak ziren.Bestalde, emakumeen zirkuitu berezia ere antolatzekoak ziren.

San Andres eraikinak berrizteko hobariakLEKEITIO //Lekeitioko Udalak hobariak ezartzea erabaki zuen:%60koa, Eremu Degradatuan dauden eraikinen aurrealdeakbirgaitzeko obren zergari; eta %90ekoa, irisgarritasuna hobe-tzeko obren gaineko zergari. Hobaria ez zen bakarrik alde za-harreko eraikinentzat, ordura arte modura. Aldaketa horreneraginez, udalak San Andres auzoko bizilagunei ere hobariokjasotzeko aukera zabaldu zien.

Mozolomendiren aldeko agerraldiaLEKEITIO //Martxoaren 23an, ehun lekeitiar inguru batu zirenudaletxeko eskaileretan, Mozolomendiko hiru etxebizitzaokupatuen proiektua babesteko eta Lekeitioko Udalari eskae-ra zuzena bideratzeko. «Mozolomendiko hiru etxebizitzakherritarren esku mantentzea ezinbestekoa da», esan zuten.

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZAMartxoa›�›�›� 26 //


27//Martxoa›

Martxoaren 8an berdintasuna aldarrikatu zutenLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU // Martxoaren 8a,beste behin, aldarrikapen eguna izan zen,eta Lea-Artibai eta Mutrikuko milaka ema-kumek greba feministaren deialdiagaz bategin zuten. Bizitzak erdigunera lelopean,herriguneak bete zituzten. Goizean, hainbat

herritan manifestazioak egin zituzten, etaarratsaldean, Lea-Artibai mailan egindakodeiari erantzunda, Markina-Xemeinen batuziren. Ehunka lagunek kaleak hartu zituz-ten, eta mundu mailako greba izan zelagogorarazi zuten.

‘Irakurri, gozatu etaoparitu’ kanpainamartxan jarri zutenLEA-ARTIBAI // Irakurri, goza-tu eta oparitu kanpaina mar-txan jarri zuten, Euskal Herri-ko 34 herritan, haien artean,Ondarroan eta Lekeition. Ho-rrela ba, beste behin, euska-razko liburuen irakurzaleta-suna bultzatzeko asmoz sor-tutako ekimenagaz bat eginzuten Euskaltzaleen Topagu-neak, tokian tokiko euskal-tzaleen elkarteek, udalek, li-burutegiek eta liburu dendek.Parte hartzea saritu zuten, etaeuskarazko liburuak erostekoabantaila ekonomikoak ema-nez, ondarrutarrak eta lekei-tiarrak euskarazko libururenbat oparitzera gonbidatu zi-tuzten. Ondarroako edo Le-keitioko liburutegietan liburubat maileguan hartzea zen le-henengo pausoa.

Emakumeen lana, ikusgaiLEKEITIO //Inguruko emakume sortzaile etaekintzaileen hirugarren azokan, moda etaosagarriak, okintza eta gozogintza eta la-rruzko produktuak, moda diseinuak eta koa-droak erakutsi zituzten, besteak beste.

Musikariak bat egindaONDARROA //Ondarroa, Mutriku, Berriatua,Markina-Xemein eta Lekeitioko musika es-koletako 500 bat musikari batu ziren, Onda-rroan. Musikfest izenagaz aurkeztu zutenlehenengo bider antolatu zuten ekimena.



APIRILA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >

Hemezortzi rock talde batu ziren elizpean ETXEBARRIA//Hemezortzi rock talde batu zi-ren Etxebarriko Elizpe Rock jaialdiko ager-tokietan, lehenengo urtean beste; batzuk es-karmentu handikoak eta beste batzuk ager-tokira lehendabiziko bider igotzen zirenak;denak, Lea-Artibaikoak. 11:30ean hasi eta

01:30era bitartean, hainbat estiloz gozatze-ko aukera eman zitzaien entzuleei, besteakbeste, rock, pop, metal eta new age. Goizez,bakarlariak aritu ziren tabernetan; eta arra-tsaldez, taldeak, elizapean. Horregaz batera,bertsolarien saioak ere eskaini zituzten.

Zuhaitzak ardurabarik moztu zituztelasalatu zuten LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU//Eguzki talde ekologistak sa-latu zuenez, Bizkaiko eta Gi-puzkoako foru aldundiek «ar-dura barik» moztu zituztenerrepide hegaletako zuhai-tzak. Dozenaka urte zituztenarbolak moztu zituzten, pi-nuen, eukaliptoen, arteen edoharitzen artean bereiztu gabe.

Zaldirik bizkorrenak lehiatu ziren MENDEXA //Odol garbien modalitatean, Ander IrurotagoienaUrnietako zaldizkoa eta Euxebio zaldia izan ziren nagusi Men-dexako zaldi lasterketan. Gipuzkoarrak hirugarren bider ja-rraian irabazi zuen. Gurutzatuen modalitatean, KantabriakoJose Ramon Garma eta Rocinonte zaldiarentzat izan zen saria.

900 lagunetik gora batu ziren Boga!-n ONDARROA //Apirilaren 28an, eguraldi onak lagunduta, 909mendigoizalek egin zuten Boga! mendi martxa, OndarroakoAurrera Mendi Taldeak eta Zubi Zahar herri ikastolak elkar-lanean antolatutako ekimena. Adin guztietako mendizaleekinguruko paisaiez gozatzeko aukera eduki zuten.

28


LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Apirila 29

Saltoki txikiakbabesteko neurriakhartu zituztenMARKINA-XEMEIN //«Merka-taritza txikiak bizi duen egoe-ra kezkagarriaren aurrean etasaltoki txikiek herriari egitendioten ekarpena balioan jarrinahian», merkataritza txikiababesteko hainbat urratsematea erabaki zuen Marki-na-Xemeingo Udalak. Udala-ren laguntzak jasotzen zituz-ten taldeei eta elkarteei ekin-tzak antolatzeko materialak«ahal den neurrian» herrikosaltoki txikietan erostea eska-tu zien; Hemen be bai merka-tari elkartearen dinamizaziolana ordaindu egingo zutelaaurreratu zuten; eta turismo-ari zuzendutako web guneaherriko merkatari txikien era-kusleiho erakargarria izatealortu nahi zutela adierazi zu-ten, herriko oroigarrien es-kaintzarentzako apartekotxokoa prestatuta.

Artedrama topaketetan hartutako irudia.

Artedramak emakumeen lanaikusgarriago egin zuen AULESTI //

Aulesti hamaikasortzaileren plazabilakatu zen,Artedramareneskutik

XIV. Artedrama topaketakemakumeen lana oinarrihartu zuen, Aulestin,Pazko Astean. Beste behin,Aulesti arte eszenikoenerakusleiho zabala bilakatuzen.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxEmakumeak izan zituztenardatz 2019ko hitzorduan:emakumeen lana oholtzazein sortze prozesuetan.Era berean, tailerren ardu-

ra ere emakumezkoekeduki zuten. Ohi legez,eztabaidaren eta hausnar-ketaren ondorioz egindakoeskaintza ekarri zuten,Iasone Parada ArtedramaArte Eszenikoen platafor-mako kideak azaldu zue-nez.

Zirkuitutik kanpokoakSortzaileen artean zeinoholtzan emakumeen pre-sentzia azpimarratzeazgain, ikuskizun orekatuakprestatzen ahalegintzen di-rela esan zuen Paredesek,hau da, asko ikusi ez direnantzezlanak. Tailerrean, asko jota, ha-

malau pertsonek eman ahal

dute izena, eta urtero-urte-ro harrera on-ona eduki-tzen dute. «Ezusteko han-dia hartu dugu aurten. Le-hen hamar egunetan, 20bat eskaera eduki genituen.Behin baino gehiagotanegondakoei beste batzueilekua uzteko eskatu beharizan zieten. «Jende berriadatorrela eta horrelakoproiektu batek interesa sor-tzen duela jakitea albistepozgarria da», adierazi zu-ten. «Gailur batzuetara iris-

ten gaude; ezin dugu ikaslegehiago hartu, eta ez dau-kagu espaziorik jende askozgehiago hartzeko ere», ze-haztu zuen Paradak.

› ›�›�›�//


Imanol Oruemazagari esker ona agertu ziotenONDARROA //Apirilaren 6an, Imanol Oruemazaga Baseta zenariesker oneko omenaldi musikala eskaini zioten Andra Mari eli-zan. Ekitaldia Kantaize abesbatzak eta Ondarroako Udalak an-tolatu zuten elkarlanean, «Oruemazagak herriaren alde eginda-ko lana goraipatzeko», eta Unanue Kamara Korala, Eskolaniakotipleak, Olatu kanta abesbatza, Ondarroako Metal Taldea etaMikel Ansola organo eta piano jolea parte hartzaile zirelarik.

Artekubuk 1.178 sinadura erregistratu zituenONDARROA //Artekubu egitasmoaren bultzatzaileek HAPOnarte eszenikoentzako gune bat sortzeko eskaera aurkeztu zutenudal erregistro orokorrean. Arte eszenikoentzat leku «duina»eskatu zuten, eta proposamena babesten zuten 1.178 herritarrenatxikimenduak aurkeztu zituzten, manifestu bategaz.

Oizera igo ziren 54. ibilaldi neurtuan MARKINA-XEMEIN //Markina-Xemeingo Artibai MendigoizaleTaldeak 54. ibilaldi neurtua antolatu zuen. Bi ibilbide egon zi-ren aukeran, bakoitzaren arabera aukeratzeko modukoak:ibilbide luzea, 28 kilometrokoa (gutxi gorabehera sei ordu etaerdian egitekoa) eta ibilbide motza, 14 kilometrokoa (hiruordu eta erdian egin daitekeena). Batzuek eta besteek Oiz-Mendibil parterantz jo zuten.

Egun beteko jaia Udabirra Fest jaiagazAMOROTO //Amorotoko Udabirra Fest jaiak, beste behin, gara-gardo festa baino askoz gehiago zela erakutsi zuen. Herrianbatutakoek hainbat garagardo marka, txerri okela eta saltxi-txekin egindako platera izan zituzten eskura, eta, horrez gain,goi mailako pala-txapelketaz gozatu ahal izan zuten.

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZAApirila›�›�›� 30 //


31//Apirila›

Berdel Eguna moilara bueltatu zen, arrakastazMUTRIKU //Aurreko urtean eguraldiak lekuzaldatzera behartu ondoren, 2019an berriroere moilara buletatu zen pintxo dastaketaherrikoia.Urtero modura, hitzordura hutsikegin ez zuten ehunka lagunek parte hartuzuten. Berdelak eskaintzen dituen gastro-

nomia aukera zabalaz gozatzeko aukeraeduki zuten moilara joandakoek, bolunta-rioek eta sukaldariek mimo handiz eginda-ko lanari esker. Guztira, 40.000 pintxoprestatu zituzten esku trebatuek BerdelEgunaren 24. urtean.

Karmele Mitxelenakirabazi zuen PeruAbarka LehiaketaMARKINA-XEMEIN //KarmeleMitxelena Etxebesteren Era-kusleihoan lanak eramanzuen 2019ko Peru AbarkaLehiaketaren narrazio onena-ren saria. «Hitz eta pasarte do-toreekin» irakurlea harrapa-tzen zuela azaldu zuen IñakiAldekoak (Erein), Mari EliItuartek (Markina-XemeingoUdala) eta Patxi Zubizarretakosatutako epaimahaiak.Epaimahaikideek jakinarazizutenez, egileak harremanlatz eta hotza kontatzen zuennarrazioan, baina irakurleaharrapatu eta bereganatzealortzen zuen. Narrazio irabaz-lea aukeratu zen momen-tuan, ilustrazioaren atala za-baldu zuten. Peru Abarkarenblogean jarri zuten ilustratubeharreko narrazio zatia.

Saturraranen kamerak jarri zirenMUTRIKU //Gipuzkoako Foru Aldundiak ka-merak jarri zituen Katein, Saturraraneradoan jende kopurua, hondartzaren azaleranegon daitezkeen aldaketak eta ur mugimen-duak eta korronteak neurtzeko.

Tapoiak, beste bide batetikLEKEITIO //Gorosti Txopitea lekeitiarrak2000. urtean hainbat proiektu laguntzekohasitako bidea amaitutzat jo zuen, tapoiakbideratzeko proiekturik ez zegoelako etaAmankomunazgoak bilketari ekin ziolako.



MAIATZA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >

Ibilaldiaren inbertsioa estaltzeko laguntza eskeLEKEITIO //Eguraldi txarrak eragin nabarme-na eduki zuen maiatzaren 19an ospatu zenIbilaldian. Euria tarteko, espero zutena bai-no jende gutxiago batu zen Lekeitiora, etaAzkue ikastolak gutxiengo historikoa esku-ratu zuen. Euskal komunitateari laguntza

eskatu zioten, zorra estaltzeko. Erantzuna«berehalakoa eta erraldoia» izan zen. Horre-la, jasotako elkartasunagaz eta Ibilaldi egu-naren aurretik egindako lanagaz, inbertsioaestali eta aurreikusitako proiekturen bat egi-teko beste diru lortu zuten.

Ura kutsatzeko arriskuazohartarazi zuten LEA-ARTIBAI //EH Bilduk kez-ka agertu zuen Bizkaiko ForuAldundiak egin behar zituenproba pilotuen eraginez urakkutsatu zitezkeela eta. Esanzuenez, aldundia pinuen gai-xotasunaren aurkako probaegitekotan zen, helikopteroz,Bellastegi inguruan, Amoro-toko lurretan.

Hiru urteren ostean, Kamiñalde zabaldu zuten ONDARROA //2016ko martxotik itxita egon ostean, OndarroakoKamiñaldeko bidea oinezkoentzat eta ibilgailuentzat zabalduzuten. Udala osatzen zuten talde politiko biek elkarregaz irekizuten bidea, maiatzaren 24an. «Ondarroako historia hurbilekogertakaririk latzena» amaitutza eman zuten.

Txikienek egun handia ospatu zutenLEA IBARRA //2019ko Umeen Eguna Lea Ibarran egin zuten.Arratsalde pasa ederra egiteko hamaika jarduera eduki zituz-ten aukeran, besteak beste, jolas puzgarriak, aurpegia mar-gotzeko txokoa, zankoen tailerra, just dance saioa eta txi-kientzako ludoteka. Jaia txokolatadagaz amaitu zuten.

32


LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Maiatza 33

Txakurren gainekoordenantza berriaonartu zutenONDARROA //Txakurrei bu-ruzko kontzientziazioan ja-rraitzeko bidean, OndarroakoUdalak berritu egin zuen ani-maliak edukitzea eta babesteaarautzen zuen udal ordenan-tza.Txakurrak ordutegi ze-hatz baten solte ibili ahal iza-teko guneak eta edozein ordu-tan solte ibili ahalko zirenguneak izendatu zituzten.Bestalde, araudiari jarraituta,«arriskutsuak izan daitezkeentxakurrak» ezin izango ziren,ez solte, ez muturrekorik ba-rik ibili. Horrez gain, argituzutenez,hondartza ezin izan-go zuten erabili maiatzaren1etik urriaren 15era arte. Bidebatez, herri guztian txakurrengorotzak batu behar zirela go-goratu zuten. Ondarruko Txa-kurrak Babesteko Elkarteakhainbat alegazio aurkeztu ziz-kion ordenantzari.

Herri lagunkoia proiektuaren diseinuan parte hartu zutenetako batzuk.

Herri lagunkoia proiektuarenEkintza Plana martxan jarri zuten LEA IBARRA //

Hamairu ekintzaadostu zituztenhobetu beharrekohogei praktikeierantzuteko

Lea Ibarreko Herri Lagun-koia proiektuaren diagnos-tikoa egin ostean, EkintzaPlana martxan jarri zutenLea Ibarra Udal Manko-munazgoan. Hamahiru e-kintza adostu zituzten,hobetu beharreko praktikeierantzuteko.xxxxxxxxx2017an egindako ebalua-

zioan lortutako emaitzeta-tik abiatu ziren konponbi-

deak eskaintzeko. «Edade-tuak ahalduntzea da gurehelburua, interesatzen za-iena zer den eta beharrakzeintzuk diren kontuanizanda», adierazi zuenArritxu Zelaia proiektua-ren aholkulari, teknikarieta dinamizatzaileak.

Emandako pausoakLea Ibarra Udal Mankomu-nazgoari zegozkien ekintzaorokorrak zaintzaileei, ga-rraio mugikortasunari etafarmaziei lotutakoak ziren.Martxan jarri zuten neu-rrietako bat zera izan zen:Adineko pertsonen zaintzaeskubideaz jabetzeko sen-tsibilizazio kanpaina egi-

tea. Behar horri erantzu-nez, aurreratu zutenez, la-guntza aukerei buruzko in-formazioa zabaltzeko ma-teriala prestatu, diseinatueta banatzeko asmoa zeu-katen. Garraioari dagokio-nez, mankomunazgoarenarabera, badaude zenbaitarazo, hala nola, auzoetatikherrietara jaisteko garraiopublikoaren zerbitzua, lo-turak edo autobusen maiz-tasuna, baina argitu zutenlanda-taxia izeneko ekintzaaurreikusita zeukatela.Osasunagaz lotuta, Osaki-detzari larrialdietako lehe-nengo medikazioa ematekoaukera edukitzea eskatuzioten.

› ›�›�›�//


Euskal erromeriek kaleak bete zituztenLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU //Maiatzaren 25ean, euskal errome-riak egin zituzten, Mutrikun -argazkian- eta Lekeition. Egunagoibel bazegoen ere, eguraldiak eutsi egin zuen, eta batean zeinbestean ondo ibili ziren erromeriazaleak. Mutrikun, gainera,arratsaldean ere Beheko Plaza girotu zuten dantzariek: musikatalderik ez zuten eraman, baina musika ipinita, urte osoan ika-sitakoa praktikan jarri zuten dantzariek.

Euskal erromerien urteroko plazakLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU //Mutriku eta Lekeitio -argazkian-dantzarien topagune bihurtu ziren, beste behin, maiatzeko az-ken zapatuan. Mutrikun, gainera, arratsaldean ere Beheko Pla-za girotu zuten dantzariek. Talderik eraman ez bazuten ere, mu-sika ipinta, urte osoan ikasitakoa praktikan jarri zuten.

Bakardadean bizi ziren artzainak gogoanISPASTER //Ispasterren estreinatu zuten Bakardadean bizi etahil, XX. mendean artzain lanetan aritzeko Ameriketara joan-dakoen bizipenak kontatzen zituen ikuskizuna. Era horreta-ra, Ispasterko Udalak herritik artzain lanetan joandakoakomendu nahi izan zituen, bizibidearen bila bakardadean bizibeharra izan zuten herritarrak gogoan. Ekimena herriaren500. urteurrenaren ekitaldien barruan sartzen zen.

Gazteen talentuaren bila jardun zutenLEA-ARTIBAI //Lea-Artibai eta Busturialdeko kooperatibenmahaiak, Azaro fundazioagaz elkarlanean, ekintzak prestatuzituzten eskualdeko umeekin eta gazteekin, ikasgaiak susta-tu, nortasun sentimentua landu, industria ezagutu eta etorki-zuneko langileen profilak ezagutzeko.

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZAMaiatza›�›�›� 34 //


35//Maiatza›

Eneritz Aulestia eta Julen Alonso, trikitilari onenakMARKINA-XEMEIN //Maiatzaren 11n, Unifrontoiko harmailak bete egin zirenMarkina-Xemeingo II. Helduen TrikitixaTxapelketaren deiari erantzunez. EneritzAulestiak eta Julen Alonsok eroan zutentxapela, zortzi bikoteren artean egindako

lehian. Ekimena Baserri Egunaren baitankokatu zen. Plazaberripea baserritarrenpostuz bete zen goizean, eta, batez ere, ilaraluzeak egin ziren bildots errea prestatzenari ziren gunean. 6 eta 14 kilo arteko piezakprestatu zituzten, 30 denetara.

Amankomunazgoakzabaldu egin zuenarreta zerbitzuaLEA-ARTIBAI //Lea-ArtibaikoAmankomunazgoa EgunekoArreta Zerbitzua eskaintzenhasi zen 65 urtetik gora etamendetasun arriskua edo I.graduko mendetasuna zute-nei, Lekeitioko, Ondarroakoeta Markina-Xemeingo egu-neko arreta zentroetan. Era-biltzaileek zerbitzua gaitasunekonomikoaren arabera or-dainduko zutela zehaztu zu-ten. Zerbitzuren helburuakhonako hauek ziren: mende-kotasun egoeran egon zitez-keen pertsonek sarritan jasa-ten zuten gizarte bazterketaegoera ekiditea, isolamenduegoerei aurre egitea, ahaliketa autonomia gehien man-tentzen laguntzea eta ohikobizi ingurunean jarraitzen la-guntzea.

Nagore Elu ikerlaria saritu zutenONDARROA //Baionan egin zen Iker Gazte2019 kongresuan Nagore Elu ikerlari zienti-fiko ondarrutarra saritu zuten, Osasun zien-tziak arloan, Angelman sindromearen trata-mentuaren inguruko lanari esker.

Parke Arkeologiko izaera LEKEITIO //Euskal Jaurlaritzak Parke Arkeo-logiko izaera aitortu zion Lekeitioko Ga-rraitz irlari, hainbat urtean udala eta Ataba-ka elkartea aitorpen hori lortzeko ahalegi-netan ibili ostean.



EKAINA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >

Armen negozioaren eraginak gogorazi zituzten MARKINA-XEMEIN //Armen negozioak erre-fuxiatuak eragiten dituela salatu zuten Mar-kina-Xemeinen, ekainaren 20an, PertsonaErrefuxiatuen Egunean egin zuten elkarre-taratzean. Hainbat elkartek egin zuten elka-rretaratzerako deia, tartean Markina-Xe-

meingo Armagintzaren Kontrako Platafor-mak. Izan ere, herrian mortero fabrika batzegoela gogorarazi zuten. «Hemen ekoiztendira etxeen eta familien gainean erortzen di-ren morteroak», gogorarazi zuten. Elkarreta-ratzean Yemengo errefuxiatuak egon ziren.

Azoka egin zutengizarte elkarteakaurkeztekoLEKEITIO //Avifes, Gorabide,Lekeitioko Elikagaien Ban-kua, Caritas, Nagusilan,Acambi, Euskadiko odolemaileen elkartea eta Alzhei-mer Ondarru Afagi elkarteakbatu zituen udalak, guztienlana plazaratu eta boluntario-ekin zuzenean harremanetanjartzeko aukera emateko.

Herritar berriei ongietorria eman zieten ONDARROA //Bigarren urtez jarraian, udalak ongietorria emanzien Ondarroara etorri berriei, eta ematen diren zerbitzuen be-rri eman. «Aurreiritzien kontra, kanpotik datozenek herria bizi-rik mantentzen laguntzen dute, bertan lan eginez eta bertan bi-ziz», adierazi zuten udal ordezkariek.

Odol emaileei aitortza egin zieten LEA-ARTIBAI //Ekainaren 13an, Odol Emaileen Mundu Maila-ko Egunaren bezperan, Bizkaiko Odol Emaileen Elkarteakurteroko omenaldia egin zien odol emaileei, Deustuko Uni-bertsitateko Paraninfoan. 40-50 bider odola eman zuten 217bizkaitar omendu zituzten, tartean, eskualdeko bost lagun.

36


LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Ekaina 37

‘Gure Leire’ atzemanzuten drogarenaurkako operazioanONDARROA// EspainiakoAduana Zaintzeko ZerbitzuakOndarroan erroldatutakoGure Leire arrantzontzia atze-man zuen drogaren aurkakoMarrazo operazioan. Suri-namgo Errepublikatik zeto-rren ontzi handiago batetikdroga fardelak hartuta zituelaabordatu zuen maiatzaren27an Azoreetako irletatik hu-rre, eta ekainaren 3an portu-ratu zen Vigon (Galizia). Guz-tira, purutasun handiko 84drofa fardel deskargatu zituz-ten (2.500 kilo). Atzemanda-ko kopuruak 80 milioi eurokobalioa izango zukeen legezkanpoko merkatuan. Zazpimarinelak atxilotu eta espera-tu zituzten behin-behinean,tartean, patroia eta armado-rea. Era berean, poliziak atxi-lotuen bizilekuak eta ondasu-nak miatu zituen.

Zintzilik geratu zen zubiaren pieza.

Gorabeherekin kendu zituztenplaiko zubiaren lehen zatiak ONDARROA //

Ezin izan ziotenpieza baten pisuari eutsi, etauretara erori zen

Ekainaren lehenengo aste-an, Ondarroako PlaikoZubia zatika kendu etakonpontzera eroan zuten.Baina gorabeherak ereegon ziren, zatietako baturetara erori zitzaien eta.

Ekainaren 3an ekin zio-ten zereginari. Lehenengozatia egun hartan kenduzuten, arazorik barik.Ebaki eta erreka ondoko

paseakeuaren eta Calatra-va zubiaren inguruetan ipi-nitako garabiaren lagun-tzagaz atera, eta paseale-kuan utzi zuten. Hurrengoegunean, beste zati bat ate-ratzekotan ziren arren,pisua «uste baino handia-goa» izan, eta garabiak ezinizan zion eutsi. Zati horihandik egun bira atera ahalizan zuten uretatik, ez ari-nago. Gainontzeko zatiakarazorik gabe kendu zituz-ten.

JakinminaLanak zirela eta, Ondarroa-ko Udalak hainbat aldaketaegin zituen. Era horretara,

Alamedan garabia ipinizuten, Alamedako parekozubi zati biak hantxe uzte-ko. Jakinminak eraginda,ugari izan ziren beharrakhurretik jarraitu nahi izanzituzten ondarrutarrak.Zubia 2016ko abuztuanzarratu zuten, egituramugitzen ari zela baieztatuostean. Bizkaiko ForuAldundiak bederatzi hila-beteko epea eman zuenzubia birgaitzeko. Adierazizutenez, zubia artisau erankonpondu nahi zuten,metodo tradizionala erabi-lita, eraiki zuten garaianmodura, eta biratzeko gai-tasuna berreskuratuko du.

› ›�›�›�//


Kontzientziazioa, hondartzazaleei begira MUTRIKU //Uda Osasungarria kanpaina heldu zen Saturrarane-ra, Minbiziaren Aurkako Elkartearen unitate mugikorraren bi-dez. Larruazaleko minbiziari lotuta, eguzkitik babesteko go-mendioak eman zituzten. Hil berean, plastikoaren gainekokontzientziazio kanpaina egin zuten, plastikoak modu egokianbatzeak daukan garrantziaz ohartuta. Era horretara, hondaki-nak ez sortzeko deia egin zuten ume eta helduen artean.

Helduen hezkuntzako ikastetxeak, LakuaraLEA-ARTIBAI //Jendeartearen babesa beharrezkoa zela ikusita,Helduen Hezkuntzako (HH) ikastetxeetako ordezkariak sina-durak batzen hasi ziren. Besteak beste, HHI zentroetako langi-leek Irakaskuntza Arauturako eta Irakaskuntza Ez Arauturakotrataera bera eskatzen zuten, eta zerbitzu publikoa indartzea.

‘Mendexarrak lanean’, erakusketarako gaiMENDEXA //Leixarra Ondarea Babesteko Elkarteak, urteromodura, Gabonetan argazki zaharren erakusketa egiteko as-moa agertu zuen, eta, horretarako, ekainean, jendearen ar-gazkiak beharko zituela esan zuen. 1980. urtera arteko argaz-kiak batu nahi zituzten erakusketan, adibidez, soloan, or-tuan, animaliekin basoan, ontzioletan, kordelerietan,baserrian, etxean, sukaldean edo tabernan ateratakoak.

Beroa nagusi izan zen IX. Moto IrteeranAULESTI //Hamazazpi moto gidari elkartu ziren Aulestiko IX.Moto irteeran. 10:00etan herriko plazan elkartu, eta jarraianZumaiarantz abiatu ziren. Bidean, Bergara, Azkoitia, Añorbeeta Aizarnazabal zeharkatu zituzten. Hiru geldialdi egin zi-tuzten, eta Itziarren bazkaldu ostean, herrira bueltatu ziren.

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZAEkaina›�›�›� 38 //


39//Ekaina›

Gisatu txapelketa, Iparraldeko Haizeetako izarraLEKEITIO //Bertso saioagaz jarri zuten mar-txan XIX. Iparraldeko Haizeak ekimena,ekainaren 20an, barikuz. Hurrengo egune-an, hilaren 21ean, kuadrillen arteko gisatutxapelketa jokatu zen, ekitaldi garrantzi-tsuenetakoa. Hamairu kuadrillak eman

zuten izena txapelketan, eta guztien arteanEik-Euk nagusitu zen. Gaiteroak, joaldu-nak, txistulariak eta batukada herriko baz-ter guztiak girotzen ibili ziren. Hilaren22an, ekoizleen eta artisauen azoka prestatuzuten. 35 postu jarri zituzten.

Lagunkoia izatekopausoakazaldu zituzten

LEKEITIO //Lekeition, herri la-gunkoiaren proiektuarenemaitzak aurkeztu zituzten.Zortzi arlo aztertu eta landuzituzten, 42 lan ildo finkatueta 162 ekintza proposatu.Haietatik 82 epe laburreangauzatzekoak zirela jakinara-zi zuten; beste 70, epe ertaine-an; eta gainontzekoak, epe lu-zean. 2017an jarri zuten martxan prozesua, «adin guz-tietako herritarrekin lagun-koia izateko helburuz», etaekintzak prozesu parte har-tzaile baten bidez definitu zi-tuzten. «Prozesu oso aberas-garria izan da. Izan ere, bizila-gunen ekarpenak eta ideiak iabere osotasunean mantendudira, teknikoki bideragarriakez zirenak salbu», esan zuten.

Umeen Euskal Jaia, arrakastatsuMUTRIKU //Gure Ametsa dantza taldeakegun osoko egitaraua prestatu zuen. Mutri-kuko eta Zarauzko dantzariek bazterrak alai-tu zituzten, eta jaia amaitzeko, erromeria an-tolatu zuten, Beheko Plazan.

Kontzijope Rock, burrundadanLEKEITIO //Lekeitioko musika elkarteak Bu-rrundada eguna antolatu zuen, egun osokojaia. Herriko musika taldeek hainbat tokitanjo zuten, eta, horrez gain, bazkaria, jolasaketa azoka ere prestatu zituzten.



UZTAILA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >

Jazzaldiak publiko zabala erakarri zuen MARKINA-XEMEIN //Arrakastaz ospatu zutenMarkina-Xemeingo III. Jazzaldia. Izan ere,Uhagon Kultur Elkarteak antolatzen duenekimenak aurreko urteetan baino publikozabalagoa batu zuen. Jendearen erantzuna-gaz batera, parte hartu zuten taldeen kalita-

tea azpimarratu zuten antolatzaileek. Ho-rrela, indartzen eta egonkortzen doan jaial-dia dela esan zuten. Besteak beste, GhostNumber & His Tipsy Gypsies eta BrothersBrass Band taldeak eta Haizea Markuerkiagaherriko saxofoi jotzailea gonbidatu zituzten.

Horma irudi historikoakberritu zituztenAULESTI //Ikusi Arte enpre-sak, udalaren eskariz, hirumargolan berritu zituen, Tro-lebu Kultur Elkarteko eta He-rri Batasuneko kideek 90ekohamarkadan egindakoak.«Herritarrek urte luzez aurre-ra eroandako borrokak bista-ratzeko asmoz» erabaki zutenirudiok berritzea.

Plastiko hondakinak batu zituztenMUTRIKU // Gazte batzuek plastiko hondakinak jaso zituzten,Mutrikuko Harribotean, borondatez. Harrien artean plastikoz-ko poltsa asko zeudela ikusi zuten, eta batzea bururatu zitzaien.11 poltsa batu zituzten, eta handik pasatu ziren herritarrek eskerona agertu zieten egindakoagatik.

Arnasa Eguna ekintzaz beteta etorri zenONDARROA //Arnasa Eguna elkartasun jaia egin zuten bosga-rren urtez jarraian, fibrosi kistikoa duten pertsonen eta fami-lien alde. Antolatzaileek ekintzaz betetako egitaraua presta-tu zuten, fibrosi kistikoa bistaratu eta gizartearen sentsibili-zazioa lortzeko helburuagaz.

40


LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Uztaila 41

Lehen mundu biranherriak eduki zuenpapera gogoratu zen LEKEITIO//Lehen mundu bi-raren 500. urteurrenaren ha-rira, Lekeitio Lehen Mundu-biran jardunaldiak egin zituz-ten. Atabaka kultur elkarteakantolatutako ekimenean, his-toria hobeto ezagutzeko auke-ra eman zuten. Besteak beste,antzezpena eskaini zuten. Ai-tor Abaroa lekeitiarra NikolasAreita Magallanesen espedi-zioaren antolatzailearen pa-perean sartuta, Mendieta on-tziolaraino joan ziren, kaleji-ran. Horrela gogoratu nahiizan zuten Mendietan eginzutela espedizio hartako on-tzirik esanguratsuena, SantaKatalina Sienakoa, gero Tri-nidad izatera pasa zena. Arei-taren paperean, Abaroak Do-mingo Barruti espedizioanjoan zen marinel lekeitiarra-ren eta haren arbasoen gora-beherak ere kontatu zituen.

Lekittoko Deabruak, Nazioarteko kale antzerki jaialdian.

20.000 ikusletik gora batu zirenantzerkizaleen hitzorduan LEKEITIO //

Nazioarteko kaleantzerki jaialdiakhandikiroospatu zuen 30. urteurrena

Jendetza batu zuen , bestebehin, Lekeitioko Nazioar-teko Kale Arteen Jaialdiak.Antolatzaileen arabera,20.000 pertsona bainogehiago batu zituenKalekak 30. urteurrene-an.xxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Eguraldi onak lagundu-ta, jarduera guztiak nor-maltasun osoz aurrera era-man ahal izan zituzten.

«Lau egunean 21 ekintzaegin dira, eta ikusleenparte hartzea handia izanda», adierazi zuten. Jaial-dian, 19 konpainia eta ko-lektibok parte hartu zuten.Lekeitiarrak, batez ere, Le-kittoko Deabruen emanal-dia ikusteko desiratzenzeuden, eta eskaintzak ezzuen hutsik egin. Izan ere,deabruek su eta argiz piztuzituzten herriko kaleak, etajai pirotekniko erraldoiaeskaini.

Lan espazioaAntolatzaileek KalekaScratch sekzioaren lan es-pazioak sendotzen jarrai-tzen zuela esan zuten.

«Aurten, garapenean dau-den bost lan ikusi ahal izanditugu: bizitzak emandakozaplastekoei aurre egitendion Cie De Chaniereen pie-za, Cia Es Circeren sinpleta-suna eta inprobisazioa, LaBuena Compañiaren nor-banakoen akzioak eta erre-akzioak, Compañia La In-trepidaren lan komikoa etaLokkeren performance ibil-taria», azaldu zuten. Horrezgain, esperimentazio espa-zioen estreinaldiek ere ha-rrera on-ona eduki zutelaaitatu zuten, eta herriko el-karteekin egindako kola-borazioak indar handi-han-dia hartzen ari zirela erebai.

› ›�›�›�//


Boluntarioek hondakinak jaso zituztenMARKINA-XEMEIN //Hondakinak ibaira ez botatzeko eta garbijokatzeko mezua zabaldu zuen boluntario talde batek. Artibaiibaian plastiko hondakinak zeudela eta, batzeko proposamenaegin zuten. Hitzordua ipini, eta ordu eta erdian, hamabi poltsahondakin jaso zituzten. Ituarteneko zubian hasi eta Atxondo ki-roldegiraino ibili ziren bazterrak garbitzen. Gozoki poltsak, la-tak eta poliespan materialeko hondakinak batu zituzten.

Ibaiondoko aparkalekurako aukerak, zabalikONDARROA //Txomin Agirre ikastolaren sotoko aparkalekuak 30urterako emakida modura eskatzeko epea zabaldu zuten. Bi so-lairutan banatuta, 137 aparkaleku jarri zituzten aukeran; zortzi,trastelekuagaz. Trasteleku bako aparkalekuak 14.600 eurotaneskuratu ahal ziren, eta trastelekudunak, 20.500 eurotan.

Errefuxiatuen kanpalekuetakoak zaintzenONDARROA //Yaalah elkartearen ekimenez, Tindufeko saha-rar errefuxiatuen kanpalekuetatik Ondarroara uda pasatzeraetorri ziren ume sahararrei ongietorri ekitaldia egin zieten.Esperientzia errepikatu zutenak ekainean heldu ziren. Estrei-nako zetozenak, ostera, uztailean heldu ziren, eta guztiei ba-tera eman zieten ongietorria. 2019an, kanpalekuetako lauumek pasatu zuten uda ondarrutarren artean.

Saskibaloi eta bolei kantxak jarri zituztenMUTRIKU //Udalaren ekimenez, saskibaloian eta boleiboleanibiltzeko kantxak ipini zituzten hondartzan. Azpiegitura10:00etatik 21:00etara erabili ahal zen, eta beharrezko mate-riala utzi zieten erabiltzaileek. Udalak jakitera eman zuenez,azpiegitura berriak «oso harrera ona» eduki zuen.

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZAUztaila›�›�›� 42 //


43//Uztaila›

Marrazoak harrapatzeagatik zigortu zituztenONDARROA //Gernika-Lumoko lehen auzial-diko eta instrukzioko bigarren auzitegiakOndarroako portuan izena emanda zegoenTonino Segundo ontziko arduradunak zigor-tu zituen. Ingurmenaren aurkako delituaegitea leporatu zien patroiari eta ontzi jabe-

ari, 2018ko apirilean, babestutako Lammanasus espezieko hogei marrazo muturmotzatzeman ostean. Bakoitza 600 euroko isunaordaintzera zigortu zituen, eta hiru hilabeteeta hamar egunean galarazota eduki zutenarrantzatzea.

Hondakinen bilketasistema berriamartxan jarri zutenLEA IBARRA //Udal Mankomu-nazgoak hondakinen bilketasistema berria martxan jarrizuen. 54 gune zehaztu zituen:Munitibarren eta Aulestin,12na; Gizaburuagan, 5; Amo-roton, 11; eta Mendexan, 14.Bakoitzean, hondakin organi-koaren eta errefusaren ontziberriak jarri zituzten. Etxeanjasotako txartelagaz ireki ahalzituzten errefusaren eta orga-nikoen edukiontziak, txip bi-dez. Argitu zutenez, organi-koa egunero atera ahal zen;eta errefusa, domeketan edoegunetan baino ez. Plastikoaeta beira egunero bota ahalzen edukiontzietara, bainatxartel premiarik gabe. Etadenak zehaztutako guneetanbaino ezin ziren edukiontzie-tara bota.

Aitor Olea organojolea, bueltanLEKEITIO //Uztailaren 13an, Aitor Olea Jua-risti organo jotzaileak kontzertua eman zuenAndra Mariren Zeruratzea basilikan. 1988tik2008ra bitartean, Lekeitioko basilikako or-gano jotzailea izan zen.

Lehen euskal ezkontza, kaleanLEKEITIO //Beste urte batez, garai batekoeuskal ezkontza bat zelakoa zen ikustekoaukera egon zen Lekeition, Gora Buru elkar-tearen eskutik. Uztailaren 12an gurdia pres-tatu, eta 13an etxe sartzea antzeztu zuten.



Txomin Agirre ikastolak ateak zarratu zituenONDARROA//50 urteko ibilbidearen ostean,Txomin Agirre ikastola zarratzea erabaki zu-ten. «Ikasle falta» izan zen ikastola ixtekoarrazoia. «Ez dago nahikoa ume. Azken urte-an, 47 jaiotza egon dira Ondarroan. Geldika-geldika, gelak zarratzen joan gara, eta zarra-

tutako geletan zeuden ikasleak beste gelabatzuetan batzen. Gauzak beste era bateraplanteatzera behartuta egon gara, eta ailega-tu da momentu bat non ezin genuen jarrai-tu», esan zuen Alaine Solabarrieta TxominAgirre ikastolako zuzendariak.

Entzus parean,errei bat zarratutaegon zenMUTRIKU // Galbaixorako bi-dean, Entzus parean, errei batzarratuta egon zen, errepidezati bat erori ostean. Gipuzko-ako Foru Aldundiak errepideakonpondu bitartean, zirkula-zioa semaforo bidez bideratuzuten. Mutriku-Deba errepi-deko lanen eraginez, trafikoaGalbaixotik bideratzen jarrai-tu zuten.

Itxas soinua Musika Asteak 51 urte bete zituenLEKEITIO//Abuztuaren 7tik 11ra, Lekeitioko Andra Mari Elizan,Itxas Soinuaren Musika Astea antolatu zen. 51. urtea betetzenduen ekimena Lorenzo Sigurjon biolin jotzaileak eta Ineke He-llingman piano jotzaileak zabaldu zuten, eta hurrengo egune-tan ere hainbat musika saioz gozatzeko aukera egon zen.

XII. Nautika Egunak bazterrak girotu zituenLEKEITIO//Hutsik egin barik, Lekeitioko Estudiantina, Leki-tto Musika Banda, Itxaropena txistulari elkartea, Kantu Tai-lerra eta Aittitta Makurra Nautika Egunerako batu ziren.Abuztuaren 3an jarri zuten hitzordua. Zaletxuak Kultur El-kartearen eskutik, musika hegal guztietara zabaldu zen.

ABUZTUA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >44


Arrantzaleek atunaren kuota iaosoa amaitu zuten LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU //Abuztuaren 23rako, Kantauri-ko baxurako ontziek kuotaren%90 harrapatu zuten, nahizeta kuota aurreko urtekoa bai-no %10 handiagoa izan. On-darroan, adibidez, 560.000kilo harrapatu zituzten.

Saturraran hondartza zarratuta egon zenMUTRIKU//Abuztuaren 13an eta 14an, Saturraran hondartza za-rratu zuten, kutsaduragatik. Aurreko egunetan euria eginzuen, eta, ustez, saneamendu sareak gainezka egin, eta, ibaienbidez, kutsadura hondartzetaraino heldu zen. Bi egunotan, Ge-tariako eta Zumaiako hondartzak ere zarratuta egon ziren.

Robotika ikastaroaantolatu zuten gazteentzatMUTRIKU // Aurreko urteetanGazte Robotika egitasmoakeduki zuen arrakasta kontuo-an hartuta, abuztuan, roboti-ka eta marrazketa zientifiko-an barneratzeko tailerrakprestatu zituzten haur etagazteentzat.

Hiru gazte, epaiketa zain, ‘G7 Ez’ margoketa zela etaONDARROA // Abuztuan, On-darroako barra muturrean,pintaketa agertu zen, G7akMiarritzen egitekoa zuen gai-lurra zela eta. Ertzaintzak in-guruan zeuden hiru gazteidentifikatu zituen, eta epai-keta zain geratu ziren, pinta-ketak egitea leporatuta.

Sakabanaketaren salaketahondartzetara eroan zuten LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU// Etxerat elkarteak antolatuta, eta urterokoohiturari jarraituaz, Euskal Herriko hondar-tzetan elkarretaratzeak egin zituzten, abuz-tuan. «Dispertsio politikaren amaiera exiji-

tzen dugu; euskal preso eta iheslari politi-koak, behingoz, etxean eta bizirik nahi ditu-gulako», esan zuten. Eskaera Lea-Artibai etaMutrikuko hondartzetara ere eroan zuten.

Baserria kalera eroan zutenONDARROA// Lea-Artibaiko Landa Garapen Elkarteak antola-tuta, abuztuaren 3an, Nekazaritza azoka egon zen, ItsasaurrePlazan. Era horretara, andramarien bezperan, ondarruta-rrek eta bisitariek baserritarren produktuak eta artisautza la-nak eskuratzeko aukera eduki zuten, jai giroan.

LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Abuztua 45› ›�›�›�//


IRAILA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >

Galizia eta Euskal Herria, ospakizun batean batuta ONDARROA // Galiziako eta Euskal Herrikohainbat agintari batu ziren, Ondarroako Ga-lizia Etxearen 50. urteurrena ospatzeko eki-taldietan. Era horretara, Galizia Etxekoeimende erdi herri bietako kultura uztartzenaritu izana eskertu nahi izan zioten. Irailean,

Galizia Etxeak hiru eguneko jaia prestatuzuen. «Modu horretan, herriari azken 50 ur-tean eman digun babesa eskertu nahiko ge-nioke», adierazi zuten antolatzaileek. Musi-kak eta dantzak leku berezia hartu zuten, etaemanaldiak herri osora zabaldu zituzten.

Musika eskolak seigela berri estreinatuzituen LEKEITIO //Lekeitioko MusikaEskolaren erabiltzaileek gelaberriak aurkitu zituzten ikas-turtea hasi zenerako. Era be-rean, gelak hosgabetu egin zi-tuzten. Egindako aldaketeiesker, ikasle guztiak eraikinberean batu zituzten, Nautikaeskola erabili beharrik barik.

Eskola handitzeko lanei ekin zieten BERRIATUA //Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak eskola han-ditzeko proiektua onartu zuen. Barrakoiak ipini zituzten, han-txe eman behar zituzten-eta eskolak, eraikina berritzen zutenbitartean. «Eskolak egon litezkeen eskaeretara moldatuta ego-teko premia zeukan», adierazi zuen Jon Arriola alkateak.

John Tracyk arbasoen herria bisitatu zuenONDARROA //John J. Tracy Boeing aeronautika enpresakopresidenteorde izandakoa Ondarroan egon zen. Turismo Bu-legoko ordezkarien eskutik, amona Maria Angeles Martinezde Alegria Zelaiaren jaioterria ezagutzen egon zen. Bisitarenostean, Zunbeltz Bedialauneta alkateagaz batu zen.

46


LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Iraila 47

Andra Mari elizakoasteguneko mezak,kolokanONDARROA // Andra Mari eli-zako ordezkariek asteguneta-ko mezak lekuz aldatzeko au-kera aztertu zuten. Horrela,mezak Kalapitxi haurtzainde-gian emateko aukera ikustenari zirela aurreratu zuten.«Astegunean jende gutxi ba-tzen da; eta eliza zabaltzeagastu handia da. Orain, gaine-ra, negua datorrela eta, bero-gailuak piztu beharra egotenda, eta, arrazoi horregatik,gastua handitu egiten da»,adierazi zuten. Hala eta guztizere, Kalapitxi erabili ahal iza-teko, epe motzean, lokala ego-kitu behar zutela esan zuten.Aldaketak aldaketa, hiletaketa asteburuetako elizkizu-nak, hau da, zapatu iluntzeta-ko eta domeka eguerdietakomezak, herriko parrokian egi-ten jarraituko zutela aurrera-tu zuten elizako iturriek.

Euskal Diasporaren Eguna, Ispasterren.

Euskal diasporak transmisioanegindako lana goraipatu zutenISPASTER //

Diasporaren egunean, EuskalHerriaren izaeramigratzaileagogoratu zuten

Irailaren 8an, Euskal Dias-poraren Eguna ospatuzuten, Ispasterren. IñigoUrkulu lehendakariak Eus-kal Herria kanpoalderairten izan den garaiak go-goan hartu zituen. Euskaldiasporaren lana aintzate-tsi zuen lehendakariak.«Gure kultura, tradizioaketa hizkuntza belaunaldi-rik belaunaldi iraunarazi

dute Euskaditik milakakilometrotara», adierazizuen. Era berean, esker onaadierazi zuen euskal komu-nitatearenganako, «sus-traiak eta Euskadirekikolotura mantentzearren».Bestalde, bere esanetan,Euskadiren izaera migra-tzailea kontuan hartuta,beste herrialde batzueketorkizun hobearen bilaegindako bidearen aurrean«ezin da beste alde baterabegiratu».

Kanpoko sareaIspasterren eman zituztendatuen arabera, 191 EuskalEtxe daude, 25 herrialdebaino gehiagotan banatuta.

«Sare sendoa eta eraginko-rra» eratuta dagoela nabar-mendu zuen Urkulluk,«sare sustraitua eta Euska-direkin zubigintza egitenduena». Ispasterko ekitaldian, bes-teak beste, dantza, antzerkieta musika ikuskizunez go-zatzeko aukera egon zen.Horrez gain, euskal diaspo-raren gaineko erakusketaere inauguratu zuten. IñigoUrkullu lehendakariagazbatera, hainbat lagunekparte hartu zuten: institu-zioetako ordezkariek, Is-pasterko alkate Garbiñe Sa-enz de Buruagak eta Ispas-terko diasporari lotutakohainbat lagunek.

› ›�›�›�//


Arrantza lehiaketak 21 urte bete zituenONDARROA //Arrigorri Itsas Arrantza elkarteak antolatuta, 21.Umeen Arrantza Lehiaketa egin zuten, Zubi Barritik kai mutu-rrera bitarteko eremuan. 4tik 14 urtera arteko 271 ume eta gaztebatu ziren, arratsalde pasa. Asko eta asko, ondarrutarrak, bainabaita beste herri batzuetakoak ere; Lea-Artibaitik kanpokoaktartean, Azkoitia, Santurtzi, Bilbo eta Zornotzatik etorri zirenakere batu ziren eta.

Topaketak doinuz bete zuen herriaONDARROA //Bilbo, Santurtzi, Barakaldo, Eibar eta Debako txis-tulariak Ondarroara etorri ziren, denak batuta Txistu Eguna os-patzeko. Ondarroako kaleak doinuz jantzi zituzten, txistua ba-lioan jartzeko. Iparkalen hasita, Alde Zaharretik ostera egin etaItsasaurren amaitu zuten ekimena.

31. Ziortzako Kontzertuak antolatu zituztenZIORTZA-BOLIBAR //Irailean, Euskal Herriko eta nazioartekogoi mailako musikariek Ziortzako Monasterioa izan zutenagertoki Ziortzako Kontzertuen 31. ekitaldian. Aukera horriesker, besteak beste, biolontxeloaz, pianoaz eta oboeaz goza-tzeko aukera eduki zuten ekimenerako gonbiteari erantzunziotenek. Ziortzako Kontzertuak asteburu bitan egin zituz-ten: irailaren 14an eta 15ean; eta 21ean eta 22an.

363 umek olatua hartu zutenMENDEXA //Arrakastaz ospatu zen Artzabal Surf Elkarteak an-tolatutako Surf Eguna. 363 ume eta gaztek surf ikastaroak, tai-lerrak eta musika eduki zituzten egun osoko egitarauaren bai-tan. Andoni Bastarrika artista azpeitiarrak hondarrezko izur-dea egin zuen, itsasoaren kutsadura salatzeko.

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZAIraila›�›�›� 48 //


49//Iraila›

Eraso sexistak salatu zituzten elkarretaratzeen bidezLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU //Irailaren 21ean,Mutrikun -argazkian-, elkarretaratzea eginzuten, herrian izandako eraso sexista sala-tzeko eta indarkeria sexistarekiko gaitzes-pena adierazteko. Markina-Xemeinen erebatu ziren, kasu hartan, irailaren 26an, eta

Bagaittun emakume talde feministak deitu-ta. Egun haietan herrian egon ziren erasosexistak salatu zituzten elkarretaratzearenbidez. Era berean, irailaren 20an,Ondarroako Alameda morez argiztatuzuten, «larrialdi feminista aktibatzeko».

EHUren ikastaro batantolatu zuten,lehenengo biderLEKEITIO //Irailean, LekeitioEuskal Herriko Unibertsitate-aren egoitza izan zen. Bi adi-tuk, hain zuzen ere, Oskar Al-varez Gila historialari eta ira-kasleak eta Koldo SanSebastian kazetari eta idazle-ak, EHUren udako ikastarobat eman zuten, Kultur Etxe-an, bi egunean: irailaren 9aneta 10ean. Una guerra desdelejos. La diaspora vasca y laPrimera Guerra Mundial ize-nagaz antolatutako ikastaro-an, Lehen Mundu GerranAmeriketako euskal kolonie-tara joandako euskaldunenmobilizazioaren testuingurusoziologikoak eta ideologiko-ak aztertu zituzten. Era bere-an, mugimendu horrek eus-kaldunengan izandako eragi-na hausnartu zuten.

Jolaslekua berritu zutenONDARROA //Zaldupe Eskola Publikoko jo-lastokiaren atzeko aldean zeuden ziburuakaldatu zituzten. Udalak aurreratu zuen di-rua, baina Eusko Jaurlaritzako HezkuntzaSailak %60 ordainduko zuela argitu zuten.

Urko ibaia garbitu zutenETXEBARRIA //Zabor ugari batu zuten etxe-barritarrek herria zeharkatzen duen Urkoibaian. Herriko guraso elkarteak eta gazteasanbladak antolatuta, plastikoen ingurukokontzientziazio asteburua eduki zuten.



URRIA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >

Azokazaleek ez zuten hutsik egin Urriko Azokan MARKINA-XEMEIN //Aurreikuspenak beteta,36. Urriko Azoka Nagusiak ehunka lagunbatu zituen Markina-Xemeinen, asko etaasko eskualdeko beste herri batzuetatik jo-andakoak. Posturik postu, berdurak erosi,taloa jan eta animaliak ikusteko aukera egon

zen. Lehiaketei dagokienez, alde batetik,Euskadiko Bolnda Txapelketako izko onena-ren saria eskuratu zuen Ismael Arriola mar-kina-xemeindarraren Oligok, eta, beste aldebatetik, Orioko Langak ganadutegi onena-ren saria lortu zuen.

Emakumea eta EuskalPilota erakusketazabalik egon zen ZIORTZA-BOLIBAR // Aldun-diak Emakumea eta EuskalPilota erakusketa zabalduzuen, uztailaren 24tik urria-ren 27ra. Emakumeek kirole-an edukitako parte hartzeaikusarazi nahi izan zuten.Erakusketaren hiru atal eskai-ni zituzten: sakea, tanto kopu-rua eta kantxa.

676 lagun batu ziren ermitarik ermita ibiltzekoAULESTI //Erroturik dagoen mendi martxa da Ermitarik ermita,eta urriaren 19an ere lagun asko batu ziren hamalaugarrena egi-ten zuen hitzorduari eutsi eta ibilbide luzea, berezia edo laburraegiteko. Martxa hasi aurretik, 585 lagunek zeukaten izenaemanda, eta plazan bertan 91 lagun gehiago animatu ziren.

Frontoiak 60 urte bete zituenMUNITIBAR //Harrobi sendoagaz heldu ziren munitibarta-rrak frontoiaren 60. urteurrenaren urtemugara, ingurukoherrietako hamaika zestalari bertan hasten dira-eta joka-tzen. 1959an eraiki zuten, udaleko paperetan agertzen denlehen aipamena 1955. urteko ekainekoa bada ere.

50


LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Urria 51

Ur Patzuergoak ur kontsumoa jaistea eskatu zuenLEA-ARTIBAI //Artibai ibaia-ren ur maila baxula zela eta,Bilbao Bizkaia Ur Patzuergo-ak uraren kontsumoa murriz-tea eta mugatzea gomendatuzien zortzi udalerriri, hain zu-zen ere, Markina-Xemein,Etxebarria, Aulesti, Amoroto,Ondarroa, Berriatua, Muniti-bar eta Ziortza-Bolibarri. Era-kundeak ondoko jarduerakgalarazotzeko eskaria eginzien zortzi udalei: igerilekuakbetetzea edo ura berriztea;ibilgailuak garbitzea; eta pa-tioak, plaza txikiak eta antze-ko espazio pribatuak garbi-tzea. Era horretara, bizilagu-nei «erantzukizunezjokatzeko» dei egin zien, ere-mu pribatuan ura zentzuzerabili zezaten. OndarroakoUdalak, bere aldetik, berehalaadierazi zuen behin-behine-ko neurriak hartuko zituela.

Erraldoien eta buruhandien kalejira, Zubi Zahar ikastolak Marabilli sormen festibalaren barruan egindako ekimena.

Literatur amuak eta Marabilli,kultur eskaintzez gainezka ONDARROA //

Ekimen ugarirenbitartez, artediziplina ugariplazaratuzituzten

Hil hasieran Marabillireneskutik eta amaieran Lite-ratur Amuak ekimena tar-teko zela, urrian, Ondarroakultur ekimenez gainezkaegon zen. Giro aparteangauzatu ziren V. MarabilliSormen Festibaleko ekin-tzak. Urtero modura, ma-nuelistek eskaintza zabalaprestatu zuten. Areto itxie-tan modura, kalean ere

prestatu ziren ekimenak,eta berritasunerako tarteaere egon zen. Izan ere,estreinako, Marabilli filmlaburren lehiaketa antolatuzuten. 11 lan taldek partehartu zuten; «sekulakokopurua, lehenengo biderizateko», adierazi zutenantolatzaileek. Bi urtetikbehin prestatzen den eki-menak erantzun ona izanzuen, beste behin.

Euskal sorkuntzaMarabillik modura, goza-men ederra eskaini zuen Li-teratur Amuak jaialdiakere. Urriaren azkenak etaazaroaren lehen egunakegitarau bakarrean sartuta,

diziplina askotako euskalsortzaileak eta artistak batuzituen.Zortzigarren urtea izan

zuen Literatur Amuak eki-menak. Hamar ekintzekosatu zuten egitaraua, etabatzuen eta besteen bidez,literaturari euskarari etaikus-entzunezkoei lekueman nahi izan zien Onda-rroako Udalak. 2019an, besteak beste,

Jon Fernandez kazetari on-darrutarrak egindako iker-keta baten berri eman zu-ten, kofradia zaharrean;hain zuzen ere, herriko gaz-teek sare sozialetan zituz-ten hizkuntza ohituren gai-nean egindakoa.

› ›�›�›�//


Udal musika eskola berria zabaldu zutenMARKINA-XEM EIN //Behar guzti-guztiak amaituta, urriaren18an inauguratu zuten Markina-Xemeingo Udal Musika Esko-laren egoitza berria. Arretxinagako Xemeingo udaletxe zaharraizandako eraikinean jarri zuten eskola berria, eta espazioa eza-gutzeko, ate ireki musikatuak egin zituzten. Xemeingo udale-txe zaharra izandako eraikina eraberritzeko beharrak 2016anhasi zituzten.

Hondakin Uren Araztegiaren lanak, atzeratutaMUNITIBAR //Bilbao Bizkaia U Patzuergoak prest jarri zituenHondakin Uren Araztegiaren instalazioak eta makineria, bainaargitu zuenez, aurreikusten zuenaren kontra, 2020ko udan ipi-niko zuen martxan, urte berriko lehen hilabeteetan instalazioagarbitu, saneamendurako sarea sartu eta probak egin ostean.

Emakumeen garrantzia, horma-irudiraBERRIATUA //Prozesu parte hartzaile baten bitartez, eta Berri-txuko Neskak taldearen ekimenez, irailetik urrira bitartean,hainbat belaunalditako jendea batu, eta denen artean horma-irudi bat egin zuten, emakumeek Berriatuan eduki duten ga-rrantzia azpimarratzen zuen horma-irudia. Ekimenean, ha-mabost lagunek parte hartu zuten, eta Irantzu Lekue artistagasteiztarraren laguntza eduki zuten.

Alkoleako tunela alderik alde zabaldu zutenMUTRIKU //Alkoleako tunela (106 metroko luzerakoa) erabatzulatuta geratu zen, urriaren 22an. Horrela, tunelaren arbelharrizko azken metroak mailu pneumatikoaren laguntzare-kin hondeatu zituzten. Xanpain botila eskuetan, tunela alde-rik alde zabaldu zutela ospatu zuten.

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZAUrria›�›�›� 52 //


53//Urria›

Europako Ondare jardunaldiak, ekimenez gainezkaLEA-ARTIBAI //Europako OndarearenJardunaldiaren baitan, euskal dantza tradi-zionalen gaineko erakusketak antolatuzituzten, Berriatuako Goikolau aretoan etaMarkina-Xemeingo erakusleihoetan. Azkenherri horretan, gainera, bisita gidatua ere

antolatu zuten, gaiaren inguruko datugehiago emateko. Beste alde batetik,Aulestin, Ezetz Igerri! herriaren gainekolehenengo lehiaketa antolatu zuten, partehartze zabalagaz. Herriko ondarea erahorretara plazaratu nahi izan zuten.

Jabekuntza eskolekproposamen berriakekarri zituztenONDARROA //Udalak emaku-meentzako Jabekuntza Esko-la antolatu zuen. Beste urtebatez, hainbat arlo jorratu etabeste hainbat esparru ukitze-ko aukera eman zuten, femi-nismoa lantzen jarraitzekozereginean. Urritik ekainerabitartean, ondoko gaiak sa-kontzeko proposamena eginzuten: kultura berdefinitzea,emakumeen osasuna etamunduko emakumeekin el-kartasuna. Horrela, Etxelilan,hainbat esparrutako ikastaro-ak eman zituzten, hamabi,guztira. «Jabekuntza Eskolenbitartez, emakumeen partehartzea sustatu nahi da, etabizi dituzten desberdintasunegoerak azaleratu», adierazizuen Irina Alkorta Berdinta-sun zinegotziak.

Jatorri aniztasuna, webgunean ONDARROA //Udalak Jatorri Aniztasuna Zen-bakitan izeneko webgunea aurkeztu zuen.Atari digitalaren bidez, jatorri aniztasuna-ren gaineko datuak, grafikoak eta taulakkontsultatzeko aukera zabaldu zuen.

Ibilbidean pausoak emanezLEA IBARRA //Adin guztietako 223 ibiltarikegin zuten Lea Ibilbideko IX. Martxa. Bi ibil-bideren artean aukeratu ahal izan zuten: lu-zea eta laburra. Ekimenean, batez ere Leaibarreko bizilagunek parte hartu zuten.



AZAROA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >

Antzerkizaleek gosea asetu zuten Antzerkiaz Blai!-n MUTRIKU //Hamar lan taularatu zituzten,azaroaren 8tik abenduaren 15era bitartean,Antzerkiaz blai! jaialdiaren barruan. Bosttalderen artean, adin tarte guztiei zuzendu-tako ekimenak eskaini zituzten. Emanaldiguztiak Zabielgo ganbarako agertokian izan

ziren, eta abenduaren 1eko emanaldia ken-duta, Txalo produkzioaren Rita, beste guz-tietan, sarrera doakoa izan zen. Goizeko Iza-rra Mutrikuko antzerki taldeak, urtebetekoetenaren ostean, bi antzezlan prestatu zi-tuen ekimenerako.

Herriaren gainekodokumentala,Internet-en AMOROTO// Amoroto sortu ze-netik 500 urte bete zirenean,Amoroto, ginena eta garena,ahotik bihotzera dokumenta-la Internet-en ikusgai jarri zu-ten, Argiaastekariaren Vimeoplataformaren kanalean, he-rriaren azkenengo 80 urteeta-ko bilakaera jasotzen zuenikus-entzunezkoa.

Emakume baserritarrei ahotsa eman zieten MENDEXA//Erroa eta geroadokumentala proiektatu zuten, aza-roaren 23an, Mendexako udaletxeko ganbaran, Sorgintxuarraklan taldearen lana. Egileen artean zegoen Maribi Ugarteburu,eta aurkezpenean ere parte hartu zuen. Mendexako Uskola ba-serriko Hilari Laka dokumentalerako elkarrizketatu zuten.

Bizi-bizi agertu zen azken Katu BaltzaLEKEITIO //Hamasei urtean Lekeitioko udazkenak giro onezbete zituen Katu Baltz egunak, eta 2019an ere ez zuen hutsikegin. Hala eta ere, azkena izango zela aurreratu zuten, anto-latzaileen kopurua asko jaitsi zelako. Gainera, 2019an taber-nari elkartearen babesik gabe geratu zirela esan zuten.

54


LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Azaroa 55

Udalari agindu zioten Txomin Agirre28 botatzeaONDARROA // OndarroakoUdalak bere gain hartu beharizan zituen Txomin Agirre28ko eraikina botatzeko gas-tuak. Epailaren aginduz, be-harrak «ahalik eta arinen»egin behar zituela esan zuen.Aureratu zutenez, eraisketak300.000 euro inguruko kos-tua izango zuen. Txomin Agi-rre kaleko 28 zenbakiko par-tzela, berpartzelazioa egin os-tean, 2005ean atera zenenkantera, eta udal ordezka-riek esan zutenez, prozesuhori txarto egin zen. «42 me-tro koadroko zoru publikoaatera zen enkantera, eta horiez da legezkoa», adierazi zu-ten. Bestalde, Txomin Agirre28an bi partzela batu zituzteneraikina egin ahal izteko, etaAlde Zaharrean hori egitea le-gez kanpokoa da, PERIk dioe-naren arabera.

42. Euskal Zine Bileraren sari banaketa ekitaldia.

Oñederraren ‘Lursaguak’,Urrezko Antzarraren jabe LEKEITIO //

Azaroaren 25etik28ra, 20 lan ikusiahal izan ziren 42. Euskal ZineBileraren baitan

Euskal zine bileraren zuta-beak sendotzeko konpro-misoa hartu zuten 2019kohitzorduaren aurkezpene-an. Lan asko aurkeztu zi-ren, 57, eta haietatik 20aukeratu zituzten.xxxxxxxSariei dagokienez, FilmOnenaren Saria (UrrezkoAntzarra) Izibene Oñe-derrak zuzendutako Lur-saguak lanak eskuratu zu-

en; Mikele Landak zuzen-dari onenaren saria (Zila-rrezko Antzarra), Heldu fil-marengatik; gidoi onena-ren saria, Josu Martinezek,Anti lanarengatik eta Ikus-leen Saria Lekeitioko Az-kue ikastolako DBH2koikasleek, Ouija filmarenga-tik.

«Erronka handia»Epaimahaia hauek osatzenzuten: Kepa Errasti aktoreeta gidoigileak, Lara Izagi-rre zuzendari eta ekoizleaketa Igor Rezola artista etairakasleak.Hirurek adierazi zuten

«erronka handia» hartu zu-tela. Beste alde batetik, ira-

bazleak ezeze, 42. EuskalZine Bileran parte hartu zu-ten gainontzeko zinegileguztiak ere zoriondu nahiizan zituzten, «aurkeztuta-ko lanetan erakutsitako ka-litate handiagatik». Ikusle-entzat ere eduki zituzten lo-oreak, asko batu ziren eta. Benito Ansola saria Oier

Fuentesen Emisio etenakproiektuarentzat izan zen.Saria Euskaltzaleen Topa-guneak ematen du, bi urte-tik behin, eta horri esker,filma garatu ahal izango du.Horrez gain, Euskal Zine-maren Begirada Saria emanzioten Juanmi Gutierrezzuzendari errenteriarra ze-nari.

› ›�›�›�//


Eguneko Zentroak urtea bete zuenMUTRIKU // Eguneko Zentroaren erabiltzaileek era berezian os-patu nahi izan zuten urbetetzea. Azaroaren 11n, bazkaritan batuziren erabiltzaileak eta zentroko langileak, eta egunari koloreaemateko brindisa ere egin zuten. Aintzane Uriguen zentrokozuzendariak azkenengo urteko esperientzia «oso positiboa»izan zela adierazi zuen. Gaineratu zuenez, erabiltzaileen aktibi-tatea eta autonomia sustatzeko ekimenak egiten zituzten.

Lorak Esther, Lea-Artibaiko erakusleiho onenaONDARROA //Ondarroako Lorak Esther dendak irabazi zuen Le-artibai Garapen Agentziak antolatutako Lea-Artibaiko XI. Era-kusleiho Lehiaketa. Establezimenduko arduradunek 300 euro-ko saria eskuratu zuten. 2019ko gaia Gaua eta arimak izan zen,eta hamalau dendek parte hartu zuten.

Euskal Herriko Hiru Txirlo zaleak, bertoraMARKINA-XEMEIN // Markina-Xemeinen amaitu zen EuskalHerriko 30. Hiru Txirlo txapelketa, azaroaren 16an. Antola-tzaileek esan zutenez, «kopuru ederrak» parte hartu zuen fi-nalean: 69 bolari batu ziren denetara. Txapelketako azken jar-tunaldian lortutako emaitza onari esker, sailkapen orokorre-an bigarren poastua eskuratu zuen MX3T taldeko LanderOdiaga markina-xemeindarrak.

Erroak loran, herri nortasunaren aldarriBERRIATUA //Erroak Loran ekimenak, beste behin, berriatua-rren nortasuna plazaratu zuen. Goikolau Kultur Elkarteak270 lagun inguru batu zituen Mendibarraen frontoian, egunbeteko ospakizunean. 2019an, Sarats dantza taldea omenduzuten. Besteak beste, nesken aurreskua eskaini zuten.

2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZAAzaroa›�›�›� 56 //


57//Azaroa›

Azaroaren 25eko aldarriak kalean ozen entzun zirenLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU // Azaroaren25ean, Emakumeenganako IndarkeriarenAurkako Eguna zela eta, hainbat ekitaldiegin zituzten, herririk herri, indarkeriamatxista salatzeko. Elkarretaratzeak eginzituzten Aulestin, Berriatuan, Etxebarrian,

Lekeition, Markina-Xemeinen, Mendexan,Munitibarren, Mutrikun, Ondarroan(Andrabandarekin) eta Ziortza-Bolibarren.Mutrikun, manifestazioa ere egin zuten.Azaroaren 28an, Ondarroan, Beldur Bariksariak eman zituzten (argazkian).

Janari bilketa erraldoia egin zutenGabonen atarianLEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU //Urtero modura, Gabonen ata-rian, janari bilketa nagusiaegin zuten Bizkaiko eta Gi-puzkoako Elikagaien Ban-kuek, azaroaren 22an eta23an, eta, deialdiari erantzunzioten berriatuarrek, lekeitia-rrek, markina-xemeindarrek,mutrikuarrek eta ondarruta-rrek. Batez ere, oinarrizko eli-kagaiak jaso nahi izan zituz-ten, hala nola, olioa, kontser-bak, kakaoa, lekaleak etaazukrea. 2019an, Ondarroakoeta Berriatuko bilketa zalan-tzan egon da, Danonartin el-kartekoek, behin-behinean,jarduna bertan behera uzteaerabaki zutelako. Baina bo-luntarioak batzeko batzar ire-kia antolatu zuten; bai eta tal-dea osatzea lortu ere.

‘Kirrixki’ arrantzaontzia erre zenONDARROA //Azaroan, Ropesa enpresako Ki-rrixki ontzia erre zen Pasai Donibane Zama-kona ontziolan. Abordatze bat jasan ostean,konpontzera eraman zuten, eta ezagutzen ezziren arrazoiengatik su hartu zuen.

Fair Saturday, Izarbideanen aldeMARKINA-XEMEIN //Bederatzi talde, abeslarieta musikarik parte hartu zuten Fair Satur-day ekimenean, Izarbidean elkartearenalde. Ekitaldia azaroaren 30ean izan zen,Mertzedeko elizan, doan.



Berriatuan jokatu zen 2019ko BanakakoaBERRIATUA// Mendibarren pilotalekuak har-tu zuen Jai Alai Tour Banakako Zesta-PuntaLehiaketa, abenduaren 13an, Munduko Pi-lota Batzarrak antolatuta. Mikel Plaza Be-rriatuko Zesta Eskolako arduradunak, berealdetik, gogoratu zuen urte askoan Berria-

tuan profesional mailako txapelketarik ezzela egon. Argazkian, ezkerretik eskumara,Mikel Plaza Berriatuko Zesta Eskolako ardu-raduna, Jon Arriola Berriatuko alkatea etaKepa Arroitajauregi Munduko Pilota Batza-rraren zuzendari teknikoa, aurkezpenean.

Etorkizunak Bizkaikodantzarien esker onajaso zuen LEKEITIO //Etorkizuna dantzataldeak Bizkaiko DantzarienBiltzarraren esker ona jasozuen, abenduaren 3an, Bilbo-ko BBK aretoan egin zen saribanaketa ekitaldian. Aitortza-gaz, Eguzki dantza zaindu etamantentzeko egindako lanaeskertu nahi izan zioten. Eki-taldian, lekeitiarrek AndrenAurreskua dantzatu zuten.

Ahaztuen oroimena senideekin batu zenETXEBARRIA// Ahaztuen oroimena taldeak deituta, batzarraegin zen abenduaren 1ean, Etxebarrian, Erorien Haranean seni-deak zituzten edo izan zitzaketen eskualdeko familiekin, guzti-ra, bederatzi. «Daukagun informazioa partekatu dugu, familiekdakitena zein geuk aurkitu duguna», azaldu zuten.

Mijoa erreka saneatzeko dirurik ezMUTRIKU// Eguzkik salatu zuenez, Eusko Jaurlaritzak ezzuen beteko Mijoa erreka saneatzeko emandako berba, ezzuen-eta 2020ko aurreikuspenetan sartu. Talde ekologistakgogoratu zuenez, otsailean Iñaki Arriola Ingurumen Kon-tseilariak Mijoa saneatzeko konpromisoa hartu zuen.

ABENDUA 2019 URTEKARIA - LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA >58


Errefuxiatuen kanpalekuetara joanziren, SahararaLEA-ARTIBAI // Ondarroatiketa Lekeitiotik, Saharako erre-fuxiatuen kanpalekuetarajoan ziren. Hain zuzen ere,Ondarroako Yaalah elkartekokideak eta Lekeitioko CampoOptikako Batirtze Uribe Mea-be joan ziren Saharara. Erahorretara, beste behin, Lea-Artibaiko herritarrek elkarta-sun bidaia egin zuten, aurre-ko egunetan zabaldu ziren al-bisteei aurre eginez. Izan ere,Espainiako Gobernuko Atze-rri Ministeritzak errefuxia-tuen kanpalekuetara ez bi-daiatzeko gomendioa eginzuen (Tinduf ingurura). Denadela, ondarrutarrek zehaztuzutenez, Bir Ganduz proiek-tuari jarraipena ematera joa-tea erabaki zuten. Era beran,Lekeitioko Campo OptikakoBatirtze Uribek ere konpromi-soari eutsi zion.

Irudi berrituagaz etorri zen54. Durangoko Azoka

LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKU //

Lea-Artibai eta Mutrikukoartistek lekua eduki zuten sormen plazan

Durangoko Azoka Lea-Artibai eta Mutri-kuko artisten plaza ere izan zen, bestebehin. Eskualdeko artistek berritasunakerakutsi zituzten, hainbat diziplinatan.

Liburugileen artean, hauek aurkitu ahalziren: Iker Badiola (Ondarroa): Giza histolo-gia medikoa (Euskal Herriko Unibertsita-tea); Leire Bilbao (Ondarroa) eta beste hain-bat egile. Lo polotolo: lotara joateko ipuinak(Alberdania). Dejabu panpin laboraregia.Francoren bilobari gutuna – Ander Lipusmarkina-xemeindarra tartean da – (Susa,

EHAZE-Antzerkizale elkartea ). Miren AgurMeabe (Lekeitio). Katta ehizan (Elkar),Kattaren urtebetetzea (Elkar) eta Malkoak(Ttartalo). Txakur gorria. Errealitateak(Txakur gorria) eta Ilusio izpi bat! Baloreak(DeepSoda) –Taldeko kidea da NereaIbarzabal markina-xemeindarra–. KirmenUribe (Ondarroa). 17 segundo (Susa).Harkaitz Jauregi eta Adur Larrea. Antzaraeguna (Txalaparta), Santi Brouard lekeitia-rrari buruzko argitalpena. Musikan,Mutrikuko Garoa eta Saia Goaitek etaOndarroako Gatz eta Keu Agirretxeak lanakaurkeztu zituzten. XXXXXXXXXXXXXXX Bestalde, bertoko artistek lanak sinatuko

zituzten, zuzenekoak eman eta hitzaldietanparte hartu.

LEA-ARTIBAI ETA MUTRIKUKO HITZA - 2019 URTEKARIA Abendua 59› ›�›�›�//

Durangoko Azokaren aurkezpena


urtekaria · Euskaraz jolastuta euskarari eupada ematen LEA-ARTIBAI// Herribixik Euskararen eupadea...

Documents

Transcript of urtekaria · Euskaraz jolastuta euskarari eupada ematen LEA-ARTIBAI// Herribixik Euskararen eupadea...