Euskarari buruzko jarrerak eta iritziak Nafarroan, Inkesta … · 2015. 2. 12. · AIZPURUA, J.:...

Euskera. 2013, 58, 1. 73-88. BilboISSN 0210-1564

EuskarariburuzkojarreraketairitziakNafarroan,InkestaSoziolinguistikoarenarabera

ActitudesyopinionessobreeleuskeraenNavarra,enbasealaEncuestaSociolingüistica

ComportementsetopinionssurlelanguebasqueenNavarre,selonl'EnquêteSociolinguistique

AttitudesandopinionsonBasqueinNavarra,accordingtotheSociolinguisticSurvey

AIZPURUA, JonHizkuntza Politikarako Sailburuordetzako Plangintza eta Azterlan Zerbitzuko arduraduna

Noiz jasoa: 2014-09-01 Noiz onartua: 2014-09-30

Euskera 2013_1.indd 73 10/11/14 12:29

74 AIZPURUA, J.: Euskarari buruzko jarrerak eta iritziak Nafarroan, …


Nafarren % 37,7 euskararen erabilera sustatzearen alde dago, % 27,8 ez alde ez aurka eta % 34,5 aurka dago. Azken 20 urteotan, euskararen alde daudenen ehunekoak 16 puntu egin du gora, eta beste horrenbeste egin du behera euskara sustatzearen aurka daudenenak. Ja-rrerari buruzko emaitzetan eragiten duen aldagai nagusietako bat hizkuntza-gaitasuna da. Izan ere, elebidunen artean % 88,7 daude euskararen erabilera sustatzearen alde eta erdal-dunen artean % 27,8.

Euskarari buruzko pertzepzioei dagokienez, Nafarroako biztanle gehienek (% 79) uste dute gizartean bi hizkuntza izatea ez dela arazo iturri eta ona dela umeek eskolan euskara ikastea (% 82).

Hitz-gakoak: Jarrera, pertzepzioa, euskara, erabilera, sustatu, hizkuntza-gaitasuna.

El 37,7% de los navarros esta a favor de impulsar el uso del euskera, el 27,8% ni a favor ni en contra, y el 34,5% esta en contra. En los últimos 20 años, el porcentaje de los que están a favor del euskera ha aumentado un 20%, inversamente proporcional a la disminución del porcentaje de los que estan en contra. Una de las variables que más inciden en este cambio es el de la competencia lingüística. El 88,7% de los bilingues esta a favor de este impulso, por sólo el 27,8% de los castellano parlantes.

En cuanto a la percepción del euskera, la mayoría de los habitantes de Navarra (79%) cree que en una sociedad coexistan dos lenguas no es fuente de conflicto, y que es bueno que los niños aprendan euskera en la escuela (82 %).

Palabrasclave: Actitud, percepción, euskera, uso, promoción, competencia lingüística.

37,7 % des Navarrais se disent prêts à favoriser l’usage de la langue basque, 27,8% ne sont ni pour ni contre et 34,5% sont contre. Ces 20 dernières années, le pourcentage de ceux qui se déclarent favorables a augmenté de 20%, cela étant inversément proportionnel à la dimi-nution du pourcentage de ceux qui se déclarent contre. L’une des variables qui joue un grand rôle dans ce changement est la compétence linguistique. 88,7% des bilingues est favorable à ce soutien, pour seulement 27,8% des hispanophones.

En ce qui concerne la façon de percevoir la langue basque, la majorité des habitants de Navarre (79%) croit qu’une société ou coexistent deux langues n’est pas une source de conflit et qu’il est bon que les enfants apprennent le basque à l’école (82%).

Motsclés: Attitude, perception, langue basque, usage, promotion, compétence linguis-tique.

Euskera 2013_1.indd 74 10/11/14 12:29

AIZPURUA, J.: Euskarari buruzko jarrerak eta iritziak Nafarroan, … 75


37.7 % of the inhabitants of Spanish Navarre are in favour of promoting the use of Bas-que, 27.8 % neither for nor against, and 34.5 % are against it. In the last 20 years, the per-centage of those in favour of Basque has increased by 20% in inverse proportion to the decrease in the percentage of those against it. One of the variables which have most influen-ced this change is that of language competence. 88.7 % of bilinguals are in favour of this initiative, as compared to 27.8 % of Spanish speakers.

As for how Basque is perceived, the majority of the inhabitants of Navarre (79 %) belie-ve that the fact that two languages coexist in society is not a source of conflict and that it is a good idea for children to learn Basque at school (82 %)

Keywords: Attitude, perception, Basque, use, promotion, language competence.

Euskera 2013_1.indd 75 10/11/14 12:29



Euskarari buruzko jarrerak eta pertzepzioak Nafarroan, inkesta Soziolin-guistikoaren arabera.

Saioan zehar erabiliko diren datuak Inkesta Soziolinguistikoan jasota-koak izango dira. Datu horietan oinarrituta, Hizkuntza Politikarako Sailbu-ruordetzak indize bat eratu zuen 1991n, euskara sustatzeari buruzko jarre-rak ezagutzeko. Indize horren araberako emaitza nagusiez gain, indizea eratzeko erabilitako galderen emaitzak banan-banan azalduko dira. Hala-ber, nafarrek euskarari buruz duten pertzepzioa ere jorratuko da.

Laburbilduz, 16 urte edo gehiagoko nafarren % 37,7 euskararen erabi-lera sustatzearen alde dago, % 27,8 ez alde ez aurka eta % 34,5 aurka dago. Azken 20 urteotan, euskararen alde daudenen ehunekoak 16 puntu egin du gora, eta beste horrenbeste egin du behera euskara sustatzearen aurka daudenenak. Jarrerari buruzko emaitzetan eragiten duen aldagai nagusietako bat hizkuntza-gaitasuna da. Izan ere, elebidunen artean % 88,7 daude euskararen erabilera sustatzearen alde eta erdaldunen artean % 27,8.

Euskarari buruzko pertzepzioei dagokienez, Nafarroako biztanle gehienek (% 79) uste dute gizartean bi hizkuntza izatea ez dela arazo iturri eta ona dela umeek eskolan euskara ikastea (% 82). Euskara gaztelania bezain abe-ratsa dela % 43k pentsatzen du. Azkenik, nafarren % 68k uste du euskara ez dagoela galtzeko arriskuan, baina % 59ri irizten zaio euskarak ez duela inoiz gaztelaniak duen indarra izango.

1. EuskararenegoerarenetabilakaerarenlaburpenaNafarroan

Hizkuntza-gaitasuna

V. Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, 2011n Nafarroan 16 urte edo gehiagoko biztanleriaren % 11,7 elebiduna da, % 7,5 elebidun hartzailea eta % 80,7 erdalduna. Eremu euskalduna da elebidunen ehunekorik eta kopu-rurik handiena duena (% 59,3 eta 30.000 pertsona, hurrenez hurren). Ere-

Euskera 2013_1.indd 76 10/11/14 12:29



mu mistoko elebidunak % 9,8 dira, hau da 29.000 pertsona. Eremu ez eus-kaldunak du Nafarroako elebidunen ehunekorik eta kopururik txikiena (% 2,3 eta 4.000 pertsona, hurrenez hurren).

Atzera begiratuz gero, hogei urtean 2,2 puntuko igoera izan du elebidu-nen ehunekoak. 1991n Nafarroako elebidunak % 9,5 ziren, eta orain % 11,7 dira. Era berean, elebidun hartzaileek gora egin dute, biztanleen % 4,6 izatetik % 7,6 izatera iritsi baitira azken hogei urteotan.

Elebidunen igoera batez ere eremu mistoan gertatu da (% 5,2tik % 9,8ra). Eremu ez euskalduneko elebidunak oso gutxi dira orain, % 2,3, eta duela hogei urte % 0,6 ziren. Eremu euskaldunean, aldiz, elebidunen ehunekoa bere horretan dago hogei urteotan, % 60 inguruan, alegia.

Elebidunen ehunekorik handiena gazteen artean dago. Gaur egun, 16 eta 24 urtekoen artean elebidunak % 20,8 dira eta 25 eta 34 urtekoen artean % 14,5. 35 urtetik gorakoen artean, aldiz, elebidunen ehunekoa % 10 edo txikiagoa da.

Euskera 2013_1.indd 77 10/11/14 12:29



Erraztasuna

Elebidunen multzorik handiena (% 47,9) hobeto moldatzen da erdaraz eus-karaz baino. Erdal elebidun gehienak eremu mistoan bizi dira (% 66). Lehen hizkuntzari dagokionez, gehienek (% 67) erdara izan dute lehen hizkuntza.

Nafarroako elebidunen % 25 euskaraz erdaraz baino hobeto moldatzen da. Euskal elebidun ia guztiek euskara izan dute lehen hizkuntza eta ia de-nak eremu euskaldunean bizi dira (hamarretik bederatzi).

Euskaraz eta erdaraz berdin moldatzen direnak elebidunen % 27,1 dira. Elebidun orekatuak eremu euskaldunean bizi dira gehienak, eta hamarretik lau (% 41) eremu mistoan. Elebidun orekatu ia guztiek euskara izan dute lehen hizkuntza (% 81).

Erabilera

Euskararen erabilerari dagokionez, 16 urte edo gehiagoko nafarren % 10,1ek euskara erabiltzen du neurri batean ala bestean:

a) % 5,5ek euskararen erabilera trinkoa egiten du, hau da, euskara er-dara beste edo gehiago erabiltzen du eguneroko jardunean.

b) Aldi berean, % 4,6k euskara erabiltzen du, baina erdara baino gutxiago.

Gainerako guztiek (% 89,8) erdara erabiltzen dute beti (% 87,4) edo ia beti (% 2,5).

Azken 20 urteotako bilakaera aztertuz gero, euskararen erabilerak ia ez du gorabeherarik izan Nafarroan. 1991 eta 2011 arteko aldeak puntu eta erdikoak edo txikiagoak izan dira kasu guztietan.

Erabilerari buruzko emaitzetan alde handiak daude eremu batetik beste-ra. Izan ere, euskara erdara beste edo gehiago erabiltzen dutenak, hau da, euskararen erabilera trinkoa egiten dutenak % 48,6 dira eremu euskaldu-nean, % 1,7 mistoan eta % 0,2 eremu ez euskaldunean. Horiez gain, euska-ra erabiltzen dutenak, baina erdara baino gutxiago, % 7,9 dira eremu eus-kaldunean, % 6,2 mistoan eta % 1,3 eremu ez euskaldunean.

Euskera 2013_1.indd 78 10/11/14 12:29



Nafarroan, etxeko erabilera zertxobait txikiagoa da gaur egun duela 20 urte baino. Euskara erdara beste edo gehiago erabiltzen zutenak % 6,6 ziren 1991n eta % 5,4 dira 2011n. Hala ere, esan behar da seme-alabekin eta neba-arre-bekin erabilerak gora egin duela (1,5 eta 0,8 puntu, hurrenez hurren).

Nafarroako biztanleen % 7,2k euskara erdara beste edo gehiago erabil-tzen du lagunekin eta % 7,1ek lagunekin. Azken 20 urteotan, euskara er-dara beste edo gehiago erabiltzen dutenen ehunekoak bere horretan jarrai-tzen du lagunekin eta hasi egin da lankideekin (1,7 puntu).

Eremu formalari dagokionez, euskara erdara beste edo gehiago % 6,4k egiten dute udal zerbitzukoekin eta % 4,9k osasun-zerbitzukoekin. Azken 20 urteotan, euskararen erabilerak gora egin du eremu formalean. Hala ere, 2001etik hona euskararen erabilera moteldu egin da, eta zenbait esparrutan atzera egin du.

Euskera 2013_1.indd 79 10/11/14 12:29



Nafarroakoeuskaldunarenezaugarrinagusiak

Orain arte emandako datuak kontuan hartuta, Nafarroako euskaldu-nen artean gehien nabarmentzen diren ezaugarriak definitzeko saiakera bat egingo dugu jarraian. Horrek ez du esan nahi, inondik inora, Nafa-rroako euskaldun guztiak jarraian azalduko ditugun bezalakoak direnik. Adinaren edota eremuaren arabera, esaterako, oso bestelakoak diren eus-kaldunak ere badira Nafarroan, Euskal Herriko gainerako guneetan ger-tatzen den bezala.

Nafarroako euskalduna gaztea da (% 41ek 35 urte baino gutxiago), eta Nafarroan bertan jaiotakoa (% 88). Hala ere, ez dago argi non bizi den (% 47 eremu euskaldunean eta % 45 eremu mistoan). Goi mailako batxilergoa (% 25) edo unibertsitate mailako ikasketak ditu (% 32). Ikasketak erdaraz egin ditu (% 50etik gora ikasketa maila guztietan), baina lagun asko ditu ikasketak euskarazko ereduetan egin dituztenak (% 40tik gora oinarrizko eta bigarren mailakoetan, eta % 31 goi mailakoetan). Euskara du lehen hizkuntza (% 47,5), baina bere inguruan gero eta gehiago dira lehen hizkun-tza erdara duten euskaldunak (25 urtetik beherako gazteen artean % 50etik gora). Erraztasun handiagoa du erdaraz euskaraz baino (% 47,9). Euskarari buruzko interes handia du (% 94), eta euskararen erabilera sustatzearen alde dago (% 89).

2. Euskararenerabilerasustatzeariburuzkojarrera

Nafarroako euskaldunak argi eta garbi azaltzen dira euskararen erabilera sustatzearen alde. Baina zein da nafarrek oro har euskararen erabilera sus-tatzearekiko duten jarrera? Galdera horri erantzuten ahaleginduko gara jarraian.

Euskararen erabilera sustatzeari buruzko jarrera ezagutzeko, euskarare-kin lotutako hainbat gairi buruz galdetu zaie Nafarroako biztanleei. Eman-dako erantzunekin tipologia bat eratu du Hizkuntza Politikarako Sailbu-ruordetzak. Tipologia horren arabera, Nafarroako biztanleak hiru

Euskera 2013_1.indd 80 10/11/14 12:29



multzotan sailkatu dira: alde daudenak, kontra daudenak eta ez alde ez kontra daudenak.

Nafarren % 37,7 euskararen erabilera sustatzearen alde daude, % 27,8 ez alde ez aurka eta % 34,5 aurka daude.

Nafarroan euskararen erabilera sustatzearen aldeko jarrerak 16 puntuko igoera izan du hogei urtean. Izan ere, 1991n euskal herritarren % 21,6 ze-goen euskara sustatzearen alde eta % 37,7 dago gaur egun.

Euskara sustatzearen aldeko jarrera askoz handiagoa da eremu euskaldu-nean (% 69), eremu mistoan (% 42,5) eta eremu ez euskaldunean (% 22,5) baino. Eremu euskaldunean nagusi dira alde daudenak. Eremu mistoan gehiago dira alde azaltzen direnak eta eremu ez euskaldunean gehiago aur-ka agertzen direnak.

Euskera 2013_1.indd 81 10/11/14 12:29



Adinari dagokionez, zaharren artean zertxobait handiagoa da euskararen alde agertzen direnen portzentajea (% 41,8), gazteen (% 38,9) eta helduen (% 35,3) artean baino. Azken 20 urteotan euskararen erabilera sustatzearen aldeko jarrerak gora egin du adin-talde guztietan.

Euskera 2013_1.indd 82 10/11/14 12:29



Bigarren atal honen hasieran esan bezala, jarrerari buruzko emaitzak Hiz-kuntza Politikarako Sailburuordetzak eratutako tipologia baten arabera atera dira. Baina interesgarria iruditu zaigu tipologia hori eratzeko erabili diren galderak zein diren eta bakoitzean jasotako erantzunak nolakoak izan diren azaltzea.

Lau galdera edo baieztapen egin dira, eta bakoitzaren aurrean bere burua kokatzeko eskatu zaio inkestatuari. Galdera edo baieztapenak eta emaitzak honakoak izan dira:

2.1. Ezinbestekoa da haur guztiek euskara jakitea

Nafarroako biztanleen % 48 haur guztiek euskara jakitea ezinbestekoa izatearen aurka azaldu dira eta ia beste horrenbeste (% 43) alde. Eremuaren araberako aldeak esanguratsuak dira: eremu euskaldunean % 72 alde azal-tzen dira, mistoan parez pare daude aldekoak eta kontrakoak (% 46na), eta ez euskaldunean erdia baino gehiago kontra dago ( % 57). Lau euskaldune-tik hiru (% 78) alde agertu dira eta erdaldunen erdia pasatxo (% 55) kontra.

Euskera 2013_1.indd 83 10/11/14 12:29



2.2. Administrazio publikoan sartzeko, beharrezkoa izan beharko litzateke euskara jakitea

Nafarroako biztanleen erdia baino zertxobait gehiago (% 53) Adminis-trazio publikoan sartzeko euskara jakitea beharrezkoa izatearen alde dago eta % 38 kontra. Eremuari dagokionez, euskaldunean % 77 eta mistoan % 56 alde daude. Ez euskaldunean, aldiz, kontra agertzen dira % 45. Hizkun-tza-gaitasunaren arabera, aldea handia da: euskaldunen % 91 alde daude, eta erdaldunen artean parekatuta daude aldekoak eta kontrakoak (% 45 eta % 44, hurrenez hurren).

Euskera 2013_1.indd 84 10/11/14 12:29



2.3. Nafarroan ikusi eta entzuten diren telebista eta irratiek programa gehiago izan beharko lituzkete euskaraz

Nafarroako biztanleen erdiak (% 50) uste du Nafarroan ikusi eta entzu-ten diren telebista eta irratiek programa gehiago izan beharko lituzketela euskaraz, eta herenak (% 32) ez du halakorik uste. Eremu euskaldunean eta mistoan gehiengoa dira alde daudenak (% 75 eta % 56, hurrenez hu-rren). Eremu ez euskaldunean, aldiz, gehiago dira kontra daudenak (% 46). Euskaldunen gehiengo zabala (% 91) alde dago, eta erdaldunen ar-tean aldekoak gutxiago badira ere (% 42), kontra daudenak baino gehia-go dira (% 38).

Euskera 2013_1.indd 85 10/11/14 12:29



2.4. Hobe da jendeak ingelesa ikastea euskara ikastea baino

Nafarroako biztanleen % 46k uste dute hobe dela jendeak ingelesa ikas-tea euskara ikastea baino. Aldiz, biztanleen % 36 baieztapen horren kontra daude. Eremu euskaldunean % 61 kontra azaldu dira, mistoan parez pare daude aldekoak (% 40) eta kontrakoak (% 42), eta erdaldunean erdiak baino gehiagok (% 58) hala uste du. Azkenik, euskaldunen % 78 aurka daude eta erdaldunen % 53 alde.

Euskera 2013_1.indd 86 10/11/14 12:29



3. Laburbilduz

Orain arte esandakoak laburbilduz:

1. Nafarroan, oro har, gehiago dira euskararen erabilera sustatzearen alde daudenak aurka daudenak baino.

2. Gainera, azken 20 urteotan hazi egin da euskararen erabilera susta-tzearen alde dauden nafarren portzentajea.

3. Aldekoen hazkundea adin-talde guztietan eman da.

4. Oso handia da euskararen erabilera sustatzearen aldeko jarreraren eta euskararen ezagutzaren arteko korrelazioa. Euskaldunen gehiengo zabala dago euskara sustatzearen alde eta eremu euskaldunean handia da alde-koen portzentajea. Erdaldunen artean, aldiz, gehienek kontrako jarrera dute eta eremu ez euskaldunean nagusi dira aurka azaltzen direnak.

5. Jarrera nolakoa den ezagutzeko erabilitako baieztapen baten alde ego-teak ez dakar berez gainerakoetan berdin jokatzen denik. Haur guz-

Euskera 2013_1.indd 87 10/11/14 12:29



tiek euskara ikasi behar dutela uste duenak, esaterako, ez du ezinbes-tean agertu behar hedabideetan euskararen presentzia areagotzearen alde, Administrazio publikoan sartzeko euskara eskatzearen alde edo ingelesari euskarari baino lehentasun handiagoa ez ematearen alde. Eta, noski, alderantziz ere ez.

6. Euskararen erabilera sustatzearen aldeko jarrera ezagutzeko erabilita-ko baieztapenak banan-banan aztertuz gero, eremu euskaldunean eta eremu ez euskaldunean dagoen jarrera nagusia argia da: aldekoa eus-kaldunean eta aurkakoa ez euskaldunean. Eremu mistoan, joerak askoz parekatuago daude, baina dagoeneko gehiago dira alde daude-nak kontra daudenak baino.

Euskera 2013_1.indd 88 10/11/14 12:29

Euskarari buruzko jarrerak eta iritziak Nafarroan, Inkesta … · 2015. 2. 12. · AIZPURUA, J.:...

Documents

Transcript of Euskarari buruzko jarrerak eta iritziak Nafarroan, Inkesta … · 2015. 2. 12. · AIZPURUA, J.:...