UDAZKENA 202061. ZENBAKIAwww.elkar.eus

8435

2261

8116

5

MIKEL SOTOMIKEL SOTOSuak pizten direnean, Suak pizten direnean, biografia politikoa poema-liburubiografia politikoa poema-liburu

KEN FOLLETT KEN FOLLETT Las tinieblas y el alba, Las tinieblas y el alba, el surgimiento de Kingsbridgeel surgimiento de Kingsbridge

IZEN PROPIOAK:IZEN PROPIOAK:Uxue Alberdi · Luis Garde · Elsa Punset · Asel Luzarraga · Iñaki Egaña · Eneko Aizpurua · Uxue Alberdi · Luis Garde · Elsa Punset · Asel Luzarraga · Iñaki Egaña · Eneko Aizpurua · Txusma Perez Azaceta · Anjel Lertxundi · Inazio Mujika · Xabier eta Martin Etxeberria · Txusma Perez Azaceta · Anjel Lertxundi · Inazio Mujika · Xabier eta Martin Etxeberria · Xabier Amuriza · Maddi Ane Txoperena · Irati Jimenez · Antton Olariaga · ExpraiXabier Amuriza · Maddi Ane Txoperena · Irati Jimenez · Antton Olariaga · Exprai

LEONARDO PADURAComo polvo en el vientoLos secretos que guarda la isla solo los desvelará el exilio

EXPRAI

3

ALGORTA (GETXO)Telletxe 11 94 491 66 16

ARRASATEErdikokale 14 943 79 78 29

BAIONAArsenal plaza 559 59 35 14

BASAURI Dr. Jose Garai 11 94 426 13 84

BERGARAIbargarai 7 943 76 40 50

BILBOLicenciado Poza 1494 443 47 08

Iparragirre 2694 424 02 28

Zamudioko ataria Zazpikale94 416 14 50

DONOSTIAFermin Calbeton 21943 42 00 80

Bergara 6943 42 63 50

GASTEIZSan Prudencio 7945 14 45 01Apraiztarrak 1Campus945 14 16 70

HERNANIKale Nagusia 30943 55 15 37

IRUNColon pasealekua 8 943 63 17 26

IRUÑEAComedias 14 948 22 41 67Leire 9948 17 55 38

TOLOSAArostegieta z/g  943 67 35 33

liburu-dendak

4

Aireportuko musika eleberria etorkizun hur bi­lean girotu duzu, 2027 urteko Nafarroako po li­ti ka munduan. Zientzia­fikziotik baino politika­fik zio tik gehiago du?Horrela esan liteke. Sobera hurbil dugu 2027 urtea zien­tzia­fikzio hutsa egiteko, nahiz eta, gizartean dakuskigun al da keten abiadura kontuan hartzera, zazpi urte epe lu zea izan zer etorriko zaigun aurreikusteko. Nor ausartu dai­teke aurresatera nolako egoera sozioekonomikoa pai ra­tuko dugun zazpi urte barru? Idazlearen papera, edo no la, ez da, nire ustetan, igarlearena egitea. Banuen na rra zioa etor kizun hurbilean jartzeko gogoa, batzuetan bai ti ru di li­te ra turak iraganera begiratzen duela, are gehia go, nobela hau kasu, bortizkeria politikoa baldin ba da gaie ta ko bat. Saia tu naiz islatzen giroan sumatzen di tudan joera batzuk, etor kizun hurbileko gizartea iru di ka tzeko.

Hitzaurrean Aldo Moro politikari kristau­de mo­kra ta italiarraren bahiketa aipatu duzu. Horrek ins piratu al zintuen?Gazte­gaztea nintzen Aldo Mororen bahiketa ger ta tu ze­ne an. Bortizkeria politikoari dagokionez ur te go go rrak ziren, telebistan egunero ikusten bai ke nuen he men go atentatuen berri, kaleetako eta ko mi sa rietako erre pre sio­az gain. Hala ere, bereziki uki tu ninduen Mororen gorpua ager tu zen autoaren zu ri beltzeko argazkiak. Moro estatu­gi zo na izana zen Ita lian, gobernuburu, demokrazia kris­

taua ren fun da tzai leetakoa. Garaian hagitz ahaltsua zen Alderdi Ko mu nista Gobernuan sartu nahi zuen NATOren eta es ta tu batuarren iritziaren kontra, Brigate Rossek bahi tu zu telarik. Baziren zurrumurru ilun anitz bahiketaz, gaur dai no argitu ez direnak. Urte anitzez geroago nobela bat idazten hasi nintzelarik, Mo ro ren bahiketaren argazkia bururatu zitzaidan. Ha si­ta ko nobela utzi eta liburu honi ekin nion.

Nafarroako familia boteretsu bateko emakume po li ti kari eta enpresari bat da bahitua. Zer erron ­ka ekarri dizkizu pertsonaia horrek?Ez nuen azaldu nahi ez bahitzaileek kartzelatutako gi­za ki aingerutar bat, irakurleen enpatia edo errukia sor ­tu ko zuena, ez gizatxar eskuindar eta usteldu bat, me ­re zi tako zigorra jasotzen ari zena. Nobela luze baten pro ta gonistak izaera konplexua behar du, narratzaileak per tso naiaren berreraiketa egiten du, epailearena egin gabe, sentimentalismoan erori gabe. Ahalik eta per tso na errealena eraiki nahi nuen, haren aurpegi ilunenak bar ne.

Bahituaren bizirauteko irrika, batetik; po li ti ka­riak estatuaren arrazoia baliatzen ba hi tzaileen eskakizunei amore ez emateko, bes te tik. Bi mu­tur horien artean al dago tragedia?

Hor dago tentsio puntu nagusietako bat, dudarik ga be. Bahituak bizirik iraun nahian idazten du; idaztea bai ta eskura daukan tresna bakarra. Alde batetik, emaz te­a ri zuzentzen dizkion testuak, maitasunezkoak gu txi go rabehera; gero, politikariei igorritakoak, bizia sal­batzea bilatzen dutenak. Beste muturrean daude es­ta tua ren arrazoiak mugitutako politikariak, printzipio oso diferenteak baliatzen dituztenak. Drama sortzen da in te res kontrajarri horien arteko tentsio eta borrokatik. He men ez da gaiztoen eta onberen arteko lehiarik.

Kontakizun nagusiaren baitan hamaika kon ta­kizun daude. Aldez aurretik planifikatu al ze ni­tuen?Banuen igaro beharreko geltokien ideia bat. Hasierako ideia bahituaren gutunak idaztea izan zen. Batzuk emaz­teari, bestetzuk politikariei. Gero pentsatu nuenez, ego­kia zitekeen telefono kontrolatuetatik poliziak gra ba­tu tako zenbait elkarrizketa sartzea, politikarien arteko jo koa agertzeko. Bahituaren familiaren bilakaeraz ari­tze ko beharra ere sortu zitzaidan, neurri batean imitatuz ga rai bateko nobelonek egiten zutena, batzuetan tonu pa rodiko batekin, finean, familia nafar kazikil batez ari bai­kara, bere alde gorrotagarriekin eta bere alde irri ga rrie kin.

Eleberriaren bukaeran Caravaggioren Ama Bir ji­naren heriotza­ren erreprodukzio bat dago. Zer dela eta?Beti hunkitu nauen koadro bat da. Zoragarriak dira Ca ra­vaggioren ilun­argiak, koadro horietako aurpegien adie­raz kortasuna. Ilun­argien aita deitu izan zaio Ca ra va ggiori. Eta horixe besterik ez du egiten idazleak: gizakiaren argi­ilu nak aztertu eta margotu. Koadro horretan bereziki da ­kus kigu norbaiten heriotzaren aitzinean gizakiok har tzen dugun jarrera ezberdinen lagina, kuriositatetik ezin adie ra zizko saminera doana. Eszena guztia, gainera, an ­tzer ki eszena balitz bezala dago antolatuta, ohola eta guzti. Nobelan agertzen da koadro horren iruzkin bat. Elizak arbuiatu zuen Caravaggiori enkargatutako la na, bertan agertzen dena ez baita Jainko baten ama, las ­ter zerura igoko dena, gurtza merezi duen heroi bat, esan dezagun, baizik eta hildako emakume arrunt bat. Bere begiradak gizatiar bihurtzen du ordura arte jain­ko tiar izan zena, moralkeriarik baliatu gabe. Uste dut ira kurleak aise aurkituko duela zerekin edo norekin lotu eszena hori.

literatura

Luis Garde idazle nafarrak Aireportuko musika argitaratu du, zortzi poesia liburuz osaturiko ibilbidean bigarren eleberria duena; lehenengoak, Ehiztariaren isilaldiak, Euskadi Literatura Saria jaso zuen 2016an.

AIREPORTUKO MUSIKALuis GardePAMIELA

YURRE UGARTE Idazlea

ARGA

ZKIA

: PAM

IELA

LUISGARDE

Etorkizun hurbileko gizartea irudikatzeko,

egungo giroan sumatzen ditudan

joera batzuk islatzen saiatu naiz”

“

5

Heldutasunaren perspektibarekin, gaztaroko bi ­zi pe ne tatik abiatuta idatzi duzu lehen poesia li bu ­rua. Militantzia politiko baten kronika poe ti koa?Zaila zait hainbeste gauza biltzen dituen liburua la bur­bil tzea. Bizitza politiko baten poesia kronikoa ere izan zi­te keen. Era intentsoan bizi genituenok joera dugu garai ho rietara sarriegi itzultzeko, ez soilik modu nostalgikoan. Ur te la tzak izan ziren eta esango nuke orduan egin eta bi zitakoak nola eraman ez dakigula. Euskaldunok gu­re sen timenduak elkarri azaltzeko gaitasun urria du gu, edo zein motatako terapiari abertsioa diogu eta ho rrek ezintasun samin bat eragiten digu. Hainbat min kro ni­

fikatu egin zaizkigu. Jon Alonsorekin hizketan, ko men tatu genuen gatazka armatuaren amaiera katarsirik gabea izan dela eta berak, beti bezain zorrotz, zera gaineratu zuen: “Katarsirik gabe... bustita egon eta galtzontziloak ezin aldatzea bezalakoa da”. Ondo legoke lehor ba leu de, baina zaila da. Zorionez, orduan izan genituen ame tse­tako batzuk ere kronifikatu zaizkigu eta ederra da horiei ere kantatzea.

Borroka politikoan kide izan zirenei eskaini die zu liburua, lagunei. Haiena ere bada kon ta ki zu na?Liburuan nik bizitakoa dago baina egia da hori baino gehia go kontatzen saiatu naizela. Horregatik utzi nien li bu rua garai bateko lagunei, jakiteko haiek bizi zutena is la tzen zuen eta, batez ere, ikusten edo sentitzen ez zu­ten zerbait ote zegoen. Irakurri dute, beren burua eta ga­raia islatuta ikusi dituzte, eta bihotzez poztu nau horrek, ga rrantzitsua baino gehiago ezinbestekoa zitzaidalako. Une gogorrek maitasun bereziak sortzen dituzte eta ho­rren isla dira eskaintza eta liburua.

Atxagaren poema batetik hartu duzu titulua, zer dela eta? Iñaki Eizmendi abeslariak kantaturiko poema hori aipatu zi dan Edorta Jimenezek. Poemas & híbridos eta XX. men­de ko poesia kaierak antologietan ez dago jasoa, ez nu en eza gutzen eta izugarri gustatu zitzaidan. “Gure he rria andere zabala da / morez jantzitako andere za ba la” ber­tsoekin hasten da. Izugarria da irudi hori; ede rra, in dar­tsua eta, niretzat bederen, ikaragarri fe mi nis ta. Li buruak kon tatzen duena laburbiltzeko ezin apro po sa goa da eta po li ta iruditzen zitzaidan poema eder hori era horretan erres katatzea.

Poema lirikoak idatzi dituzu, baita epikoak eta ale gorikoak ere. Zer moduzkoa izan da sormen pro zesua?Ederra, bizigarria, zaila, esperientzia berdingabea. Ez ne­kien idazteko gai izango ote nintzen baina saiatzea era baki nuen eta, zorionez, nire ustez liburuko poema one ne tako batzuk hasiera horretan idatzi nituen eta orduan ja kin nuen gai izango nintzela. Beharbada gehien harritu naue­na idatzi ditudan poema “torrencial” xamarrak izan di ra, baina kontatzen nuenak berak eskatu dit jarioa, eta hor daude niretzat liburuaren poema berezienetako batzuk.

Editore izan zinen hainbat urtetan, zer ikasi du­zu beste aldean?Idazteari buruz neuzkan hainbat ideia guztiz zuzenak zi re la egiaztatu dut, baina ikasitakoen artean bat ai­pa tze a rren, editore, irakurle eta zer esanik ez kritikoek ahaz ten dugun zerbait: idazteko eta are argitaratzeko au sar dia handia behar dela.

literatura

Urtetan Txalapartako editore izan ondotik, bere lehenengo sorkuntza-lana atera du Mikel Sotok (Iruñea, 1978): Suak pizten direnean, bere biografia politikoa biltzen duen poema-liburua, pasio eta etorri handiz kontatua.

SUAK PIZTEN DIRENEANMikel SotoELKAR

OIHANA URIARTE Kazetaria

MIKELSOTO

C. 26 x 35 cm 36 pp. PVP: € 16,90

CS. 19,5 x 23,5 cm 272 pp. PVP: € 24,90

C. 24,5 x 28,5 cm 304 pp. PVP: € 35,00C. 23 x 26 cm 48 pp. PVP: € 12,90

CS. 24,5 x 28,5 cm 240 pp. PVP: € 35,00

Fond

o: im

agen

de

La v

uelta

al m

undo

en

80 á

rbol

es (B

LUM

E)

C. 19 x 25 cm 256 pp. PVP: € 29,90

www.blume.net

FALDON REVISTA ELKAR.indd 8FALDON REVISTA ELKAR.indd 8 24/7/20 17:4124/7/20 17:41

6 liburuak & sortzaileak

MADDI ANE TXOPERENAIdazlea

Hitz egin ezin denaz hitz egitea da herio tza ri buruz idaztea. Eta erran ezin hori are handiagoa da heriotza hori bizirik ere egon ez den batena bada: hilda jaio den nor baitena. Eta dolua, berriz, oraindik ere hitz egin ezin duen (edo uzten ez diogun) ba te na: haur ba­te na, alegia. Maisuki azal tzen du Oiha­ne Amantegik ordea ho ri xe bera be re lehen liburuan. Minaren ge ruzak, do­lua ren hegiak, hildakoarekin egin da ko so la sak, he riotzarekiko si nes go gor ta­sunak eta mun du a rengandiko ez uler­tzeak, haur ba ten ikus pegitik. Hori xe be ra, dena batera, eta zi zel kari ba ten fineziaz.

Ameriketako Estatu Batuetako ibaiertz ba tean kokatzen du idazleak jaiotzera­ko an ahizpa bikia galdu zuen neskatila ba ten istorioa: “Heriotza bizitzaren atze ­tik doan bezala agertu nintzen ni le he­nen go, bizirik, eta ahizpa gero, hilda”. Eta ibaiertz horretako usain eta soinuek gi ro­tzen dute ipuin­ele be rria: eztiak eta ibai­ak, harmonikaren me lo diak, dena irens­ten duen kudzuak, herio tza rekin loturiko per tsonaia eta objektu mi to logikoek… Guztia gertaeretan sinplea be zain ideia eta errateko moduetan landua den kon­ta ki zun batean. Ameriketako Estatu Batuetako ibaiertz ba te an kokatua baitago, bai, baina izan

zi te keen edozein ibaiertz ere. Bertze edo zein munduko kokaleku. Bertze edo­zein fa mi lia eta giro. Eta bertze edozein ga lera. Eta horrek berak egiten du, agian, Ibaiertzeko ipuina unibertsal eta berezi. Ez dakit azaltzen zaila den lagun baten heriotza denboran eta distantzian hurbil izan dudalako den, baina aspaldian li bu­ru batek hunkitu ez nauen bezala jo dit ba rrena Oihane Amantegiren Ibaier tze ko ipui nak, malko askatzaileak isur tze raino. Sentitu baina maiz erratera au sar tzen ez garen horiei forma ema tea ga tik, akaso. Le­hen, bigarren eta hi ru garren minei ibai an be hera egiten la gun tzeagatik, har mo ni­karen doinuan, has pe renez.

IBAIERTZEKO IPUINA Oihane Amantegi ELKAR

ERRAN EZIN DIRENAKProposamena

Bertsolari onak asko izan dira. Oso onak, ez hainbeste. Jenialak, bakanak. Bat, Xal ­ba dor. Maiz irakurri dut gizon “apala” ze la. Ez dakit! Maite zaituztet orainik? Txis tu­en ondoren, hark ezin zuen hori be ne tan sentitu. Haren urguilu minduak irte e ra je­niala eman zion egoerari, eta on do ren go saioari. Ba tzuek diote Xalbador “poeta” zela, ha­ren bertso­maila goratu guran. Beste ba ­tzuek, haren maila beheratu guran. Ho be da bera entzun dezagun, final jada mi ti ko hartako ale harrigarri askotariko ba tzue­tan. Txistuen aurretik: “Biok se nar­emaz­tegai gazteak zarete, baina po bre ak izaki, ezin zarete ezkondu”. Xal ba dor neskak ho­nela bukatzen du saioa:

Halere elgar ikus zakegu guk goxoki bekoz beko

ez izan arren jateko zerbait eta nahikoa soineko

Diruaren zai gelditzen gera bera etortzen deneko.

Artean biak arkitzen gera maitasunaren meneko.

Elegantzia, indarra, edertasuna. Bakarka:

“Bi bertso irriari”. Hona bigarrena, txis tu en aurreko azkena:

Irria beti ez ditaikela bihotz barnetikan egin

gogorik balin ez bada ere hori egin daike berdin.

Nahiz irria gezurra izan eta berari eman min

bederen beti eginen dautzu bere inguruan atsegin.

Zenbat arrazoi, zenbat indar irriaren aur ka. Hala ere, “beti inguruan atsegin”. Mi ra kulu bat! Txistuen ondoren, puntu bat:

Zerraldoan dijoanak ‘gero arte’ dio:Zure esanak, Alfontso, jarri nau serio.Jendea tristatzen da hau dela medio

sortzeak hiltzea du beti ondorio. Bakarka: “Zergatik negar egiten dute hau ­rrek, jaiotzean?”. Hirugarren bertsoa:

Haurtxoa sortu den ordurako heltzen dio negarrari.

Bera pozetan balin bada're lanbide horri da ari.Zeren Jainkoak bere jaiotzan

errana dion haurrari gure mundu hau tristea dela

benetako negargarri. Nolako in darra dagoen hor, seguruenik, txis tuen era ginez. Eta zenbat halako ale egun har tan, eta bizitza osoan!

ProfilaXABIER AMURIZABertsolari eta idazleaXALBADOR, 100 URTE

XALBADOR

KUTX

ATEK

A

7

IRATI JIMENEZ IDAZLEA

barren--barrenean

liburuak

Atal honetan bertan esan dut gaur baino lehen zenbat gustatu zitzaidan Katixa Agirreren Amek ez dute (Elkar, 2018). Arrazoi asko daude horretarako baina beste guztien gainetik bat aipatu beharko banu bukaera izango litzateke. Abila, azkarra eta elegantea iruditu zitzaidan. Hilketa izugarri bati buruzko thriller moduan hasten den eleberriak norabide batean darama irakurlea liburu osoan zehar eta azken orrialdeetan argumentuaren korapiloak soka bakar bati tiratuta askatzen dira, amatasunari eta kreazioari buruzko hausnarketa jenial bat egiteko.

Liburu bat ondo bukatu dela diogunean zer esan nahi du gu? Eta zer da bukaera zoriontsu bat? Azken galdera eran tzutea errazagoa da, beharbada. Pertsonaiak pozik ge ra tu direla esan nahi izaten dugu. Baina bukaera ga­rra tzak onak izan daitezke, irakurle bezala sentitu de­za ke gu liburua “behar den moduan” bukatu dela. Zeuk ja kin go duzu, irakurle, ze eratako liburuak eta bukaerak di tu zun nahiago, gorputza esperantzaz beteta uzten du te nak; mukizapia hartuta baina bihotza sentimenduz puz tuta bukatzen dituzunak edo ia beste guztiak, bi ho­rien erdian nonbait kokatzen direnak.

Bada uste duenik bukaera zoriontsuak eskasak di re­la, be rez. Narrazio batek balioa galtzen duela az ke ne ­ko orrial deetan zorion apur bat agertzen bada, ha ppy ending batek irakurlearen ahoa gozotzen ba du. Kri ti ka ­ren alorrean sarri asko irakurri daiteke zen bat gal tzen duten sinesgarritasunak, kalitateak eta pres ti jioak ze­re mo nia literarioaren azken partea eguz ki pean egiten ba dugu, esparru iluminatuan, bizirik gau den bi tartean po si bilitate guztiak bizirik daudela oroi ta raz ten digun le kuan eta geratzen diren orduek eder ta su naren pro­me sa dakarten denbora irredimible horretan. Baina idaz leak ez luke inoiz aldez aurretik aukera hori baztertu be har ko eta kriminala litzateke irakurleen gustuari da­go kion burujabetasunari hain hesi mugatuak jartzea.

Idazleok organikoki pentsatu beharko genuke, narrazioa al dez aurretik era batera edo bestera bortxatu gabe. Ar­gu mentuak eskatutako bukaera bada, kontakizunaren bi la kaerarekin eta pertsonaien izaerarekin bat datorren mo du batean gertatu bada eta sinesgarritasuna badu, egin nahi duguna egin dezakegu. Ahal dela, ira kur leak ase betetzeko, esperientzia emozionalean in ber titu du­

ten denborak merezi izan dutela sentitzeko. Sor tu du­gun istorioa da modu sakonean nora joan nahi duen es katzen diguna eta bukaera ona kontakizunak be rak es katzen duena izango da, ezinbestekoa, harrigarria eta na turala dirudiena.

Ez da erraza izaten. Baina literaturan erabakiak onak izan behar dira, ez errazak. Eta bukaerak epaitzeko erraz ke ri ak aplikatu daitezke, zorionari eta zorigaitzari bu ruz ko au­rreiritzietan oinarri dutenak, baina hobe izaten da iriz pi de hobeak aplikatzea. Irakurle moduan geratu zai gun gor pu­tza ren inpresioak esango digu ne gargurea du gun edo poza eta inpresio horrek berak daki bukaera ona den edo ez.

Zeu zara, irakurle, George Orwellen 1984 (Txalaparta, 2007) jenialaren bukaera terrorifikoa esperimentatuko due na, azalaren zauria zeuk sentituko duzu Pereirak dio­e nez (Igela, 2006) amaitzerakoan eta zeuk esperantza Ray Bradburyren Fahrenheit 451 (Txalaparta, 2010) go­goan garrian, John Steinbecken Arratoiak eta saguak (Al­ber dania, 2012) zirraragarrian eta inoiz idatzi den bu ka­e ra rik boteretsuenetako batean, Hemingwayren Fiesta! ma jis tralean. Amaiera zoragarri horrek bizitzaren in dar sus per garria sentiarazten dizu, jaiotzen ari den mun du berriaren iragarpen bat dirudi, garuneko begiak ire ki­tzen ditu eta esnatuta egon arren esnatu egiten zaitu. Mi res garria.

ILUS

TRAZ

IOA:

ANT

TON

OLAR

IAGA

ZORIONEKO HAPPY ENDING BATZUK, BUKAERA ZORIONTSU UGARI ETA ONDO BUKATZEN DIREN LIBURU ASKO

8

Frente a quienes se muestran más pesimistas, usted defiende que estamos ante una oportuni­dad valiosa para reinventarnos. ¿En qué basa su optimismo?Mírelo así: si hubiera podido elegir, ¿en qué época le hu-biese gustado nacer? Si la respuesta es, una y otra vez, que elige el siglo XXI… es porque intuitivamente sabe-mos que estamos viviendo en una época extraordinaria. Nunca hemos tenido las oportunidades, el conocimien-to y la tecnología para aprender, convencer y escuchar, para no dejar a nadie atrás, sin ignorar, apartar, despre-ciar o desconocer.

Hace propuestas concretas para desarrollar, pre ­ci samente, el optimismo inteligente. ¿Podría ade ­lantarnos una de esas propuestas?Los optimistas suelen disfrutar de más éxito, mejores re-laciones, menores tasas de depresión, mejores ingresos, mejor salud física y más longevidad que los pesimistas. Así que... ¿cuál es el secreto de los optimistas? ¿Cuáles son los hábitos, los pensamientos y los comportamien-tos de esas personas? Todos nacemos con tendencia al optimismo y al pesi-mismo, pero podemos entrenarla. Un exceso de nega-tividad nos hace menos inteligentes, porque estamos centrados en protegernos, en vez de centrarnos en salir adelante, en ser creativos, en ayudar, en disfrutar… Cul-tivar el optimismo y la alegría y la creatividad que tan-to necesitamos requiere una decisión consciente. Y sin duda, entrenar los hábitos de optimismo que propongo en Fuertes, libres y nómadas es de enorme ayuda para vivir mejor.

Usted matiza que la distancia social es física, no emocional, porque, de hecho, esta situación “en muchos casos nos está acercando”. ¿Estábamos demasiado encerrados en nosotros mismos?No, lo contrario. Vivíamos en la sociedad de la distrac-ción, y con la pandemia nos ha sorprendido que se pue-da vivir una vida interesante sin tanta variedad de estí-mulos… Hemos tenido tiempo, creo que por primera vez, para poner en orden prioridades y valores, para de-dicar tiempo a nuestras familias, para plantearnos qué nos importa de verdad, cómo queremos que crezcan nuestros hijos… También nos hemos visto cara a cara con nuestra gran fragilidad. La vida es mucho más frá-gil de lo que pretendíamos. ¿Y qué nos ayuda a superar la fragilidad, el miedo y la ansiedad? Pues el afecto y el cariño de los demás. Lo social, los vínculos, han seguido allí, más fuertes que nunca.

literatura

Elsa Punset, licenciada en Filosofía y Letras, máster en Humanidades, Perio-dismo y Educación Secundaria, llevaba casi tres años trabajando en este libro que en su proyecto inicial ya giraba en torno a los retos que supone vivir en un planeta estresado. La pandemia, sostiene Elsa Punset, ha precipitado e intensificado esta reflexión y la ha convertido en algo mucho menos utópico y aún más urgente. “Así que he facilitado propuestas concretas y prácticas al lector para que pueda profundizar y participar en los grandes cambios, y oportunidades, en los que estamos inmersos”, explica.

FUERTES, LIBRES Y NÓMADASElsa Punset DESTINO

FOTO

GRAF

ÍA: F

RANC

ESC

GUAR

DANS

Cultivar el optimismo

requiere una decisión

consciente”

“

TXANI RODRÍGUEZ Periodista

La entrevista completa: https://bit.ly/fuertes-libres-nomadas

ELSAPUNSET

Izenburua irakurrita, abentura liburu bat dela pen tsa dezake norbaitek. Abentura zelan ulertzen dugun, izan liteke. Lagun biren aben turak izan litezke, Euskal Herritik Argentinara, baina ba lizko abentura horiek protagonista baten buruan bai no ez dira gertatzen, Edurenean. Badago misterio pun tu bat, baina garrantzi handiagoa du misterio hori eli ka tzen duen psikeak. Eleberri psikologikoa? Berba po to loe gia agian.

Nor edo zer bahitzen dute?Askotan bilatzen ditut titulu polisemikoak, eta halakoa da hau ere. Hortxe dago jolasetako bat: ustezko ba hi ke ­ta Eduren beldurrak piztu diren unean hasi da, ala le he­nagotik zetorren? Bahitzeko modu asko dago, eta haie­ta ko bat txantaje emozionala da. Hitza ere bahi dakioke per tsona bati... Irakurleak erabaki beharko du.

Eduren buruan sartzen duzu irakurlea. Barne bi­daia bat da?Horixe da batez ere, eta barne bidaia horrek Edu eta Ma­txinen balizko historia edo istorioak berreraikiko ditu. Gu­

re begiek betetzen dute edukiz bidaia oro. Barne bi dai ek, gainera, ez dute mugarik, ez espazioan ez den bo ran.

Bidaia fisiko bat baino gehiago ere badago, ordea.Handik hona mugitzen da Eduren burua, eta hala, Bue­nos Airesen agertuko da orain, Donostian gero, Parisa ere joango da, edo Tigrera..., orainetik balizko iragan eta etor ki zunetara. Dena, Edu hiriko punta batetik bestera doa la. Hiriari egindako omenalditik ere badauka zerbait.

Anarkismoaren eta marxismoaren arteko ez ta­bai da bat ere bada.Itxura batean, Matxin anarkistaren ahotsa entzuten da gehien, baina ez da bistatik galdu behar hari buruz da­ki gun guztia Edu marxistaren iragazkitik igarota iristen zai gula. Dialektika probokatzaile bat ere bada.

Zure blogean irakurri dugu ibilbide laburra izan duela eleberri honek.Bai, azkar idatzi dut, egia esan. Lehen zirriborroa 2012an sor tu zen, Buenos Airesera iritsi eta hil pare batera, bai­na, apunte solteetatik harago, Bioklik amaitu arte ez nion heldu, Buenos Airesen artean, eta Bermeon amaitu nuen hil gutxitan.

Gezurra odoletan liburuan (Txalaparta, 2011) Txi le­ra eraman gintuzun, eta orain Argentinara. Gu rean girotu ezinezko istorioak kontatu nahi di tuzu?Konta litezke hemen ere, seguruenik, baina bizi dudanaz eli katzen naiz, begietatik paperera eroan gura duzu in­gu ra tzen zaituena, eta Abya Yalan harrapatu ninduten is to rio horiek. Euskal Herriak beti dauka bere tokia, or­dea, modu batean edo bestean.

Gazteentzako eta helduentzako literatura idatzi du zu. Hau non kokatuko zenuke?Lagun biren arteko labirintoetan galdu gura duen edo­no ren tzat dela esango nuke.

9literatura

GARAZI ARRULA RUIZ Editorea

BAHIKETAAsel LuzarragaTXALAPARTA

ASELLUZARRAGABatek baino gehiagok esana da ez garela deus besteen begietara garen hori baizik. Ariketa hori egin du Asel Luzarragak eleberri honetan, eta hala agertuko zaigu Matxin, Edu lagun minaren galbahetik igarota. Iragazita, murtxikatuta, eta, nahitaez, deformatuta, nork bere mesederako egiten baitu inguruaren irakurketa. Buenos Airesen kokatu du idazleak nobela bixi labur hau, guztiok inoiz ibilitako lurralde komunak esploratzeko: mamuak, traizioa, errua, ihesa.

TXAL

APAR

TA

10 literatura

La nueva novela embarca a los lectores en un viaje épico que termina donde Los pilares de la Tierra comienza. Es el ocaso de una época violenta y brutal y el amanecer de un nuevo tiempo. Follett despliega una historia llena de sorpresas y reveses, codicia y ambición, amor y coraje en la Inglaterra del año 997, una época bajo la constante amenaza de las invasiones vikingas y la violencia en la que un rey lucha por imponer su ley y orden sobre una aristocracia levantisca y montaraz.

¿Son los personajes de Las tinieblas y el alba antepasados lejanos de los protagonistas de las an te riores novelas de la serie?Sí, aunque, como de costumbre, no se establezca una co-nexión directa, el tiempo transcurrido entre las épocas de los dos libros es demasiado largo.

Las tinieblas y el alba está ambientado durante el periodo anglosajón, ¿qué es lo que le atrajo de esta época concreta?Es un tiempo de gran agitación, lo que siempre es fan-tástico en una novela.

¿Y cómo se planteó la labor de documentación?Eso fue complicado. Los anglosajones no escribían mu-cho, casi no han dejado pinturas y gran parte de sus construcciones estaban hechas de madera y hace mu-cho que se acabaron pudriendo. He examinado la mayo-ría de las iglesias anglosajonas de Inglaterra, he pasado tiempo en el pueblo anglosajón reconstruido de Stow, he visitado el Museo de Barcos Vikingos de Oslo y he es-tudiado el Tapiz de Bayeux, tanto el original en Bayeux como la réplica del Museo de Reading.

KENFOLLETT

Ken Follett vuelve a las librerías con Las tinieblas y el alba, “precuela” de su célebre trilogía de ventas millonarias. La exitosa historia que se inició con Los pilares de la Tierra se prolonga retrocediendo a los tiempos en los que surgió la ciudad de Kingsbridge. Las tinieblas y el alba se publica el 15 de septiembre en todo el mundo.

Me pregunté cómo se convirtió Kingsbridge

en una ciudad.La visualicé como un lugar pequeño

y me imaginécómo creció.”

“

LAS TINIEBLAS Y EL ALBAKen FollettPLAZA Y JANÉS

FOTO

GRAF

ÍA: O

LIVI

ER F

AVRE

AND

WES

T ST

OW A

NGLO

-SAX

ON V

ILLA

GE

11

¿Los temas que subyacen en Las tinieblas y el alba reflejan la vida moderna? Esta es una época en la que la gente empezó a exigir lo que llamamos “el imperio de la ley”, lo que significa que las disputas se resuelven según unas normas, sin impor-tar lo rico o poderoso que seas. Este es un componente fundamental de la libertad.

¿Qué le hizo querer retroceder a una época anterior a Los pilares de la Tierra?Me pregunté cómo se convirtió Kingsbridge en una ciu-dad. La visualicé como un lugar pequeño y apartado y comencé a imaginarme cómo creció.

¿Cuál fue el lugar más interesante que visitó pa­ra documentarse sobre Las tinieblas y el alba?Sin duda, el museo de Bayeux, en el que se encuentra el tapiz.

TAPIZ DE BAYEUX.

Es bien sabido por todos los vascos amantes de la literatura que Ken Follett eligió Gasteiz y su catedral de Santa María para presentar Un mundo sin fin, la continuación de Los pilares de la Tierra, la novela que se convirtió en un fenómeno editorial con más de veintisiete millones de ejemplares vendidos en todo el mundo.

Esta segunda parte de la trilogía, que se cerraría años después con Una columna de fuego, describe el proceso de deterioro de la catedral de Kingsbridge en tiempos de la peste que asoló Europa y diezmó su población. Los trabajos en la cate-dral de Gasteiz le sirvieron a Follett para ilustrarse sobre los procesos de desgaste de los pilares, desequi-librios, corrientes subterráneas y humedades que afectan a este tipo

de edificios. Como reconocimiento a la difusión que el escritor realizó de las obras de restauración de la cate-dral, la capital alavesa le erigió una estatua: un Ken Follett meditabundo de bronce a tamaño natural y de estilo hiperrealista que saluda a los viandantes en la plaza de la Burulle-ría, anexa a la catedral.

Los números de Follett asombran. El escritor galés ha vendido 170 millones de ejemplares de sus 32 libros, publicados en más de 80 países y en 33 idiomas. Su nueva obra, Las tinieblas y el alba, se presenta como precuela de una trilogía de la que se han vendido 43 millones de ejemplares.

Por primera vez en la saga, Follett mira al mar. El protagonista de esta novela es un joven constructor de

barcos de gran talento que vuelca su pasión en crear nuevos diseños e in-novaciones para sus embarcaciones.

Para documentarse sobre la sociedad anglo-sajona en la que ambienta su narración, así como sobre las invasiones vikinga y nor-manda, el escritor galés ha acudido a diversas fuentes de información. Quizás la más llamativa, y la que el propio autor reconoce ser la que más le ha impactado, sea el tapiz de Bayeux (Normandía), un lienzo de bordado del siglo XI que describe en imágenes la conquista normanda de Inglaterra. De dimensiones singulares (69,55 metros de largo, 50 centímetros de altura media y 350 kilogramos de peso), constituye una fuente única para conocer la sociedad inglesa y normanda en este periodo de la Edad Media. LUIS GARCÍA

Periodista

De Gasteiz a Bayeux

12

Nuevas miradas para reinterpretar

el pASADOy el PRESENTE

KARMELE URRUTIA Periodista

En El Proceso de Burgos 50 años después, Iñaki Egaña repasa con la solvencia y amenidad que le caracterizan las circunstancias que rodearon al juicio más influyente en la Euskal Herria del siglo XX.

Entre el 3 y el 9 de diciembre de 1970, dieciséis jóvenes vascos, trece hombres y tres mujeres, fueron sometidos a consejo de guerra sumarísimo en la Capitanía General de Burgos, acusados de formar el núcleo dirigente de ETA y haber dado muerte a Melitón Manzanas, comisario de la Brigada Político-Social, la policía política franquis-ta, señalado por las organizaciones opositoras como el paradigma del torturador.

El régimen quiso mostrar músculo y, de hecho, impuso la pena de muerte a seis de los acusados (a tres por partida doble) y más de 500 años de prisión a todos en conjunto. Pero la reacción popular e internacional fue de tal cali-bre que el propio régimen se vio obligado a conmutar las penas capitales y, en definitiva, salió malparado. Por el contrario, ETA, una organización incipiente, salió for-talecida y, sobre todo, la existencia de la “causa vasca” se dio a conocer en todo el planeta.

En este libro, Egaña repasa los pormenores del juicio. Recuerda la endeblez de las acusaciones, la novedosa estrategia de la defensa o el épico final, con los acusados entonando el Eusko gudariak y los militares desenvai-nando sables y pistolas.

Pero da cuenta también de qué estaba pasando en el exterior. Por ejemplo, de cómo se llevó a cabo y se re-solvió el secuestro del cónsul de Alemania en Donostia, Eugen Beihl. O de la poco conocida Operación Botella, in-tento de fuga masiva de los presos vascos en Burgos al que, para tener éxito, solo le faltó un poco de suerte. Por supuesto, Egaña no pasa por alto las movilizaciones y la sangrienta represión.

El capítulo final está dedicado a la evolución de los pro-tagonistas del juicio, pues es obvio que en años poste-riores siguieron caminos diferentes.

Este libro refrescará la memoria y aportará perspectiva a quienes vivieron aquellos hechos. A quienes no lo hi-cieron, les permitirá comprender por qué el que podía haber sido un consejo de guerra más contra militantes vascos se convirtió en el juicio más influyente en la Eus-kal Herria del siglo XX.

La obra incluye casi un centenar de imágenes, muchas inéditas o poco conocidas, rescatadas de archivos y fon-dos particulares por Juantxo Egaña.

Incluye también, como anexo, el prólogo que Jean-Paul Sartre, el intelectual más influyente del momento, escri-bió para el libro que la abogada pro derechos humanos Gisèle Halimi publicó sobre el juicio. Un prólogo cuyo arranque no podía ser más contundente: “Si hay que creer a la prensa, lo único escandaloso del juicio de Bur-gos ha sido sacar a la luz la absurda ferocidad del régi-men franquista. No lo creo (…) Este juicio ha provocado malestar en las conciencias en España y fuera de España porque ha mostrado a los ignorantes la existencia del hecho nacional vasco”.

EL PROCESO DE BURGOS 50 AÑOS DESPUÉS

Iñaki EgañaTXERTOA

BURGOS EL JUICIO DEL SIGLO XX

liburuak

13

Zer da zuretzako Pitxintxu? Nire umetako geografiaren ardatza da, etxe bat. Amak eta ize bak hementxe egiten zuten lan eta egunero etor­tzen nintzen bokadiloa hartzera, dantzako zapatilen bi­la... Uste dut nire zimenduak, partez, hemen eraikiak di­rela eta, lan hau egiten aritu naizen bitartean, geografia ho netan egosi dena kanporagotik ikusten eta ulertzen saiatu naiz.

Eta zerk ekarri zintuen atzera dendaostera? Hau guzti hau bildu beharra sentitzen nuen: dendaren his toria, jende­mota baten bizitza... Oso modu intimoan ha si nuen proiektua, baina berehala jabetu nintzen den­da izan zitekeena gure herrietako hainbat geruza sozial eta politikori buruz aritzeko bitartekoa ere. Hari guztiak lo tzen dira dendara, baina nahinora luzatzen dira.

Zuen ama eta izeba, Marijose eta Izaskun Es ti ba­ri tz dira Dendaostekoakeko narratzaileak. Ze lan aurkeztuko zenituzke? Hasteko, bizitza osoan zehar elkarri eutsi dioten bi ahiz­pa direla esanez. Elgoibartarrak, euskaldun berriak, he­rri ­mu gimenduetan inplikatuak, mendizaleak... Teoria ja sorik gabe baina konbikzio irmoekin funtzionatzen du ten bi pertsona; oso ondo bizitzen dakitenak eta, ba­tez ere, bizipoz handia transmititzen dutenak. Bi herritar

arrunt: oinarrizko ikasketak egin ondoren, jostera eta brodatzera bidali zituztenak eta 18­20 urterekin, in de­pendizatu nahi izan zutenean, liburu denda­mertzeria bat zabaldu zutenak.

Kontakizun nagusia eurek daramaten arren, ez di ra liburuan ageri diren ahots bakarrak. Ez. Pitxintxu ateak zabalik dituen leku bat izan da beti, joan­etorri handikoa, eta inportantea iruditzen zitzaidan erre latoa testigantza horiekin osatzea. Hor daude Jose Luisa eta Rosa, Pitxintxuko langileak, Logroñokoa bata eta eibartarra bestea; hor dago Mila, pareko dendako za pa ta saltzailea eta, amak eta izebak ez bezala, familia­ne gozioa oinordetzan jaso zuena; hor dago Karmelo, be zeroa eta laguna...

Liburua bera ere, joan­etorrika egituratu duzu. Bai, dendak nolabaiteko oreka arraro bati esker fun­tzio natzen du; gaur egungo saltoki minimalista horien guz tiz kontrakoa da... Disparate eder bat! Eta izaera ho ri testuan isla zedin nahi nuen: izan zedila hasiera ba tean desordenatua eman dezakeen konposizio bat, bai na funtzionatzen duena. Atal bakoitza pasarte labur sol­teekin osatuta dago: testuinguru sozio­politikoari lo­tu takoak, joskintzari lotutakoak, familiari edo bi ko te harremanei buruzkoak, bezeroak, liburugintza, ema ku­me ak eta mendia... Baina, era berean, atal nagusi horiek au rrera egiten dute denboran; logika hautsi baten ba­rru an funtzionatzen du liburuak.

Logika ez eze, literatur generoen mugak ere hau ­tsi dituzu zelanbait kontakizun honekin: Den da­os te koak ez da nobela bat, ezta kronika bat ere. Hasieran, kazetaritzatik gertuago egon zitekeen formatu bat neukan buruan baina laster konturatu nintzen li te ra­turtasuna behar nuela kontakizunean inplikatzeko; na­rra zio nobeleskoa da fikzioa ez izan arren. Bi dendariri egi ni ko elkarrizketa luze eta interesatua –500 galdera egin go nizkien!– erreminta literarioak erabiliz jostea izan da nire apustua.

Hizkuntzaren trataerari dagokionez, zer erron­ka suposatu dizu horrek? Elkarrizketa guztiak egin genituen euskaraz baina, ama ren eta izebaren ama­hizkuntza gaztelania izanik, esan­indarra behar dutenean erdarara jotzen dute, edo keinuz adierazten, edo hitzak asmatzen... Orduan, eus­ka ratik euskararako itzulpen bat egin behar izan dut: euskara zuzena egiten ez duten narratzaile biren neu­rriko hizkuntza literario bat sortzen saiatu naiz, ahoz­kotasunaren aldetik sinesgarria eta, era berean, kon tae­ran aberatsa izango dena.

Eta non topatu du ornitorrinko batek denda os­te ra sartzeko zirrikitua? Liburua gauza txiki askorekin bete­beteta dagoenez, por tada soil bat nahi genuen eta ornitorrinkoa pro­posatu zigun Xabier Gantzarainek: hibridotasuna eta sail­kaezintasuna iradokitzen ditu, desagertze arriskuan da­goen espezie bat da...

literatura

Askotariko oihalez, liburuz eta zer txikiz bete-beterik daude Pitxintxuko dendaosteko apalak. Leihatearen ondoko mahaitxoan eseri, josteko makinak gainbegiratu eta kontualdiari ekiteko prest Uxue Alberdi (Elgoibar, 1984): literaturaz, politikaz, hizkuntzaz... Dendaurre eta ostekoez.

DENDAOSTEKOAKUxue AlberdiSUSA

MIREN AMURIZA PLAZA Idazlea

UXUEALBERDI

Narrazio nobeleskoa da

fikzioa ez izan arren.”“

Euskaratik euskararako itzulpen bat

egin behar izan dut: euskara zuzena egiten ez duten narratzaile biren

neurriko hizkuntza literario bat sortzen

saiatu naiz, ahozkotasunaren aldetik

sinesgarria eta, era berean, kontaeran aberatsa izango dena.”

“

14 mendiak eta bidaiak

Las ascensiones, travesías y excursiones de trazado cir-cular tienen un encanto especial, porque nos conceden perspectivas y nos dan a conocer parajes que quizás la ruta lineal hubiera dejado al margen. Nos evitan desandar lo ya andado o tener que recurrir a varios vehículos para completar la jornada. El libro Rutas circulares fáciles de la colección Euskal Herria propone 45 itinerarios por todo tipo de escenarios naturales.

El autor, el experto montañero Txusma Perez Azaceta, ha elegido este amplio abanico de rutas que se reparten por todo el país. Además, encontramos en ellos gran diversi-dad de perfiles y parajes, desde paseos cortos por las cer-canías del mar hasta ascensiones más clásicas a grandes nombres de nuestra geografía. Pero todas ellas cumplen con las características principales de ofrecer un camino de retorno diferente al de la ida y de carecer de dificultades técnicas y dureza.

De esta manera, el libro permite a todo tipo de públicos disfrutar a fondo de la naturaleza, de la montaña y de nuestro patrimonio cultural. Las suaves colinas del valle de Arberoa, en Nafarroa Beherea, por ejemplo, nos encandi-larán con sus siempre verdes ropajes salpicados del blanco

de los caseríos. La sierra de Árcena, en la muga de Araba y Burgos, sorprende por los extensos bosques que cubren sus abruptas laderas, mientras el Ebro zigzaguea a sus pies en busca de un estrecho paso hacia el Mediterráneo.

En Bizkaia quizás sea un recorrido tan singular como la vuelta a Udalatx la que nos impacte por la belleza de mu chos de sus tramos, entre caseríos, ermitas, bosques au tóctonos, el desfiladero de Atxarte y los airosos picos cali zos aledaños. En Gipuzkoa la ruta que enlaza Zumaia

y Getaria por Askizu y Garate saciará, seguro, las expec-tativas más elevadas, con su insuperable combinación de paisaje rural y costero. Y ¡qué decir de la original subida a Orhi previo paso por Muxumurru, o de la ruta de Gartxot, o de cualquier de las propuestas que el libro traza sobre la variada geografía navarra! Memorables.

RUTAS CIRCULARES FÁCILESTxusma Pérez AzacetaSUA EDIZIOAK

Ignacio Martínez de PisónFin de temporadaLa familia no es un buen lugar para guardar un secreto.La familia no es un buen lugar para guardar un secreto.

RUTAS RUTAS CIRCULARES CIRCULARES FÁCILES FÁCILES POR EUSKAL HERRIAPOR EUSKAL HERRIA

15

Son, por tanto, 45 rutas y otras tantas opciones para rea-lizar grandes planes por la geografía del país. Y, como recomienda el autor, se pueden acompasar a los ritmos del año: los bosques de Soila, Itxina, Artikutza o Bertiz pueden ser el destino perfecto en otoño; atalayas coste-ras como Ogoño, Pagoeta o Mitxitxola resultan ideales para el invierno; la primavera nos puede sorprender en el valle de Harana, la sierra de Lokiz o montes como Illun-

zar y Adarra; y los meses veraniegos quizá sean los más adecuados para las ascensiones a clásicos como Lakhura, Artzanburu y Toloño o a cimas menos visitadas como Eli-mendi, Unamendi o Imeleku. Ondo ibili!

RUTAS CON NIÑOS POR LOS PICOS DE EUROPANoel Arraiz / Águeda MonfortXPLORA

Este parque natural no es un territorio re ser vado para grandes montañeros. Los ni ños también tienen su sitio en estos pai­sajes maravillosos. En este libro Eduardo Vi ñuales, naturalista de campo, nos pro­pone 34 rutas para disfrutar en familia del en torno protegido.

EXCURSIONES FAMILIARES POR EL PARQUE NACIONAL DE ORDESA Y MONTE PERDIDOEduardo ViñualesSUA EDIZIOAK

NOBEDADEAK

El propósito de este manual es aportar in­for mación de calidad al lector, desde el es­ca la dor que quiere dar un paso más en su en trenamiento hasta el técnico deportivo que quiere mejorar los entrenamientos de sus alumnos.

ENTRENAMIENTO DE ESCALADA BASADO EN LA EVIDENCIA CIENTÍFICASergio Consuegra DESNIVEL

Esta guía aborda las dos vertientes de la cor dillera y propone planes especialmente pen sados para quien viaje en furgoneta: vi si tas, excursiones y ascensiones (con códi­gos QR para descargar los tracks), lugares de pernocta (con las coordenadas GPS)....

RUTAS PARA CONOCER LOS PIRINEOS. LOS MEJORES ITINERARIOS EN CAMPER Loli Flores / Mario CruzSUA EDIZIOAK

Guía excursionista para todas las edades, ex­cursiones con niños y en familia por los valles de Canfranc, Ansó y Echo. Son veinte itinera­rios con descripciones y mapas parciales de cada ruta.

CANFRANC, ANSÓ Y ECHO Alberto UrtasunALPINA

Esta guía, a través de cinco itinerarios tu rís­ti cos, recorre los más atractivos lugares de Cu ba y proporciona las claves para su visita e in for mación útil sobre medios de transporte, alo ja miento, gastronomía...

CUBA (GUÍA TOTAL)VVAAANAYA TOURING

Los Picos de Europa son un lugar mágico que ofrece a los niños un abanico sin fin de posibi­lidades donde poder desarrollar su potencial, experimentar, imaginar, jugar y, en definitiva, aprender y desarrollarse como personas.

TOMAS ZABALLAPeriodista

El número 40 de Euskal HerriaEl libro Rutas circulares fáciles lleva en su lomo el número 40 de la colección Euskal Herria Liburuak, nacida en 2014 como continuadora de la revista Euskal Herria. Una cuarentena de títulos que han abordado de una manera seria y rigurosa, pero también amena y divulgadora, la naturaleza, la montaña y el patrimonio histórico y cultural del país. Siempre con el fin de incitar a quien lee los libros a saltar del sillón a la calle, al monte, al bosque, al desfiladero, al río… a conocer Euskal Herria porque, como dice el viejo adagio árabe, no se puede amar lo que no se conoce.

Algunos de sus títulos se han convertido en auténticos clásicos. Es el caso, entre otros, de Guía de vías verdes, Los mejores paseos por la costa vasca, Las otras cumbres de la montaña vasca, Excursiones a ventanas naturales o Rincones que te sorprenderán. La colección publica cada año seis títulos y ofrece la posibilidad de adquirirlos a un precio muy inferior vía suscripción anual.

Más información: https://sua.eus/es/suscripciones/

16

Eredu izan da euskalgintza sozial bat ar ti ku­la tze ko egin duen ahaleginagatik. Argi izan zuen –belaunaldi oso batek bezala– euskarak eta euskal kulturak ekimen sozialetik, gizarte zi bi letik egin zezakeela aurrera, hura izan ze­la frankismoan argia pizten hasteko bidea, eta bide hori ezin zela eten Euskal Herrian era­kun de propioak sortuagatik, mugimendu so­zia lak euskara eta euskal kulturaren di na mi­za tzai le izatea oso garrantzitsua zela, ordura arte egindakoa eten ez zedin. Are gehiago, oso argi zuen ekimen berriak ere gizarte zi bi le tik lideratu behar zirela, erakundeen la gun tza re kin eta haiekin ahalik eta elkarlan handiena egi nez, baina independentziatik, erakunde, en pre sa edo alderdi politikoen esanetara ibili ga be.

Belaunaldi horretan, euskara eta euskal ku tu­ran euskalgintzako erreferente nagusietako bat izan da Joan Mari: hitzez eta ekintzez era­ku tsi digu gizarte zibiletik nola eragin eta nola egin lan. Politikoki polarizatuta zegoen gizarte ba tean, eta herri erakundeek zalantzaz ikusten zu te nean gizarte zibilean, euskalgintzan erna­tu ta ko ekimena, haren aldeko apustua egin zu en, hitzez eta ekintzez. Hori nabarmena da ha ren izena Jakin, Egunkaria, Elkar eta ezin­besteko beste hainbat proiekturi lotuta ikusten du gunean.

Herri ekimenaren indarra eta balioa defendatu izan ditu Joan Marik, eta ordaindu zuen hau­tu hori. Zorionez, egindako ekarpenarekin ge ­ra tu ko gara, baina ezin dira ahaztu be re ibil­bidean zehar euskalgintzaren alde egin da ko hautuak ekarri zizkion ondorio latzak ere, ha­ren independentzia auzitan jarria –beste as ko­renarekin batera– eta bera atxilotu, torturatu

eta kartzelatua izateraino, Egunkaria itxi zu te­nean, bertako beste hainbatekin batera.

Ukaezina da ikerketan zein ekintzailetzan egin­da ko ekarpena. Ikerketari dagokionez, be re zi ki aipatukoak dira zentsuraren gai ne an egindako az ter keta lana, euskararen so zio lo gian egin­da koa eta 40 urtetik gora ur te ro­urtero euskal li burugintza aztertuaz egin dakoa. Lan horiek aten tzioz irakurrita, agian gure gizartearen gaur egungo gako as ko ulertuko genituzke. Do­ku mentuz jositako az ter lan ugari utzi digu, eta eskura ditugu, ja kin tza hori gal ez dadin.

Baina Joan Mari ez da soilik intelektual iker tzai­lea izan: ekintzailea ere izan da. Anai ta su na al diz­kariko zuzendari izan zen hiru ur tez. Jakin al diz­ka ria berpizteko ardura hartu zuen, eta urteetan be rak zuzendu zuen, go goe ta so zia le rako izan den euskal aldizkaria ezin bes teko bihurtuz. Berak eta Jakin Talde his to ri ko oso ak –Azurmendi, Agi rre­bal tzategi, In txaus ti– ar gi izan zuen aldizkariaren ja rrai pena nahi zue la, eta belaunaldi berri baten es kuetan utzi zuen segida ziurtatzeko. elkar tal­de ko ki de ere izan da, ar gitaletxean parte hartuz ha sie ra tik eta elkar Fundazioko lehendakaria ere iza nik hiru urtez –azken egunetaraino ber ta ­ko Ba tzorde Eragileko par taide aktiboa izan da–. Ga rrantzitsua da, bes tal de, Euskaldunon Egun ­ka ria, XX. mendearen amaie ran herri eki me ne­tik sor tutako azken proiek tu na gu sia eus ka ra ren nor malizazioari begira. Egun ka ria ren so rre ra pro ze suan parte hartu zuen, eta ber tako lehen­dakari ere izan zen hura bor tiz ki itxi zuten ar te. Eta ezin aipatu gabe utzi Mar tin Ugal de Kul tur Parkea, euskal kulturaren gu ne sus ta tzaile iza ­teko sortutakoa, zeinaren ideian Joan Ma rik par­te har tze handia izan zuen, eta zei naren ba lioa

inork bai no hobeto ikusi izan duen gaur egun ar te. Euskal kul turaren ha be ezin besteko as­ko tan buru­belarri ari tu izan da, beraz; betiere proiek tu bakoitzaren in de pen den tzia al da rri ka­tuz eta elkarlana sus ta tuz, proiek tu en artean, eta bakoitzaren ba rru ko di na mi kan.

Joan Marik herri ekimenean sinesten zuen, gi­zar te zibilaren ekimenean sinesten zuen, eta ideia horri lotuta eman du bizitza, hitzetan zein ekin tzetan. Badugu nondik ikasi.

elkar Fundazioan dena partekatu dugu Joan Ma ri rekin. Gorago esan bezala, argitaletxearen le hen urratsetatik hasi zen parte hartzen tal­de an eta fundazioko lehendakari ere izan zen. Askotan azpimarratzen dugu kultur in dus tria eta enpresa izaera, baina beti egin dugu ho ri lotuta euskal kulturari, sinetsita euskal kul tu­rak egitura sendoak behar dituela, lehen hai ze ufa dak dena bota ez dezan. Kultur in dus triari lo tutako egitura herritarra izan da fun da zio a ­ren apustua eta bere baloreetan izan ditu eus ­kal ta suna, lurraldetasuna, konpromisoa eta pro fe sionaltasuna, elkarlana, eredu sozialeko iza e ra eta berrinbertsioa. Balore guzti horiek ezar tzeko orduan, Joan Mariren esku hartzea ezin bestekoa izan da. Joan Marik elkarlanerako bi deak ireki izan ditu, beti izan da Jakineko eta elkarreko, eta beti jakin izan du erakunde bi en arteko elkarlana sustatzen, bakoitzaren in de­pen dentzia kontuan hartuta.

Erreferentea izan da eta izango da hemendik au­rre ra ere, asko dugu eta beregandik ikasteko eta!

Mila esker Joan Mari, beti gogoan izango zai tu gu!

JOAN MARI TORREALDAI, euskalgintzaren

erreferenteAR

GAZK

IPRE

SS

Jakin eta Joan Mari Torrealdai

erreferentzia izan dira elkarelkar Fundazioarentzat.

17

Lehentasunak lehentasun, guk argi dugu eus­ka ra ren ezagutzan oraindik zer egina handia dela, eta hor pauso sendoak ematen jarraitu behar dugula. Erabilera handitzea helburu du­en Euskaraldia ekimenak berak agerian jarri di gu hori, hizkuntza ohiturak aldatu behar dira eta horretarako gutxieneko ezagutza behar da, gutxienez ulertzeko gaitasuna, hori gabe zai la erabilera azkartzea.

Ezagutzaren unibertsalizazioaz sakon hitz egin behar da herri honetan, esan nahi bai ta urrats oso sendoa litzatekeela herritar guz ti ok eus kara jakitea, aldi berean erabilera az kar­tze ko politikak eta ekimenak garatzeko gau za ba gara. Haur zein helduen hezkuntzaz ari ga­ra eta hori derrigorrez euskararen bidetik egin behar da: hezkuntza eredu euskalduna behar du gu, gazteek eskolatze prozesutik eus kal­dun duta atera daitezen; eta, haiekin batera, hel duak euskalduntzea derrigorrezkoa da, el­ka rrekin bizi garen neurrian, erabileraren pla­zan, elkar eragingo dugulako. Beti ere, kontuan

har tuta, ikasten duenak gero euskaraz bi zi tze­ko aukera izan behar duela inguruan –ho rre­ga tik behar dira politika osoak–.

Bi eremu horietan, hezkuntzan eta euskararen ikas kuntzan, ibilbide luzea egin du elkar Fun­da zioak bere historian, eta gaur egun ere eten gabeko lanean ari da horretan, eus kal gi zar tearen beharrak aztertu eta hari eran­tzu teko ma teriala sortuz. Etengabeko be rri­kun tza la ne an oinarrituta, Ikaselkar eta Elkar ar gi ta le txeek eskolarako eta euskara ikasteko ma te rial moderno eta egokia eskaintzen du­te, eta etengabe ari dira bere eskaintza egu­neratzen.

Elkar argitaletxeak, azken urteetan Arian eus­kara ikasteko metodoa diseinatu eta ar gi ta­ratu du, propio horretarako sortutako edi zio talde batek landuta –eta, metodoarekin ba­te ra, hainbat material euskara lantzeko: gra­ma tika, irakurgaiak… ikasten ari denak behar di tuen tresnak–. Ikaselkar hezkuntza ar gi ta­

le txeak, berriz, Ikastolen Elkarteko eta Elkar ar gi taletxeko lan taldeen eskutik, LHko az ken urteetarako eta DBHrako EKI material be rri­tzai lea egin ondoren, HH eta LHrako bi proiektu lan tzen dihardu eta maila horietarako proiektu be rri tzailea eskainiko du hemendik aurrera, Ku ku eta Kimu. Proiektu horien helburua da, bes teak beste, euskarazko irakaskuntza eta eus ka raren ikaskuntza errazteko eta berritzeko eta per tsona jantzia eta euskalduna lortzeko, ira kas leei eta ikasleei tresnak eskaintzea.

Taldeko argitaletxeen bidez, elkar Fundazioak eta bere baitako enpresek haien funtzioa be­te tzen dute, euskalgintzako eta euskal kul­tur gintzako gainerako eragileek egiten duten be za la. Lan handia egiten da eragile sozialen al de tik, nork berean, eta, lan hori ezerezean ge ra ez dadin, lortu beharko genuke, erakunde pu bli koekin batera, hizkuntza politika era gin­ko rra, hu rrengo urteetan, euskara kezka iturri izan or dez, herri honetako ohiko hizkuntza izan da din.

Erabilera helburu, ikastea lehen pauso

Urteak daramatzagu euskararen arazoa era bileran jar­

tzen, ezagutzan egin den haz kun dea kontuan hartuta,

era bilera ez omen delako neu rri berean hazi. Ez dugu uste

kon tua de nik euskararen normalizaziorako politikak le­

hen ta sunak batean edo bestean jarri behar dituen, ere mu

guz tietara begira politika oso eta era gin ko rra behar dugu,

gaur egun oraindik ez du guna. Politika oso hori egiteko

au kerak ba dau de baldin eta euskarari lehentasuna eta ba­

lia bideak ematen bazaizkio, eta horren alde ja rrai tuko du

la nean elkarelkar Fundazioak orain ar te bezala.

KONT

RALU

Z

18

KIMU da Lehen Hezkuntzako lehen ziklorako Ikaselkar hezkuntza argitaletxea prestatzen ari den proposamen berria. KUKU Haur Hezkuntzarako emozio programa da, eta emozioak lantzeaz gain, ahozkotasuna jorratzea du helburu.

Euskal curriculumaren markoan daude kokatuta bi proiek tuak eta pertsona konpetenteak lortzen la gun­tzea da helburua. Ikaslearen irteera profila har tu da kon tuan, beraz, KUKU eta KIMU proiektuak di sei na tze­ko eta garatzeko.

KIMUHiru programako egitura du oraingoz KIMUk: Ma te­ma ti ka, Erronka eta Euskara eta literatura. Euskara eta li te ratura programak, Hizkuntza –eta literatura– ko mu­

ni kaziorako konpetentziari erantzuten dio, eta hiz kun­tza ren ikuspuntu komunikatiboa abiapuntu hartuta, he zi keta literarioaren garapena eta sormenaren lanketa di tu helburu. Euskara literaturatik abiatuta eta jolasaren bi dez lantzen da, batik bat. Lehen mailan, sei obra li te ra­rio (ipuin, poema­bilduma, album ilustratu…) dira pro­gra ma ren oinarri eta abiapuntu. Horietatik eratorriko di ra hizkuntzarekin jolasteko proposamenak: hiztegi­txar te lak, poema­txartelak, bingoak, dominoak… Jo xe an Ormazabal, Alaine Agirre, Juan Kruz Igerabide, Garazi Ca mio, Castillo Suarez eta Andu Lertxundi dira lehen sei obra li te­rarioen sortzaileak, Elena Odriozola, Irri-Marra, Ainara Az-piazu (Axpi) eta Julen Rivas ilustratzaileekin batera. 

KIMUn liburuei eta haien sortzaileei arreta handia jar­tzen zaie. Ikasleek liburuen atzean dauden idazlea eta ilus tra tzailea ezagutuko dituzte, eta beraien obra behin

KIMU, KUKU ETA ARIANikasteko eta euskalduntzeko metodoakikasteko eta euskalduntzeko metodoak

Ez, ez dira umeen algarak ekarriko dituzten pailazo berriak, baina irribarrea marraztuko dute gure aurpegietan, euskara berreskuratzeko bidean albiste onak sortuko dituztelako. Kimu, Kuku eta Arian euskararen ezagutza eta erabilera zabaltzeko tresna eragingarriak dira, nork bere eremutik: lehen hezkuntza, haur hezkuntza eta euskara ikasteko metodoa, hurrenez hurren.

eta be rriz erabiliz (obrarekin jolastuz, memorizatuz, bir­sor tuz, eraldatuz…) hizkuntza ikasi eta landuko dute, eta sormenerako grina jorratuko dute. Horretarako, ja ki na, kalitate handiko ereduak sortu dira berariaz proiek tu honetarako.

Erronka deituriko programan ere hizkuntzaren eta eus­kal kulturaren transmisioak garrantzia handia izan go du. Adibidez, unitate bakoitzaren gai berriaren aur kez­pe na jarritako bertsoen bidez egiten da. Horretarako, Ber tso zale Elkartearekin lankidetzan, sei bertsolarik sor tu di tuz te bertso sortak: Unai Mendizabal, Ander Elor-te gi, Estitxu Arozena, Maddalen Arzallus, Iñaki Gurrutxaga eta Ne rea Ibarzabal. Lehen mailarako sortetan, ikasle pro fi lari ego kitutako interes guneetatik abiatuta eta doi nu zahar eza gunetan eman dituzte bertsook, familia as ko tara bes tela nekez iritsiko litzatekeen transmisioa eginez.

KUKUPoza, haserrea, beldurra, tristura, nazka eta sorpresa oi­na rrizko emozioen lanketarako programa da KUKU eta literatura eta arte lanak, jolas eta tailerrak ditu la ne ra ko abiapuntu, irakasleentzat plangintzarako eta eba lua ke­ta rako erremintekin batera. 

Emozio bakoitzak horma­irudia, album ilustratua eta bi­deoa izango ditu KUKU emozio­programan; horiez gain, emozio­txartelak, dominoak eta memoria­jokoak osa­tu ko dute programaren bilduma. Elementuok kalitatea

eta aniztasuna dituzte ezaugarri nagusi, emozioen lan­ke tarako eduki oso zehatzaz gain, formatuaren era bil­ga rri tasun eta erakargarritasuna izan baitira helburu na gu sia.  Iñigo Astiz, Leire Salaberria, Mikel Valverde, Be latz, Gorka Aranburu eta Mai Egurza idazle eta ilus tra tzaileak di­ra hasierako sortaren sortzaileak. Talde ho ni izen pro pio gehia go erantsiko zaizkio laster.

ARIANen ekarpenaARIAN Euskara ikasteko metodoa, autoikaskuntzarako me to do osoa da: Ikaslearen liburua, Lan­koadernoa, Ira kur gai mailakatuen bilduma eta ikus­entzunezkoak osa tzen dute metodo osoa. A1 mailan hasi eta C1 maila bar ne hartzen ditu, eta dagoeneko urte batzuetako ibil­bi dea egina du euskaltegi eta ikastetxeetan, eus kara­ikas le eta –irakasleen oso harrera ona rekin, zegoen pre mia ren erakusle. 

ARIANek planteamendu ko mu ni ka ti boa eta ekintza ikuspegia hartzen di tu aintzat, eta egoerak eta gaiak au ke ra tzean, batez ere Euskal Herriko pro po samenak egiten ditu. Izan ere, hiz kun tzarekin batera euskal kultura eza gu ta raztea ere badelako helburua. 

ARIANen azken proposamena, Euskal He rriko zazpi hiri bu ruak ezagutzeko zaz pi irakurgai mailakatu dira. Li bu ruxka hauek hiriak eza gu tzeko bisita gidatuak es kain ­tzen dituzte, euskara erra ze an (B1 maila), hiz te gi txo ba ten la­gun tzaz, au dio liburua bar ne du tela, hi ri bakoitzaren his to ­ria eta hain bat istorio kon ta ­tuz. Eus ka ra­ikasleentzat ez ezik edo no rentzat oso la gun­ga rri izan daitezke.

liburuak

MIREN ETXABE Kazetaria

PAULOCOELHO

directo al corazón

Una novela para aprender a gestionar tus emociones.

El camino del arquero

Coelho-Elkar.indd 1Coelho-Elkar.indd 1 22/7/20 16:5022/7/20 16:50

19

KONT

RALU

Z

20

Orain arte, nobela beltzen egile gisa ezagutu izan zaitugu. Orain, berriz, guztiz bestelako lan ba te­kin zatoz. Zer dela­eta salto hori?Mikel Egileor kazetaria pertsonaia nagusi duen tri lo gia ren

azken atala idaztean, aldi bat amaitu zela iruditu zi tzai ­dan. Bazela garaia bestelako gauzak idaztekoa, nahiz proiektu berrietan ere betiko gaiak eta obsesioak erre ­pikatzen diren sarri. Nobela beltza atsegin dut. Ez, or­dea, literatur genero bakarrera mugatzea.

Bidaiaren kronika eta saiakeraren artean dago Bi da soan gora, eta hainbat idazle datozkigu go­go ra: Sebald, Magris­en Danubioa… Norbaiten era gi na azpimarratuko zenuke?Niretzat eredu dira Sebalden eta Magrisen lanak, bai eta Handkerenak ere. Gozamen bat da ikustea nola ha ril ka­tzen dituzten gogoeta alderraiak bidean urratsez urrats. Eus kal literaturaren esparruan, ildo horretan kokatuko ni tuz ke, aldez edo moldez, Pello Lizarralderen eta Anjel Ler txun diren zenbait lan.

Txinguditik abiatu eta Xorroxinen amaitu, ber­ta tik bertara ikusia islatzen duzu uneoro, baina baita irakurketen eta dokumentazioaren bidez ja so takoa ere. Ze inportantzia eman diozu ho­rie tako bakoitzari? Bata bestearen parean jarri ditut. Liburua Bidasoan go­ra oinez egindako bidaia baten kontakizuna da. Au rre tik egindako irakurketek eta dokumentazio lanak ze da rri tu

dute ibilbidea. Baina, aldi berean, ibaian gora ibi liz iku­si takoek eta bidean topatutako pertsonen le ku ko tzek ere bideratu dute idazteko prozesua. Azken batean, ez ne kien nondik eramango ninduen ibaiak bihurgunez bihur gune.

Oraina eta lehena, ur emari berean urtu dituzula dirudi, ezta?Aspaldiko kontuak direlakoan gizakiak askotan erre pa­ratzen ez badie ere, iraganaren ur tantak orainaren ibai zabalean daude igeri. Horregatik, oroimenaren bi dez iragana orainaren hegira ekarriz, gaurko egien arra ka le­tan zalantza ereiteko ahalegina ere bada literatura.

Lazkaotarra zara sortzez, baina ez duzu idatzi “Agaun tza” edo “Oria” edo… Zergatik Bidasoa? Zerk li luratu zaitu bertatik?Bidasoa bidegurutzean dago, bizipen eta pentsamolde di ferenteen elkargunea eta maiz borroka zelaia da. Bai­na, kontraesanak eta oztopoak gorabehera, itsa so ra ko bi dea bilatzen dute isil­gordean ibaiaren urek.

Badago liburu osoan zehar estatuen mugen kon ­tra ko aldarri ozen bat, baita pertsonak zan pa ­tzen dituzten ideologien kontrakoa ere...Ildotik ateratzen diren pertsona eta pentsamendu al de­rraiak izan ditut bide­erakusle. Mugaldeko baz te rre tan ikus ten da hobekien estatu arrazoiak era gindako gehie­gikeria eta triskantzen ondorioa, bai eta hasieran ideia eder eta aratzak ziruditenak nola bi hur tzen diren den­borarekin zapalkuntzarako tresna ere.

literatura

Eneko Aizpuruak (Lazkao, 1976) Bidasoan gora argitaratu berri du, erreportaje eta saioaren arteko liburua, Tene Mujika sariaren laguntzaz idatzia. Ibaian zehar ikusitakoak nahiz liburuetan ikasitakoak kontatzen ditu egileak: kontrabando eta migrazio kontuak, naziak nahiz guardia zibilak, baserritarrak zein mugalariak… Atzoko eta gaurko istorioak, uraren eta memoriaren ibiliak elkartuak.

BIDASOAN GORAEneko AizpuruaELKAR

TERESA LARREA Kazetaria

ENEKOAIZPURUA

21

A posteriori, urteak igaro ondoren, egindako ira kur ke tak dira horiek, artean ez baikinen kontziente, no la tan bada, Fer min eta Iñigo Muguruzak eta Kaki Arkarazok sortutako tal deak, eta bereziki lehen disko homonimoak, gure be­lau nal di ko askorengan luzaroan utziko zuen arrastoaz. On do rengo urteetan disko osoagoak, biribilagoak eta sen doa goak kaleratuko zituen taldeak –Gure jarrera, Bo rre roak baditu milaka aurpegi–, baina lehen diskoak era gin dako astindua eta zirrara ahaztezina da.

30 urte geroago, Elkar diskoetxeak 180 gramoko bi ni lo formatuan berrargitaratu du Negu Gorriaken le hen diskoa, Elkar binilo bildumaren barruan. Ar gi tal pen berriak ja to­rrizko formatua errespetatzen du –egunkaria itxu ra ko liburuxka barruan– eta Mi kel Laboaren omenezko Txe­ro kee diskoan jasotako Gaberako aterbea abestia ere bil tzen du –kantu hori CD argitalpenean bakarrik sartu zen extra moduan–. Hanka bat rapean jarrita –Radio Rahim lehen singlea, Spike Leeren Do the right thing fil me an oinarritutako bideoklip gogoangarria tarteko; Ber tso Hop berritzailea; edota Esan ozenki ahalduntze abes tia...– eta bestea hardcorean –Amodiozko kanta, Na partheid, Irakatsitako historia, Malkoak.... zein bai­no zein indartsuagoa–, euskal musika eszenak hurrengo

ur te e tan, Esan Ozenki diskoetxearen bidez batez ere, izan go zuen mutazioaren atea parez pare ireki zuen hi­ru ko teak lan iniziatiko honetan.

Negu Gorriakenak egin eta gero, bakarkako bideari ekin zion Fermin Muguruzak Brigadistak Sound System disko bi kainarekin –tartean Ireki ateak grabatu zuen Dut tal­de a rekin–, eta hura aurkezteko osatutako taldearekin osa tu zuen FM 99.00 Dub Manifest bigarren diskoa. Or­

du rako reggae musikan guztiz murgilduta zegoen Mu gu­ru za eta doinu bero horiek dira lanaren ardatza. Hemen ere Muguruzaren ibilbideko kantu ezagunenetako ba tzuk aur ki tuko ditugu –Dub Manifest, Ekhi Eder, Bere­bar, Big Beñat...–, baita, besteak beste, Eneko Abrego, Anari eta Se lektah Kolektiboaren kolaborazioak ere. Gridalo Forte zi gi luak kaleratu zuen diskoaren biniloko edizioa 2000. ur tean eta orain Elkar diskoetxeak Elkar binilo bildumara gehi tu du, binilo bikoitzeko formatuan eta hiru erremix gehi tuta: Big Beñat abestiaren gainean Xabi Peryk eta Ja vi Pezek egindakoak, eta Rude italiarrak Dub Manifest abes ti a rekin egindakoa.

Bi lan hauekin 28 dira 2010ean abiatutako Elkar 180 gra­mo ko binilo bilduma osatzen duten diskoak. Ekimen ho­rri esker aukera dugu Kortatu, Hertzainak, Ruper Ordorika, Mak, La Polla, Kuraia, Barricada, Cicatriz, Dut, Anestesia eta bes ­te askoren hainbat disko esanguratsu berriz en tzu te ko binilozko edizio zaindu eta berrituan.

musika

JON ESKISABEL Kazetaria

NEGU GORRIAK ETA FERMIN MUGURUZAElkar biniloetanHogei urte genituen eta gure ordua iristear zela sen ti tzen genuen. 80ko hamarkadako musika eszenaren hon da rrak nerabezaroaren bigarren lerrotik ezagutu on doren, erdigunera pasatzea zegokigun. Hamarkada be rria gure hamarkada izango zen eta aurrekoengandik ez ber din duko gintuzten erreferentzia berriez –musikalak, ideo lo gikoak, estetikoak– gose ginen. Egina genuen eus karaz bizitzeko hautu kontzientea, eta beharrezko mo men tuan Negu Gorriak agertu zen “euskalduna naiz eta ha rro nago” aldarrikatzeko beltzen rap kantaera eta san plerren gainean. Bagenuen bilatzen genuena.

22

Hondartzan modu misteriotsuan hildako gorpu bat azal du denetik, herriko marinel zaharrek itsasoko izaki ahaz tu ei buruzko kondairak baino ez dituzte ahoan. Tra­ga na rruak itzuli ote dira? Egia ote da olagarro erraldoi ba ten itxura duen Kraken piztia itzela ezkutatzen dutela kos tal deko natur parkean, Azken Portuko harraldeko hai tzu lo sakonetan?

Eskolan ordea, neska amerikar etorri berria da denen hiz­ke ta gai nagusia: Valerium Tremens. Familiarekin batera he rr i ra iritsi eta erlaitzeko etxean bizitzen jarri orduko era guztietako zurrumurruak zabaldu dira haiei buruz. Mul timillionarioak ote diren, zenbat animalia exotiko eka rri dituzten beraiekin, Trumpen senitartekoak ote di­ren… Baina, benetan, nor arraio da Valerium Tremens?

Hasteko, berez ez du Valerium Tremens izena, Valerie Tre mers baizik, eta, nolabait deskribatzekotan, zera esan beharko litzateke: espero ez bezalako neska dela. Inork gutxik espero zuen itxura du –ez da ez ilehoria, ez be­gi urdinekoa ez eta altuera handikoa ere– eta, batez ere, ustekabeko gauzak egin eta esaten ditu. Imajinazio as ko eta lotsa gutxi duelako gertatzen da hori eta eze­ren beldur ez delako –ezta kondaira zaharretako muns­tro e na ere–. Berehala, “arrarotxo” titulua irabaziko du eskolan eta ezizen berria ipiniko diote: Valerium Tremens.

Lagun berriak egitea nahi baino gehiago kostako zaio ho rregatik. Izatez, gelako ikaskide guztiak gonbidatu arren, bi pertsona baino ez dira azalduko bere gurasoek hon dartzan antolaturiko Valerieren urtebetetze festara: Sa ra, gelako neska beti­perfektu­super­panpoxa eta Mar tin, hain zuzen ere Sararen atzetik txora­txora egin­da dabilelako.

Hala eta guztiz ere, Sara, Martin eta hirurak altxorraren bi la jolasean Azken Portuan barneratzen direnean, au­rrei kusi ezineko abentura batean murgilduko dira bete­be tean. Traganarruei ihesi, arriskuan ikusiko dute euren bu rua, ustekabeko sekretuak topatuko dituzte eta baita agian bizitzan eskura daitekeen altxorrik handiena ere: be netako laguntasuna.

Hori eta askoz gehiago beharko dute bigarren liburuan, So to Doktorea bere eguneroko sekretuaren bila etorriko denean. Eta, gainera, ez dago bakarrik: inguruko ba soe­tatik zaldiz trostan dator Ehiztari Beltza eta bere Gu da­ros te Madarikatua.

Valerium Tremens eta bere lagunak arrisku guzti haue ta­tik onik aterako diren ala ez, ez dizuegu hemen esango; ho ri jakiteko Valerium Tremens saileko lehen bi liburuak ira kurri beharko dituzue. Horren trukean, abentura hauen

atzean dauden ezkutuko hiru per tso naien iden ti ta te se­

kre tuak txibatuko diz kizuegu:

Iñaki Holgado marrazkilaria. Gizotsoekin paseatzen du gauer dian, lubakietan sartuta borrokatzen du edota ame ­tsak alokatzeko makinak asmatzen ditu, eta hori guz tia, aulkitik altxatu gabe: magiazko munduak sor tze ko balio dion arkatz soil baten laguntzarekin.

Martin eta Xabier Etxeberria idazleak. Mapak dauzkaten li­bu ruak maite dituzte, sagar tarta egin berrien usaina, kon dairazko munstroak eta etxe azpitik doazen tunel se kre tuak. Hori guztia izango zuen istorio bat egitea bu­ru ratu zitzaien eta, bueltan bueltan, horrelaxe sortu zen Valerium Tremens.

VALERIUM TREMENS, BAINA ZERTAN ZABILTZA NESKA?

haur eta gazte literatura

VALERIUM TREMENSETA TRAGANARRUAK

Martin eta Xabier EtxeberriaELKAR

MARTIN ETA XABIER ETXEBERRIA Idazleak

Orkatilen gainean eserita egotea da pikotxean egotea. Ko koriko ere esaten diote batzuek. Bada, hor nonbait gal dutako hitza berreskuratu, eta 8 eta 12 urte bitarteko gaz te txoentzat sail berria jarri du martxan Erein argi­ta le txeak. Saileko lau liburuxka kalean dira jada, ho rie­tako bi sortu ditu Inazio Mujikak. “Tentsio pixka bat eta kontzentrazioa eskatzen duten liburuxkak dira, pi ko txe­an irakurtzekoak”, azaldu du. “Ez luzeak, ez laburrak”. Hitz­joko horretatik datorkio izena, beraz, sail berriari.

Gainerako bi liburuxkak Anjel Lertxundik idatzi ditu. “Nik ba nituen ipuin liburu batzuk Ereinen, baina 1997ko uhol deak eraman zituenak. Haietako ipuin ba tzuk erres­ka tatu, berritu, gaurkotu eta argitaratzea pro po sa tu zi daten”. Zehazki, Gizon kabalen piurak [Erein, 2000] li­bu rutik berreskuratu ditu ipuinak, Lertxundik: Za ka rru­ko eta Donostian elefanteak ikusi zirenekoa. Au rre tik ida tzi takoa traizionatu gabe, gorputz gehiago eman, eta kar ga literario jantzia erantsi diela dio. Emaitza, ironiaz

be te riko bi testu, kritikoak hainbat jo­ka bide eta izaera­kla se ­re kin eta, aldi be rean, pi ­kar dia dosi ze ha tze ko ak.

Zakarruko liburuan, esa­te ra ko, ustez petrala den per tso naia da protagonista: Za ka rru ko bera. Petralduta bi zi da be re buruarekin eta mun dua re kin. Orrialdeek au rre ra egin aha la ikusiko du gu hala ote den benetan. Do nos tian ele fan teak ikusi zi re nekoa ipui na, be rriz, dis ­to pia bat da, ber tan bi zi di­re nak elefanteak di ra eta al ­ka tea da enteratzen ez den ba karra.

Inazio Mujikak idatzi ditu Hans eta igela eta Ez apu ­

ra tu. Bi ak dau de lotuta

jen de tzaren zen tzua re kin. “Hau rrei bel du rra ema ten dien zerbait izan ohi da jen de tza, fes te tan­eta ikus dezakegu, eta horregatik lan du nahi izan dut gaia”. Eu ro pako iparraldetik etorri da Hans protagonista. Ka le ko artista da, eta haren igel la gu na rekin biziko di tuen aben turak kontatzen ditu Hans eta igelak. Ez apu ra tu li bu ruan, berriz, amona baten eta haren ilo ba ren ar te ko istorioa ezagutuko dugu. Bi en arteko ha rre ma naz, me mo ria galtzeaz, hizkuntza be ra ren moldaeraz be lau nal diz­belaunaldi... Anjel Lertxundiren istorioak iruditara Antton Olariagak era­man ditu, eta Inazio Mujikarenak Maite Gurrutxagak. Ilus­tra tzaileek beren istorioak kontatzen dituzte marrazkiz ma rraz ki, eta denak daude pozik emaitzarekin. “Luxu to ta la” izan dela diote, bi idazleek, halako marrazkilari “han die kin” lan egitea.

Datorren urtean, Pikotxean saileko beste lau liburuxka argitaratzea da Erein argitaletxearen asmoa, gaztetxoek giharrak indartzen jarrai dezaten. Ordura arte, nahikoa aben tura badute bizitzeko hainbeste animalia, senide, ar tista eta lagunen artean. Lertxundik dioen bezala, “ira­kur keta delako egon litekeen bidaiarik merkeena eta ete ­kin tsuena”.

PIKOTXEAN JARRI ETA GOZATZEKO SAILA

haur eta gazte literatura

ANA ABARISKETA Kazetaria

23

Pikotxean deituriko sail berria jarri du martxan Ereinek, 8 eta 12 urte bitarteko gaztetxoei zuzendua. Lehen lau liburuxkak kalean dira jada. Anjel Lertxundik eta Inazio Mujikak idatzi dituzte ipuinak,

eta Antton Olariaga eta Maite Gurrutxaga arduratu dira marrazkiez.

24

EZAGUTZA LIBURU dotore bat…

etxean, bakarka irakurtzeko eta irudiekin gozatzeko,

eskolan, naturaren zientzietako klasean erabiltzeko,

naturan, animaliei buruz gehiago jakiteko,

nonahi, lagunekin edo familiarekin konpartitzeko,

ALBUM eder bat…

 

ANIMALIEN GAUA

haur eta gazte literatura

BATBULLYNG-AREN AURKAKO TALDEA

Alex HallattELKAR

BAT taldeak ikur hau du bereizgarri , eta bullyingari aurre egitea, bullyinga jasaten ari direnei lagun­tzea eta ondo pasatzea dute helburu. Beren istorioak ezagutzera emateko bi liburu eman ditugu argitara: BAT, Bullying-aren Aurkako Taldea eta BAT ziberbullying-aren aurka. Alex Hallatt Zeelanda Berriko idazle eta ilustratzaileak sortuak dira eta Itziar Olaizola, Eneko Haritza Garaialde eta Danele Sarriugartek itzuli dituzte hurrenez hurren. Hirugarren istorioa ere prestatzen ari gara: Partida handia.

BAT taldeko kideak:

Ruth Wilkinson: Ruthek gustuko

du BAT taldearekin egotea, zuhaitzetan

gora igotzea eta bizikletan ibiltzea;

edo, bestela, marrazkiak egitea.

Nancy Wong: Nancyri bost

axola zaio besteek irakaslearen kuttuna dela esatea: gustuko

du ikastea, eta, bereziki, informatika

ikastea.

Toby Wilson: Tobyri zirika

aritzen zaizkio txikia eta lotsatia delako. Nahiago

luke etxean egon, bere

Legoarekin eraikin zoragarriak

egiten.

Jake Blake: Jakek bere estiloa du, eta berdin zaio modan zer dagoen

edo besteek zer esango

duten.

Ravi Gupta: Ravik irakurtzea

maite du, eta eskolan gogor lan egiten du.

Nancy ez bezala, atentziorik ez ematen saiatzen da.

Liburuaren amaieran bullyingaren inguruko hainbat aholku emango zaizkio irakurleari, baldin eta bullyinga jasaten ari bada, ziberbullyinga egiten ari bazaizkio sarean edo telefonoan, edota beste bati bullyinga egiten ari zaizkiola ikusiz gero.

Lo gaudenean, gaueko animaliak baso eta ze lai e tara irteten dira. Landare ar te an le rra ­tzen dira gaueko tximeletak, sa gu za rrak, az ­ko narrak, azeriak eta lursaguak. Hontz zu ria kanpandorreko habiara abiatu da, zain bai ti­tu txita gosetuak. Gau osoan zehar, ani ma lia guztiek helburu bera dute: jateko zer bait aurkitzea.

ANIMALIEN GAUARené MettlerTTARTTALO

BULLYNG-AREN AURKAKO TALDEA

25jolasak

E D E L V I V E S

presenta

LacombeBenjamin

La Extraordinaria Familia

novedad

THE KEY. ASESINATO EN EL CLUB DE GOLF HABA

Una terrible serie de asesinatos ha conmocionado a los socios del Club de Golf, donde han aparecido muertas tres personas.

Los jugadores se hacen cargo de la investigación.

JEFF EL GRUMETE, BOB EL EXPLORADOR Y JESSIE THE TOURIST ATOMO GAMES

Pack de tres divertidos juegos en los que resolveremos problemas matemáticos y repasaremos nuestros

conocimientos de idiomas.

CARTAS UNO SUPER MARIO BROSMATTEL

Es el UNO que amas, pero esta versión incluye una Mario Super Star Card especial que hace que tu personaje sea invencible. Fácil de levantar, imposible de dejar.

ILARRAKHABA

A zer ilar-saltsa! Nahaspila hau txukuntzea ez da lan makala! Ordenatu ilarrak batetik seira

eta lortu ilar-tantoak!

+6

DREAM CATCHERASMODEE

Amesgaiztoak ez dira inoren gustuko. Baina amesgaitz horiek ipuin ederrak bilakatuko dira

zure pelutxea eskura eduki ezkero.

+7

+8 +8

+4

+7

+7

NUTTY NOODLESASMODEE

Munstroen sabelen zaratak eta ahotik darien adurrak argi esaten dizute ez daukazula denborarik ia.

Afaria noiz etorriko zain daude!

ILLUSIONMERCURIO

¿Qué proporción de color rojo hay en esta carta? ¿Serás capaz de colocarlas en el orden correcto? Un original

juego del creador de The Mind que te sorprenderá...

26

+3

ZER IKUSTEN DUZU? HITZEZ ETA IRUDIZ BETETAKO LIBURU BATAnita BijsterboschTTARTTALO

Begiratu arretaz zure ingurura… Zer ikusten duzu etxean? Zer dago logelan, bainugelan, su kal dean eta egongelan? Eta kanpoan? Hitzak ikas tea oso dibertigarria da irudi ezaguterrazez hor ni tu tako liburu honekin.

haur eta gazte nobedadeak

PINTTO ETA HIP HOPAMagali Le HucheTTARTTALO

Bronxeko espaloietan Pinttok breakdance dan­tza ri ak aurkituko ditu akrobazia izugarriak egi­ten. Haie kin batera, hip hoparen unibertsoa eza­gu tu ko du. Hori martxa, hori! Sakatu ikonoaren gai nean, eta entzun hip hoparen doinuak.

ILUNTASUNEANNatalie MarshallIBAIZABAL

Ezagutu iluntasunean bizi diren animaliak, zer egi ten duten, nola bizi diren eta haien arteko ha rre manak, liburuaren hegalak zabalduz.

ROWLEY JEFFERSON SUPERJATORRAREN ABENTURAJeff KinneyALBERDANIA

Elkar zaitez Rolandekin, eta Garg Basatiarekin, ha ren lagun onena, euren herriko segurtasuna utzi eta Rolanden ama Azti Zuriaren atza pa rre­ta tik salbatzeko ontziratzen direnean.

LA SINFONÍA DE LOS ANIMALESDan BrownDESTINO

Experiencia de lectura infantil única en la que el ju guetón Maestro Mouse nos acompaña en las aventuras de un grupo de amigos, desde gue par­dos y canguros hasta elefantes y ballenas azu les.

TARTA GOXOAChristian VoltzKALANDRAKA/PAMIELA

Nireak egin du! Zuriñe andereñoa gonbidatu dut me riendatzera… Bada ordubete tarta on bat pres tatzen hasi naizela… Baina dena desastre hu tsa da!

BEGIRADAZALEAMarina NúñezKALANDRAKA/PAMIELA

Gaur Aitana kementsu jaiki da, behingoz kon­pon bidea aurkitzeko prest. Aspalditik da go kez­ka tuta, eta gaur goizean, azkenean, be gi ra dak ha rrapatzera irtetea erabaki du.

VALERIUM TREMENS ETA EHIZTARI BELTZAMartin eta Xabier EtxeberriaELKAR

Traganarruen abenturaren ostean, Valerium Tre­mens, Sara eta Martin elkarrengandik urrutiratu di ra. Inauterietan elkarrekin mozorrotuta, Va le­riek gauzak konponduko direla espero du, baina hel du berri batek dena zailduko du.

LA BANDA DE LOS CALCETINES PIRATASJustyna BednarekDUOMO

A menudo me preguntáis por qué los calcetines siempre viven sus aventuras solos. ¿Es que no tienen amigos? ¿No se enamoran? Y, ya puestos, ¿por que siempre calcetines? En este libro, doy respuesta a todas estas preguntas.

+2

BI FAMILIA XATURRENTZATBeatriz YuberoEREIN

Untxi jaun­andreekin bizi da Xatur, ekaitz gogor batek bere gurasoekin bizi zen etxea suntsitu zue lako.Nola uste duzu biziko dela familia be­rria rekin?

+6

+8

+2

+6

27™

and

© 2

020,

Wim

py K

id, I

nc.

faldo_Rowley2_192x60.indd 1 14/7/20 15:22

BAT. BULLYING-AREN AURKAKO TALDEAAlex HallattELKAR

Toby, Ruth, Ravi eta Jakek BAT taldea osatzen du tenean, euren bizitzak hobetu egiten dira ja­zar pena gelditu ahala. Baina harroputzek tal dea txi kitzeko asmoa dute. Nancyk bakarrik du de­fen datzeko modu bat.

MENDIKO ERREGEAJudith RossellIBAIZABAL

¿A QUE NO LO SABÍAS?VariosNATIONAL GEOGRAPHIC

Un libro cargado de datos y curiosidades para asom brar a todo el mundo. Desde sabrosas cu­r io sidades sobre el helado, pasando por in te re­san tes hechos históricos, hasta sorprendentes anéc dotas acerca de los perros.

AMAREN BULARRETAKOA Edmeé Pardo MurrayBELLATERRA

Haztea zoragarria da. Baina hazteak, ezin bes te­an, ardura berriak hartu beharra dakar. Liburu ho ne tan neskek ikusi eta ikasi dezakete zeinen in por tantea den beren gorputza zaintzea, eral­da tze prozesu betean daudelarik.

LA EXTRAORDINARIA FAMILIA APPENZELLSébastien PerezEDELVIVES

Victoria Appenzell, de doce años, a través de su álbum de fotos nos relata la historia de su fami­lia. Comienza con su abuela Eugenia, a la que la sociedad calificó como «monstruo» cuando le crecieron cuernos.

LOS FORASTEROS DEL TIEMPO 1O. LA AVENTURA DE LOS BALBUENA CON LOS SUPER-NINJASRoberto SantiagoSM

Los Balbuena y sus vecinas acaban de aterrizar en Japón, en 1570, y están a punto de vivir una aventura que solo conocían por los videojuegos, una aventura con ninjas de carne y hueso: los míticos Super Ninjas.

ATLAS DE HISTORIAThiago de MoraesHARPERKIDS

Los mapas del Atlas de historia están repletos de personajes de quince civilizaciones extraordina­rias. Encontraréis emperadores y exploradores, inventores, piratas y astronautas, incluso apare­cen Cleopatra y Stephen Hawking.

INKAREN BEGIANatalia AlonsoIBAIZABAL

Milaka urteko zibilizazio bat ikertzen ari den an tropologo baten bahiketa eta seme­ala bek abia tutako bilaketa. Boliviako bazter ede rre­ne tan eta ezkutuenetan gertatzen den egiazko aben tura bizia.

PORTUAKOihana AranaGAUMIN

Noiz uzten diogu haur izateari? Noiz egiten ga­ra heldu? Nerabetasunaren galdera ikur han diei erantzun txikiak ematera dator Ilargiren ne ra­be za roaren argazki panoramikoa den Portuak ele berria.

EL CHICO DE LA ÚLTIMA FILAOnjali Q. RaúfLA GALERA

Ahmet acaba de llegar al colegio y no puede co­municarse con nadie. Después de regalarle mu­chos caramelos, él y yo nos hemos hecho muy amigos. Me ha contado que viene de Siria y que sus padres se han quedado atrás.

ZAKARRUKOAnjel LertxundiEREIN

Inork ez du bere izenik gogoratzen, Zakarruko dei tzen diote denek. Harroa omen da, egos ko­rra, beti kopetilun dago: petralduta bizi da bere bu ruarekin eta munduarekin. Baina benetan ote da hain pertsona zakarra?

GIZAJO BATEN EGUNKARIA 12. IHESALDIAJeff KinneyALBERDANIA

Stellaren izebek barnetegi ilun batera bidali du te iloba. Bertan, izaera menderakaitz eta egos ko ­rrenak ere arrastoan sartzen dituzte. Bai na la gun berrietako bat era misteriotsuan de sa ger tzen denean, Stella ez da besoak gurutzatuta geratu.

Heffleytarrek, hotzetik eta Gabonetako tirabire­tatik aldendu nahian, ihesaldia egin dute uharte tropikal batera, atsedenaldi bila. Ikaragarri ongi etorriko zaie egun batzuk ametsetako parajean ematea!

+12

+8 +10

+10

ORRATZA ETA KALTEAJoanes Urkixo ELKAR

Heroina-trafikoa 1980ko hamarkadan On da-rro an, erritmo bizian kontatutako thriller bat, ti ro tan lehertzen den amaiera apoteosikora iritsi ar te.

28

NOBEDADEAKliburuak

FORUGH FARROKHZADForugh FarrokhzadSUSA

Forugh Farrokhzad Irango XX. mende erdialdeko ber piz kunde kulturalaren ama pontekoetako bat, eta bertako poesia modernoaren erre fe ren tziatzat hartzen da. Munduko poe sia kaierak bildumako ale hau Miren Agur Mea bek euskaratu du.

NIK KANTATU ETA DANTZA EGITEN DU MUNDUAKIrene SolàALBERDANIA

Europar Batasuneko Literatura Saria 2020. Ele-be rri indartsua, emakume ahots teluriko batek kon ta tua, kontatzearen atseginaren atseginez.

EHUN METRORamon SaizarbitoriaEREIN

Franco diktadorea 1975ean hil zen, baina1976an nobela honek argia ikusi zuenean edizioa bahitu eta egilea epaitu zuten. Nobela hunkigarria ger-tatu zen orduan, eta gaur egun ere berdin hun-ki tzen gaitu.

NESKAMEAREN IPUINAMargaret AtwoodTXALAPARTA

Freden neskamea da Gileadeko Errepublikan. Ko man dantearen eta haren emaztearen etxetik egu nean behin ateratzen da elikagaiak erostera, erro tuluetan hitzak ez baizik eta irudiak dituzten sal to kie tara, emakumeek debekaturik baitute ira kurtzea.

NATURA BERRIAKJon GerediagaPAMIELA

Liburu honekin “Xabier Lete V. Poesia Saria” ira-ba zi du Jon Gerediagak. Gai nagusia naturaren ele mentuen sorrera eta iraupenari buruzko go-goe ta poetiko-filosofiko bat da.

OROIMINEZKO IGANDEAKAinara MaiaDAKIT

Hemeretzi urteko neska baten bizipena da. Le-hen aldiz ateratzen da etxetik. Alemana ikasteko ikas turte osoa egingo du Alemanian, Euskal He-rri tik urrun. Harako bidaian Euskal Herriko bost nes ka ezagutuko ditu.

MINOTAUROTxomin PeillenALBERDANIA

Bere hamargarren eleberrian literaturara gu txi-tan iristen diren bi gai jorratu ditu Peillenek: pe-do filia eta intzestua. Ele zahar kutsuko historia bat harilkatu du, XVI. mendeko Euskal Herrian ger ta tutako intzestu baten inguruan.

BAHIKETAAsel LuzarragaTXALAPARTA

Buenos Airesko La Hoz egunkarian luzetsita dau-de, Matxinen artikulua iristen ez delako. Ez ar-tikulua, ez Matxin bera. Haren inguruko be rri rik ez dagoela jabetzean, alarmak piztu zaizkio Eduri, lagun mina baitu.

URRUTIKO ESTANPETANAmaia IturbideBETA

Urrutiko estanpetan izeneko narrazio liburua, ba tetik, giro irreal eta fikziozkoan murgiltzen da maiz eta, bestetik, batez ere mundu artistikoan eza gu na den “estanpa” hitz polisemikoari eus-ten dio.

Olerki liburu berriari hitzendatzearen mentura ja rri dio azpititulu Irigarayk. Hitza da daukazun ba karra: arrazoimenaren euskarri, bestearekiko zu bi, ardatz sormen-bidean, aterbe, lubaki, is ki-lu askatasunaren aldeko lehian.

ISILTASUNAZ HUNATAGOJose Angel IrigarayPAMIELA

Kontzientzia politikoaren iratzartzea, borroka-ur teak, atxiloketa, tortura eta kartzelaren es-pe rien tzia, pasioz bezainbateko zintzotasunaz ida tzi tako poema-liburuan.

SUAK PIZTENDIRENEANMikel SotoELKAR

Emakumezkotasuna erabatekotasunez bizitzeko au kera egin duen poeta baten kantua. Kantu amul tsua aireratuz inoiz, garrasi sarkor ere bi-hur tzen dakien kantu errebeldea, erradikala, sa noa, egiatia. Ezinbestekoa.

SANO ERRADIKALIsa Diaz ALBERDANIA

Dortoka uhartera deportatutako hiru emakume adis kidetasun-hitzarmen batera iristen dira el ka-rri laguntzeko eta kosta ahala kosta bi zi rau te ko. Hala ere, bere bideak eta asmoak laster des bi de-ratuko dira.

DORTOKAREN PROMESAStephane PiatzszekHARRIET

ZAHARKITZE PROGRAMATUA Eva Perez-PonsEREIN

Eneritz Artetxe Aranazen bi antzezlan dakartza li bu ru honek: antzeztu gabeko Isiltasuna, eta egi leak berak Dxusturi bere konpainiarekin tau-la ra tutako Karramarroa. Elkartasuna, politika eta umore zorrotza.

ISILTASUNAEneritz Artetxe Aranaz / Dxusturi teatroa SUSA

COVIDAREN ONDOREN ZER? GOGOETA BAT EUSKAL HERRITIKTM eLab Euskal Herrigintza LaborategiaELKAR

liburuak

Covid-19aren ondorengo mundua ez da berdina izango eta kudeatu beharreko ondorioak na ba-riak izan arren ez dira neurgarriak oraindik, ez Eus kal Herri mailan, ez mundu mailan.

29

Poetaren hitzek tximisten gisan distiratzen gai tuzte. Maiz iluna den mundu itsuan, bidea ar gitzen digute. Dicharryren poesien oihartzun gi sa Leire Bilbaoren hitz hauek zaizkigu heltzen go gora: “Zuk zerorrek zeniostan hiltzea baino la-tza goa dela ez jakitea zertarako bizi garen”.

EROSEric DicharryPAMIELA

Zaurgarritasunak ekartzen dituen kon trae sa ne-kin egingo du topo irakurleak poesia bilduma ho nen bertso lerroetako askotan. Blas de Otero-Bil bo Uria nazioarteko poesia saria.

Koronabirusaren pandemia gure garaiko osa-sun-larrialdirik garrantzitsuena bihurtzeko bi-dean da. Bizi garen mundua izugarri konplexua de la erakusten digu, baita haren dinamika sozial eta politikoak ere.

KUTSALDIANPaolo GiordanoEREIN

Urak egiten duen ibiliaren kontra, ibaian gora abiatu da Eneko Aizpurua: Txingudiko badiako paduretan hasi eta Xorroxingo iturrian amaitu arte, bazterrik bazter ibiliko ditu Bidasoko urak eta lurrak, paisaiari eta pasaiariei beha.

BIDASOAN GORAEneko AizpuruaELKAR

Tomas Zumalakarregi, gure figura historiko na-gu sietako bat da, errelato ofizialaren he ge mo-nia ri ihes egitea lortu duen gutxienetako bat hain zuzen ere. Hala izan da, behintzat, herriaren iru diterian.

TOMAS ZUMALAKARREGI ETA BERE GARAIABatzukNABARRALDE

Liburu honek, Leitzako bordak (baserriak) noiz eta nola sortu ziren erakutsi nahi dizu. Ikerlanak ho ri dizu ardatz, nahiz horren aitzakian beste da tu osagarri asko txertatu egileak, ohiko duen es ti loan.

LEITZAKO BORDAK, SORRERAN (1557-1965)Patziku PerurenaPAMIELA

EL ESPEJO DE NUESTRAS PENAS (HIJOS DEL DESASTRE 3)Pierre LemaitreSALAMANDRA

PORQUE EMPIEZA CADA DÍARamon SaizarbitoriaEREIN

Esta obra marcó un hito en la literatura vasca; nada parecido se había publicado antes de 1969. Hoy, por primera vez, se publica la traducción al español de aquella deslumbrante novela.

30

NOVEDADESlibros

HOMBRES EN MI SITUACIÓNPer PettersonASTEROIDE

Arvid Jansen lleva una vida solitaria y sin ambi-ciones. En noches de insomnio, recorre sin rum-bo la ciudad de Oslo en coche o va de bar en bar, buscando refugio en el alcohol y en la compañía de alguna chica.

UN AMORSara MesaANAGRAMA

Ambiciosa, sólida, arriesgada: vuelve Sara Mesa con una novela en la que las pulsiones más insospechadas de sus protagonistas van emer-giendo mientras la comunidad construye su chivo expiatorio.

EL CAMINO DEL ARQUEROPaulo CoelhoPLANETA

Tetsuya, el mejor arquero del país, vive retirado en un valle remoto y trabaja de carpintero. Un día, otro arquero le desafía. Tetsuya le muestra que para vencer, tanto con el arco como en la vida, no basta la habilidad técnica.

EL ALFÉREZ DEL ESTANDARTE REALBegoña ProTXERTOA

Novela repleta de aventuras, intrigas, amores –unas veces más caballerescos que otras– y sen-timientos, que la autora engarza perfectamente con el asombroso conocimiento de la historia medieval que la caracteriza.

EL BOSQUE DE LOS CUATRO VIENTOSMaría OruñaDESTINO

A comienzos del siglo XIX, el doctor Vallejo viaja de Valladolid a Galicia con su hija Marina para servir como médico en un monasterio. Allí des-cubrirán unas costumbres muy particulares y vivirán la caída de la Iglesia.

LA BUENA SUERTERosa MonteroALFAGUARA

¿Qué impulsa a un hombre a bajarse anticipa-damente de un tren y ocultarse en un pueblo de mala muerte? ¿Quiere recomenzar su vida o pretende acabar con ella?

EL ARTE DEL CRIMENPhilip KerrRBA

Este sorprendente thriller con una atmósfera an-gustiosa digna del mejor Hitchcock, también es una ácida y maliciosa crítica al mundo editorial más materialista.

EL VIAJE DE LA LIBÉLULAMarta García PonsMAEVA

La historiadora Marta García Pons regresa con una novela protagonizada por dos orfebres de la reputada saga de los Amat que intentan abrirse camino en el oficio separadas por varias décadas.

Secretos de familia, personajes colosales, giros inesperados, tragedia y vodevil en una narración poderosa, cierre magistral a la incursión de Le-maitre en la Francia de entreguerras.

libros

Ya no necesito ser real es el libro de Haru y es una vuelta al mundo. Es una historia que trata del hilo que nos une a todas y a todos, entre no-sotros y con la vida. Flavia Company culmina el proyecto que inició con Haru.

YA NO NECESITO SER REALFlavia CompanyCATEDRAL

La sabiduría del paleontólogo se combina en este libro con el ingenio y la mirada personal y sorprendente del escritor sobre la realidad. Porque Millás es un neandertal (o eso dice), y Arsuaga, a sus ojos, un sapiens.

LA VIDA CONTADA POR UN SAPIENS A UN NEANDERTALJuan José Millás /Juan Luis ArsuagaALFAGUARA

LAS ALMAS DEL PUEBLO NEGROW.E.B. du BoisCAPITÁN SWING

En diciembre de 1970, dieciséis jóvenes fueron sometidos a consejo de guerra acusados de for-mar el núcleo dirigente de ETA y de la muerte de Melitón Manzanas. Medio siglo después, este libro repasa los hechos.

EL PROCESODE BURGOS Iñaki EgañaTXERTOA

El asedio de Acre (1291) fue la batalla final por Tierra Santa. Gracias a su domino de las fuentes árabes y de documentos latinos, Crowley afirma que fue un hito por los avances tecnológicos y por el derroche de crueldad.

LA TORRE MALDITA. LA ÚLTIMA BATALLA DE LOS CRUZADOS POR TIERRA SANTARoger CrowleyÁTICO

Patxi Irurzun ha escrito la novela del Rock Ra-dikal Vasco, y lo ha hecho como quien no quiere la cosa, con una gran historia pequeña, que es la historia de todos nosotros.

TRATADO DE[H]ORTOGRAFÍAPatxi IrurzunPAMIELA

Espoleado por la muerte de los dos trabajadores en Zaldibar, el periodista Ahoztar Zelaieta se calza las botas para investigar in situ lo ocurrido y tra-tar de desentrañar los porqués de la catástrofe.

ZALDIBAR.ZONA CEROAhoztar ZelaietaTXALAPARTA

AIR. LA HISTORIA DE MICHAEL JORDANDavid HalberstamDUOMO

Historia fascinante sobre el mítico último año de Jordan en los Chicago Bulls, el equipo que cam-bió el juego para siempre. La biografía definitiva de la leyenda del baloncesto que protagoniza la serie El último baile.

BREVES DEL DESCONCIERTO (2018-2020)Miguel Sánchez Ostiz PAMIELA

¿De qué virus quiere que hablemos hoy? ¿O pre-fiere que lo hagamos del angelical futuro que nos espera? Se lo pregunto porque si la normali-dad va a ser vivir con hostilidad y recelo, estamos igual o peor que antes.

CUANDO TU JEFE ES UNA APPSarah Abdelnour / Dominique MédaKATAKRAK

Basado en encuestas a conductores, reparti-dores o chefs a domicilio, este libro descubre el retorno del trabajo a destajo, al tiempo que ana-liza las resistencias y las regulaciones de estas nuevas actividades.

PROGRAMADOS PARA CREARMarcus du SautoyACANTILADO

Marcus du Sautoy explora los últimos avances de la inteligencia artificial y ofrece una visión opti-mista e innovadora de nuestra relación con las máquinas, que obligará a reconsiderar la esencia de la creatividad humana.

ROJOSMikel Huarte AlzuetaTXALAPARTA

En 1936 la represión se cebó con Osasuna, en forma de fusilamientos, exilio o cárcel. La lar-ga noche franquista, que llega hasta nuestros tiempos, borró, junto a sus vidas y destinos, los orígenes humildes y vasquistas del club.

31

Originalmente publicado en 1903, este es un es-tudio clásico de raza, cultura y educación a prin-cipios del siglo XX. Du Bois partió de sus propias experiencias como afroamericano en la sociedad estadounidense.

TESTU2020 LIBURUAK

Etxetik edo liburu-dendan eskuratu ikasturte berrirako behar duzun guztia

Elige la opción que más te convenga

Etxetik erosi eta liburu-dendan

edo etxean jasoCompra desde casa

y recoge en la librería o recíbelo en tu domicilio

Liburu-dendan erosi eta etxera bidaliko dizugu

Compra en la librería y te lo enviamos a casa

Liburu-dendan erosi segurtasun neurriguztiekin Compra en la librería con todas las medidas de seguridad

Zure beharretara egokitua

elkar.eus

on-line

Erosi Compra

elkar

Bertan erosi

Compra presencial

*elkar LIBURU-DENDAN ZURE TESTULIBURUA ERRESERBATZEAN PAPERTEGIAN % 10EKO DESKONTUA IZANGO DUZU

RESERVA LOS LIBROS DE TEXTO EN TU LIBRERÍA elkar Y OBTENDRÁS UN 10 % DE DESCUENTO EN PAPELERÍA