MENDEKOTASUN EGOERAN DAUDEN PERTSONEN ZAINTZAREN … · Nazioarteko Sailkapena (CIDDM, gaztelaniaz)...

MENDEKOTASUN EGOERAN DAUDEN PERTSONEN ZAINTZAREN INGURUKO DIAGNOSIA ONDARROAKO HERRIAN

LAN TEKNIKOA: OREKA SAREA S.L.

MENDEKOTASUN EGOERAN DAUDEN PERTSONEN ZAINTZARI BURUZKO DIAGNOSTIKOA ONDARROAKO UDALERRIAN

2

AURKIBIDEA

1. Atala: Kontzeptuzko eta legediazko esparrua…………………..……………4. orr.

1.1. Testuingurua……………………………………………………………………………………………..4.orr. 1.2. Mendekotasuna………………………………………………………………………..……………….6.orr.

1.2.1. Definizioa…………………………………………………………………………………..6.orr. 1.2.2. Mendekotasuna kopurutan……………………………………………………….8.orr.

1.3. Ezin ikusizkoa ikusgai bihurtzen: Mendekotasunaren kontzeptu giltzarriak…………………………………………………………….…………..……………………….11.orr.

1.3.1. Pertsona zaintzaileen ezaugarriak………………………………………….11.orr. 1.3.2. Zaindutako pertsonen ezaugarriak…………………………………………12.orr. 1.3.3. Zaindutako pertsonen eta zaintzaileen arteko harremanak……12.orr. 1.3.4. Gizon eta emakumeen arteko banaketa desorekatua…………...13.orr. 1.3.5. Zaintza informalaren hedadura eta benetako zama……………….14.orr. 1.3.6. Zaintzaren derrigortasuna……………………………………………………...16.orr. 1.3.7. Laguntzaren zama: zaintzaileek osasunetan eta euren bizitza

pertsonalean ordaindu behar dituzten kostuak………………………………….16.orr. 1.3.8. Familia ereduen eta babeserako sare sozialen bilakaera……….19.orr. 1.3.9. Nahikoak ez diren zerbitzu publikoak………………………………………21.orr. 1.4. Legedia……………………………………………………………………………………………………….24.orr. 1.4.1. 39/2006 Mendekotasunaren Legea…………………………………………24.orr. 1.4.2. EAEko Gizarte Zerbitzuen Legearen Aurreproiektua……………….29.orr. 1.4.3. Eusko Jaurlaritzaren Familia Legearen zirriborroa………………….31.orr. 1.5. Ondarroako diagnosia………………………………………………………………………………..32.orr. 1.5.1. Diagnosiaren helburuak……………………………………………………………32.orr. 1.5.2. Lanerako erabilitako metodologia……………………………………………33.orr. 1.5.3. Txostenaren egitura………………………………………………………………….35.orr. 1.6. Laburbilduz………………………………………………………………………………………………….35.orr.

2. Atala: Haurren zaintza………………………….……………………………………38.orr. 2.1. Azterketa esparrua eta metodologia…………………………………………………………38.orr. 2.1.1. Azterketa esparrua……………………………….………………………………….38.orr. 2.1.2. Bilakaera demografikoa…………………………………………………………...38.orr. 2.1.3. Erabilitako metodologia………………………………………………………..….39.orr. 2.1.4. Haurren zaintzarako datuak…………………………………………………...40.orr. 2.2. Familia egitura eta etxe barrutiko osaketa……………………………………………….42.orr. 2.2.1. Galdetegia erantzun duten pertsonen ezaugarriak…………………42.orr. 2.2.2. 12 urtetik beherako haurren ezaugarriak……………………………….44.orr. 2.2.3. Familien egitura eta lan egoera……………………………………………….44.orr. 2.3. Familiek egiten dituzten zaintza lan ezberdinak eta ordu kopurua………….45.orr. 2.3.1. Egindako zaintza lanak…………………………………………………………….45.orr. 2.3.2. Zaintza lanei eskainitako ordu kopurua…………………………………..45.orr. 2.4. Familiek haurren zaintzarako erabiltzen dituzten estrategiak………………….47.orr. 2.4.1. Estrategien sailkapena……………………………………………………………..48.orr. 2.4.2. Familien ezaugarrien araberako estrategien sailkapena…………50.orr. 2.4.3. Lan banaketa gizon eta emakumeen artean……………………………53.orr. 2.5. Laburbilduz………………………………………………………………………………………………….55.orr.


3

3. Atala: Ezintasunen bat duten eta autonomia galdu duten pertsonen zaintza……………………………………………………………………………………..58.orr. 3.1. Datu demografikoak…………………………………………………………………………………..58.orr. 3.1.1. Bilakaera demografikoa……………………………………………………………58.orr. 3.1.2. Ondarroan mendekotasun egoeran dauden pertsonen zifrak…59.orr. 3.2. Metodologia…………………………………………………………………………………………………62.orr. 3.3. Zaintzarako sare informalak………………………………………………………………………63.orr. 3.3.1. Elkarrizketatutako zaintzaileen profilak………………………………..…63.orr. 3.3.2. Zaindutako pertsonen profilak…………………………………………..…….66.orr. 3.3.3. Zaintzaileek burututako zaintza lanak………………………………..…..68.orr. 3.3.4. Zaintza lanaren ardura eta laguntza sare informalak…………….72.orr. 3.3.5. Zaintza lanaren balorazioa eta errekonozimendua………………...74.orr. 3.3.6. Zaintzaileen osasuna…………………………………………………………….….77.orr. 3.3.7. Zaintzaileek zaintza lanaren inguruan duten pertzepzioa..…….78.orr. 3.4. Mendekotasunari aurre egiteko zerbitzu profesionalak…………………………….79.orr. 3.4.1. Ondarroako zerbitzu publikoen deskripzioa…………………………….79.orr. 3.4.2. Erakunde publikoei laguntza eskatzea…………………………………….85.orr. 3.4.3. Zerbitzu publikoen balorazioa eta hauen kostu ekonomikoa….86.orr. 3.4.4. Erabilitako zerbitzu pribatuak………………………………………………….89.orr. 3.5. Zerbitzuen eta familien arteko oreka………………………………………………………..91.orr. 3.5.1. Zerbitzu profesional eta sare informalaren inguruko iritziak….91.orr. 3.5.2. Zaintza lanaz arduratzeko arrazoiak……………………………………….92.orr.

3.5.3. Zaintzaileak etorkizunean zainduak izateko nahiago duten modua………………………………………………………………………………………………….92.orr.

3.6. Laburbilduz………………………………………………………………………………………………….92.orr.

4. Atala: Etorkizunera begira……………………………………………………..……95.orr. 4.1. Mendekotasunaren Legeari dagokionez…………………………………………….…….95.orr. 4.1.1. Zerbitzu publikoen areagotzea………………………………………….…….95.orr. 4.1.2. Zaintzaileentzako soldata…………………………………………………………96.orr. 4.1.3. Gizarte Segurantzan alta………………………………………..……………….97.orr. 4.1.4. Ordainketa partekatua (copago)……………………………………………..97.orr. 4.2.Identifikatutako behar nagusiak…… …………………………………………………………..99.orr. 4.2.1. Haurren zaintzari dagokionez……………………………………………..……99.orr. 4.2.2. Ezintasunen bat duten eta autonomia galdu duten pertsonei

dagokienez…………………………………………………………………………………………102.orr. 4.3. Egindako lanaren jarraipena…………………………………………………………………….105.orr. 4.4. Laburbilduz……………………………………………………………………………………………….106.orr.

Bibliografia…………………………………………………………………………………108.orr.


4


5

1. ATALA: KONTZEPTUZKO ETA LEGEDIAZKO

ESPARRUA

1.1. TESTUINGURUA Gizarte guztietan, populazioaren zati batek, adinaren, gaixotasunen edo gutxitasunen ondorioz zainketak jasotzeko beharra dauka. Honek, mendekotasun egoeran dauden pertsonen arreta gizarte politiken erronka nagusienetakoa bihurtzera eraman du. Mendekotasun egoeran dauden pertsonen arreta emakumezkoen esku egon da betidanik, gauzak horrela, 2006ko martxoan, Martxoaren 8ko koordinakunde feminista kalera atera zen EAEn ondorengo lemarekin: “Ez da berdintasunik egongo emakumeak zaintzeko beharrari loturik jarraitzen dugun bitartean”. Lelo hori Euskadiko zenbait sindikatuen eta mugimendu feministaren artean sortutako plataforma batek 2004. urtean abian jarri zuen Zaintzarako Euskal Sistema Publikoaren aldeko Kanpainaren ekimenaren barruan proposatu zen. Lelo horrekin, Euskadiko Asanblea Feministen Koordinakundeak egindako kontsigna historikoa berreskuratu zuten; izan ere, 1993. urteko martxoaren 8rako, Koordinakunde horrek “Derrigorrezko Familiako Zerbitzuari Intsumisioa" proposatu zuen. Urteak pasatu dira ordutik eta egoera sozialak eta politikoak aldaketa sakonak bizi izan ditu. Mari Luz Estebanen ahotan aldaketa hauei dagokienez “Hay tres aspectos que son fundamentales en este cambio de contexto: los cambios sanitarios y demográficos ocurridos (aumento de enfermedades crónicas y de la esperanza de vida); los cambios en la situación laboral y social de las mujeres; y, por último, las transformaciones en las formas de convivencia, en las familias. Algunos autores afirman que esta nueva situación conllevará que las mujeres dejen de cuidar y que los hombres se incorporen al cuidado de forma natural; nosotras no somos optimistas a este respecto, aunque sí parece que las formas, tiempos y dedicaciones pueden verse modificados, por lo menos para las mujeres.”1 Horrez gain, hainbat faktorek agerian utzi dute zainketa beharrak etengabe hazten ari direla. Igoera horren aurrean, zainketako lana beren gain hartzeko, familiek duten gaitasuna gutxitu egin ohi da. “Eredu informalaren krisia” izenekoa lan munduan gero eta emakume gehiago sartu izanaren ondorioa dela adierazi ohi da; horrek, era berean, haurren kopurua gutxitzea eragin duelarik. Baina, María José Capellínek eta beste hainbat egilek nabarmendu dutenez, egia oso bestelakoa da: sistema informala da oraindik ere gure ongizate ereduaren oinarria, ordainsaririk eta aitorpenik gabe zaintzen dituzten milaka pertsonen (batez ere, emakumeen) kontura. Osasunaren Erakunde Panamerikarrak, Emakumea, Osasuna eta Garapena Programaren baitan, ondorengoa gogorarazi digu: “el funcionamiento de los sistemas de salud modernos se sustenta en la disposición de las mujeres a asumir la responsabilidad de la carga de cuidado de salud en sus hogares y comunidades"2; hau da, beren etxeko lanaren hedapen gisa hartutako zama.

1 De la obligación de cuidar al derecho a ser cuidadas: una campaña renovada (Hika, 169zka. 2005ko iraila) 2 Osasun Erakunde Panamerikarraren orri informatiboa, "El trabajo no remunerado de las mujeres en salud". http://www.paho.org/spanish/DPM/GPP/GH/UnremuneratedLaboursp.pdf


6

Gure herrialdeak, “familista” izeneko ongizate eredua du oinarri; hau da, familiek beren kideen ongizatea beren gain hartuko dutela ziurtzat ematen duen eredua3. Kontzeptu hau, gai honen inguruan egindako ikerketek (Durán, 1999, Rodriguez Cabrero eta Montserrat, 2002) familiak (emakumezkoak batik bat) ongizate ekoizpenari egindako ekarpenak ikusarazi dituenean hasi da erabiltzen. Ikuspegi honetatik, ongizate ekoizpenean familien lan zama handitzeaz gain, sistema publikoen eskutik kontraesan nabarmen bat ematen da: babes informal handia dagoen herrialdeetan, familiari babesa emateko prestazio publiko eskasenak baitaude. Espainiar estatuari dagokionez eta Liburu Zuriak (Libro Blanco de la Atención a las personas en situación de Dependencia) zehaztutakoaren arabera: “Dentro de la Unión Europea, España, donde la familia es la máxima proveedora de atención y cuidados a todos sus miembros que los precisan, es el último de los quince (2004an EBaren osaketaren arabera) en gasto social de apoyo familiar, en porcentaje de los respectivos PIB”.4 Iraupen luzeko zainketen kasuan, horren inguruko literatura espezializatuaren zati handi baten ustez, mendeko pertsonak beren gizarte eta familia arloko ingurunean mantentzea oso komenigarria den arren, gero eta jende gehiagok ohartarazi du ordaindu gabeko lan mota hori egin behar izateagatik emakumezko zaintzaileek osasunean ordaindutako "aukeren kostua" altua dela5. Garapen profesionalerako eta pertsonalerako oztopo handia izateaz gain, presio handia egiten du familiako aurrekontuetan eta harremanetan, batez ere iraupen luzeko zainketako egoeren kasuan. Edonola ere, “las perspectivas de una menor capacidad de las familias para atender las necesidades de dependencia y el ínfimo grado de cobertura actual, alertan sobre la necesidad de un planteamiento a corto plazo de políticas de atención a los mayores discapacitados más intensas”. 6 Egoera horrek, azkenik, botere publikoen arreta erakarri du (ziur asko, gizon eta emakumeen arteko aukera berdintasuna bermatzearen aldeko ardurak baino gehiago). Estatu espainarrari begira eta aurreko legegintzan aurrerapenak eskasak izan arren, azkenean, PSOEren gobernu berria izan da lege proiektua prestatzeko asmoa izan duena. “Espainiako mendekotasuneko egoeran dauden pertsonen arretarako Liburu Zuria” idazteko eskatu ostean, lege proiektu berriaren zirriborroa aurkeztu zuen 2005ko hasieran; 2006ko amaieran behin betiko testu legala onartu zelarik. Lege honen onarpenak, 1.4. atalean azaltzen den bezala, maila eta arlo ezberdinetako testu legal berrien agerpena eratorri du. 3 Esping-Andersen eta beste batzuk, 2002, “Libro Blanco de la Atención a las personas en situación de dependencia en España”-n aipatua, 2005, III. Kap., 4 orr.. 4 Libro Blanco, 2005, III. Kap, 6. orr. 5 Osasunaren Erakunde Panamerikarraren hitzetan: "Es la atención prestada a un miembro de la familia o de la comunidad enfermo o discapacitado fuera del hospital, del centro de salud o del consultorio, sin ninguna compensación. Puede incluir atención personal (aseo, alimentación, ejercicio), médica (inyecciones, vendas, monitores) o doméstica (cocina, limpiar, comprar). Es generalmente invisible, visto como una extensión del trabajo doméstico de las mujeres, y no es registrado ni en las estadísticas de salud, ni en los presupuestos nacionales. A menudo incluye una relación emocional - y puede ser proporcionado por más de una persona, a más de una persona a la vez. La carga de atención no remunerada cambia según el estado socio-económico, el grupo étnico y la región de residencia de la familia." (Osasunaren Erakunde Panamerikarraren orri informatiboa, "El trabajo no remunerado de las mujeres en salud". http://www.paho.org/spanish/DPM/GPP/GH/UnremuneratedLaboursp.pdf 6 Ibid.


7

1.2. MENDEKOTASUNA

1.2.1. Definizioa Mendekotasunaren definizioa ematerakoan eta erreferentzia bibliografiko ugari kontsultatu ostean, gaur egun ezinbestekoak bihurtu diren testu bitan azaldutakoak aipatuko ditugu: Alde batetik, Mendekotasunari Arreta eskaintzeko eta Pertsonen Autonomia Pertsonala sustatzeko Legearen arabera mendekotasunaren definizioari dagokionez “la dependencia es el estado de carácter permanente en que se encuentran las personas que, por razones derivadas de la edad, la enfermedad o la discapacidad, y ligadas a la falta o a la pérdida de autonomía física, mental, intelectual o sensorial, precisan de la atención de otra u otras personas o ayudas importantes para realizar actividades básicas de la vida diaria o, en el caso de las personas con discapacidad intelectual o enfermedad mental, de otros apoyos para su autonomía personal”7. Mendekotasunaren Arretarako Liburu Zuriak ordea, Europar Kontseiluak mendekotasunaren inguruan egindako definizioa bere gain hartzen du:“la necesidad de ayuda o asistencia importante para las actividades de la vida cotidiana … un estado en el que se encuentran las personas que por razones ligadas a la falta o la pérdida de autonomía física, psíquica o intelectual, tienen necesidad de asistencia y/o ayudas importantes a fin de realizar los actos corrientes de la vida diaria y, de modo particular, los referentes al cuidado personal”8. Mendekotasunaren inguruan egindako ikerketen artean, Estatu Espainiarrean landutako 1999ko Ezintasunen, Urritasunen eta Osasun Egoeraren gaineko Inkesta (EDDES 99, gaztelaniaz), informaziorako eta azterketarako iturri nagusietariko bat izaten jarraitzen du, datuak eguneratzea dagoeneko oso beharrezkoa den arren. EDDES 99k kontzeptu mailako erreferentzia marko gisa, Osasunaren Munduko Erakundeak proposatutako Urritasunen, Ezintasunen eta minusbaliotasunen Nazioarteko Sailkapena (CIDDM, gaztelaniaz) hartu zuen. Ezintasun gisa definitzen du “una limitación de la capacidad humana que hace imposible o dificulta gravemente la actividad normal de la persona”9 eta definizio hori eragingarri bihurtzen du hamar kategoriatan bilduta dauden oinarrizko 36 jardueraren zerrenda zehaztuz: 1. Ikustea, 2. Entzutea, 3. Komunikatzea, 4. Ikastea, ezagutzak aplikatzea eta lanak garatzea, 5. Mugitzea, 6. Besoak eta eskuak erabiltzea, 7. Etxetik kanpo mugitzea, 8. Norberak bere burua zaintzea, 9. Etxeko lanak egitea eta 10. Beste pertsona batzuekin harremanak izatea. 6 urte baino gutxiagokoen kasuan, muga posible horiek beste modu batera sailkatzen dira, horiek antzematea zailagoa baita. Sailkapen honen arabera, 1. eta 2.grafikoek 1999.urtean 6 urte eta gehiagoko populazioak zituen ezintasun mota ezberdinak azaltzen dituzte.

7 Mendekotasunari Arreta eskaintzeko eta pertsonen autonomia pertsonala sustatzeko Legea. Aurretiko titulua, 2. artikulua 8 Libro Blanco, 2005, I.Kap. 4.orr. 9 Jiménez Lara, Antonio, 2001: Encuesta sobre Discapacidades, Definiciencias y Estado de salud (1999), hasierako datuen azalpena, http://usuarios.discapnet.es/ajimenez/encuesta/minusval.htm


8

1.eta 2. grafikoak. 1999.urtean espainiar populazioak zituen ezintasun edo minusbaliotasunak

Iturria: Antonio Jimenez Lara, 2001

EDDES 99n aztertutako urritasunak ere kategoriatan sailkatuta daude ondorengo eskemaren arabera: 1. Adimen urritasuna 2. Ikusmen urritasunak 3. Entzumen urritasunak 4. Hizkuntza, hizketa eta ahots urritasunak 5. Urritasun osteoartikularrak


9

6. Nerbio sistemako urritasunak 7. Urritasun biszeralak 8. Beste urritasun batzuk Datu horiek ustiatzeko, EINek “eguneroko bizitzako 13 jarduera” aukeratu ditu lehen aipatu ditugun 36 horiek osatzen duten zerrendatik. “Eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak” (hau da, etxean bizitza independentea eramateko beharrezkoak diren mugigarritasun fisikoko eta autozainketako oinarrizko jarduerak) zein “eguneroko bizitzako jarduera instrumentalak” biltzen ditu (hau da, etxeko lanekin eta etxearen administrazioarekin lotura duten jarduerak eta ingurunearekin elkarrekintza konplexuagoak biltzen dituztenak). Azkenik, mendekotasunaren larritasuna biltzen duten hiru kategoria finkatu zituzten jarduera horietariko bakoitza egiteko zailtasunen larritasunaren arabera:

• 1 maila (mendekotasun moderatua): Eguneroko bizitzako oinarrizko jardueraren bat edo gehiago egiteko laguntza behar du egunean behin gutxienez;

• 2 maila (mendekotasun larria): Eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak egiteko laguntza behar du egunean bi edo hiru aldiz, baina ez du behar zaintzailea etengabe bertan egotea;

• 3 maila (mendekotasun handia): Eguneroko bizitzako oinarrizko zenbait jarduera egiteko laguntza behar du egunean hainbat alditan eta erabateko autonomiaren galeragatik zaintzailearen etengabeko presentzia behar du.

Malena Monteverdek adierazi duen moduan, errealitatean “cada individuo puede presentar una o más discapacidades, y la severidad de las mismas no siempre es igual”.10

1.2.2. Mendekotasuna kopurutan 90.hamarkadatik hona, mendekotasunaren inguruan egindako ikerketen kopurua asko gehitu da. IMSERSOak gai honen inguruan lan ugari egin ditu inkesta ezberdinak landuz eta “mendekotasunaren babes sozialaren” inguruko liburu bat argitaratuz.11 Feminismotik ere mendekotasunaren inguruko ikerketa ugari argitaratu dira ikuspuntu ezberdinak landuz: antropologia, ekonomia, osasuna… Diagnosi hau egiteko, bibliografian azaltzen den modura, emakume hauen lan ezberdinak erabili ditugu: Maria Angeles Durán, Cristina Carrasco, Teresa del Valle, Mari Luz Esteban, Maria Jose Capellín, Soledad Murillo, Constanza Tobío Soler, Pilar Rodriguez…. Ikerketa horiek egin diren arren, gai horren ezagutzaren inguruko hutsune handiak daude oraindik ere; oztopo nagusietariko bat mendekotasun egoeran bizi diren pertsonak identifikatuko lituzkeen biztanleriaren erroldarik ez egotea da. Gaur egun eskuragarri dagoen informaziorik zabalena hautemate subjektiboetatik abiatuta, Estatistikako Institutu Nazionalak argitaratutako makroinkestetatik eratorritakoa da.12 Administrazioko maila ugarietan dauden datu base edo erregistro ugariek ez

10 Monteverde, Malena; Montserrat Guillén y Mercedes Ayuso, 2005: El Envejecimiento de la Población y los Costes de Cuidados de Larga Duración en España http://iussp2005.princeton.edu/download.aspx?SubmissionId=51182 11 Rodriguez Cabrero, Gregorio, 1999b: “Conclusiones: La protección social de la dependencia”. Madrid: Instituto de Migraciones y Asuntos Sociales (IMSERSO). Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. 12 Maravall Gómez-Allende, Héctor, 2004: Una aproximación a la atención a la dependencia en España. “Ley de Dependencia y Educación Infantil como medidas de conciliación de la vida laboral y familiar”, Forum de Política Feminista, Madrid, 55-104 orr.


10

dute irizpide homogeneoetan edo administrazio ugarien artean pareka daitezkeen irizpideetan oinarritutako informazio zifraturik eskaintzen. Biztanleriaren edozein geruzatan mendekotasuna sortu ohi duten ezintasun egoeren inguruko informazio kuantitatiboaren iturririk zehatzena, zalantzarik gabe, aurreko atalean aipatu dugun eta Estatistikako Institutu Nazionalak (EIN) eskainitako 1999. urteko “Ezintasunen, Urritasunen eta Osasun Egoeraren gaineko Inkesta” (EDDES 99) da. EDDES 99k eskainitako datuen azterketak 1999. urtean, Espainiako eguneroko bizitzako jardueretarako ezintasuna zuten pertsonen kopuruaren zenbaketara iristea ahalbidetuko digu. Ikerketarako 70.500 etxeetan egin zen galdeketa, guztira 218.195 pertsonen inguruko informazioa bildu zelarik. Hauetatik, gutxitasunen bat zuten 20.244 pertsona identifikatu ziren. Inkesta honen arabera, populazioaren %9ak dauka nolabaiteko gutxitasuna. Portzentaia hau kontutan hartzeko, egindako inkesta etxez etxe egin zela azpimarratu behar da, gauzak horrela, zentro berezietan ingresatutako populazioa ez baitzen kontutan hartu. (J.Larak egindako estimazioaren arabera 200.000 bat pertsona zeuden 1999.urtean zentro berezietan ingresatuta).13

3.grafikoa. 1999.urtean gutxitasuna zuen populazioaren portzentaia sexu eta adinaren arabera

Iturria: Antonio Jimenez Lara

1999.urteko emaitzek 1986.urtean egindako ikerketaren14 emaitzekin dituen ezberdintasunak ulertzeko (1986.urteko datuen arabera populazioaren %15ak zeukan nolabaiteko gutxitasunen bat), bien artean dauden ezberdintasun metodologikoak hartu behar dira kontutan (1986.urtean 28 gutxitasun mota ezberdindu ziren, 14 kategoria ezberdinetan sailkatuta). Inkesta soilik etxeetan egin izana eta gutxitasunak sailkatzeko erabilitako metodoak, ateratako portzentaia (%9) gorantz biribiltzeko joera justifikatzen du.

13 Lara Antonio, 2001. La dependencia en España una aproximación demográfica 14 Lara, Antonio, 2001: La discapacidad y sus tipologías , 2001. http://usuarios.discapnet.es/ajimenez. 1986.urteko ikerketarako 74000etxeetan banatu zen inkesta, guztira 256000 pertsonen inguruko informazioa eskuratu zelarik.

Estructura por sexo y edad de la población con discapacidad en España, 1999

200.000 100.000 0 100.000 200.000 300.000 400.000

0 a 4 años

5 a 9 años

10 a 14 años

15 a 19 años

20 a 24 años

25 a 29 años

30 a 34 años

35 a 39 años

40 a 44 años

45 a 49 años

50 a 54 años

55 a 59 años

60 a 64 años

65 a 69 años

70 a 74 años

75 a 79 años

80 a 84 años

85 y más años

Varones

Mujeres

Fuente: Encuesta sobre Discapacidades, Deficiencias y Estado de Salud, 1999. Avance de Resultados. Datos Básicos.


11

Sexuen arabera bereizitako datuen azterketak agerian uzten du, oro har, emakumezko ezindu gehiago dagoela gizonezkoak baino: %58 emakumezkoen kasuan, eta %42 gizonezkoen kasuan. Diferentzia hori nabarmen ikus daiteke eta handitu egiten da 45 urte baino gehiagoko pertsonen kasuan, adin tarte horretara arte gizonezko ezinduak baitira emakumeak gainditzen dituztenak (3. grafikoa).

1. taula. Eguneroko bizitzako jarduerak gauzatzeko nolabaiteko gutxitasuna duten pertsonak, maila altuenaren arabera eta adin tarteka

Personas con discapacidades para las actividades de la vida diaria según el máximo grado de severidad, por grandes grupos de edad.

España, 1999.

6 a 64 años 65 y más TOTAL

Total personas con discapacidades para actividades de la vida diaria 791.431 1.423.9612.215.392

Discapacidad moderada 295.818 425.049 720.867 Discapacidad severa 255.387 479.870 735.257 Discapacidad total 227.099 487.843 714.942 No consta el grado de severidad 13.127 31.199 44.326

Iturria: Jimenez Lara, Antonio, 2001

Guztira, eguneroko jarduerak gauzatzeko gutxitasunen bat duten pertsonen kopurua 2.215.000ekoa da. Gutxitasun osoa edo gogorra dutenen kopurua aztertuz gero, hau, 1.450.000ekoa dela ikus genezake. Hauetako gehiengoak 65 urte baino gehiago dauzka (1.taula).

EDDES 99 inkestaren arabera 1.500.000 pertsonak beste norbaiten zuzeneko laguntza jasotzen dute eguneroko jarduerak gauzatu ahal izateko. Jasotzen den laguntza motari dagokionez, kasu gehienetan zainketa pertsonalerako, etxeko lanak egiteko, mugikortasuna errazteko… bezalako zaintza lanetaz ari gara.15

EAEko datuei dagokienez eta EDDES 99 inkestan azaldutako datuen arabera eguneroko jarduerak gauzatzeko ezintasunen bat duten pertsonak 85.000tik gora dira16 (Nafarroan 30.000 inguru). EUSTATek argitaratutako datuen arabera, 1999.urtean zentro kolektiboetan instituzionalizatuta zeuden pertsonak 12.000 ziren17. EAE eta Nafarroako datuei dagokienez, 2.taulan, eguneroko jarduerak egiteko (oinarrizkoak eta instrumentalak) ezintasuna duten pertsonen kopurua azaltzen da larritasun mailaren eta adinaren arabera18: 2.taula: EAEn eta Nafarroan eguneroko jarduerak gauzatzeko ezintasuna duten pertsonen kopurua

Ezintasun maila guztiak Ezintasun gogorra eta totala ERKIDEGOA 6-64

urte bitartean

65 urte baino gehiago

Guztira 6-64 urte

bitartean


Guztira

E.A.E. 31.198 54.702 85.899 18.249 38.089 57.238 Nafarroa 7.761 19.049 26.810 6.110 15.054 21.164

15 Jiménez Lara, Antonio, 2001: Encuesta sobre Discapacidades, Definiciencias y Estado de salud (1999), hasierako datuen azalpena, http://usuarios.discapnet.es/ajimenez/encuesta/minusval.htm 16 EDDES 99 inkestarako EAEn 10.705 elkarrizketa pertsonal egin ziren 3.526 etxebizitzatan; http Libro Blanco de la Dependencia, I.Kap. 53.orr. 17 Osasuna eta Gizarte Babesa aztertzeko landutako inkestetan. www.eustat.es 18 Elaborazio propioa. Libro Blanco-n azaldutako datuetatik eratorrita. I. Kap. 53.orr.


12

1.3. EZIN IKUSIZKOA IKUSGAI BIHURTZEN: MENDEKOTASUNAREN KONTZEPTU GILTZARRIAK

Ondoren azaltzen den atalean eta testu eta ikerketa ezberdinak aztertu ondoren, mendekotasunaren inguruan landutako gai garrantzitsuenetarikoak nabarmentzea gustatuko litzaiguke, Ondarroan egindako diagnosian eskuratutako informazio eta datuen oinarri teorikoa aurkeztuz.

1.3.1. Pertsona zaintzaileen ezaugarriak

Babes informalaren ezaugarriak eta hedapena modu sakonean aztertzea ahalbidetu zuen Estatu mailako lehen inkesta 1994. urtean aplikatu zuen Migrazio eta Gizarte Zerbitzuetako Institutuak (IMSERSO) Gerontologia Plana prestatu beharra zela eta. Inkesta hori ezaugarri kualitatiboko beste batek osatu zuen. Handik hamar urtera, inkesta errepikatu zuten eta konparaziorako datu interesagarriak ekarri zituen. Ondoren aipatutako ikerketako emaitza batzuk aurkezten dira19:

3. Taula: IMSERSOk laguntza informalaren inguruan espainiar populazio zaintzaileari zuzendutako ikerketen emaitzen konparaketa

EZAUGARRIAK 1994.URTEKO DATUEN ARABERA

2004.URTEKO DATUEN ARABERA

SEXUA %83 Emakumezkoak %84 Emakumezkoak ADINA 53 urte 54 urte IKASKETA MAILA %65,6 ikasketarik ez edo

1.mailako ikasketak %60 ikasketarik ez edo lehen mailako ikasketak

LAN EGOERA %75ak ez dauka soldatapeko lanik

%73ak ez dauka soldatapeko lanik

MENDEKO PERTSONAREKIN BIZI DA

%58,8a %60,7a

Gizon eta emakumeen arteko zaintza lanen banaketa eza areagotu egin da eta emakume zaintzaileen portzentaia puntu baten gehitu dela ikus genezake. Dena dela, familiako gainontzeko kideengandik laguntza jasotzen dutela baieztatzen duten emakumezkoen kopurua gehitu egin da: %40tik %66ra. Honek, emakume zaintzaileak negoziaketarako estrategiak bideratzen hasi direla isladatzen du, nahiz eta zaintza lanaren banaketa familia kideen artean maila berean ematen diren kasuak gutxienak izan. Ikasketa mailak gorantz egin du, nahiz eta oraindik ere kasu gehienetan zaintzaileen gehiengoak lehen mailako ikasketak ez gainditu. Soldatapeko lana egiten duten zaintzaileen kopurua gehitu egin da puntu bitan, baina oraindik ere zaintza lanaren zama gehiena etxetik kanpo lanik egiten ez duten emakumeengan dago. Dena dela, gizartearen bilakaera kontutan izanik, etxetik kanpo lana egiten duten zaintzaileen kopuruak gorantz egingo duela aurreikusi genezake, honek laguntza publiko eta pribatuaren eskaeraren gorakada ekarriko duelarik. 19 Elaborazio propioa. Libro Blanco-n azaldutako datuetatik eratorrita. III.Kap, 24-30 orr.


13

1.3.2. Zaindutako pertsonen ezaugarriak Mendekotasuna bizitzako aldi guztietan ematen den fenomenoa da. Mendekotasun egoeran dauden pertsonen portzentaia gehituz doa adinarekin batera eta ondorioz, eguneroko jarduerak gauzatzeko ezintasuna duten pertsonen bi herenak 65 urte baino gehiago dauzka. Dena dela, mendekotasuna soilik adineko pertsonek pairatzen duten egoera dela pentsatzea errore bat da. Libro Blanco de la Dependencia-k argitzen duen moduan, Espainiar estatuan 65 urtetik beherako milaka pertsonek etengabeko zaintza behar dute daukaten gutxitasunen ondorioz20 Pilar Rodriguez-en hitzetan21 “que el asunto del apoyo informal es cosa de mujeres se cumple también por el otro elemento de la relación, es decir, el de la persona a la que se cuida, que suele ser también una mujer (el 73% de las personas mayores de 80 años que precisan cuidados son mujeres)”. EDDES 99 ikerketan aztertutako datuen arabera eta aurretiaz aipatu den bezala 45 urtetatik aurrera eguneroko jarduerak gauzatzeko ezintasunak dituzten emakumeen kopurua gizonezkoena baino altuagoa da.

Iturria: Libro Blanco, 2005. I.Kap. 46.orr.

1.3.3. Zaindutako pertsonen eta zaintzaileen arteko harremana Pertsona nagusien zaintzari dagokionez eta IMSERSOko ikerketetan azaldutako datuei dagokienez, hauek jasotzen duten arretaren gehiengoa alaben eskutik eskuratzen dute (5.grafikoa). 1994.urteko inkestan alabek betetzen zuten zaintzaile papera agerian gelditu bazen ere, 2004.urteko datuen arabera portzentaia hau gehituz joan da: zaintzaileen %57,2a zaindutako pertsonen alabak dira.

20 Libro Blanco de la Dependencia, I.Kap. 43.orr. 21 Rodríguez, Pilar, 2004. “El apoyo informal en la provisión de cuidados a las personas con dependencia. Una visión desde el análisis de género”. Forum de Política Feminista, 2004: Ley de dependencia y educación infantil. Madrid, .30.orr.

4. grafikoa. 1999.urtean eguneroko jarduerak egiteko ezintasuna zuten pertsonen kopurua sexuka


14

Iturria: Libro Blanco, III.Kap., 33.orr

1.3.4. Gizon eta emakumeen arteko banaketa desorekatua 1994. urtetik, zaintzaile esklusiboen proportzioa murriztera zuzendutako joera gertatu da; hau da, zainketako lanak bakar-bakarrik egiten dituzten pertsona kopurua jaitsi egin da (IMSERSOk emandako datuen arabera, %55etik, %47ra)22. Hori dela eta, lanak partekatzeko, familiako negoziazio estrategiak gero eta gehiago ari direla garatzen dirudi. Puntu hori positiboa den arren, beste hainbat datuk zalantzan jartzen dute familiako banaketa handiago horrek sexuen arteko banaketa handiagoa ere ekartzen ote duen. Mendekotasunari arreta emateko Euskadiko sistemaren aldeko Kanpainak nabarmentzen duenez, mendeko pertsonen zainketa sozialki familien esku utzi izan da beti eta gaur egun ere, horien esku utzi ohi da. Baina familiez hitz egiten dugunean, emakumeez ari gara eta hori ez da beti gogoan hartzen. Duranek agerian jarri duenez, emakumeek eta gizonek ordaindu gabeko osasunaren arretan ematen duten guztizko denbora zenbatzen badugu, ondorengoa ikus dezakegu: gizonezkoek denboraren %73 ematen dute autozainketan; aldiz, emakumezkoek bere denboraren %65 ematen dute gainerakoak zaintzen 23. Pilar Rodriguezen hitzetan “se hace indispensable un cambio de expectativas hacia el cuidado familiar que pasa por la incorporación de los varones en esta responsabilidad” 24 Geroz eta ikerketa gehiagok hartzen dute kontutan genero ikuspegia zaintzaren gaia aztertzeko, baina oraindik ere emakume eta gizonen arteko ezberdintasun sozialak kontutan ez hartzeaz gain hauek indartzeko baliagarriak diren baieztapenak egiten dituzten zenbait autore aurkitu genitzake: “Cualquier política

22 Libro Blanco, III. Kap., 36. orr. 23 Durán Heras, Maria Angeles, 1999: Los Costes invisibles de la enfermedad. Bilbao: Fundación BBV, 124.orr. 24 Libro Blanco-n aipatua. III.Kap., 66.orr.

5.Grafikoa: Zaindutako pertsonen eta zaintzaileen arteko harremana


15

que libere temporalmente a la mujer de los cuidados, facilitará la existencia de la mujer cuidadora… La sociedad española debería potenciar sistemas de trabajo flexible o parcial que permitiese a la mujer cuidar a sus ancianos” (Rodríguez, J.A., 1994)25.

1.3.5. Zaintza informalaren hedadura eta benetako zama

Orokorrean, senideen, lagunen edo bizilagunen sare mugatuak (harremanean afektibitatea egon ohi da) eskaini ohi duen zainketa da. Trukean ordainsari ekonomikorik jaso gabe, pertsona horrek nolabaiteko iraunkortasuneko edo iraupeneko konpromisoa hartu ohi du bere gain. Hori dela eta, hitz hori askotan erabili ohi da ordaindu gabeko beste interbentzio batzuk izendatzeko; elkarrenganako laguntzako elkarteak eta boluntariotza, esate baterako. Pilar Rodriguezen hitzetan “consiste en el cuidado y atención que se dispensa de manera altruista a las personas que presentan algún grado de discapacidad o dependencia, fundamentalmente por sus familiares y allegados, pero también por otros agentes y redes distintos de los servicios formalizados de atención"26. Horrekin lotuta, azpimarratu beharrekoa da eremu soziosanitariotik kanpo egin ohi diren zainketek duten garrantzi kuantitatiboa hainbat ikuspuntutatik: 1.3.5.1. Lan ordu kopurua eta zainketaren maiztasuna Pertsona nagusien zaintzan familiek ematen duten denbora kopurua oso altua da eta handitzen doa: IMSERSO-k 1994.urtean egindako ikerketaren arabera astean familiek lan honetan emandako ordu kopurua 39 ordukoa da; 2004.urteko datuen arabera aldiz, kopurua hau astean 70 ordurarte iritsi da (egunean 10 ordu). 2004.urteko datuen arabera elkarrizketatuen %77ak eskaintzen zuen zaintza modu iraunkorrean eta etengabe egiten zuen; soilik %23ak egiten zuelarik aldika. 6. grafikoan ikusten den bezala, egindako zaintzaren izaera iraunkorra 1994.urteko datuen ezaugarria bazen ere, azken hamarkadan aldika egindako zaintzaren beherakada ikus genezake (txandaketa sistema geroz eta gutxiago erabiltzen da familiakideen artean, zaintzaile nagusiaren irudia indartuz).

25 Pilar Rodriguezek aipatutako zita. El apoyo informal en la provisión de cuidados a las personas con dependencias. Una visión desde el análisis de género. Forum de Política Feminista, 2004: Ley de dependencia y educación infantil. Madrid, p.30. 26 Rodríguez, Pilar, 2004. “El apoyo informal en la provisión de cuidados a las personas con dependencia. Una visión desde el análisis de género”. Forum de Política Feminista, 2004: Ley de dependencia y educación infantil. Madrid, 16.orr.


16

Iturria: Libro Blanco, III.Kap., 36.orr.

1.3.5.2. Lan horren iraupen orokorra IMSERSOko inkestaren arabera, 2004.urtean zaintzaile bakoitzak batazbeste pertsona nagusiak zaintzen emandako urte kopurua 6 zen. Batazbesteko honek ez du ezkutatu behar zaintzaile askoren kasuan urte kopuru hau biderkatu egiten dela, 10, 20 eta 30 urte zaintzen dauden emakume ugari daudelarik. 1.3.5.3. Ordaindu gabeko lanaren balorazio ekonomikoa Hainbat ekonomialari feministek, Cristina Carrascok, esate baterako, bakarrik merkataritzako produkzioaren esparruan oinarritu ohi diren testuinguru analitiko tradizionalak salatu dituzte, "emakumeek egin ohi duten lanaren oinarrizko zati bat (etxeko lana eta zainketena)” ezkutatzen baitute; era berean, "familiako, merkataritzako eta jendaurreko esparruen arteko artikulazio mekanismoak” baztertzen dituztelarik27. Horrekin lotuta, zainketa lanaren benetako balio ekonomikoa aztertzeko beste erreferentziako lan bat María Ángeles Duránen Los costes invisibles de la enfermedad izeneko ikerketa da. Bertan, egileak lan zaila egin zuen biztanleriak osasun, gaixotasun eta heriotza arloko diru kostuak eta diruzkoak ez direnak egunero nola bizi dituen Kontularitza Nazionalean integratzeko, mendeko pertsonak iraupen luzez zaintzeari eta osasuna zaintzen ordaindutako lanaren prezioari arreta berezia jarriz. Besteak beste, motibazio ekonomikoa aztertu du lan horretan; izan ere, gizakiaren edozein jardueretan, garrantzizko faktorea da, “baita zaintzailearen eta gaixoaren arteko diru harreman zuzenik ez dagoenean ere”. Bere ustez, motibazio ekonomikoa bi ikuspegitatik aztertu behar da: zaintzaileari eragiten dion kostua eta irabazten duena. Lehena bigarrena baino askoz ere garrantzitsuagoa da, askotan, banakoek ezin dituztelako zuzeneko eta zeharkako gastuak ordaindu, ez eta bere burua zaintzeak edo beste batzuk zaintzeak eragingo lituzkeen aukera galerak ere. (...) Zuzeneko kostuak (osasun laguntza, botikak, ekipamendua, joan-etorriak, ostatua, mantenua, laguntzea...), nolabait, familiako hainbat kideren

27 Carrasco, Cristina, 2001: Hacia una nueva metodología para el estudio del tiempo y del trabajo. Taller internacional cuentas Nacionales de Salud y Género 18 y 19 de Octubre 2001,Santiago de Chile. OPS/OMS - FONASA. Disponible en: http://www.paho.org/Spanish/HDP/hdw/chile-cric.PDF, p. 3.

6. Grafikoa: Egindako zaintza lanaren frekuentzia


17

artean banagarriak direla esan dezakegu neurri jakin batera arte, baina hori gero eta gutxiagotan gertatzen da, ondorengo senideen kopurua gutxitu egin baita. Zeharkako kostuak eta aukeren kostuak estimatzeko eta banatzeko oso zailak dira.28 Gregorio Rodríguez Cabrerok, bestalde, 1999. urtean kalkulatu zuenez, familia zaintzaileek urtean egindako ekarpena 3 mila milioi pezetakoa zen urtean, urte hartako etxerako laguntzaren bataz besteko prezioa aintzat hartuz29. 1.3.5.4. Aukera kostua Ikus dezagun, horrenbestez, etxerako laguntzan bakarrik oinarrituta legokeen zainketa sistemak izango lukeen kostu altua. Monteverteren arabera, laguntza informala balitz, zenbateko hori familien aukera kostu gisa interpretatu ahalko litzateke; izan ere, senideak dira zaintzaile informal nagusiak (batez ere, mendeko pertsona horren emaztea edo alaba). […] horrekin lotuta, garrantzitsua da Espainiako zaintzaile informal gehienak 40 eta 55 urte artekoak direla nabarmentzea (hau da, adin aktiboan daudenak); gainera, gero eta prestakuntza maila altuagoko pertsonak izan ohi dira horiek; hau da, laneko merkatuan duten bizitza erabat edo partzialki albo batera utzi behar dutenak mendeko adinduak zaintzeko (gehienetan, beren gurasoak). Hori dela eta, Espainian zainketa informalen sistemaren aukera kostua gero eta handiagoa izan beharko luke30. Laneko jardueran beharrean zainketa lanetan denbora emateak izan dezakeen eragin negatiboaz gain, aukera kostuak norberaren osasunean nahiz harremanetan eta afektibitate arloko bizitzan izan ditzakeen eraginekin ere lotura dutela uste da31.

1.3.6. Zaintzaren derrigortasuna

Mendekotasunaren arretaren inguruan egindako zenbait ikerketek, pertsona nagusien zaintza betebehar moral bat denaren sinismena indarrean dagoela aipatu izan dute (batez ere emakumezkoen kasuan). IMSERSO-k 1994. eta 2004.urtean egindako inkesten emaitzen arabera baieztapen horrek gizartean mantentzen duen pisua isladatzen dute: itaundutako zaintzaileen %90ak baieztapen honekin adostasuna erakusten du, nahiz eta 2004.urteko inkestan, hauetako %51ak zaintzea baino beste erremediorik ez dutela onartu. Inkesta hauetan frogatutakoaren arabera, zaintzaren derrigortasunaren ideia honek pisu gehiago dauka emakumezkoengan, hauen rol tradizionalak, behar dutenei arreta eskaintzera zuzentzen baititu.32

1.3.7. Laguntzaren zama: zaintzaileek osasunetan eta euren bizitza pertsonalean ordaindu behar dituzten kostuak

Azken ikerketek zaintza lanak zaintzaileengan dituen eraginei arreta berezia eskaintzen dizkiete, hauek bizitzako aspektu askotan baitituzte ondorioak, zaintzaileen aukerak hainbat arlotan mugatuz. Inkesta eta ikerketa hauen atzean, zaintzaile askoren bizi esperientzia lazgarriak daude, osasun kalteak, aukera

28 Durán Heras, Maria Angeles, 1999: Los Costes invisibles de la enfermedad. Bilbao: Fundación BBV, 291. orr. 29 Libro Blancon aipatua, 2005, III. Kap., 41.orr. 30 Monteverde, Malena; Montserrat Guillén eta Mercedes Ayuso, 2005: El Envejecimiento de la Población y los Costes de Cuidados de Larga Duración en España. http://iussp2005.princeton.edu/download.aspx?SubmissionId=51182 31 Libro Blanco, 2005: Cap III, p. 43. 32 Idem


18

galduak eta bizitza sakrifikatuak. Adituek, “pertsona zaintzailearen zama” modu honetan definitu izan dute: “conjunto de problemas tanto físicos, como psicológicos o emocionales, sociales y financieros que pueden experimentar los miembros de la familia que cuidan adultos dependientes”33. Úrsula Lehr-en hitzetan, “un gran número de mujeres toman sobre sí a su exclusivo cargo el cuidado de las personas mayores, y muchas de ellas acaban por sufrir graves problemas de salud y reducciones de sus capacidades psicofísicas…. Casi todas las mujeres investigadas indicaron que no esperan o no aceptarían para sí mismas nunca ayudas de este tipo por parte de sus propias hijas”34. 7. eta 8. grafikoek zaintzaileek zaintza lanak beraien bizitzengan dituen zenbait eragin azaltzen dituzte:

7.Grafikoa: Pertsona nagusien zaintzak zaintzaileen osasunean dituen eraginak

Iturria: “Cuidados en la familia de personas mayores en situación de dependencia”. Encuesta 2004

33 George y Gwyther, 1986; Libro Blancon aipatua, 2005, III.Kap, 59.orr. 34 Úrsula Lehr, 1990. “El apoyo informal en la provisión de cuidados a las personas con dependencias. Una visión desde el análisis de género”-n aipatua. Rodriguez, Pilar, “Ley de dependencia y Educación Infantil. Como medidas de conciliación de la vida laboarl y familiar”, Forum de Política Feminista, 2004: Ley de dependencia y educación infantil. Madrid, 29.orr.


19

8. grafikoa: Zaintzailearen bizitzan dituen eraginak

Iturria: IMSERSO, 2005, 218.orr.

1.3.7.1. Kostu gehien duen zainketa Egoera bakoitza mundu bat da, baina zenbait arazo ikerketa eta testigantza guztietan errepikatu ohi dira: horietariko bat haurtzaroaren zainketaren eta pertsona adinduen edo edozein adinetan, endekapenezko prozesuak jasaten dituzten pertsonen zainketaren artean egon daitezkeen aldeak dira. Izan ere, bigarren kasu horretan, kostu emozionala eta psikologikoa oso altua da hainbat arrazoiren eraginez:

• Zaindutako pertsona horren pixkanakako degenerazioaren kontzientzia, epe ertainera edo luzera hobetzeko itxaropenik gabe;

• Eboluzio mailako etapak aurrez ikusi ezin izatea;

• Beharrezko zainketaren intentsitatea, haurtzaro osasuntsuaren kasuan baino zorrotzagoa den zerbitzu gabeziaren egoeran;


20

• Zaindutakoaren eta pertsona zaintzailearen arteko harremanaren anbiguotasuna (zenbaitetan, seme-alaben eta gurasoen arteko rol aldaketa gertatu ohi da);

• Aukera gabezia: jaiotzen inguruko plangintza egin daiteke, baina ez da hori gertatzen gaixotasunen kasuan edo mendekotasuna bat-batean handitzean; izan ere, familia zaintzaileentzako unerik okerrenean gerta daitezke.35

1.3.7.2. Amona esklabuaren sindromea

Zainketa lanak osasunean dituen ondorioak aztertzean, beren bilobak zaintzen dituzten zenbait aitona-amonaren egoera nabarmendu dugu. 90eko hamarkadatik egin diren zenbait inkestaren arabera, generoen artean, lanak nolabait banatu ohi dituzte, baina maiztasun ezberdinekin: hau da, aitonek, batez ere, beren seme-alaben ondorengoak tarteka zaindu ohi dituzte (txangoak, jokoak...); aldiz, amonek maizago edo modu jarraituagoan egin ohi dute. Aita-amek lan egiten duten kasuan, esate baterako, egunero; oporretan, neska-mutilak gaixo daudenean, edo eskolara eramateko eta handik jasotzeko, eta jana emateko zaindu ohi dituzte haurrak. 36

Lourdes Perez sozilogoaren arabera, 65 urtetik gorako amonen %37,6a hauen zaintzaz modu iraunkorrean arduratzen da, %22,7ak nohizean behin egiten duelarik. 37

Toki askotan nabarmendu dutenez, belaunaldi arteko laguntza jarduerek oso alderdi potentzial positiboak ekarri ohi dituzte gazteentzat zein adinduentzat: adinduek beren buruarengan duten erabilgarritasun sentimendua handitzea, beste pertsona batzuen garapen pertsonalean laguntzea, belaunaldien arteko afekzio mailako harremanak trukatzea eta indartzea, elkarrekiko babes emozionala, eta abar. Baina, orain gutxi, zaintzaileen osasunerako askoz ere kaltegarriagoak diren zenbait alderditan arreta jartzen hasi dira, eta afekzio mailako harreman estua tartean izateak ezagutzea edo adieraztea zailago egiten du. Antonio Guijarrok bere artikuluetan azaldu ohi du “amona esklaboaren sindrome” izendatu duena; hau da, haurren arreta jarraitua beren gain hartuta duen eta belaunaldi horren kasuan ager daitekeen estres eta gainkarga egoera, osasun fisikoko eta psikikoko arazo larriak eragin ditzakeena38.

Encarni Liñan autorearen hitzetan, amona esklabuaren sindromea “puede llegar a ser potencialmente mortal… el altísimo grado de sufrimiento que provoca y el gran deterioro de la calidad de vida de la propia afectada y de su entorno familiar”39.

Mundu mailako Osasunaren Erakundeak síndrome hau eragiten duten egoerak emakumeen kontrako tratu txar bezala definitzen ditu.

1.3.8. Familia ereduen eta babeserako sare sozialen bilakaera

Praktikan, sare sozialek eskaini ohi duten laguntzaz ari garenean familiako babesaz ari garela esan dezakegu; izan ere, bizilagunek edo lagunek izan ohi duten rola (batez ere emakumeez ari gara hizketan) oso mugatua dela esan dezakegu,

35 Braitwaite, 1992, Libro Blancon aipatua, 2005, III. Kap,60.orr. 36 CIS/IMSERSO inkesta, 1993, Libro Blancon aipatua, III. Kap, 17-18. orr. 37 Perez, Lourdes. 2004. “II.Congreso de la Familia en la Sociedad del Siglo XXI”. www.sitiosespana.com/notas/agosto_2004/abuela.esclava.htm 38 Guijarro Morales, Antonio, 2003: "El síndrome de la abuela esclava". En Congreso Internacional Sare 2003, Cuidar cuesta: costes y beneficios del cuidado. Emakunde, Vitoria-Gasteiz, pp. 103-107. 39 Liñan, Encarni, 2004. I.Estudio sobre el Síndrome de la abuela esclava.


21

gehienetan, oso kasu zehatzetan agertu ohi da, eta emozioekin, informazioarekin edo estrategiarekin lotura duten laguntza motetarako, materialerako baino gehiago40. Hori dela eta, ez da harrigarria zenbait aldaketa sozialek familietan izan duten eragina testu ugarik faktore erabakigarri gisa (eta, askotan, baita modu kezkagarrian ere) aipatzea edo modu zehatzean aztertzea. Familia eredu horien aldaketaren ezaugarri nagusiak, batez ere, ondorengoak dira:

• Familia handien desagerpena. • Familiaren egonkortasunaren galera (dibortzio eta banaketen ugaltzea). • Familia kideen artean ematen den banaketa geografikoa (mobilitatea). • Amaz eta haurrez soilik osatutako familien gehitzea. • Bakarrik bizi diren pertsonen gehitzea. • “Izatezko bikoteen” ugaltzea. • Etxeko kideen arteko harremanen demokratizazioa. • Seme alaben independentziaren atzerapena • Etorkinen barneraketa eta familia mestizoen eraketa. • Etxeen tamaina txikia…41

Baina, zainketa informalaren funtzionamenduan benetan duten eraginari dagokionez faktore ugari horietan egin daitekeen azterketa zehatza edozein izanik ere, egileek nabarmendu ohi duten gai garrantzitsuenetariko bat ondorengoa izan ohi da: emakumeen rol sozialaren erabateko transformazioa, oro har, laneko munduan dagoeneko bizi duen txertatze maila handia. Horrek, era berean, lanaldi bikoitza edo hirukoitza beren gain hartzeko beharrarekin lotura duten mota guztietako arazoak ekarri ditu eta kasu gehienetan, ez da gertatu familiako kide guztien artean egin beharreko lanen banaketa (gizonezkoekin eta seme-alabekin, zehazki). Aldaketa horiek sekulako eragina dute gizarte zientzietatik egindako familien azterketan, batez ere, kideen arteko elkartasuneko harremanekin eta mendekotasunari arreta emateari dagokionez (adingabeena, gaixoena eta adinduena). Constanza Tobío Solerren eta beste ikerlari batzuen ustez, etxeen eta familien ohiko estatistikako tratamenduak dituen mugak agerian geratu dira. Haien ustez, beharrezkoa da 'familia nuklearraren' eredu tradizionala gainditzea "eta 'etxea' zentrotzat duen dimentsioa gainditzea, garrantzia banakora bideratuz"; horren arrazoia, besteak beste, genero bakoitzak etxeetako eta familia sareko lanak, funtzioak eta erantzukizunak banatzerakoan betetzen duen rola bereizi ahal izatea da.42

40 Mendeko pertsonenganako arreta sozialari dagokionez, 3 kategoria ezberdindu dira: “a. La ayuda emocional (sentirse querido o querida por las personas allegadas, relacionarse con ellas, expresarles opiniones, sentimientos, puntos de vista, etc.), que refuerza el sentido de pertenencia y la autoestima. b. El apoyo informativo y estratégico, que consiste en la ayuda que se recibe para la resolución de problemas concretos y afrontamiento de situaciones difíciles. c. El apoyo material e instrumental, que consiste en la prestación de ayuda o servicios en situaciones problemáticas que no pueden resolverse por uno o una misma. Por ejemplo, la ayuda para la realización de las actividades de la vida diaria.” (Libro Blancon, 2005, III. Kap,8. orr). 41 Rodríguez, Pilar, 2004. “El apoyo informal en la provisión de cuidados a las personas con dependencia. Una visión desde el análisis de género”. Forum de Política Feminista, 2004: Ley de dependencia y educación infantil. Madrid, 17-19.orr. 42 Tobío, Constanza, 2002: “Conciliación o contradicción: cómo hacen las madres trabajadoras”. Conciliar la vida. Tiempo y servicios para la igualdad. Madrid: Consejo de la Mujer de la Comunidad de Madrid, 15-43.orr.


22

1.3.9. Nahikoak ez diren zerbitzu publikoak

Aipatutako datu guztietatik ondorioztatzen denez, gizarte eta osasun zerbitzuek nekez erantzuten diete mendekotasun egoeran dauden pertsonen arreta beharrei. Mendeko pertsona nagusien kasuan “el índice de cobertura formal se estima en algo menos del 18%, medido como el número de usuarios respecto al número de personas con discapacidad” 43. Epe luzerako zaintza behar duten pertsonen kasuan, portzentaia baxuagoa da, estimazioen arabera, %6,5ak soilik eskuratzen baitu zerbitzu sozialengandik laguntza44. Mendekotasun larria eta handia duten pertsonen kasuan egoera larriagoa da, hauetako bi herenek ez baitute arreta zerbitzurik jasotzen45. Pertsona zaintzaileei dagokienez, IMSERSOko ikerketak zenbait datu interesgarri aipatzen ditu: 2004.urtean, soilik zaintzaileen %13,4ak laguntza profesionala jasotzen zuela baieztatzen zuen; hauetako erdiak, zerbitzu hau merkatu pribatuan eskuratzen zuelarik:

9.grafikoa: Pertsona nagusien zaintzan jasotako laguntza profesionala

Iturria: IMSERSO, 2005, 226.orr.

Etxeko langileei dagokienez, kasu askotan bizi dituzten lan baldintza eskasak aipatu behar ditugu: “se trata de un sector sociolaboral prácticamente invisible, a pesar de que, según datos de la Secretaria de Estado de la Seguridad Social, la afiliación en el Régimen Especial de Empleados de Hogar supone un total de 355.530 personas, de las cuales 325.431 son mujeres y 30.099 hombres. Por origen, 243.631 son extranjeras y 111.899 autóctonas. No obstante, según la EPA (Encuesta de

43 Monteverde, Malena; Guillén, Montserrat eta Ayuso, Mercedes, 2005: El Envejecimiento de la población y los Costes de cuidados de larga duración en España . htpp://iussp2005.princeton.edu/download.aspx?SubmissionId=51182 44 Libro Blanco, 2005, III.Kap., 23.orr. 45 Maravall Gomez-Allende, Hector, 2003: “las mujeres, sujeto y objeto del Pacto de Toledo y de la atención a la dependencia. Protección social de las mujeres”


23

Población Activa), a finales de 2005 había en España 710.000 personas ocupadas en este sector. La diferencia entre ambas cifras es indicativa de la "irregularidad" en que se mueve este sector”46. 1.3.9.1. Bilatutako laguntza formala IMSERSOk 1994. urtean eta 2004. urtean emandako inkestek agerian utzi dute ordaindu gabeko zaintzaileei jasotzea gustatuko litzaiekeen laguntza formal motaren inguruko lehentasunetan aldaketa nabarmena gertatu dela. Ondorengoak ziren, esate baterako, lehen inkestako aukera nagusiak: Hileko soldata gisa prestazio ekonomikoa jasotzea (%61,5), etxerako laguntza zerbitzua jasotzea (%30,7) eta eguneko edo denboraldiko gerontologia zentroetan arreta jasotzea (%11); 2004. urtean, aldiz, hileko soldataren aldeko lehentasuna erdira jaitsi zen (%31,9) eta erreferentziako aukera nagusia etxerako arreta zerbitzua bihurtu zen (%39,1). Eguneko zentroak eta erresidentziak %7,2k eta %3,9k aukeratu zituzten, hurrenez hurren47 . Iritzietan gertatu den aldaketa horrek mentalitate aldaketa utzi du agerian eta hori hainbat faktoreren ondorio izan daiteke: Emakumeak etengabe lan munduan txertatzen aritzea eta beren bizitza profesionala ez etetearen aldeko apustua egitea; biztanleriak laguntza zerbitzuekin gero eta konfiantza gehiago izatea eta horien kalitatea gero eta handiagoa izatea, familien eta mendeko pertsonen ikuspuntutik, aukera onargarri gisa antzematen baitituzte; emakumeek zainketa betebehar gisa gero eta gutxiago onartzea eta zaintzaileek, zenbaitetan, egunean 24 orduz, betetzen duten lan neketsua ez duela hileko soldatak konpentsatzen ulertzea (gainera, soldata hori nahiko baxua izan ohi da). 1.3.9.2. Zainketa profesionala ere emakumeen kontua izan ohi da Claire Cameronek asistentzia lanaren48 inguruan egin duen ikerketa konparatiboak agerian utzi duenez, Europaren kasuan, asistentzia mailako lanak egiten dituzten langileen %80 eta %99 artean, emakumezkoak dira. Espainiari dagokionez, gizonezko langile gehienak gizarte lan arloan ari dira lanean. Asistentzia mailako langileen proportzioa, biztanleria aktiboaren guztizkoarekin alderatuta, %3 ingurukoa baino ez da; hau da, Danimarkan (%10) edo Suedian (%9) baino hiru aldiz baxuagoa. Asistentzia lanarengatik jaso ohi den ordainsaria baxua izan ohi da, batez ere, oso pertsona adinduekin eta oso haur txikiekin lan egiten dutenean. Paradoxa dirudien arren, horiek dira zainketa kopuru eta kalitate handiena behar duten adin tarteak. Zaintza lanak burutzeko formakuntza profesionala aldatu egiten da herrialde batetik bestera, baina kasu askotan ez da eskatzen inolako formakuntzarik. 9.grafikoan ikusten den bezala, nagusien zaintzan familiek jasotzen duten laguntzaren %51 etxeko langileen eskutatik egiten dute. Hauen jatorriari dagokionez, %37a atzerritarra da49. Zerbitzu publikoen gabezia eta familien baliabide ekonomikoek langile etorkinen eskaera handitzeko faktore garrantzitsuak dira. 46 Cáritas, Málaga: “La situación de las trabajadoras del hogar a debate” http://www.caritas-malaga.org/Noticias/Noticias2006/Noticia530.htm 47 Rodríguez Rodríguez, Pilar, 2004. "El apoyo informal en la provisión de cuidados a las personas con dependencia. Una visión desde el análisis de género".Forum de Política Feminista, 2004: Ley de Dependencia y Educación Infantil como medidas de conciliación de la vida laboral y familiar. Madrid, 15-16. orr.. 48 Cameron, Claire, 2003: "El trabajo asistencial en Europa: ¿Empleo de calidad?. Congreso Internacional Sare 2003, Cuidar cuesta: costes y beneficios del cuidado. Emakunde, Vitoria-Gasteiz, 13-30.orr. 49 IMSERSO, 2005: “Cuidado a la dependencia e inmigración”. Colección Estudios, Serie Dependencia, Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, Madrid, 229.orr.


24

1.3.9.3. Familiaren eta sistema publikoaren arteko oreka Constanza Tobio Solerren ahotan, familiaren eta sistema publikoen arteko oreka bilatzea, herrialde askotako erronka bilakatu da50. Familientzat, zama guztia beraien gain hartzea azken aukera da, baina aldi berean ez dute nahi zaintzaren ardura osoa administrazioen esku utzi. Familia gehienen nahia, erakunde publikoek baliabide nahikoak eskaintzea izango litzateke, zaintza sistema publikoaren eta informalaren arteko oreka bilatuz.

10.grafikoa: Administrazioaren paperaren inguruko iritzia

Iturria: IMSERSO 2005, 243.orr.

Mugimendu feministatik ekarpen ugari egin dira gaurregungo familiek zaintza albo batera utzi dutenaren sinismen soziala ezeztatzeko. Gaur egun, familiak mendeko pertsonetaz arduratzen ez direnaren ideia ez da egia, ezta ere zerbitzu gehiago izanez gero gutxiago arduratuko zirenik51. Zerbitzu formalen eta informalen arteko oreka lortuz gero, familiek eskaini beharreko arreta emateko baldintza hobeagoak egongo zirenaren bermea izango litzateke. Familiek eskaini beharreko zaintzaz ari garenean, maitasunaz eta babes emozionalaz ari gara.

50 Tobio Soler, Constanza, 2004: El estudio de las redes familiares en Andalucia. http: //www.ies.jccm.es/jecas/paginas/p14_estudio_redes_familiares.pdf 51 Esteban Galarza, Mari Luz, 2004: “Cuidado y salud: costes en la salud de las mujeres y beneficios sociales” Sare, 2003: “Cuidar cuesta: costes y beneficios del cuidado”. Gasteiz: Emakunde-Instituto Vasco de la Mujer y Comunidad Europea.


25

1.4. LEGEDIA

Azken hilabeteetan konkretuki 2006ko abenduaren 14an, 39/2006 legea (Mendekotasun egoeran dauden pertsonen autonomia sustatzeko eta horientzako laguntza arautzeko legea) onartu zenetik, maila foral, estatal eta autonomikoan arau eta lege ezberdinak onartu dira. Ondorengo atalean, mendeko pertsonen egoeran eragina izango duten dokumentu nagusien laburpen bat aurkezten da.

1.4.1. 39/2006 Mendekotasunaren Legea Mendekotasunaren Legeak aurrerapausu bat suposatzen du estatu espainiarreko hiritargoaren eskubide subjetibo berri bat onartzen duen heinean: autonomia falta eta mendekotasun egoeran dauden pertsonek botere publikoen eskutik arreta jasotzeko duten eskubidea. Autonomia pertsonala sustatzeko eta mendekotasun egoeran dauden pertsonen arretarako oinarrizko baldintzak arautzen ditu, horretarako Mendekotasun Egoeran daudenentzako Autonomia eta Laguntza Sustatzeko Sistema (MEALS) sortu delarik. Sistema honen egituraketan, zerbitzu publikoen eskaintzan eskumena duten administrazio publiko ezberdinak ari dira elkarlanean. MEALS Ongizate estatuaren 4.pilarea bailitzan aurkeztu arren, Osasun Sistema, Hezkuntza Sistema eta Pentsio Sistemaren ondoren, hauekiko (aurrerago modu zabalago baten azalduko den bezala) ezberdintasun nabari bat duela aurreratu genezake: eskainitako zerbitzu gehienak eskuratzea ez da dohainik izango, ordainketa partekatu sisteman oinarrituko delarik (copago). Legeak Mendekotasun Egoeran daudenentzako Autonomia eta Laguntza sustatzeko Kontseilua sortzen du, estatuko, erkidegoko eta udaleko administrazioen arteko elkarlanerako tresna bihurtuz, legearen inplementazioa bideratzeko helburuarekin.

Zer dira autonomia eta mendekotasuna?

Legearen 2.1. artikuluak, autonomia modu honetan definitzen du “"la capacidad de controlar, afrontar y tomar, por propia iniciativa, decisiones personales acerca de cómo vivir de acuerdo con las normas y preferencias propias así como de desarrollar las actividades básicas de la vida diaria”. Legeraen arabera, mendekotasuna dutela esan ohi da, adinaren, gaixotasunaren edota ezintasunaren ondorioz, pertsona batzuk, egoera iraunkorrean, gorputzeko, buruko, gogoko edo zentzumenezko autonomiaren galera edo ezina dutenean, hots, beste pertsona baten edo batzuen laguntza-beharra dutenean nahiz eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak52 egiteko laguntza handien premia, edota gogoko ezintasuna edo buruko gaixotasuna izanik bere autonomiarako bestelako euskarri batzuen beharrizana dutenean (2.2. artikulua). Legeak egoera iragankorrak eta epe luzekoak ez babestea kritikatu izan da. Beste zenbait herrialdeetan, egoera iragankorrak 3 hilabete irauten dituenean zerbitzuak eskuratzeko eskubidea baitago (gaixotasunak, ebakuntza osteko epeak…)

52 Hau da, pertsonari gutxieneko autonomia eta independentzia batekin moldatzeko aukera eskaintzen dioten jarduerak: zaintza pertsonala, etxeko oinarrizko jarduerak, funtsezko mobilitatea, pertsonak eta gauzak ezagutzea, orientatzea, lan errazak ulertzeko eta egiteko gai izatea (2.3. artikulua)


26

Mendekotasunaren balorazioa 26.artikuluak 3 mendekotasun maila ezberdintzen ditu:

• 1 maila (mendekotasun moderatua): Eguneroko bizitzako oinarrizko jardueraren bat edo gehiago egiteko laguntza behar du egunean behin gutxienez edo aldizkako laguntza behar du bere autonomia pertsonalerako.

• 2 maila (mendekotasun larria): Eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak egiteko laguntza behar du egunean bi edo hiru aldiz, baina ez du behar zaintzailea etengabe bertan egotea edo laguntza zabala behar du bere autonomia pertsonalerako.

• 3 maila (mendekotasun handia): Eguneroko bizitzako oinarrizko zenbait jarduera egiteko laguntza behar du egunean hainbat alditan eta erabateko autonomiaren galeragatik zaintzailearen etengabeko presentzia behar du edo orokorrean laguntza behar du bere autonomia pertsonalerako.

Hauetako maila bakoitza bi azpi-mailatan sailkatuko da, mendekoak behar duen zaintza eta arretaren arabera.

Nola baloratzen da mendekotasun egoera?

Legearen 27.artikuluak estatu espainiarrean baremo bakar bat izatea finkatzen du (Gobernuak 504/2007 Errege Dekretuaren bitartez onartua, apirilaren 20an). Baremo honek, pertsonak bere kabuz eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak gauzatzeko duen gaitasuna neurtzen du baita gogoko ezintasuna edo buruko gaixotasuna izanik pertsonek izan dezaketen laguntza edo arreta beharra. Erkidego bakoitzak mendekotasun egoeraren balorazioa egiteko organoak definituko ditu, pertsonaren mendekotasun mailaren inguruko eta behar dituen zaintza moten inguruko zehaztapenak emango dituelarik. Euskal Autonomi Erkidegoaren kasuan, lan hau, Mendeko Pertsonen Baloraziorako Batzorde Teknikoaren eskuetan egongo da (bere egitura definitu bitartean, Pertsona Nagusien Baloraziorako Batzordeak betetzen du lan hau). Mendekotasun egoeraren baloraziorako eskakizunak, udaleko oinarrizko gizarte zerbitzuen bitartez bideratzen dira. Mendekotasunaren balorazioa apirilaren 24ko 74/2007 Foru Dekretuak ( inoren laguntza beharra izatea aitortzeko prozedura arautzen duena) arautzen du.

Mendekotasun maila berrikusi egin ahal izango da egoeraren hobekuntzarik edo gaizkiagotzerik eman ezkero, baita ere diagnosian edo dagokion baremoa ezartzerakoan akatsik izan bada (Mendekotasun Legearen 30.artikulua).

Balorazio prozesuaren amaieran Laguntzeko Banakako Egitaraua (LBE) finkatzen da, aurreikusitako zerbitzu eta prestazioen artean beraren beharrizanetarako egokienak diren parte hartzeko modalitateak zehazteko, onuradunei edo haren familiei proposatutako bideen artean aukeratzeko posibilitatea eskainiz (29. artikulua). Praktikan, zerbitzu publikoen eskasia aukeratzeko posibilitatea epe motzean egi bihurtzeko zailtasun bat da (Legea ezartzeko zuzendutako inbertsio publikoaren araberakoa izango da).

Eskubideen jabe izateko baldintzak (Legearen 5.artikuluan) ondoko hauek dira: naziotasun espainiarra izatea, edozein adinetakoa (nahiz eta baldintza bereziak egon 3 urtetik beherakoentzat), ezarritako graduren baten inoren laguntzaren beharra izatea eta azkenik legezko egoitza estatu espainiarrean izatea eta bost urteetan zehar horrela gertatu izatea, urte horietako bik eskabidea aurkezten den


27

dataren aurre-aurreko urteak izan behar dute. Bost urtetik beherakoentzat egoitza epealdia beraien babesa edo zaintza dutenei eskatuko zaie.

Mendekotasunaren Arretarako zein zerbitzu aurreikusten dira Legean?

14.artikuluak, mendekotasunaren arretarako prestazioen artean prestazio ekonomikoak eta zerbitzuak daude, azken hauei lehentasuna emango zaielarik (publikoak edo pribatu hitzartuak).

Sistemaren zerbitzuen katalogoa 15. artikuluan modu honetan sailkatzen da:

a. Mendekotasun egoeren prebentziorako zerbitzuak eta autonomia pertsonala sustatzekoak.

b. Teleasistentzia zerbitzua.

d. Etxez etxeko laguntza zerbitzua:

o Etxeko beharretarako arreta. o Zaintza pertsonala.

e. Eguneko eta Gaueko Zentro zerbitzua:

o Nagusientzako Eguneko Zentroa. o 65 urtetik beherakoentzako Eguneko Zentroa. o Arreta bereziko Eguneko Zentroa. o Gaueko Zentroa.

f. Egoitzazko Arreta Zerbitzua:

o Mendekotasun egoeran dauden pertsona nagusientzako egoitza. o Mendekotasun egoeran dauden pertsonentzako egoitza, ezintasun ezberdinen arabera.

Eskainitako zerbitzu bakoitzaren intentsitatea, ekainaren 8ko 727/2007 Errege dekretuaren bitartez arautu da. Erkidego bakoitzaren esku gelditzen da zerbitzuen babeserako intentsitatea finkatzea, baina etxez etxeko laguntzari dagokionez, mendekotasun mailaren arabera hilean eskaini beharreko gutxieneko ordu kopurua finkatzen da: 4. Taula. Babes intentsitatea: Etxez etxeko Laguntza zerbitzua 727/2007 Errege Dekretuaren arabera

II. Maila: Mendekotasun larria III. Maila: Mendekotasun handia 1. azpimaila 2. azpimaila 1. azpimaila 2. azpimaila

Hilean 30-40 ordu bitartean





28

Beste zerbitzuei dagokienez (eguneko eta gaueko zentroak eta egoitzak) arretaren intentsitatea dagokion erakundeak finkatuko du, gure kasuan Bizkaiko Foru Aldundiak.

Zerbitzuen ekoizpenaz gain, Mendekotasun Legeak 3 prestazio ekonomiko berri aurreikusten ditu. Prestazio hauek, mendekotasun mailaren eta erabiltzailearen gaitasun ekonomikoaren arabera finkatuko dira:

a) Zerbitzuari lotutako prestazio ekonomikoa (17.artikulua): Pertsonala eta aldizkakoa da eta Laguntzeko Banakako Egitarauak (LBE) sortutako gastuak ordaintzeko bideratuko da, betiere zerbitzu publiko edo hitzartua eskaintzea ezinezkoa denean. Hauen baldintzak eta zenbatekoak MEALSeko Lurralde Batzordeak finkatuko ditu.

b) Familiarteko inguruan eskainitako zaintzarako prestazioa eta zaintzaile ez profesionalentzako laguntza (18.artikulua): Dudarik gabe, atentzio gehien zentratu duen prestazioa izan da; honen helburua zaintzaile ez profesionalei ordainsari bat eskaintzea da (batez ere familiarteko ingurukoei). Prestazio hau salbuespenezkoa izango da, mendeko pertsona etxean mantentzen denean eskainiko delarik. Mugimendu feministatik, ordainsari honen zenbatekoa urriegia dela salatu dute (5.taula), zerbitzu publikoak eskaintzea baino merkeagoa da eta honek, zerbitzu berrien sorketaren ordez eskaintzeko arriskua dauka. Prestazio honek ez dauka atxikipen fiskalik.

Zeintzuk dira zaintzaile ez profesionalen betebeharrak eta baldintzak? Zaintzaile ez profesionala ezkonlaguna edo odolkidetasun, kidetasun edo adopzio bitartez sendiko norbait izango da (3.ahaidetasun mailararte). Modu berezian, sendikoa ez den inguruko pertsona izan daiteke.

Maiatzaren 11ko 615/2007 Errege Dekretuak zaintzaile ez profesional hauen Gizarte Segurantza arautzen du; jubilazio, ezgaitasun iraunkor, alarguntasun eta zurztasunari dagokionez (hau da, ez dira kubritzen gaixotasun, amatasun, haurdunaldiko arrisku eta langabezi gaiak). Hauen kotizazioa gutxienekoa izango da (2007an 665,70 € hileko). Dedikazioa murriztua baldin bada, kotizazioa ere horrelakoa izango da. Jubilazio edo ezgaitasun iraunkorragatik pentsioak kobratzen dituzten pertsonak, 65 urtetik gora alarguntasun pentsioak kobratzen dituztenak, langabezia kobratzen dutenak eta beste erregimen batean altan dauden pertsonak kanpoan geldituko dira.

Lan ordutegia zaintzearren murriztu duten zaintzaileei, espainiar Berdintasun Legea aplikatuko zaie (2007ko martxoaren 23ko BOEn). Bertan umeen zaintzaren lehen bi urteak eta nagusien zaintzaren azken urtea kubritzeko derrigortasuna azaltzen da, kotizazioaren oinarria lanean ari zenekoa izan behar delarik. Aurrerago, Mendekotasun Legean esandandakoari heldu diezaiokete (gutxieneko oinarria), baina laguntza ekonomikoa jasoko duten pertsonak gutxi izango direla hartu behar da kontutan. Azkenik, legean, zaintzaile ez profesionalei formakuntza, informazio eta atseden programetan parte hartzeko sarrera erraztuko zaiela aurreikusten da.

c) Arreta Pertsonalerako prestazio ekonomikoa (19.artikulua): Mendekotasun handia duten pertsonen autonomia sustatzea du helburu,


29

horretarako, laguntzaile pertsonal baten kontrataziorako diru laguntza eskaintzen da. Prestazioa atxikipen gabekoa da.

5.taula: 727/2007 Errege Dekretuaren arabera, Mendekotasunaren III.mailarako aurreikusitako prestazio ekonomikoen zenbatekoa

III.Maila: Mendekotasun handia PRESTAZIOAK 1.azpimaila 2.azpimaila

a) Zerbitzuari lotutako prestazio ekonomikoa

585 €/hileko 780 €/hileko

b) Familiarteko inguruan eskainitako zaintzarako prestazioa eta zaintzaile ez profesionalentzako laguntza


c) Arreta pertsonalerako prestazio ekonomikoa


Bizkaiko Foru Aldundiak zenbateko hauek berretsi ditu apirilaren 24ko 74/2007 Foru Dekretuaren bitartez. Bertan inoren laguntza beharra izatea aitortzeko prozedura arautzen da.

Prestazio ekonomikoaren zenbatekoa, urtero onuradunaren gaitasun ekonomikoaren araberako koefiziente erreduktore bat aplikatu ondoren kalkulatuko da. Era berean, eskatzaileak izaera bereko beste prestazio bat jasoz gero hau ere gutxitu egingo da.

Azkenik, Legearen 3. xedapen gehigarriak, Administrazio Publikoek autonomia pertsonala errazteko prestazio ekonomikoen inguruan akordioak finkatu behar dituztela azaltzen du:

• Eguneroko bizitza normaltasunez egiteko beharrezkoak diren laguntza tekniko edo tresnak eskainiz.

• Etxe barruan mobilidade gaitasuna hobetzeko beharrezkoak diren sarbide eta moldaketak erraztuz.

Ze arreta berezi aurreikusten ditu Legeak 3 urtetik beherakoentzat? 13. Xedapen gehigarriak, beraien mendekotasun egoera egiaztatuta duten 3 urtetik beherakoentzat, esku-hartze modu ezberdinak aurreikusten ditu:

• Etxeko laguntza (23.artikulua) • Zerbitzuari lotutako prestazio ekonomikoa (17.artikulua) • Familiarteko inguruan eskainitako zaintzarako prestazioa eta zaintzaile ez

profesionalentzako laguntza (18.artikulua) Era berean, Legeak Arretarako Plan Integralaren elaborazioa aurreikusten du 3 urtetik beherakoentzat, modu honetan, arreta goiztiarra eta beraien gaitasun fisiko, mental eta intelektualen errehabilitazioa erraztuz. MEALSen finantziaketa MEALSen finantzaketa Estatuko Administrazio Orokorraren ekarpenekin (gutxieneko babesa, maiatzak 11ko 614/2007 Errege Dekretuaren bitartez araututakoa), erkidegoen ekarpenekin eta azkenik onuradunen ordainketa partekatuaren bitartez egingo da. Finantzaketa publikoari dagokionez, Gobernuak 1.014 eurotan finkatzen du administrazio publikoek 2.azpimailan kokatzen diren mendeko handientzako (mendekotasun maila altuena) zerbitzuak ordaintzeko egin beharreko gehienezko ekarpena (gobernu zentrala eta erkidegoa). 1. azpimailakoek erabiliko dituzten


30

zerbitzuak ordaintzeko gehienezko ekarpena 774 eurotakoa izango da. Ekarpen hauek motz gelditzen dira, zerbitzuen eskaintza egoki baten kostuarekin alderatuz gero. Legearen lehendabiziko urterako ordainketa partekatuaren portzentaia zein izango den finkatu gabe dago. Erabiltzaileek egin beharreko ekarpen ekonomikoa, gaitasun ekonomiko pertsonalaren arabera kalkulatuko da (prestazio ekonomikoen zenbatekoa kalkulatzeko egingo den bezala). Dena dela, inor ez da zerbitzuak eskuratzetik kanpo geldituko baliabide ekonomikorik ez izatearren (33.artikulua). Mendekotasun Legea indarrean jartzeko unea Legea 2007ko urtarrilaren 1ean sartu zen indarrean, baina aplikaziorako beharrezkoak diren zenbait arauen elaborazioak atzeratuta daude. Inplementazioa modu mailakatuan egingo da, mendekotasun maila larrienetatik hasita:

• 2007: III.Mailako mendeko pertsona (1 eta 2 azpimailak) • 2008-2009: II.Mailako mendeko pertsonak (2.azpimaila) • 2009-2010: II.Mailako mendeko pertsonak (1.azpimaila) • 2011-2012: I.Mailako mendeko pertsonak (2.azpimaila) • 2013-2014: I. Mailako mendeko pertsonak (1.azpimaila)

Laburbiltzeko Mendekotasun Legearen ibilbidea oraintsu hasi dela esan genezake, baina zailtasun asko daude eta zalantza eta kritika ugari izan ditu zenbait tokitatik:

• Mendekotaunaren Lurralde Kontseiluan Gobernu Zentral eta Erkidegoen artean akordioak bilatzeko zailtasunak.

• Mendekotasun mailaren baloratze prozesua martxan jartzeko baliabide urriak.

• Ordainketa partekatuaren portzentaia finkatzeko akordio eza (mugimendu feministatik eta erakunde eta elkarte sozio sanitarioetatik ordainketa partekatuaren sistema berak kritika ugari jaso ditu). Zorraren aitorpenerako ondarearen erabilpena nola kudeatuko den ere ez da finkatu. Ohiko etxebizitza zorraren aitorpen gisa ez dela kontuan hartuko esaten da, baina ingresatuta dagoen pertsonak iadanik ez duela ohiko etxebizitzarik kontsideratu daiteke, modu honetan zorraren aitorpena onuradunak dituen ondare guztietara zabalduko zelarik.

• Gutxieneko prestazio maila bermatzeko inbertsio publiko eskasegiak (2007.urtean mendekotasun handia aitortu zaien pertsonak barne). Zerbitzu publikoen eskasia orekatzeko, zerbitzu pribatuak kontratatzeko zuzeneko laguntza ekonomikoak bideratzeko aukera dago, baina hauen zenbatekoa ez da nahikoa zerbitzua merkatu pribatuan kontratatzeko.

1.4.2. Euskal Autonomia Erkidegoko Gizarte Zerbitzuen Legearen

aurreproiektua Euskal Autonomi Erkidegoan autonomia pertsonalerako eta mendekotasun egoeran daudenentzako zerbitzu eta prestazioak Gizarte Zerbitzuen Lege berriak arautuko ditu (1996ko legea ordezkatuko du lege berri honek). Etxebizitza eta Gizarte gaietako Sailak, 2007ko uztailean legearen 2.zirriborroa aurkeztu zuen, ekarpenak eta alegazioak egiteko 2 hileko epea zabalduz. Marku berri honen oinarrizko elementua, zerbitzu sozialak izateko eskubide subjetiboaren onarpena da (hiritartasun eskubide bezala aurkezten da). Nahiz eta zirriborroak Mendekotasun


31

Legearen aipamenik ez egin, bere testuan honen inplementazio prozesuaren nondik norakoak finkatzen dira. Modu berean, Gizarte Zerbitzuen Euskal Sistemak gutxienez ondoren azaltzen diren prestazioak eskainiko dituela aurreikusten da: • Prestazio teknikoak: Erlaziozko dimentsioa izan behar dute, (laguntza) eta

ahal den neurrian erabiltzaileen partehartzearekin eraman behar dira aurrera. • Prestazio ekonomikoak: Laguntza jasotzen dutenen autonomia eta

integrazioa errazteko bideratuko dira. Emergentzi egoeren, urgentzia sozialen, mendekotasun edo babes ezaren ondorioak gutxitzeko balioko dute; baita ere arreta informala eskaintzen duten pertsonei laguntza emateko. Aldi berean, mobilidadea errazteko prestazio teknologikoak eta moldaketak eskuratzeko edo zerbitzuak merkatu pribatuan kontratatzeko (betiere, plazarik egon ezean edo zerbitzua sistema publikoan eskuratu ezin denean) zuzendu daitezke.

• Prestazio teknologikoak: Erabiltzaileen eta zaintzaileen autonomia eta

integrazio sozialean laguntzeko bideratzen dira, beraien inguruan sarbidea erraztea eta ahal den neurrian autonomia falta duten pertsonak bizi izan diren inguruan mantentzea da helburu nagusia.

Euskal Administrazio Publikoek bermatu beharreko zerbitzu eta prestazioen eskaintza, Gizarte Zerbitzuen Prestazio eta Zerbitzuen Katalogoan identifikatzen dira. Katalogoa Oinarrizko Arretarako Gizarte Zerbitzuetan, Bigarren mailako Arretan eta prestazio ekonomikoetan banatzen da. Ondoren, mendekotasunarekin lotuta dauden elementuen zerrenda aurkezten da:

a) Oinarrizko Arretarako Gizarte Zerbitzuak:

• Informazioa, balorazioa, orientazioa eta diagnostikoa. • Etxez etxeko laguntza. • Teleasistentzia • Eguneko edo gaueko zentroak (intentsitate baxua). • Ostatu zerbitzuak (intentsitate baxua): tutoretzapeko etxebizitza

lagunduak, komunitate etxebizitzak eta orohar bizitzeko zentroak) b) Bigarren mailako Arretarako Gizarte Zerbitzuak:

• Mendekotasunaren, gutxitasunaren, babes ezaren eta baztertzearen diagnosirako eta baloraziorako zerbitzua.

• Eguneko edo gaueko zentroak (erdi mailako intentsitatea edo altua). • Ostatu zerbitzuak (erdi mailako intentsitatea edo altua). • Arnas zerbitzuak. • Autonomiarako euskarri zerbitzuak: bizitza independienterako

laguntza, inguru fisikoa moldatzeko laguntza teknikoak, pertsona nagusi ezinduentzako tutelak.

c) Prestazio ekonomikoak:

• Autonomia errazteko. • Laguntza informala eskaintzen duten pertsonak konpentsatzeko. • Prestazio teknologikoak eskuratzeko. • Zerbitzu pertsonalei lotutako prestazioak.

Tamalez Legearen aurreproiektuaren zirriborroak ez ditu zerbitzuen intentsitate helburuak finkatzen, Legea indarrean sartzen denetik urte beteko epea emanez beharrezko araudiak onartzeko. 8 urteko epe bat ematen du Katalogoan aurreikusitako zerbitzuen unibertsalizazioa lortzeko. Unibertsalizazio hau erlatiboa


32

da, finantzaketaren zati bat erabiltzaileek egindako ekarpen ekonomikoekin egingo baita. Erabiltzaileak sarrera ekonomiko urriak baldin baditu baina aldi berean, ondare bat baldin badauka, zorraren aitorpenerako prozedurak negoziatzeko aukera zabalik gelditzen da. Ondarearen balorazioan, EAEn ohiko etxebizitzaren batazbesteko balioa kanpo geldituko da. Gaurregun, Bizkaiko Foru Aldundiak zor aitorpena mugarik gabe erabiltzen du (26 urtetik beherako seme alabak izan ezean). Sistema hau martxan jarri denetik (2006.urtea) laguntza eskakizunak jaitsi egin dira (600 eskakizun gutxiago). Honek, finkatzen den sistemak familiek hartzen dituzten erabakietan eragin zuzena duela frogatzen du.

1.4.3. Eusko Jaurlaritzaren Familia Legearen zirriborroa

Momentu honetan lantzen ari diren beste Lege bat, Eusko Jaurlaritzaren familia Legea da. Honen lehen zirriborroa, 2007ko ekainean aurkeztu zen. Zenbait gizarte arlotik eta sindikatuetatik egindako lehen balorazioak ez dira oso baikorrak, nahiz eta onuragarritzat jo lege mailan jasotzea orain arte arautegietan sakabanaturik egon diren neurriak. Egindako kritika nagusiak53 honako hauek dira:

• Zirriborroa diru-laguntzak arautzera mugatu da (zenbatekoak izango diren ere ez da zehaztu), eta adinekoen eta adingabeen gizarte-beharrizanak betetzen dituzten zerbitzu publikoak garatu gabe geratu dira. Beharrezko plazak bermatuko direla ziurtatu gabe, zirriborroak zenbait zerbitzuen kontratazioa errazteko emango diren laguntza ekonomikoetan jartzen du indarra (laguntza hauek eskasegiak dira zerbitzuaren kontratazioak gauzatzeko).

• Bateragarri bihurtzeko planak eta dekretuak, seme-alabak dituzten

familietara mugatzen dira, eta mendeko senideak (adinekoak, urrituak...) dituztenak alde batera uzten dituzte. Zirriborroak mendeko pertsonak bere baitan onartzeko jarri duen baldintza, haien ardura daramaten langileak lan-utzialdiko edo lanaldi-murrizketako egoeran izatea da. Alde horretatik, beraz, ez da benetako aurrerapausorik eman.

• Zirriborroan ez da aurrekontu-zuzkiduraren berri jasotzen duen aipamenik

egiten eta etorkizunean landuko diren arauen esku uzten du gai hau. • Aplikazio egutegiari dagokionez, 2011-2021 urte bitarteko epea aipatzen da.

Gainera finkatutako helburuek ez dute aurrekoekiko hobekuntzarik ekartzen eta eskasegiak dira.

53 Eusko Jaurlaritzaren Familia Legearen Zirriborroaren balioespena. ELA sindikatuak landuta, 2007ko ekainak 21.


33

1.5. ONDARROAKO DIAGNOSIA

1.5.1. Diagnosiaren helburuak

Pertsona guztiek bizitzako uneren baten (haurtzaroan, zahartzaroan, gaixotasun aldietan... ) besteen laguntza behar dugu eguneroko oinarrizko jarduerak garatzeko. Mendekotasun egoerak maila ezberdinetakoak dira: batzuk momentu oro edozein jarduera gauzatzeko (elikadura, garbiketa...) etengabeko laguntza behar dute beste batzuk ordea gai dira beraien kabuz oinarrizko zenbait jarduera betetzeko.

Baina, nork zaintzen ditu Euskal Herrian egunero norbaiten laguntza behar duten ia 200.000 pertsonak? Osasun arretaren %20-25a inguru profesionalek eskaintzen dute, baina gainontzeko %75-80az senitartekoak eta gizarte sareak arduratzen dira. Osasun arlo profesionaletatik at zaintza lanak egiten dituzten 10 pertsonetatik 7 emakumezkoak dira, gehienak gaixoaren edo ezinduaren alabak.

Kasu gehienetan, emakumeak zaintzera behartuta gaude, ez dago beste aukerarik. Emakumeontzat besteetaz kargutzea ardura natural bat dela sinesten duen gizarte baten bizi gara; beraz, zaintza lana ez baloratzeaz gain (ez ekonomikoki, ez sozialki ezta politikoki ere) ardura ez da gizon eta emakumeen artean modu egokian banatzen. Erkidego eta estatu mailan zenbait ikerketa interesgarri egin diren arren, maila lokalean datu zehatzak bilatzea ez da lan erraza. 2005.urtean Ermuko Emakume Asanbladak udalerrian diagnostiko bat egiteko enkargua egin zion Oreka Sarea enpresari, mendeko pertsonen zaintzak herriko familiengan suposatzen zuen lan zamaren inguruan informazioa bilatzeko helburuarekin. Diagnosi horrek, gai honen inguruan ikerketa bat egiteak dituen zailtasunak agerian utzi zituen, ez baita existitzen mendeko pertsonen inguruan informazioa eskaintzen duen datu base bateraturik, zerbitzu bakoitzak bere lan esparruari buruzko informazioa duelarik. Ermuko Emakume Asanbladak 2005.urtean egindako diagnostikoaren proiektua beste herrietara zabaltzeko ideiarekin, Ondarroako Emakume Batzordeak udalerriaren egoera eta beharrak ezagutzeko menpeko pertsonen zaintzaren inguruko diagnosi baten beharra planteatu zuen, horretarako Oreka Sarea S.L. enpresara zuzendu zelarik. Ikerketaren helburu nagusia, Ondarroako familiek (eta batez ere emakumeek) menpeko pertsonen zaintza lanetan bere gain duten lan zamaren inguruko informazioa bilatzea eta batzea izan da (ordu kopurua, zerbitzu publiko edo pribatuen erabilera, kostu ekonomikoak, osasunean dituen ondorioak....); lortutako informazioa kaleratu eta gaiarekiko kontzientzia piztuz.

Pertsona zaintzaileekin izandako kontaktuen ondorioz hauen esperientzia batzea lortu da, ordura arte herritar askorentzat ezezaguna izan den errealitate bat kaleratzeko helburuarekin.

Lortutako emaitzen arabera, menpeko pertsonen zaintzan herritar askok (batez ere emakumeek) ematen duten ordu kopuru altua frogatu da, honek pertsonen bizimoduan dituen ondorio latzak agerian utziz eta herri mailan lortu nahi den hausnarketarako bideak finkatuz.

Ikerketa honen bitartez, gai honen inguruan datu kuantitatibo baliagarriak biltzeak dauzkan zailtasunak ikusi da, bai herrian dauden menpeko pertsonen kopurua ezagutzeko, eta baita ere familiek eta zerbitzu publikoek beraien gain hartzen duten lanaren proportzioa ezagutzeko.


34

1.5.2. Lanerako erabilitako metodologia

Erabilitako metodologia partehartzaileak herritarren inplikazio maila bermatzea eta interesa piztea izan du helburu. Prozesu guztian zehar proiektua indartzeko eta bermatzeko martxan egon den talde eragilea, herriko zenbait taldeen ordezkariek osatu dute: UXU talde feministako kide bat, Boga Boga emakume elkarte kulturaleko kide bat, AFA elkarteko kide bat, Minbiziaren aurkako elkarteko kide bat, Zerbitzu sozialetako arduradun politikoa, Berdintasun arloko arduradun politikoa eta teknikoa eta Oreka Sarea S.L. enpresako ikerlariak. Informazio bilaketarako talde eragilean adostutako iturrietara jo dugu: udaleko eta udalez gaindiko zerbitzuez gain, bolondres elkarte, aisialdirako talde, ikastetxe, afektatuen elkarte (Minbiziaren aurkako taldea, AFA, Gorabide…) Lantegi Batuak etabarrekin kontaktuak eginik. Ondoren, jarraitutako lan prozesua azalduko dugu: Prestakuntza aldia:

• Talde eragilearen antolaketa: Erakundeetako ordezkariez gain, beharrezkotzat hartu izan da herriko elkarteen inplikazioa; hori kontutan izanda gaiarekin zerikusia daukaten talde ezberdinetara jo dugu; taldeko partehartzaileak honako hauek izan direlarik: Zerbitzu sozialetako ordezkari politikoa, berdintasun arloko ordezkari politikoa, berdintasun arloko ordezkari teknikoa, Minbiziaren aurkako elkarteko ordezkari bat, AFA elkarteko ordezkari bat, UXU talde feministako ordezkari bat, Boga Boga emakume taldeko ordezkari bat eta lan honetarako kontratatutako talde teknikoa. Taldea hiru astetik behin elkartu izan da, ikerketan izandako partehartzea ezinbestekoa izan delarik (kontaktuak bilatzerakoan, ikerketaren nondik norakoak finkatzerakoan, informazio bilketarako tresnak diseinatzerakoan…).

• Dokumentuen bilaketa eta analisia: “Ondarruko pertsona nagusien beharren planifikazioa eta diagnosia” ikerketa aztertu. Menpeko pertsonen zaintzaren inguruan estatu mailan egindako ikerketa ezberdinak aztertu. Diagnosirako erabiliko den bibliografia osatu.

• Diseinu metodologikoaren aurkezpena: Talde teknikoak aurreikusitako diseinu metodologikoa talde eragileari aurkeztu eta honen ekarpenak gehitu.

• Herrian dauden zerbitzuen laburpena: Ondarroako herritarrek herrian bertan jaso ahal dituzten zerbitzuen zerrenda.

• Udalerrian eta eskualdean zaintzaren gaiarekin zerikusia daukaten agenteekin (Gizarte Zerbitzuen Saila, Berdintasun Saila, Enplegu Saila, Anbulategia, Osasun Zerbitzuak...) bilerak egin dira.

• Informazioa eskuratzeko tresnen diseinua: haurren zaintzaren inguruan informazioa eskuratzeko galdetegia prestatu eta sakoneko elkarrizketak bideratzeko gidoia landu. Ikastetxe, haurtzaindegi, elkarte eta zerbitzu publikoen arduradunentzako galdetegia diseinatu.

Lehen mailako datuen informazio bilketa:

• Udalerriko giza talde ezberdinekin bilera, diagnosi proiektua aurkezteko eta prozesuan zehar beraien partaidetza aktiboa lortzeko (aurrikusitako tailerretan eta dinamika partehartzaileetan). Talde eragilean parte hartzen duten elkarteez gain, gaiarekiko interesa daukaten gainontzeko elkarteen partaidetza ahalbideratzeko egindako bilerak:


35

�Mendekotasun egoeren arretaz arduratzen diren herriko eta udalez gaindiko elkarteak: Gorabide, Lantegi Batuak, guraso elkarteak eta Txirrimorraski aisialdi taldea.

�Anbulategia, gizarte zerbitzuetako langileak, Zaharren egoitzako arduraduna, Txomin Agirre, Zubi Zahar eta Zaldupe ikastetxeetako arduradunak.

• Sakoneko elkarrizketak egingo dituzten pertsonen identifikazioa aldi honetan gauzatu da eta ondorengo profilak ordezkatzea lortu da:

� Emakumezko zaintzaileak: 17 sakoneko elkarrizketa egin dira profil ezberdinak ordezkatzea lortu dugularik.

� Gizonezko zaintzaileak: 4 sakoneko elkarrizketa egin dira profil ezberdinak ordezkatzea lortu dugularik.

� Gurasoekin elkarrizketak: Bikotekidea itsasoan duten bi amekin elkarrizketak egin ditugu, Ondarroa herri arrantzalea izanik, egoera honek haurren zaintzan dituen eraginak aztertzeko. Haurren zaintzan inplikazio aktiboa daukaten aita birekin elkarrizketak egin ditugu, gizon eta emakumeek haurren zaintzaren inguruan dituzten esperientzien konparaketa egiteko.

• 12 urtetik beherakoen zaintzaren inguruan informazioa lortzeko herriko 3 ikastetxeetan (Txomin Agirre, Zaldupe eta Zubi Zahar) galdetegi bat banatu da. Galdetegi hau, gurasoek etxean bete ondoren ikastetxearen bitartez bueltatu dute datuen tratamendua egiteko. Lortutako emaitzekin 12 urtetik beherako populazio osoaren %34,5aren informazioa eskuratu da.

• 5 talde dinamika partehartzaileen antolakuntza:Boga Boga emakume elkartearekin, Minbiziaren kontrako elkartearekin, Gorabide elkartearekin, UXU emakume taldearekin eta eztabaida talde ireki bat (azken bi tailer hauetan parte hartzeko deialdia irekia izan da, elkarteetako kideak ez diren pertsonen iritziak biltzea lortu delarik).

• Haurren zaintzarako talde dinamika bat: Eskola publikoko irakasle eta arduradunarekin.

Datuen tratamendua eta informearen erredakzioa:

• Datuen kuantitatiboen tratamendu estatistikoa. • Elkarrizketa eta eztabaida tailerren transkripzioak.

• Informearen erredakzioa eta bueltatzea: talde eragileari eta parte hartu

duten taldeei aurkeztu ondoren hauen ekarpenak gehitu eta azken txostena aurkeztu.

• Ikerketaren aurkezpen publikoa egitea aurreikusten da, eskuratutako datuak

aurkeztu eta gaiaren inguruko informazioa eskaini herri mailan eztabaida pizteko baliagarria izan dadin.


36

1.5.3. Txostenaren egitura Ikerketaren helburu nagusia, Ondarroako familiek (eta batez ere emakumeek) menpeko pertsonen zaintza lanetan bere gain duten lan zamaren inguruko informazioa bilatzea eta batzea izanik, zaintza formalaren inguruko informazioa bigarren maila batean aztertuko da, honek duen benetako hedadura puztu gabe. Txostena lau atal ezberdinetan banatzen da:

• I. Atala: Kontzeptuzko eta legedizko esparrua: Egindako azken ikerketek eskainitako informazioaren laburpenaz gain, mendekotasunaren inguruan onartutako legediaren azalpena aurkezten da.

• II: Atala: Haurren zaintza: 1.3.7.1. atalean aipatutakoari jarraituz (kostu

gehien duen zainketa), adin txikikoen eta gainontzeko mendeko pertsonen zaintzaren arteko ezberdintzea egin da. Atal honen muina Ondarroako familiek haurren zaintzarako erabiltzen dituzten estrategia ezberdinen azalpenean dago.

• III. Atala: Ezintasunen bat duten eta autonomia galdu duten

pertsonen zaintza: Ondarroako udalerriko zenbait zaintzaile eta agente ezberdinen errealitateak, iritziak eta esperientziak biltzen dira atal honetan.

• IV. Atala: Etorkizunera begira: Haurren eta mendeko pertsonen

zaintzaren inguruan planteatutako beharrak azaltzeaz gain, Mendekotasun Legean planteatutako zenbait gaik zaintzaileengan sortutako iritziak biltzen dira.

1.6. LABURBILDUZ Testuingurua eta gaiarekiko kokapena Gure herrialdeak, “familista” izeneko ongizate eredua du oinarri; hau da, familiek (eta batez ere emakumeek) beren kideen ongizatea beren gain hartuko dutela ziurtzat ematen duen eredua.Horrez gain, hainbat faktorek agerian utzi dute zainketako beharrak etengabe hazten ari direla. Igoera horren aurrean, zainketako lana beren gain hartzeko, familiek duten gaitasuna gutxitu egin ohi da: “Eredu informalaren krisia” deritzona, gizartean bizitako hainbat aldaketen ondorio zuzena da nahiz eta oraindik ere, sistema informala izan gure ongizate ereduaren oinarria, ordainsaririk eta aitorpenik gabe zaintzen dituzten milaka pertsonen (batez ere, emakumeen) kontura. Mendekotasunaren inguruan egindako ikerketen artean, Estatu Espainiarrean landutako 1999ko Ezintasunen, Urritasunen eta Osasun Egoeraren gaineko Inkesta (EDDES 99, gaztelaniaz), informaziorako eta azterketarako iturri nagusietariko bat izaten jarraitzen du. EDDES 99k kontzeptu mailako erreferentzia marko gisa, Osasunaren Munduko Erakundeak proposatutako Urritasunen, Ezintasunen eta minusbaliotasunen Nazioarteko Sailkapena (CIDDM, gaztelaniaz) hartu zuen. Espainiar estatuan dauden mendeko pertsonen kopurua kalkulatzeko hamar kategoriatan bilduta dauden oinarrizko 36 jardueraren zerrenda zehazten du: 1. Ikustea, 2. Entzutea, 3. Komunikatzea,4. Ikastea, ezagutzak aplikatzea eta lanak garatzea, 5. Mugitzea, 6. Besoak eta eskuak erabiltzea, 7. Etxetik kanpo mugitzea,8. Norberak bere burua zaintzea, 9. Etxeko lanak egitea, 10. Beste pertsona batzuekin harremanak izatea. Datuak ustiatzeko, EINek “eguneroko bizitzako 13 jarduera” aukeratu ditu lehen aipatu ditugun 36 horiek osatzen duten


37

zerrendatik. “Eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak” (hau da, etxean bizitza independentea eramateko beharrezkoak diren mugigarritasun fisikoko eta autozainketako oinarrizko jarduerak) zein “eguneroko bizitzako jarduera instrumentalak” biltzen ditu (hau da, etxeko lanekin eta etxearen administrazioarekin lotura duten jarduerak eta ingurunearekin elkarrekintza konplexuagoak biltzen dituztenak). Azkenik, mendekotasunaren larritasuna biltzen duten hiru kategoria finkatu zituzten jarduera horietariko bakoitza egiteko zailtasunen arabera: 1 maila (mendekotasun moderatua): Eguneroko bizitzako oinarrizko jardueraren bat edo gehiago egiteko laguntza behar du egunean behin gutxienez; 2 maila (mendekotasun larria): Eguneroko bizitzako oinarrizko jarduerak egiteko laguntza behar du egunean bi edo hiru aldiz, baina ez du behar zaintzailea etengabe bertan egotea; 3 maila (mendekotasun handia): Eguneroko bizitzako oinarrizko zenbait jarduera egiteko laguntza behar du egunean hainbat alditan eta erabateko autonomiaren galeragatik zaintzailearen etengabeko presentzia behar du. Aipatutako irizpideen arabera, estatu espainiarrean 1999.urtean 2.215.392 pertsona zeuden mendekotasun egoeran. EAEko datuei dagokienez, eguneroko jarduerak gauzatzeko ezintasunen bat duten pertsonak 85.000tik gora dira. Kontzeptu giltzarriak Pertsona zaintzaileen ezaugarriak (estatu espainiarrean, 2004.urtean): Emakumezkoa da kasuen %84an; batazbesteko adina 54 urtetakoa da; %60ak ez du ikasketarik edo lehen mailako ikasketak ditu; %73ak ez dauka soldatapeko lanik; %60,7a mendeko pertsonarekin bizi da. Zaindutako pertsonen ezaugarriak: Eguneroko jarduerak gauzatzeko ezintasuna duten pertsonen bi herenak 65 urte baino gehiago dauzka. 45 urtetatik aurrera eguneroko jarduerak gauzatzeko ezintasunak dituzten emakumeen kopurua gizonezkoena baino altuagoa da. Zaindutako pertsonen eta zaintzaileen arteko harremana: Zaintzaileen %57,4a mendeko pertsonaren alabak dira eta %16,8a zaindutako pertsonen bikotekideak. Gizon eta emakumeen arteko banaketa desorekatua: Emakumeek eta gizonek ordaindu gabeko osasunaren arretan ematen duten guztizko denbora zenbatzen badugu, ondorengoa ikus dezakegu: gizonezkoek denboraren %73 ematen dute autozainketan; aldiz, emakumezkoek bere denboraren %65 ematen dute gainerakoak zaintzen. Zaintza informalaren hedadura eta benetako zama: 2004.urteko datuen arabera familiek pertsona nagusiak zaintzen egiten duten ordu kopurua handituz doa astean 70 ordurarte iritsi delarik (IMSERSO). Zaintzaileen %77ak zaintza lana modu iraunkorrean eta etengabe eskaintzen zuen. 2004.urtean zaintzaile bakoitzak batazbeste 6 urte ematen zituen pertsona nagusiak zaintzen. Analisi ekonomiko tradizionalek emakumeek egin ohi duten lanaren oinarrizko zati bat (etxeko lana eta zainketena) ezkutatzen dute;familiako, merkataritzako eta jendaurreko esparruen arteko artikulazio mekanismoak baztertuz. Ez dira kontutan hartzen ordain ekonomikorik gabe lan egiten den orduen balio ekonomikoa, eta zaintzaileek ordaindu behar dituzten zuzeneko eta zeharkako kostuak eta aukera kostuak ere (lan egiteko aukerak galtzea…). 1999. urtean egindako estimazio baten arabera, familia zaintzaileek urtean egindako ekarpena 3 mila milioi pezetakoa zen, urte hartako etxerako laguntzaren batez besteko prezioa aintzat hartuz.


38

Zaintzaren derrigortasuna: Pertsona nagusien zaintza betebehar moral bat denaren sinismena indarrean dago (batez ere emakumezkoen kasuan). 2004.urtean itaundutako zaintzaileen %90ak baieztapen honekin adostasuna erakusten du. Zaintzaileek osasunetan eta euren bizitza pertsonalean ordaindu behar dituzten kostuak: 2004.urtean egindako inkestaren arabera, zaintzaileen %45,2ak gaixotasun kronikoren bat zeukan; maila profesionalean eta pertsonalean izandako eraginek ere hauen bizi baldintzak mugatzen dituztelarik. Nagusi eta ezinduen zaintzak dituen kostu emozional eta psikologikoak, haurren zaintzatik eratorritakoak baino latzagoak dira. Dena dela, zainketa lanak osasunean dituen ondorioak aztertzean, beren bilobak zaintzen dituzten zenbait aitona-amonen egoera nabarmendu behar dugu amona esklaboaren sindromea aipatuz; hau da, haurren arreta jarraitua beren gain hartuta duen eta belaunaldi horren kasuan ager daitekeen estres eta gainkarga egoera, osasun fisikoko eta psikikoko arazo larriak eragin ditzakeena. Familia ereduen eta babeserako sare sozialen bilakaera: zenbait aldaketa sozialek familietan izan duten eraginek, zaintzarako sare informalaren ezaugarriak baldintzatu dituzte. Familiako ereduen aldaketak eta emakumeen rol sozialaren erabateko transformazioak sekulako eragina izan dute gizarte zientzietatik egindako familien azterketan, batez ere, kideen arteko elkartasuneko harremanekin eta mendekotasunari arreta emateari dagokionez. Nahikoak ez diren zerbitzu publikoak: Mendeko pertsona nagusien beharrei ematen zaien erantzun formala %18koa baino txikiagoa dela jotzen da, epe luzerako zaintza behar duten pertsonen kasuan, portzentaia baxuagoa delarik (estimazioen arabera, %6,5ak soilik eskuratzen baitu zerbitzu sozialengandik laguntza). Mendekotasun larria eta handia duten pertsonen kasuan egoera larriagoa da, hauetako bi herenek ez baitute arreta zerbitzurik jasotzen. 2004.urtean, soilik zaintzaileen %13,4ak laguntza profesionala jasotzen zuela baieztatzen zuen; hauetako erdiak, zerbitzu hau merkatu pribatuan eskuratzen zuelarik. Familia gehienen nahia, erakunde publikoek baliabide nahikoak eskaintzea izango litzateke, zaintza sistema publikoaren eta informalaren arteko oreka bilatuz. Europaren kasuan, asistentzia mailako lanak egiten dituzten langileen %80 eta %99 artean, emakumezkoak dira. Espainiari dagokionez, gizonezko langile gehienak gizarte lan arloan ari dira lanean. Ondarroako diagnosia Guzti honen aurrean Ondarroako Emakume Kontseiluak Ondarroako familiek (eta batez ere emakumeek) mendeko pertsonen zaintza lanetan bere gain duten lan zamaren zenbatekoa ezagutzeko gairen inguruko datuak biltzen dituen diagnosia egiteko erabakia hartu zuen.

Horretarako eta herriaren partehartzea bultzatzeko talde eragile bat eratu zen, elkarteetako eta udaletxeko ordezkariak bilduz.

Jarraitutako metodologiari dagokionez, bigarren mailako dokumentuen analisia egin ondoren, udalerriko giza talde ezberdinekin bilerak, zaintzaileekin sakoneko elkarrizketak (4 gizonezko eta 17 emakumezko), 12 urtetik beherako haurren gurasoekin elkarrizketak (bikotekidea itsasoan duten ama bi eta haurren zaintzan inplikazio aktiboa duten aita bi), familientzako galdetegiak, zerbitzuen arduradunekin bilerak eta sei eztabaida talde egin dira.


39

2. ATALA: HAURREN ZAINTZA

2.1 AZTERKETA ESPARRUA ETA METODOLOGIA.

2.1.1. Azterketa esparrua. Azterketarako ezintasunik eta osasun-arazo larririk ez duten 12 urtetik beherako haurrak hartu dira kontutan. Hauek, Ondarroako biztanleriaren %9,13 osatzen dute, hau da, guztira 835 haur. Adin tarte hau, gaiaren inguruan egindako ikerketetan definitutako haurtzaroarekin bat dator, diagnosia egiterakoan irizpide berdina jarraitzeko argudioak eskainiz. Dena dela, aipagarria da egungo gazteriak autonomia eskuratzeko erakusten duen atzerapena, haurtzaroa eta honekin batera “zaintzarako beharra” luzatuz.

2.1.2. Bilakaera demografikoa. 12 urtetik beherako haurren kopuruari dagokionez, azken 10 urteotako bilakaera beherakorra izan dela ikus genezake; nahiz eta 2005etik 2007ra bitartean, haur kopuruak gora egin duen (18 emakumezko eta 31 gizonezko gehiago) azken hamarkadako datuak kontutan izanda, 1997.urtetik 2007.urtera bitartean, Ondarroako haurren kopurua 175 biztanleetan jaitsi da (49 emakumezko eta 126 gizonezko gutxiago; hau da, 1010 haur egotetik, 835era murriztu da).

11. Grafikoa: 12 urtetik beherako populazioaren bilakaera

12 URTETIK BEHERAKO POPULAZIOAREN BILAKAERA

0

150

300

450

600

1997 1999 2001 2003 2005 2007

Emakumezkoak

Gizonezkoak


40

2.1.3. Erabilitako metodologia.

Atal honen inguruko informazioa eskuratzeko ikerketa teknika kuantitatibo eta kualitatibo ezberdinak erabili ditugu: Haurren zaintzaren inguruan informazioa biltzeko galdetegi labur bat diseinatu zen udalerriko 3 ikastetxe ezberdinetan banatuz. Guztira, 800 galdetegi banatu ziren horietatik 198 hartu genituelarik bueltan. Ikastetxeek, galdetegia 12 urtetik beherako haur guztien artean banatu zuten, hauen gurasoek etxean bete zezaten. Modu horretan herriko 3 haurtzaindegi nagusien informazioa ere eskuratzea lortu zen. Datu kuantitatiboez gain, haurren zaintzaren inguruko informazioa osatzeko sakoneko elkarrizketak egin genituen. Modu honetan, haurren zaintzan inplikatutako aita bi eta ama bi identifikatu ondoren sakoneko elkarrizketak egin genizkien. Elkarrizketatzeko aukeratutako aita biei dagokienez, modu aktiboan haurren zaintzan parte hartzen duten gizonezkoen profilak definitu ondoren, talde eragileko kideen bitartez egin ziren kontaktuak. Ama bien profilari dagokionez eta arrantza munduak familien funtzionamenduan dituen eraginak kontutan izanda, bikotekidea itsas-lanean duten emakume bi aukeratzea erabaki genuen. Modu honetan, haurren zaintzan inplikatutako aiten eta amen ikuspuntuak alderatzeko aukera bilatu zen, errealitate, iritzi eta beharrizanak identifikatuz. Elkarrizketatutako aita eta amen profilak: AITAK: Aurretik aipatu den bezala, elkarrizketetan parte hartzeko haurren zaintzan aktiboki inplikatutako aita bi aukeratu genituen. Horretarako egunero haurrak zaintzen 5 ordu baino gehiago ematen zuten gizonezko bi elkarrizketatu genituen:

� 29 urte. 2 umeren aita: 3 urte eta 15 hilabeteko semeak. Etxetik kanpo

lanean, 2 urtetan zehar lanordu murriztua aitatasun baimenarekin eta azken hilabeteetan lanordu osoa.

� 33 urte. 2 umeren aita: 5 urteko semea eta 2 urteko alaba. Etxetik kanpo lanean lanordu osoan. 2.umea jaiotzerakoan 2 hilabeteko aitatasun baimena.

AMAK: Haurren zaintza hein handi batean bikotekidearen presentziarik gabe beraien gain hartu duten emakumeen profila definitu ondoren eta Ondarroako herriak eta arrantza munduaren bereizitasunak kontutan izanda, bikotekidea itsasoan lanean zeukaten bi emakume elkarrizketatu genituen.

� 47 urte. 14 urteko neska baten ama. Azken urtean etxeko lanetan baina alaba umea zen bitartean etxetik kanpo lanean.

� 40 urte. 3 umeren ama: 4 eta 7 urteko semeak eta 12 urteko alaba. Etxetik kanpo lanean.

Herrian dagoen BBK haurtzaindegiko datuak biltzeko helburuarekin beraiekin kontaktuan jarri ondoren, ikerketan ez parte hartzeko erabakia hartu zutela jakinarazi ziguten. Txirrimorraski aisialdi taldeko ordezkariekin batzarra egin genuen, herriko haurrekin egiten duten lanaz hitz egiteko eta dauzkaten datuak biltzeko helburuarekin. Aldi berean eta ikerketa kualitatiboa osatzeko asmoarekin, maila profesionalean haurren zaintzaz arduratzen diren zenbait eragileei eztabaida talde baten partehartzeko deialdia luzatu genien, bertan haurren zaintzaren baitan erakundeek bete beharreko paperaz eta maila profesionalean sumatutako beharretaz eztabaidatu zutelarik.


41

Eztabaida taldean parte hartutakoen ezaugarriak: Eztabaida taldean parte hartzeko deialdia herriko 3 ikastetxeetako zuzendariei luzatu zitzaien, deialdia irakasle eta gurasoen artean zabaldu zezaten. Hauetaz gain, EISE zerbitzuko langileei (ordutegia zela eta ezinezkoa izan zitzaien etortzea) eta Txirrimorraski aisialdi taldeko ordezkariei ere taldean parte hartzeko deia egin zitzaien. Eztabaida taldean eskola publikoko zuzendariak eta urteetan zehar hezkuntzan lanean aritutako irakasle ohi batek hartu zuten parte.

2.1.4. Haurren zaintzarako datuak Atal honetan Ondarroan zerbitzu ezberdinak erabiltzen dituzten haurren zifrak azalduko dira. Alde batetik herriko 3 ikastetxeetatik eskuratutako informazioa eta bestetik Txirrimorraski aisialdiko taldeak eskainitako datuak azalduko ditugu. Ondorengo taulan, ikastetxe ezberdinek eskaintzen dituzten zerbitzuen inguruko datuak aurkezten dira, betiere 12 urtetik beherako haurrei dagozkienak:

6. Taula: Eskola publikoaren eta eskainitako zerbitzuen inguruko informazioa54

IKASTETXE PUBLIKOA eta ZERBITZU

EZBERDINAK

ORDUTEGIA ♂UMEAK ♀ UMEAK GUZTIRA

ZALDUPE ESKOLA PUBLIKOA

8:00-17:00 (Haurtzaindegia)

9:00-12:30 14:30-16:00

190

220

410

JANTOKIA 12:30-14:30 * * 353 JAZZ 16:00-17:00

(astearte eta ostegunetan)

0

14

14

MARGOKETA 16:00-17:00 (astelehenetik-ostegunera)

29

37

66

ANTZERKIA 16:00-17:00 (astelehenetik-ostegunera)

9

28

37

KOMIKIAK 16:00-17:00 (ostiraletan)

7 1 8

LUDOTEKA (eguerdian)

12:30-14:30 (astelehenetik-ostiralera)

62

84

146

LUDOTEKA (goizean)

8:00-9:00 (astelehenetik-ostiralera)

*

*

18

SOINKETA (ACEX)55

12:30-14.30 16:00-18:00

85 21 106

Eskolaz kanpoko jarduerei dagokienez, guraso elkartea da hauetaz arduratzen dena. Eguerdietan, ludotekaz gain soinketa aktibitateak egiten dira talde ezberdinekin, umeak bazkaltzen ez dauden bitartean ekintzaren baten parte hartzeko aukera izan dezaten.

54 Asteriskoak (*) atal horretako datuak ez direla eskuratu adierazten du. 55 ACEX programa Hezkuntza sailak bultzatzen du. Zaldupe eskola publikoak irakasle bat duka eskolaz kanpoko jarduera hauek antolatzeko (soinketa).


42

Arratsaldeetan, astelehenetik ostegunera liburutegia zabalik egoten da nahi duen guztiak etxeko lanak egiteko aukera izan dezan; bertan guraso eta irakasleak egoten dira laguntza emateko. Zaldupeko ume gehienek jantoki zerbitzua erabiltzen dute, hileko honen kostua 48 eurotakoa da.

7. Taula: Ikastola pribatuen eta eskainitako zerbitzuen inguruko informazioa

IKASTETXE PRIBATUAK eta

ZERBITZU EZBERDINAK

ORDUTEGIA ♂UMEAK ♀ UMEAK GUZTIRA

ZUBI ZAHAR IKASTOLA

� 8:00-17:00 (Haur Eskola) 9:30-12:30/

� 14:30-16:30 (Haur hezkuntza) � 9:00-12:30/

14:30-16:30 (Lehen Hezkuntza) � 9:00-13:00/

14:30-16:30 (5. eta 6. mailak)

117

86

203

JANTOKIA 11:30-14:00 (astelehenetik ostiralera)

* * *

MARRAZKETA * 17 8 25 DANTZA * 1 13 14 ESKULANAK * 3 6 9 KANTAGINTZA * 5 19 24 LUDOTEKA 13:00-14:30

(astelehenetik ostiralera)

* * *

TXOMIN AGIRRE IKASTOLA

� 7:30-18:30 (Haurtzaindegia) � 9:30-13:00/ 14:30-16:30 (Haur Hezkuntza) � 9:00-16:30/ 14:30-16:30 (Lehen Hezkuntza)

86

94

180

JANTOKIA 12.00-14:30 (astelehenetik ostiralera)

*

*

150

GITARRA 13:30-14:30 (astean behin)

* * 25

ESKULANAK eguerdietan * * * INGELESA eguerdietan * * 10 KIROLA * * * MEDIATEKA 13:00-14:00 * * 25

Ikastetxeek (publiko zein pribatuek) geroz eta zerbitzu gehiago eskaintzeko joera erakusten dute, egoera aldatzen doan heinean eskaria gehitzeko beharra argi ikusten baitute. Matrikulazio kopuruak aztertzerakoan, guztira 793 umek ikastetxeetako zerbitzuak erabiltzen dituztela ikusten dugu. 12 urtetik beherako haurren biztanleria 835 izanik, ikastetxe publiko zein pribatuetara jotzen duten familiak


43

gehiengoa osatzen dute. Ditugun datuen arabera, ikastetxeetan matrikulatu gabe dauden 42 haurrak, 0-3 urte bitartekoak dira, hauen zaintza lana sare informalaren bitartez gauzatzen dela ondorioztatu dezakegularik. TXIRRIMORRASKI: Txirrimorraski aisialdiko taldeak 8 eta 12 urte bitarteko haurrekin lan egiten du, hilean bi aldiz biltzen dira, larunbatetan 16:00etatik 18:00etara. Ekintza ezberdinak antolatzen dituzte: Jolasak, eskulanak, 2 hilabetetik behin egun guztiko irteerak antolatzen dituzte eta urtean 4 eguneko 2 irteera egiten dituzte (gabonetan eta uda hasieran). Gabonetan ludoteka bat antolatzen dute goizeko 10:00etatik 13:00etara Txirrimorraskin 16 bolondresek egiten dute lan (13 emakume eta 3 gizonezko). Bariku gauetan biltzen dira ekintza ezberdinak antolatzeko. 103 ume daude taldean matrikulatuta: 62 neska eta 41 mutil. Matrikularen ordaina urteko 15 eurotakoa da. Ekintzak finantzatzeko matrikulazioen diruaz gain udalaren diru laguntza erabiltzen dute, honen zenbatekoa 3000 eurotakoa delarik eta gabonetan zozketa baterako boletoak saltzen dituzte.

2.2. FAMILIA EGITURA ETA ETXE BARRUTIKO OSAKETA.

2.2.1. Galdetegia erantzun duten pertsonen ezaugarriak.

Galdetegien %79,7a emakumezkoek bete dute zuzenean eta kasu guztietan emakume hauek 12 urtetik beherako haurren amak dira. Berdin gertatzen da inkesta bete duten gizonekin ere, kasu guztietan 12 urtetik beherako haurren aitak baitira. Guztira:

� 190 familia heterosexual. � Ama eta haurrez soilik osatutako 6 familia. � 2 familiek ez dute gurasoen sexuari buruzko informaziorik ematen. � Guztira, 196 emakumeren eta 190 gizonen inguruko informazioa daukagu.

Bataz beste etxe bakoitzeko bizi den pertsona kopurua 4 da, kasu hauen %95a bikoteak eta bi seme edo alabek osatzen dute. Gurasoen etxean bizi den seme alaben kopuruari dagokionez, bataz beste 1,8koa da; kopuru hau %1,5era murrizten delarik 12 urtetik beherako haurretaz ari garenean. Familia bakoitzak zaintzen duen 12 urtetik beherako haurren kopuruari dagokionez, 111 familiak haur bakarra zaintzen dute; 78 familiak, bi; eta zazpik hiru. 2.2.1.1. 12 urtetik beherako haurren amen ezaugarriak 12 urtetik beherako haurren amen %65,13k etxetik kanpo lan egiten dute. Portzentaia honetan amaz eta haurrez bakarrik osatutako 5 familia aurkitzen dira (guztira 6 identifikatu ditugu), gainontzekoak kide biak etxetik kanpo lan egiten duten bikote heterosexualez osaturiko familiak dira, kasu bat izan ezik, non haurraren aita langabezian dagoen eta etxetik kanpo amak soilik lan egiten duen. Etxeko lanetan diharduten amen portzentaia %22,56koa da, kasu guztietan bikotekideak etxetik kanpo lan egiten du. Emakume hauen gehiengoak 40 urte baino gutxiago dauzka.


44

Langabezian dauden emakumeen artean (%5,13) amak eta haurrak bakarrik osatzen duten familia bat dago, gainontzekoak bikote heterosexualak direlarik (9 familia). Amen %5,13ak, etxeko lanetan eta etxetik kanpo lanean ari direla erantzun dute, lanaldi bikoitza daukatenaren kontzientzia erakutsiz. Etxean lanean baina etxetik kanpo lana bilatzeko nahia agertzen dutenak %1,54a ordezkatzen dute.

12. Grafikoa: 12 urtetik beherako haurren amen lan egoera

12 URTETIK BEHERAKO HAURREN AMEN LAN EGOERA

22,56%

65,13%

5,13%

5,13%

1,54%

Etxeko lanetan

Etxetik kanpo lanean

Langabezian

Etxean eta etxetik kanpo

Etxean eta langabezian

Amen adinari dagokionez, bataz besteko adina 39 urtekoa da. Gazteenak 28 urte dituelarik eta nagusienak 57. 2.2.1.2. 12 urtetik beherako haurren aiten ezaugarriak Haurren aiten kasuan, ia guztiek etxetik kanpo lan egiten dute (%97,88a). Etxeko lanetan ari den gizonezko bakarra identifikatu da galdetegien bitartez, honek %0,53a ordezkatzen duelarik. Aurrerago azaldu den bezala, langabezian dagoen gizon bat ere identifikatu da (%0,53). Lanaldi bikoitzari dagokionez, aiten 1,06ak etxean eta etxetik kanpo lan egiten duela adierazten du.

13. Grafikoa: 12 urtetik beherako haurren aiten lan egoera

12 URTETIK BEHERAKO HAURREN AITEN LAN EGOERA

97,88%

1,06%

0,53%0,53%

Etxeko lanetan

Etxetik kanpolaneanLangabezian

Etxean eta etxetikkanpo


45

Aiten kasuan bataz besteko adina 42 urtetakoa da. Aita gazteenak 30 urte dituelarik eta nagusienak 56.

2.2.2. 12 urtetik beherako haurren ezaugarriak

Esan bezala, 12 urtetik beherako 288 haurren inguruko informazio bildu da eskoletan banatutako galdetegien bitartez. Haur hauen bataz besteko adina, 6,6 urtetakoa da. Bildutako galdetegien bitartez 288 umeren informazioa eskuratu da, hau da, 2007ko urtarrilaren 1eko erroldako datuen arabera, 12 urtetik beherako biztanleriaren %34,5.

2.2.3. Familien egitura eta lan egoera Inkesta erantzun duten familien %3a amaz eta haurrez soilik osatutako familiak dira (guztira 6 kasu); ama hauetatik 5ek etxetik kanpo lan egiten dute eta batek etxeko lanetan eta langabezi egoeran dagoela erantzun du. Soldatapeko lana egiten duten edo egin nahi duten bikoteen taldean, bikoteko bi kideek etxetik kanpo lan egiten duten eta bikotekide bat langabezian dagoen familiak batu ditugu. Talde honek, %72,2a ordezkatzen du (guztira 143 kasu, hauetako 130 kasutan bikotekide biek egiten dute soldatapeko lana, 13 kasutan emakumea langabezian dago eta gizonak egiten du ordaindutako lana eta kasu baten gizona langabezian dago eta emakumeak egiten du etxetik kanpo lana). Kasuen %22,2a (44 kasu) bikotekide bat etxeko lanetan bakarrik jarduten den familiek osatzen dute; hauetako 43 kasutan, etxeko lanetan aritzen den bikotekidea emakumezkoa da eta kasu baten gizonezkoa.

14. Grafikoa: Familia egitura eta lan egoera

FAMILIA EGITURA ETA LAN EGOERA

3,0%

72,2%

22,2%

2,5%

Familia monomarentalak

Ordaindutako lana egitenduten edo egin nahi dutenbikoteak

Bikotekideetako batek ezdu etxetik kanpo lanikegiten

ED/EE


46

2.3. FAMILIEK EGITEN DITUZTEN ZAINTZA LAN EZBERDINAK ETA ORDU KOPURUA

2.3.1. Egindako zaintza lanak Banatutako inkestan zaintza lan motak ezberdintzeko ondoren azaltzen den klasifikazioa erabili dugu: 1. Elikatu; 2. Jantzi; 3. Haurra garbitu; 4. Garbiketa lanak (arropa, gela,

etb.); 5. Ikastetxera edo haurtzaindegira

eraman;

6. Ikastetxetik kanpoko jardueretara eraman;

7. Kalera atera, jolasteko, ibiltzeko...;

8. Medikuarengana eraman; 9. Gaixoaldietan zaindu; 10. Beste jarduerak.

Gurasoek haurrekin egiten dituzten zaintza lanei dagokienez, 267 haurren informazioa eskuratu dugu. Aztertutako kasu hauetatik goiko klasifikazioko zaintza “guztiak” 95 haurrek jasotzen dituzte, hau da, %35,6ak. Ikastetxera eta ikastetxetik kanpoko jardueretara eramatea eta kalera ateratzea haurraren adinarekin zuzenean lotutako zaintza lanak dira (ikastetxetik kanpoko jarduerak orokorrean 7 urtetik aurrera egiten diren bitartean, ikastetxera edo haurtzaindegira eramatea eta kalera ateratzea adin tarte baxuenetan ematen da). Zenbait inkestetan erantzundakoaren arabera eta aita eta amaren lan egoerak baldintzatuta, gaixoaldietan zaintzea eta medikuarengana eramatea sarritan aiton amonen (eta gehienetan amonen) esku gelditzen diren lanak dira.

2.3.2. Zaintza lanei eskainitako ordu kopurua

Jarraian azaltzen diren 3 grafikoek adierazten dutenaren arabera, gurasoek zaintza lanetan ematen duten ordu kopurua gorantz doa dauzkaten ordu libreak gehitzen diren heinean. Horrela ba, guraso gehienek 5 eta 8 ordu bitartean ematen dituzte haurrak zaintzen lan egunetan.

15. Grafikoa: Lan egunetan zaintza lanetan emandako ordu kopurua

LAN EGUNETAN ZAINTZA LANETAN EMANDAKO ORDU KOPURUA

9,6%

30,9%

36,2%

10,1%

9,0% 4,3% 3 ordu baino gutxiago

3-5 ordu bitartean

5-8 ordu bitartean

8-12 ordu bitartean

12 ordu baino gehiago

ED/EE


47

Asteburuetan zaintza lanetan 12 ordu baino gehiago ematen duten gurasoen portzentaia biderkatu egiten dela ikusten dugu. Egunean haurrak zaintzen 5 ordu baino gutxiago ematen duten gurasoak 9 urtetik gorako haurren gurasoak dira kasu gehienetan; ordu kopurua eta umearen adina eta autonomiarako gaitasunarekin lotuta daudela erakutsiz.

16. Grafikoa: Asteburuetan zaintza lanetan emandako ordu kopurua

ASTEBURUETAN ZAINTZA LANETAN EMANDAKO ORDU KOPURUA

3,8% 6,4%9,6%

20,3%55,6%

4,3% 3 ordu baino gutxiago

3-5 ordu bitartean

5-8 ordu bitartean

8-12 ordu bitartean


ED/EE

Hurrengo grafikoan azaltzen den bezala, oporraldietan haurrak zaintzen emandako ordu kopurua urteko beste aldietakoa baino altuagoa da,egunean 12 ordu baino gehiago zaintzen dutenen portzentaia %69rarte iristen delarik.

17. Grafikoa: Oporraldietan zaintza lanetan emandako ordu kopurua

OPORRETAN ZAINTZA LANETAN EMANDAKO ORDU KOPURUA

3,2%

5,3%

15,0%

69,0%

4,3%3,2%

3 ordu baino gutxiago

3-5 ordu bitartean

5-8 ordu bitartean

8-12 ordu bitartean


ED/EE

Testigantza: Egunean 7-8 ordu ematen ditut nire semeekin. Mota guztietako zaintza lanak egiten ditut beraiekin, biak joaten dira ikastolara, nagusienak egun guztia ematen du ikastolan eta txikia 0-2 urteko gelan dago 11:30etatik arratsaldeko 16:00rak arte.

29 urte. 2 umeren aita: 3 urte eta 15 hilabete

Gauetan egindako zaintza lana modu bereiztuan agertzeko beharrari erantzuna emateko, inkestan umeak zaintzeko gauetan egindako jaikialdi kopuruaren inguruko galderaren emaitzak aurkezten dira ondoko grafikoan.


48

18. Grafikoa: Haurrak zaintzeko gauetan egindako jaikialdi kopurua

GAUETAN ZAINTZEKO JAIKITZEN AL ZARA?

13,8%

11,6%

46,6%

23,3%4,8%

Gauero behin bainogehiagotan

Astean behin bainogehiagotan

Oso gutxitan

Inoiz ez

ED/EE

2.4. FAMILIEK HAURREN ZAINTZARAKO ERABILTZEN DITUZTEN ESTRATEGIAK

Atal honetan Ondarroako familiek beraien bizitza laboral, sozial eta familiarra bateratzeko erabiltzen dituzten estrategia nagusiak aztertuko dira. Azterketarako familien egituraren eta ezaugarrien araberako ezberdintasunak nabarmenduko ditugu. Eskolen bitartez banatutako inkestan, 24 aukera ezberdin eskaintzen ziren, familia bakoitzak erabiltzen dituen estrategia guztiak zehazteko eskatzen zelarik. Erantzun duten familiek zaintzeko erabiltzen dituzten baliabideei dagokienez 434 erantzun jaso ditugu.

8. Taula: Ondarroako familiak erabilitako zaintzarako estrategiak

ERABILITAKO ESTRATEGIAK ERANTZUN MAIZTASUNA

BANAKAKO ESTRATEGIAK 106 Amak lanordu murriztua hartu du 33 Amak ez du etxetik kanpo lanik egiten eta zaintzaz arduratzen da 26 Amak lan ordutegi malguak hartu ditu 16 Amak enplegua utzi du zaintza lanetaz arduratzeko 13 Lan ordutegiak egokitu ditugu bion artean 9 Amak eszedentzia bat hartu du 3 Aitak lanordu murriztua hartu du 3 Aitak ez du etxetik kanpo lanik egiten eta zaintzaz arduratzen da 2 Aitak lan ordutegi malguak hartu ditu 1 ZERBITZU PUBLIKO ETA PRIBATUAK 144 Eskolaz kanpoko jarduerak erabiltzen ditugu 35 2-3 urteko eskolaratzea erabiltzen dugu 31 Eskola Txikia haurtzaindegia erabiltzen dugu 23 Zaintzaile bat noizbehinka 22 Etxeko langilea daukagu kontrataturik 17 Kalapitxi haurtzaindegia erabiltzen dugu 6 BBK haurtzaindegia erabiltzen dugu 5 Plaza Gain Haurtzaindegia erabiltzen dugu 5 KANPOKO LAGUNTZA 170 Amamak laguntzen digu 81 Familiako beste kide batzuen laguntza 54 Aitonak laguntzen digu 35 BESTE BATZUK 14 GUZTIRA 434


49

2.4.1. Estrategien sailkapena

Banakako estrategiak Banakako estrategien artean (106 erantzun guztira) amaren ordaindutako lan baldintzekin edota enplegu ezarekin zerikusia daukaten estrategiak dira ohikoenak. Lan ordutegi murriztua daukaten emakumeen kopuru altuak eta fenomeno hau zaintzarako estrategia nagusi bezala ikusteak, emakume askoren promozionatzeko aukerak, zaintza lanetaz arduratzeko murrizten direla adierazten du. Amak etxetik kanpo lanik ez egitea ere zaintzarako estrategia nagusi bezala erabili ohi da familia batzuen artean. Aldiz, oso gizonezko gutxi dira zaintzeko lan baldintzak aldatu dituztenak: hiruk lan ordutegi murriztua hartu dute, birek ez dute etxetik kanpo lanik egiten eta zaintza lanetaz arduratzen dira eta beste batek lan ordutegi malguak hartu ditu zaintza lanetaz arduratzeko. Datuek oraindik ere gizonezko gutxik uzten dutela lana zaintzeko isladatzen dute. Testigantza: Niri ez didate arazorik jarri lanean, baina arraroa egiten zitzaien, 3. umea izanez gero eszedentzia nik hartuko dudala esatea. Hitz eginda daukagu gure artean eta lanean ere planteatu izan dut, hori oso arraroa egiten zaie.

33 urte. 2 umeren aita: 5 urte eta 2 urte. Zerbitzu publiko eta pribatuak Eskolaz kanpoko jardueren erabilera geroz eta hedatuagoa dagoela ikus genezake. Jarduera hauek zaintzarako estrategia bezala aurkezteak badauzka bere kontraesanak, sarritan haurrak ekintza hauetara eramateak lan gehiago suposatzen baitu: batera eta bestera ibili beharra dela eta, sarritan beste laguntza motaren bat behar da (aitona-amonen laguntza, beste guraso batzuena…). Eskolaratze goiztiarra familiek geroz eta gehiago erabiltzen duten estrategia dela ikusten da; 2-3 urteko eskolaratzea eta haurtzaindegi publiko zein pribatuen erabilera geroz eta hedatuagoa dagoelarik. Laguntza pribatuaren kontratazioak ere Ondarroako familia batzuk erabiltzen duten estrategien artean daude, 22 direlarik zaintzaile bat kontratatzen duten familiak eta 17 etxeko langilea kontratatzen dutenak. Bi estrategia hauek bi bikotekideek soldatapeko lana egiten duten familietan jazotzen dira gehienbat (zaintzailearen kasuan, 22tik 19 egoeratan eta etxeko langilearen kasuan 17tik 17tan). Hortaz, argi dago bi estrategia hauen eta baliabide ekonomikoen arteko lotura. Testigantza: Nik uste dut arazoaren sustraira joan behar garela; hartzen diren neurriak ez dira egokienak. Nire ustez lehenbiziko urtean umea haurtzaindegira joatea ez da egokiena, baina ez dago aukerarik. Erraztasunak eman behar dira bikotearen artean ordutegiak egokitzeko eta lehenbiziko urte horretan zaintza bion artean banatzeko. Urtetik aurrera zerbitzu publiko gehiago eskaini behar dira guztien beharrak betetzeko. Testigantza: Bai, baina nahiz eta egokiena lehenbiziko urtean haurtzaindegira ez joatea izan kasu askotan ez dago beste biderik eta eskaintzen den zerbitzua aztertzerakoan akatsak dituela ikusten da: alde batetik haurtzaindegi publikoak garestiak dira eta bestetik sarritan ordutegiak ez dira gurasoen beharretara egokitzen. Testigantza: Prezioari dagokionez, Europako gainontzeko herrialdeetan erabilitako kopuruak hartu dituzte kontutan, 0-2 urte bitarteko zaintza herrialde guztietan ordaintzen da, baina jasotzen diren laguntzak ez dira berdinak toki guztietan. Nire ustez prezioak jartzerakoan hori ere kontutan izan behar zuten. Haurra


50

haurtzaindegian 8 ordu izatearren 180 euro ordaindu behar dira. Gastuak ere altuak dira irakasle bat behar baita 8 ume zaintzeko. Bekak izateko aukera dago eta bekaduna izanez gero diruaren %80a bueltatzen dizute.

(Haurren zaintzaren inguruko eztabaida taldea) Kanpoko laguntza Kanpoko laguntzari dagokionez, familiek haurren zaintza lanetan egiten duten lanaren zenbatekoa isladatzen da; zaintzen duten familia kideen artean emakumezkoen kopurua gizonezkoena baino askoz altuagoa delarik (amonak eta izebak gehien bat). Testigantza: Batzuetan amaginarreba edo nire ama etxera etortzen dira eta plantxa egiten digute, hori abantaila handia da. Gure gurasoek ez daukate egunero etorri beharra, guk ahalik eta autonomoen izaten ahalegintzen gara baina egia esan beti daude laguntzeko prest. Lan ordutegien arabera jotzen dugu beraiengana laguntza eske. Guk zorte handia izan dugu horretan, familian elkar laguntzeko prest gaude beti; nik badakit zerbait behar izanez gero nire familia eta bikotearena laguntzeko prest izango ditudala eta horrek lasaitasuna ematen dizu. Familiaren laguntza jaso ezin duten eta biak lanean dauden bikoteak zer egin behar dute?? Nola konpondu behar dira? Oso zaila da laguntzarik gabe konpontzea.

29 urte. 2 umeren aita: 3 urte eta 15 hilabete Testigantza: Gure kasuan nire gurasoak goizean etortzen dira gure etxera umeak prestatzera eta gero eguerdian txikia hartzen dute siesta beraiekin egin dezan; guztira lau bat ordu ematen dituzte umeekin. Amonak laguntzeak badauzka bere abantailak eta bere desabantailak; alde batetik lasai zaude, umeak ondo daudelako, baina bestetik zure ama izateak badauzka bere arriskuak: zailagoa da mugak jartzea, bera ez dago zuretzat lanean eta gauzak egiteko modu bat dauka, sarritan zurearekin bat egiten ez duena... Nire ustez aitona amonengana jotzeko arrazoi nagusia komodidadea da, beti eduki behar da kontutan beraien gogoa eta nahia, baina gurasoen arrazoi nagusia komodidadea da. Kasu batzutan arrazoi ekonomikoak ere badaude beraiengana jotzeko, baina orokorrean komodidadea da arrazoia.

33 urte. 2 umeren aita: 5 urte eta 2 urte. Testigantza: Aitona amonena “pasada” bat da; jendeak aurpegi handia dauka. Nik argi daukat nahiago dudala kanpoko pertsona bat kontratatu, nahiz eta garestiagoa izan lasaiago nago zentsu askotan: langile batekin duzun harremanean askeagoa zara gauzak planteatzeko. Askok aurpegi handia daukate eta bere amak bere umeak zaintzea derrigorrezkoa dela uste dute eta gainera, exigitu egiten diote.

39 urte. 3 umeren ama 12, 7 eta 4 urte Testigantza: Umeak gaixotzen direnean arazo bat da, aitona amonengana jotzen duzu… oso zaila da 2 umerekin lanean aritzea, laguntza emateko prest inor ez baduzu ezinezkoa da.

36 urte. 2 umeren ama ( familientzako galdetegietan) Testigantza: Aitona amona asko ikusten dira eskolan umeak ekarri eta jasotzeko orduan. Nire ustez garrantzitsua da umeak aitona amonekin egotea baina neurri bat bilatu behar da, ezin zaie derrigortasunik jarri. Testigantza: Nik ezagutzen dut amona bat bere alabarengan konfidantzarik ez duena. Berak ilobak zaintzen ditu bere alabak txarto egingo duenaren beldurra


51

duelako. Hori txarra da, harreman hori ez da batere osasuntsua. Goizeko 6etan alabaren etxera egunero joaten den emakumea ere ezagutzen dut eta nekatuta dago, baina ez dauka askatasunik bere alabari esateko, gauza asko daude harremanetan. Testigantza: Aitona amonek ilobekin duten harremana indartu egin behar da oso garrantzitsua baita umeek ere beraien familiako nagusien esperientziatik ikastea eta alderantziz; baina neurria galdu egin da eta irtenbiderik gabeko zirkulu baten sartu diren aitona amonak daude. Nire ustez aitona amonen lana ez da umea zaintzea: jaten ematea, jaztea, eskolara eramatea… aiton amonek beste gauza asko irakatsi ahal dituzte: umeari ikuspuntu eta bizitza eredu ezberdinak eskaintzea aberasgarria da. Testigantza: Aitona amona askok beraien bizimodua albo batera utzi dute ilobak zaintzeko eta hori oso arriskutsua da; norberak bere bizimodua egiten jarraitu behar du eta eman beharreko laguntza puntualagoa izan behar da, derrigortasunik gabekoa.

(Haurren zaintzaren inguruko eztabaida taldea)

2.4.2. Familien ezaugarrien araberako estrategien analisia Estrategien erabilpenari dagokionez ezberdintasunak dauden ala ez ezagutzeko, erantzunak familia egitura eta lan egoeraren arabera sailkatu ditugu. Ondoko grafikoetan, ordaindutako lana egiten duten edo egin nahi duten bikoteek, bikotekide bat etxeko lanetan eta bestea etxetik kanpo lanean ari diren bikoteek eta amaz eta haurrez osatutako familiek erabiltzen dituzten 7 estrategia nagusiak azaltzen dira.

19. Grafikoa: Ordaindutako lana egiten duten edo egin nahi duten bikotekideek erabilitako estrategiak

ORDAINDUTAKO LANA EGITEN DUTEN EDO EGIN NAHI DUTEN BIKOTEAK

20

23

25

26

30

41

65

0 20 40 60 80

Amamak laguntzen digu

Familiako beste kide batzuenlaguntza

Amak lanordu murriztua hartudu

Aitonak laguntzen digu

Eskolaz kanpoko jarduerakerabiltzen ditugu

2-3 urteko eskolaratzeaerabiltzen dugu

Eskola Txikia haurtzaindegiaerabiltzen dugu

Ordaindutako lana egiten duten edo egin nahi duten bikoteek 2,3 estrategia erabiltzen dituzte bataz beste haurrak zaintzeko. Hauen artean nagusi, amonari laguntza eskatzea da, 143 bikoteetatik 65ek amonarengana jotzen dutelarik. Kasu hauen %46,3an amamak astean 5 ordu baino gutxiago ematen ditu haurrak zaintzen, %25,4an 5 eta 10 ordu bitartean, %9an 10 eta 15 ordu bitartean eta %15ean astean 15 ordu baino gehiago (gainontzeko laguntzak puntualagoak dira: oporraldietan, gaixoaldietan…).


52

Familiako beste kideengana jotzen dutenak ere asko dira etxetik kanpo lan egiten duten bikoteen artean, 41 erantzun jaso ditugularik. Laguntza eskaintzen duten famili kideen artean gehien aipatutakoak haurren izebak dira. Etxetik kanpo lan egiten duten bikoteen artean, lanordu murriztua duten amak 30 dira. Aitonengana jotzen duten bikoteak 26 dira, amonen papera aitonena baino esanguratsuagoa delarik haurren zaintzan. Gainontzeko estrategiak eskolaratzearekin eta eskolaz kanpoko jarduerekin zerikusia duten estrategiak dira eta hauetan, haur txikien eskolaratzea geroz eta gehiago ematen den fenomenoa dela ikusten dugu.

Testigantza: Nik nire ordutegia egokitzeko aukera neukan, etxeko enpresan lan egiten nuen. Nire alaba jaio zenean ez zegoen ume jaio berriak haurtzaindegian sartzeko aukerarik eta emakume bat neukan kontratatuta hura zaintzeko. Umeak urtebete egin zuenean haurtzaindegira eraman nuen eta ordutik aurrera nik nire ordutegia bere ordutegira egokitu nuen.

47 urte. Ama: 14 urteko alaba

Testigantza: Arazoak izan nituen nire lantokian aitatasun baimena eskatu nuenean. Lanordu murriztuarekin egiten nuen lana egitea ezinezkoa zela esan zidaten eta kategoria profesionala jaitsi zidaten, horrek soldataren jaitsiera suposatu zuen, baina nik oso argi nituen nire lehentasunak eta betebeharrak. Lege aldetik dena polita jartzen dizute, aitatasun baimena, kontziliazioa… baina enpresaren munduan gaia oso txarto dago, dena dira oztopoak… emakumeen kasuan egoera latzagoa da oraindik.


Testigantza: Orain arte eszedentzian eta gero lanordu murriztuan egon naiz, modu horretan bikotearen artean konpontzeko aukera izan dugu; lanordu osoan hasten naizenean aitonak eta amonak gehiago lagundu beharko digute.

35 urte. 2 umeren ama (familientzako galdetegietan)

20. Grafikoa: Bikotekide bat etxeko lanetan eta bestea etxetik kanpo lanean ari diren bikoteek erabilitako estrategiak

BIKOTEKIDE BAT ETXEKO LANETAN ETA BESTEA ETXETIK KANPO LANEAN ARI DIREN BIKOTEAK

6

7

8

8

9

11

21

0 5 10 15 20 25

Amak ez du etxetik kanpolanik egiten eta zaintzalanetaz arduratzen daAmak enplegua utzi du

Eskolaz kanpoko jarduerak



2-3 uretko eskolaratzeaerabiltzen dugu


Bikotekideetako bat etxeko lanetan eta bestea etxetik kanpo lanean ari diren familiek 1,9 estrategia erabiltzen dituzte bataz beste (44 kasu hauetatik 43tan emakumezkoa da etxeko lanetan ari den bikotekidea eta baten gizonezkoa). Hauen artean amak etxetik kanpo lan ez egitea eta zaintza lanetaz arduratzea da


53

gehien erabilitako estrategia, honen ondoren zaintza lanetaz arduratzeko enplegua utzi duten amak daudelarik. Gainontzeko estrategiak familia kideen laguntzarekin eta haurren eskolaratzearekin daude loturik. Testigantza: Lanean hasi nahi dut aspalditik baina errealitateak ez dizkit gauzak errazten. Ni bezala ama gehiago daude eta guk ere lan egiten duten amek bezala deklarazioan edo nonbaiten diru laguntzatxo bat nahi dugu, ez ama langileei bakarrik.

31 urte, 2 umeren ama (familientzako galdetegietan) Testigantza: Bigarren umea izan nuenean 4 urte egon nintzen etxean lanean; kanpoko lana utzi nuen eta niretzat oso gogorra izan zen. Orain lanean nago eta emakume bat daukat kontrataturik, niretzako denbora hartzea errazagoa egiten zait. Orduan dena nik egin behar nuela uste nuen, egun osoa nengoen umeekin, etxeko lanak egiten… Orain lanetik irten eta kafe bat hartzeko aukera daukat, ez da asko baina lehen egiten nuena baino gehiago da. Gainera lanean egotea ere aberasgarria da niretzat, beste gauza batzuk egiten dituzu… Etxean zoratu egin behar nintzela uste nuen.

39 urte. 3 umeren ama 12, 7 eta 4 urte. Testigantza: Orain ez dut lanik egiten etxetik kanpo baina haurra hazten denean gustatuko litzaidake lanean hastea, ordutegi malgu batekin, haurrak oraindik nire zaintza beharko baitu. Lanordu murriztu bat lortzea gustatuko litzaidake.

37 urte, 2 umeren ama (familientzako galdetegietan)

21. Grafikoa: Amaz eta haurrez soilik osatutako familiek erabilitako estrategiak

AMAZ ETA HAURREZ OSATUTAKO FAMILIAK

1

1

1

2

2

3

4

0 1 2 3 4 5



Amak lan ordutegi malguak

Zaintzaile bat kontratatzendugu


Amak lanordu murriztua

Eskolaz kanpoko jarduerak

Amez eta haurrez soilik osatutako familiek 2,6 estrategia erabiltzen dituzte bataz beste. Familia kideen laguntza (batez ere amona eta izebena) da gehien erabilitako estrategia. Testigantza: Alaba bi nire kargu daude eta ez dut inolako laguntzarik ez ekonomikoki ez bestelakorik; ni banandua nago eta hirurok bizi gara nire soldata murritzarekin.

48 urte, 2 umeren ama (familientzako galdetegietan)


54

2.4.3. Lan banaketa gizon eta emakumeen artean Inkestaren bidez lortutako datuek ez dute modu fidagarrian gizon eta emakumeek zaintza lanean emandako ordu kopurua ezberdintzeko erraztasunik ematen, baina zaintzarako estrategia nagusi bezala soldatapeko lanik egiten ez duten emakumeen kopuruak, oraindik ere generoen arteko ezberdintasunak oso handiak direla isladatzen dute. Testigantza: Oraindik ere minoritarioa da gizonezkoen inplikazioa, nahiz eta geroz eta gehiago inplikatu haurren zaintzan oraindik era anekdotikoan ematen den zerbait da. Nik irakaskuntzan lan egin dudan urte guztietan ikasle askoren aitak zeintzuk ziren jakin ere ez dut egin; orain gauzak gutxinaka aldatzen doaz baina oraindik ere asko falta da parekotasunaz hitz egin ahal izateko. Testigantza: Egia da baina aldaketak ikusten dira, aita batzuk nahiz eta itsas gizonak izan beti arduratu dira beraien seme alaben heziketaz eta zaintzaz. Guk kasu batzutan gurasoekin hitz egiterakoan batzarrerako eguna aldatu duten familia batzuekin topatu gara: “hobe beste egun batean biltzen baldin bagara nire senarrak ere bileran egon nahi duelako eta itsasotik orduntxe etortzen delako”. Horrelako kasuak ere ikusten dira baina oraindik ere gutxienak dira. Testigantza: Inplikatzen diren gizonezkoak oso modu aktiboan egiten dute eta egindako lana pozik egiten dutela nabaritzen da: ekintzetan parte hartzen dute, guraso elkartean… Testigantza: Nire ustez aita hauek beraien aitatasuna disfrutatzen dute eta kontziente dira horretaz; arazoa besteek dute, azkenean gizonezko askok beraien bizitzako parte garrantzitsu bat galtzen dute aurreiritzi eta sinismen faltsuen ondorioz.

(Haurren zaintzaren inguruko eztabaida taldea) Orokorrean gizon eta emakumeen arteko lan banaketari dagokionez zaintzen ari direnen pertzepzioa ezberdintasunak oraindik ere nabariak direla da. Testigantza: Badaude aita batzuk umeetaz arduratzen direnak, baina oraindik gutxi dira. Gizonentzako lehenbizi lana dago eta gero familia; emakumezkoen kasuan alderantziz gertatzen da; horrela erakutsi digute. Horrek asko markatzen gaitu. Gero beste alde batetik lan munduko diskriminazioa dago. Emakumezkoak orokorrean gutxiago irabazten dugu, nahiz eta lan berdinak egin eta horrek ere eragina dauka. Askok nahiago dute lana utzi eta etxeko lanetaz arduratu.

39 urte. 3 umeren ama 12, 7 eta 4 urte. Testigantza: Gizon eta emakumeen artean izugarrizko aldea ikusten da oraindik haurren zaintzan; ni sarritan molestatu egiten naiz inguruan ikusten ditudan zenbait jarrerekin. Ni ez naiz eredua, ezta gutxiagorik ere baina aita asko haurren zaintzaren ardura beraien bikoteen eskuetan uzten dutela ikustean molestatu egiten naiz…Umeekin lan guztiak egiten ditut eta oso gustura gainera, ahalik eta gauza gehien nahi ditut egin beraiekin eta beraiengatik: garbitu, zaindu, jolastu, eskoletako bileretara joan…

33 urte. 2 umeren aita: 5 urte eta 2 urte. Testigantza: Ni gehiago arduratzen naiz etxeko kontuetaz, garbiketa, janaria prestatu… eta nire bikoteak lanik ez duenean gehiago arduratzen da haurren zaintzaz, oraindik bularra ematen dio txikiari eta horrek ere denbora kentzen dio beste gauza batzuk egiteko. Gainera astean zehar ez da asko egoten umeekin eta daukan denbora beraiei dedikatzea nahiago dugu. Oso nekatuta dago lana,


55

umeak…eta nik denbora gehiago daukadanez ni arduratzen naiz etxeko lanetaz. Banaketa egoeraren arabera egin dugu, nik goizeko lana daukadanean bera esnatzen da gauetan ni deskantsatuago egoteko eta bera nekatuta dagoenean ni arduratzen naiz beste kontuetaz.


Testigantza: Printzipioz ez ditugu modu zehatz baten lanak banatzen bion artean, astean zehar gure lanean gaude eta asteburuetan etxeko garbiketak egiten ditugu, baina lanak banatzerakoan ez dugu araurik; biok egiten dugu denetarik. Egia da berak iniziatiba gehiago daukala lanak egiteko, azkarragoa da gauzak egin behar direla ikusterakoan, baina biok egiten dugu denetarik.

33 urte. 2 umeren aita: 5 urte eta 2 urte Gizon eta emakumeen arteko lan banaketa desorekatuak ezaugarri ezberdinak ditu, Ondarroako kasuan, herri arrantzalea izanik, honek haurren zaintzan dituen eraginak azpimarratzeko beharra ikusi genuen: Testigantza: Nire senarra arrasteroan zebilenean 2-3 hilabete egiten zituen etorri gabe; baina etortzen zenean 10-15 egun egiten zituen segidan. Batzuetan astero sartzen zen, astean behin lehorrera etortzen zen baina orduan egun bakarra egiten zuen etxean, aste egun batean etortzen zen eta nik nire lana nuenez ez ginen elkarrekin egoten. Bera ohituta dago eta azkenean ni ere ohitu egin nintzen baina gogorra zen; ez genuen bizi familiarrik egiten.

47 urte. Ama: 14 urteko alaba Testigantza: Emakumezkoak etxetik kanpo lan egitea lortu genuen, hori ona da, baina horrek lan bikoitza egitera eraman gaitu; orain etxean eta etxetik kanpo lan egiten dugu: gizonezkoak lana egiten dutenean ez dituzte ardura gehiago; emakumezkoak ordea etxera iritsi eta bertako zereginak egiten ditugu. Hori oso gogorra da eta Ondarroan asko eman izan da; itsasoan lanean ari ziren gizonezkoek beraien ardura bakarra etxera soldata bat ekartzea zela uste zuten.

47 urte. Ama: 14 urteko alaba Testigantza: Niretzat oso gogorra izan da bakarrik egotea 3 umerekin. Momentu batzutan burua galtzeko egoeratan ikusi dut nire burua, bakarrik, umeak gaixo… Gogoratzen dut gau bat… nagusiak sukarra zuen, infekzio baten ondorioz eta gau erdian anbulategira eraman behar izan nuen, baina bigarren umea ere esnatu egin behar izan nuen; honek urtebete zeukan eta anbulategian biekin nengoen, goizaldean, biak negar arrantzaka… gero farmazira bidali ninduten Markinara, nik autoa hartu eta ume biekin Markinararte joan nintzen… oso urduri nengoen, umeak negarrez… horrelako momentuak gogorrak dira… Nire senarra itsasoa lagatzera doa, bion artean aukera egokiena hori dela ikusi dugu, umeekin egoteko, familia bat izateko… etorkizunean lehorrean lana bilatuko du, nahiz eta diru gutxiago irabazi askoz hobeto biziko gara; hiru umerekin beharrezkoa da biok beraiekin egotea. Bigarren umea jaio zenean nire senarrak 3 hilabete egiten zituen Ondarroara etorri gabe eta umeak ez zuen ezagutzen, ez zuen nahi bere aitarekin egon. Hori oso gogorra zen guztiontzat… egia esan itsasoa oso gogorra da aspektu horretan. Nik ezin dut guztiaren ardura eraman eta azkenean erabaki hori hartu dugu.

39 urte. 3 umeren ama 12, 7 eta 4 urte. Inguruko erreakzioak Tradizionalki, zaintza lana emakumezkoen esku egoteak eta honen inguruan gizarte mailan dauden sinismenek (hots, zaintza lana emakumezkoentzat ardura natural


56

bat denaren ideia), gizon eta emakumeek zaintzen egiten duten lanaren balorazio ezberdina dakar ondorio gisa. Nahiz eta datuek gizonezkoek zaintzen egindako ordu kopurua emakumezkoek egiten dutena baino askoz urriagoa dela frogatu, hauek egindako lana askoz gehiago baloratzen da. Testigantza: Entzun izan dut “zelako aita famatua!” umeekin egoten naizelako eta ez zait batere gustatzen, nik ez ditut umeak zaintzen “famau” izatearren, nik nahi dudalako egiten dut; gustatu egiten zait nire umeekin egotea, beraiek zaintzea.

33 urte. 2 umeren aita: 5 urte eta 2 urte Testigantza: Nik oso argi daukat gizonezko bat bere umeak zaintzen ikusten dudanean bere betebeharrak egiten ari dela; nik ez dut uste gizon hori “famatua” denik umeak zaintzearren, emakumeak beti arduratzen gara umeen zaintzaz baina inork ez gaitu baloratzen.

39 urte. 3 umeren ama 12, 7 eta 4 urte Testigantza: Aitatasun baimenarekin nengoenean goizeko 6etatik 10ak arte egiten nuen lan eta gainontzeko orduak umearekin pasatzen nituen. Lehenbiziko urteko sentsazioa bakardadearena da, ni nintzen gizonezko bakarra egoera horretan. Neguan umeari merienda emateko Kafe Antzokian sartu eta gainontzeko bezero guztiak umeen amak eta amonak zirela konturatzen nintzen. Ez dakit nire sentsazioa zen edo ez baina asko begiratzen zidatela irizten zitzaidan, arraroa zen ordu horietan gizonezko bat umearekin ikustea. Nire lagun batzuk zoratuta nengoela esaten zidaten, hobe zela lanera joatea eta haurrak bikoteak edo amonak zaintzea, baina niretzat sekulako esperientzia izan da, ez naiz damutzen batere…Niretzat ere dena berria zen eta hasieran gehiago kostatzen zitzaidan amengana hurbiltzea, orain ez daukat arazorik eta lasai lasai egoten naiz gainontzeko amekin naiz eta ni izan gizonezko bakarra.


2.5. LABURBILDUZ Azterketa esparrua eta bilakaera demografikoa Azterketarako ezintasunik eta osasun-arazo larririk ez duten 0-11 urte bitarteko haurrak hartu dira kontutan. Hauek, 2007ko erroldaren datuen arabera Ondarroako biztanleriaren %9,13 osatzen dute, hau da, guztira 835 haur. 12 urtetik beherako haurren kopuruari dagokionez, azken 10 urteotako bilakaera beherakorra izan da (1997.urtetik 2007.urtera bitartean, Ondarroako haurren kopurua 175 biztanleetan jaitsi da, hau da, 1010 haur egotetik, 835era murriztu da), baina azken bi urteetako datuek 12 urtetik beherako haurren populazioak jarraitutako joera gorakorra dela adierazten digute. Eskuratutako datuak Metodologia: • Haurren zaintzaren inguruan informazioa biltzeko galdetegi labur bat diseinatu zen udalerriko 3 ikastetxe ezberdinetan banatuz. Bildutako galdetegien bitartez 288 umeren informazioa eskuratu da, hau da, 2007ko urtarrilaren 1eko erroldako datuen arabera, 12 urtetik beherako biztanleriaren %34,5.


57

• Haurren zaintzan inplikatutako aita bi eta ama bi identifikatu ondoren sakoneko elkarrizketak egin zitzaizkien.

• Txirrimorraski aisialdi taldeko ordezkariekin elkarrizketak mantendu ziren haurren zaintzan egiten duten lanari buruzko datuak biltzeko.

• 12 urtetik beherako haurren zaintzan inplikatutako agente ezberdinekin eztabaida talde bat antolatu zen, gai honen inguruko iritziak eta eskakizunak identifikatzeko.

Inkesta erantzun dutenen ezaugarriak eta familia egiturak: • Kasuen %79,7an galdetegia 12 urtetik beherako haurren amak bete dituzte. Galdetegietan 196 amen eta 190 aiten inguruko informazioa bildu da. Bataz beste etxe bakoitzeko bizi den pertsona kopurua 4 da, kasu hauen %95a bikoteak eta bi seme-alabek osatzen dute.

• Gurasoen profilak: Amen bataz besteko adina 39 urtetakoa da. 12 urtetik beherako haurren amen %65,13k etxetik kanpo lan egiten dute.

Haurren aiten kasuan, bataz besteko adina 42 urtetakoa da eta ia guztiek etxetik kanpo lan egiten dute (%97,88a).

• Haurren profilak: Haurren bataz besteko adina 6,6 urtetakoa da. 288 haurren inguruko informazioa bildu da, hau da, 12 urtetik beherako populazioaren %34,5.

• Familia egiturak: Aztertutako 196 galdetegiak kontutan hartuta 6 amaz eta haurrez soilik osatutako familienak dira, gainontzekoak bikote heterosexualen inguruko informazioa eskaintzen digute. Famili bakoitzak zaintzen duen 12 urtetik beherako haurren kopuruari dagokionez, 11 familiak haur bakarra zaintzen dute; 78 familiak, bi eta zazpi familiak hiru. Soldatapeko lana egiten duen edo egin nahi duten bikoteen taldeak %72,2a ordezkatzen du.

• Zaintza lanetan emandako ordu kopurua: Asteburuak eta batez ere oporraldiak dira gurasoak zaintzen ordu gehien ematen duten epealdiak (gurasoen %55etik gora egunean 12 ordu baino gehiago ematen ditu zaintzen aldi hauetan). Lan egunetan aldiz, guraso gehienek 5 eta 8 ordu bitartean eskaintzen dituzte zaintza lanak gauzatzeko.

• Erabilitako estrategiak: Familiek erabilitako estrategiak 3 talde nagusitan sailkatu ditugu:

Banakako estrategiak: (106 erantzun) Aukeraketa pertsonal eta

profesionalak hartzen dira kontutan. Estrategia gehienek amaren enpleguarekin edo enplegu ezarekin daude lotuta. Etxetik kanpo lan egiten duten emakumeen artean askok lanordu murriztua daukatela isladatzen da, lanorduen murrizketa hau zaintza lanetaz arduratzeko estrategia bezala ikusten delarik. Amak etxetik kanpo lanik ez egitea ere zaintzarako estrategia nagusi bezala erabili ohi da familia batzuen artean. Aldiz, oso gizonezko gutxi dira zaintzeko lan baldintzak aldatu dituztenak.

Zerbitzu publiko eta pribatuak: ( 144 erantzun) Zaintza lanaz arduratzeko

erabilitako zerbitzuak. Hauei dagokienez, eskolaz kanpoko jarduerak eta 0-3 bitarteko haurren eskolatzeak dira gehien erabiltzen diren estrategiak. Zerbitzu pribatuen kontratazioa soldatapeko lana egiten duten familietan jazotzen dira gehienbat, baliabide ekonomikoek baldintzatutako estrategiak direlarik. Eskolaz kanpoko jarduerei dagokienez, ez dago argi zenbateraino laguntzen duten gurasoek seme alabak zaintzen egiten duten lana arintzeko baina haurrek denbora pasatzeko balio dezakete nahiz eta batera eta bestera


58

ibili beharra dela eta sarritan beste laguntza motaren bat lortu behar den (haurrak eramateko, bila joateko…)

Kanpoko laguntza: (170 erantzun) Sendiak eta lagunarteak eskainitako laguntza. Estrategia talde honetatik erantzun gehien jaso dituen aukerak, amonaren laguntzari egiten dio erreferentzia orokorrean datuak ikuskatzerakoan ere, hau delarik erantzun gehien jaso dituen aukera.

• Estrategien analisia familien ezaugarrien arabera: Ordaindutako lana egiten duten edo egin nahi duten bikoteek 2,3 estrategia erabiltzen dituzte bataz beste haurrak zaintzeko. Hauen artean nagusi, amonari laguntza eskatzea dago, 143 bikoteetatik 65ek amonarengana jotzen dutelarik. Bikotekideetako bat etxeko lanetan eta bestea etxetik kanpo lanean ari diren familiek 1,9 estrategia erabiltzen dituzte bataz beste (44 kasu hauetatik 43tan emakumezkoa da etxeko lanetan ari den bikotekidea eta baten gizonezkoa). Hauen artean amak etxetik kanpo lan ez egitea eta zaintza lanetaz arduratzea da gehien erabilitako estrategia, honen ondoren zaintza lanetaz arduratzeko enplegua utzi duten amak daudelarik. Amez eta haurrez soilik osatutako familiek 2,6 estrategia erabiltzen dituzte bataz beste. Familia kideen laguntza (batez ere amona eta izebena) da gehien erabilitako estrategia.

• Eskolaratze tasa: Ikastetxe ezberdinak eskainitako datuen arabera 3 urtetik gorako haur guztiak eskolaratuta daude, 0-3 urte bitarteko 42 haur daudelarik haurtzaindegi edo haur eskola zerbitzurik jaso gabe.


59

3. ATALA: EZINTASUNEN BAT DUTEN ETA

AUTONOMIA GALDU DUTEN PERTSONEN ZAINTZA

3. 1. DATU DEMOGRAFIKOAK

3.1.1. Bilakaera demografikoa

Atal honetan mendekotasun egoeran dauden adin guztietako pertsonak hartuko ditugu kontutan, baina enfasi gehiago jarriko dugu pertsona nagusien egoera aztertzerakoan, hauek osatzen baitute mendekotasun egoeran dauden pertsonen portzentaia handiena.

22. Grafikoa: 2007ko datuen araberako Ondarroako biztanleriaren piramidea

BIZTANLERIAREN PIRAMIDEA 2007

149134

139165181

226232

278294

303329

298307282

197250

181179

205134

81

75

132136

145143154

194194

227255

289

354283

201200

250234

223211205200

142150

500 400 300 200 100 0 100 200 300 400 500

0-3

4-7

8-11

12-15

16-19

20-23

24-27

28-31

32-35

36-39

40-43

44-47

48-51

52-55

56-59

60-63

64-67

68-71

72-75

76-79

80-83

+ de 84

GIZONEZKOAK

EMAKUMEZKOAK

Iturria: Elaborazio propioa 2007ko erroldako datuen arabera

Azken urteotako biztanleriaren bilakaerak, ondorengo grafikoak erakusten duen bezala, Ondarroan beheraka bat egon dela erakusten digu; 1997.utean 10198 pertsona bizi ziren Ondarroan eta 2007.urtean kopuru hori 9141 biztanlera jaitsi da. Populazioaren jaitsiera honen arrazoiak, haur jaiotzen beherakadan eta aurreko hamarkadetan arrantza munduak eskainitako lanak deituta migratutako populazioaren jaitsiera dira.


60

23. Grafikoa: Ondarroako biztanleriaren bilakaera azken hamarkadan

ONDARROAKO BIZTANLERIAREN BILAKAERA

4200

4400

4600

4800

5000

5200

1997 1999 2001 2003 2005 2007

Emakumezkoak

Gizonezkoak


Orokorrean Ondarroako populazioa jaisten doan arren, 65 urtetik gorakoen pertsona kopura gehitzen doa (batez ere 70 urte baino gehiago dituztenena) 2007ko datuen arabera populazio osoaren %20,6ra iristen zelarik. Honek zerbitzu berezien beharra areagotzea ekarriko duela erakusten digu.

24. Grafikoa: 65 urtetik gorako biztanleriaren bilakaera

65 URTETIK GORAKO BIZTANLERIAREN BILAKAERA

0

100

200

300400

500

600

700

800

1997 1999 2001 2003 2005 2007

65 eta 70 urtebitartean






3.1.2. Ondarroan mendekotasun egoeran dauden pertsonen zifrak

Ikerketa honen helburuetako bat mendeko pertsonen zaintzaren errealitatea ezagutzea izanik, baliagarria litzateke mendekotasun motaren bat daukaten pertsonen kopurua ezagutzea, honek suposatzen duen lan zama kalkulatzeko. Datuen bilaketa prozesuan, hainbat erakunde eta talderekin jarri ginen kontaktuan: Bizkaiko Foru Aldundia, Udal Gizarte Zerbitzuak, Ondarroako Osasun Zentroa, Gorabide, AFA eta Minbiziaren aurkako elkartea. Modu honetan, datu zehatzak bilatzeak dituen zailtasunekin jabetu ginen: ez dago datu base bateraturik, zerbitzu bakoitzak bere lan esparruari buruzko informazioa dauka soilik eta datu hauek elkar ezkutatzen dira; hau da zerbitzu bat baino gehiago erabiltzen duten pertsonak daude eta ezinezkoa da behaketa egitea pertsona hauen identitatea babesteko beharra dela eta. Beste alde batetik, zerbitzu profesional publiko edo pribatu batera edo hirugarren sektoreko zerbitzu profesionaletara jotzen ez duten edo jo ezin duten guztiak ez dira kontutan hartzen eta batzutan ezinezkoa da sexuaren arabera


61

banatuta dagoen informazioa eskuratzea. Hutsune guzti hauen ondorioz, ezin da udalerriari buruzko datu errealetan oinarritutako kalkulu zehatzik egin, horretarako etxez etxeko inkesta egitea beharrezkoa izango baitzen (aukera hau ez dago gure esku dauzkan kostu ekonomiko altuak direla eta). Nahiz eta datuek eskainitako irudiak soilik errealitatearen zati bat azaldu, ondoren kontsultatutako iturri publiko eta pribatuek eskainitako informazioa laburbiltzen da: Bizkaiko Foru Aldundia: Ondorengo taulan, Bizkaiko Foru Aldundiko ezinduen erregistroan bildutako informazioaren laburpena azaltzen da. Datuak ez daude sexuka bereiztuta eta soilik ezintasun maila eta adina hartzen dute kontutan. Ezintasun mailaren azterketa boluntarioa da eta orokorrean, errenta aitorpenean kenkariak lortzeko edo zenbait zerbitzuen erabilpena eskuratzeko tramitatzen da. Gauzak horrela, ezintasun maila altua daukaten pertsona batzuk erregistro honetatik kanpo gelditzea posible da. Foru Aldundiak, %33 baino gutxiagoko balio urritasunak ez duela mendekotasun mailarik suposatzen ondorioztatzen du, baina gainontzeko balio urritasun portzentaien eta mendekotasun maila ezberdinen (moderatua, larria, handia) artean ez da korrelazio zuzenik existitzen. 9.Taula: Ezinduen erregistroan dagoen ondarrutarren kopurua (2007ko martxoari dagozkion datuak)

Adina

Ezintasun maila

18 urtetik beherakoak

18 eta 65 urte

bitartean

65 urtetik gorakoak

GUZTIRA

%33 baino gutxiagoko balio

urritasuna

0 14 2 16

%33 eta 64 bitartekoa

4 161 87 252

%65 eta 74 bitartekoa

0 88 37 125

%75etik gorako balio urritasuna

5 51 38 94

GUZTIRA

9 314 164 487

Beste alde batetik eta Bizkaiko Foru Aldundiaren datuen arabera, Ondarroan balioezintasunagatik kotizazio gabeko pentsioa jasotzen duten onuradunak 27 dira 2007ko otsaileko datuen arabera. 10.Taula: Bizkaiko Foru Aldundiak kudeatzen dituen zerbitzuen erabiltzaile kopurua (2007ko martxoko

datuak)

ZERBITZUA Emakumezkoak Gizonezkoak Guztira Teleasistentzia 7 6 13 Plazakolako eguneko zentroa

6 2 856

GUZTIRA 13 (%61,9) 8 (%38,1) 21 (%100) Ondarroako Zerbitzu Sozialak

11.Taula: Udal zerbitzuen erabiltzaile kopurua 2007ko martxoko datuen arabera

ZERBITZUA Emakumezkoak Gizonezkoak Guztira Etxeko laguntza zerbitzua 36 17 53 3. adineko egoitza 34 20 54 GUZTIRA 70 (%65,4) 37 (%34,6) 107 (%100)

56 Plazakolako eguneko zentroan guztira 15 plaza daude, horietako 8 ondarrutarrak direlarik.


62

Ondarroako Osasun Zentroa Ondorengo taulan, Ondarroako Osasun Zentroan eskuratutako datuen laburpena biltzen da. Horretarako, etxez etxeko zerbitzua eskaintzen duten 5 erizainek dauzkaten pazienteen inguruan eskainitako informazioa bildu dugu. Datuak, 2007ko ekainean beraien etxeetan erizaintza zerbitzua jasotzen zutenen mendeko pertsonenak dira: 12. Taula: Ondarroako osasun zentroko bost OLTek 2007ko ekainean artatutako pertsonen kopurua,

sexu eta adinaren arabera

Mendekotasun maila

Mendekotasun moderatua

Mendekotasun larria

Mendekotasun handia

GUZTIRA

Sexua Emak. Gizon Emak. Gizon Emak. Gizon Emak. Gizon

12 urtetik beherakoak

12-65 urte bitartekoak

3 2 2 2 5

65 urtetik gorakoak

13 14 25 7 21 7 59 28

GUZTIRA 13 17 25 7 23 9 61 (%64,9)

33 (%35,1)

Ondarroako Jabekuntza Eskola Eskuan ditugun datu guztien erabilgarritasuna aprobetxatzeko helburuarekin, Jabekuntza Eskolako ikasleei zaintzaren gaiaren inguruan egindako galdetegietan bildutako informazioa eskaintzen da: 2006-2007 ikasturtean Jabekuntza Eskolak 58 ikasle izan ditu, mendeko pertsonarik zaintzen duten galderari zazpik eman diote baiezkoa, seik ama eta batek aitaginarreba zaintzen duela erantzun dutelarik. Zaintza lanetan emandako ordu kopuruari dagokionez, bik ez dute erantzunik ematen, lauk egunean 2 ordu baino gutxiago ematen dituztela zaintzen diote eta beste batek egunean 6 ordu baino gehiago eskaintzen ditu zaintza lanetan. Datuen proiekzioa eta analisia Mendekotasun txikiko, larriko edo erabateko egoeran dauden ondarrutarrei buruzko datu errealak emateko aukerarik gabe baina udalerriko errealitatera hurbiltzeko informazioa eskaintzeko helburuarekin EDDES 99 inkestan ateratako datuen proiekzioa egitea erabaki dugu, datu hauek eskaintzeko metodoa zientifikoa ez dela jakin arren. Honen helburua, Ondarroako udalerrian mendekotasun egoeran dauden pertsonen kopuruaren estimazio bat egitea da, aldi berean, maila lokalean egoera honetan dauden pertsonen inguruko informazio fidagarria bilatzeak duen garrantziaz kontzientziatuz. Libro Blanco de la Dependencia-n azaldutako datuekin jarraituz mendekotasun egoeraren estimatzaile egokiena, gutxitasun larria eta totala duten pertsonen kopurua da. 1.taulan azaldutako datuen arabera, espainiar estatuan kopuru hau 1.500.000koa da, hau da populazio osoaren %3,4a. Datu hauen Ondarroan aplikatuz gero udalerrian 310 pertsonak dutela nolabaiteko mendekotasuna eratortzen da.


63

Mendekotasunaren eta gutxitasunen inguruan lan egiten duten elkarteak Gorabide: Ondarroako Gorabide elkartea adimen ezintasuna duten pertsonen senitartekoek osatzen dute. Elkartearen datuen arabera, Ondarroan 58 pertsona daude nolabaiteko adimen urritasunarekin (28 emakumezko eta 30 gizonezko). Minbiziaren aurkako elkartea: Ez dago Ondarroan minbiziak jotako pertsonen kopurua kalkulatzerik, baina gaixotasun larria izanik, mendekotasun egoera larriak sortzen dituela ondorioztatu genezake. Alzheimer gaixoen senitartekoen laguntza-taldea: Ondarroako taldea elkar laguntzarako elkarte bezala aurkezten da; guztira 10-12 lagun biltzen dira. Herriko Alzheimer gaixoen daturik ez daukate, baina gaixotasuna geroz eta hedatuagoa dagoela baieztatzen dute.

3.2. METODOLOGIA

Diagnosiaren atal honen elaboraziorako informazio bilketa ondoren azaltzen diren teknikak jarraituz egin da:

� Mendekotasunaren gaiaren inguruan egindako ikerketen analisia: Euskal Autonomi Erkidego mailan eta estatu mailan.

� Zerbitzu publikoetako arduradunekin bilerak: Gizarte zerbitzuetako langileak, Artibai Egoitzako zuzendaria, Gorabideko egoitzaren arduraduna eta Osasun zentroko arduradunarekin bilera.

� Mendekotasun eta gaixotasunen inguruan lanean ari diren herriko zenbait elkarteetako ordezkariekin bilerak: Gorabide elkartea, Alzheimer gaixoen senitartekoen laguntza taldea eta Minbiziaren aurkako elkartea.

� Plazakolan kokatzen den Lantegi Batuak-eko arduradunarekin bilera. � Mendekotasun egoeran dauden pertsonen zaintzaile nagusiekin sakoneko

elkarrizketak:

Guztira 21 elkarrizketa burutu dira: 17 emakumezko zaintzaileekin sakoneko elkarrizketak. 4 gizonezko zaintzaileekin sakoneko elkarrizketak.

Ondarroan mendekotasun egoeran dauden pertsonen kopurua ez ezagutzeak eta ondorioz emakumezko eta gizonezko zaintzaileen portzentajeak ez jakiteak estatu mailan kaleratutako “Libro Blanco de la Dependencia”n eskainitako datuak oinarritzat hartzera eraman gaitu. Ikerketa honen arabera, zaintzaileen %84 emakumezkoak dira. Elkarrizketatu beharreko gizonezko eta emakumezko kopurua portzentaia hauek kontutan hartuta erabaki da. Elkarrizketatuekin kontaktatzeko aukera talde eragilearen bitartez izan dugu, zerbitzu publikoak erabiltzaileen nortasuna babesteko derrigortasunari lotuta baitaude. Dena dela, mendeko pertsonaren eta zaintzailearen arteko senidetasun maila, zaintzailearen adina, mendekotasun maila, zerbitzuen erabilpena eta gainontzeko ezaugarrien araberako aniztasuna bilatzea lortu da; ikerketan mendekotasun egoeren arteko bereizitasunak isladatuz.

• 5 eztabaida talde: Herriko talde ezberdinekin eztabaida taldeak antolatu dira: Boga-Boga, Minbiziaren aurkako elkartea, Gorabide, UXU talde feminista eta eskualdeko Hitza egunkariaren bitartez azken honetan eta beste eztabaida talde baten parte hartzeko deialdia zabaldu zen herritarren artean; guztira 5 eztabaida talde antolatu dira.


64

3.3. ZAINTZARAKO SARE INFORMALAK

3.3.1. Elkarrizketatutako zaintzaileen profilak

3.3.1.1. Emakumezko zaintzaileen ezaugarriak: Elkarrizketatutako 17 emakume zaintzaileek zaindutako pertsonarekin daukaten senidetasunari dagokionez, ondoren azaldutako harremanak hartu dira kontutan:

• 8 zaindutakoaren alabak dira, 3 emazteak, 2 errainak, 2 amak, 1 ahizpa eta beste bat loba.

Hauetako 14 emakumek pertsona bakarra zaintzen dute, birek bi pertsona zaintzen dituzte eta beste batek 3 pertsonen zaintzaz arduratzen da. Pertsona bat baino gehiago zaintzen duten emakumeen kasuan, zaindutako pertsonarekin daukan senidetasun maila definitzerakoan zaintza lan handiena eskatzen duen mendeko pertsonarekin daukan harremana aipatzen da. Adina: Elkarrizketatutako emakumeen bataz besteko adina 58,5 urtetakoa da. Gazteenak 33 urte dauzka eta nagusienak 78. Lan egoera: Ondorengo grafikoan azaltzen den bezala, galdetutako emakumeen %58,8ak ez du etxetik kanpo lanik egiten. %11,8ak soldatapeko lana egiten dute eta %17,6a pentsiodunak dira. Bere burua langabezian izendatzen dutenak %5,9a dira. “Beste batzuk” kontzeptuaren barruan, emakumeak zaindutako pertsonaren lana egiten duen baina kotizazioa mendeko pertsonaren izenean egiten den kasu bat identifikatu dugu. Kasu askotan eta bereziki zaintzailea eta zaindutako pertsona elkarrekin bizi direnean, etxeko lanetan aritzeak zaintza lanari eskainitako denbora gehitzea dakar ondorio bezala.

25. Grafikoa: Elkarrizketatutako emakumeen lan egoera

EMAKUMEZKO ZAINTZAILEEN LAN EGOERA

58,8%11,8%

5,9%

17,6%5,9% Etxeko lanak

Etxetik kanpo lanean

Langabezian

Pentsioduna

Beste batzuk


65

Etxe barrutiko osaketa: Emakume zaintzailearen etxe egitura aztertzeko aldagai garrantzitsua izanik eta zaintza sare informalen ezaugarri bereizi eta konplexuak kontutan izanda, ondorengo sailkapena aurkezten dugu:

1. Zaintzailea bakarrik bizi da 2. Zaintzailea zaindutako pertsonarekin bizi da bakarrik 3. Zaintzailea zaindutako pertsonarekin eta beste batzuekin bizi da 4. Zaintzailea beste pertsona batzuekin bizi da

Grafikoak erakusten duen modura, kasu gehienetan emakume zaintzailea mendeko pertsonarekin bizi da (kasu batzutan berarekin bakarrik -%29,4- eta beste batzutan beste pertsona batzuekin -%47,1-). Gainontzeko kasuetan (%23,5) emakume zaintzailea beste pertsona batzuekin bizi da. Elkarrizketatuen artean ez da bakarrik bizi den emakume zaintzailerik identifikatu.

26. Grafikoa: Emakumezko zaintzaileak bizi diren etxeen egitura

EMAKUMEZKO ZAINTZAILEAK BIZI DIREN ETXEEN EGITURA

29,4%

47,1%

23,5%

Zaintzailea zaindutakopertsonarekin bizi da

Zaintzailea zaindutakopertsonarekin eta bestepertsona batzuekin bizi da

Zaintzailea bestepertsona batzuekin bizi da

3.3.1.2. Gizonezko zaintzaileen ezaugarriak: Elkarrizketatutako 3 gizonek bere amaren zaintzaz arduratzen dira, laugarrenak emaztea zaintzen du. Kasu guztietan pertsona bakarra zaintzen dute. Adina: Elkarrizketatutako gizonezkoen bataz besteko adina 59,5 urtetakoa da, zaintzaile gazteenak 45 urte dituelarik eta nagusienak 75. Lan egoera: Gizonezko zaintzaileen lan egoerari dagokionez, birek ez dute etxetik kanpo lanik egiten eta beste biak jubilatuta daude. Etxe barrutiko osaketa: Etxe barrutiko osaketari dagokionez kasu bitan zaintzailea bakarrik bizi da mendeko pertsonarekin, beste baten zaintzailea mendeko pertsonarekin eta beste pertsona


66

batzuekin bizi da eta beste kasuan zaintzailea beste pertsona batzuekin bizi da (mendeko pertsona egoitzan dago ingresatuta). 3.3.1.3. Elkarrizketatuek zaintzen duten pertsona kopurua:

13.Taula: Zaintzaileek zaindutako pertsona kopurua

EMAKUMEZKOAK

GIZONEZKOAK

Pertsona bat

14

4

Bi pertsona

2 0

Hiru pertsona 1 0

12 urtetik beherako haurrak

7

0

Egindako elkarrizketen bitartez, mendekotasun mailaren bat edo gaigabeziaren bat daukaten 25 pertsonen inguruko informazioa biltzea lortu da. Elkarrizketatutako pertsona gehienek mendeko pertsona bakarra zaintzen dute. Emakumezkoen kasuan, mendeko pertsonaz gain zazpik 12 urtetik beherako haurrak zaintzen dituztela baieztatzen dute; hauetako kasu baten, haurrak zaintzeaz gain, zaintzaileak mendeko pertsona bi dauzka bere kargu (gainontzeko 6 kasuetan, emakumeak mendeko pertsona bakarra zaintzen du). Guztira 12 urtetik beherako 14 haurren inguruko informazioa bildu da. Haurrak zaintzen dituzten emakumeak hauekin daukaten senidetasun maila aztertzerakoan, lau kasutan ilobak, bi kasutan seme-alabak eta beste kasu baten senide baten seme alabak zaintzen dituztela ikusten dugu. 3.3.1.4. Eztabaida taldeetan parte hartu dutenen profilak: Deialdi irekia 1:

• 3 emakumek hartu zuten parte • Bataz besteko adina: 55,7 urte. Partehartzaileen artean gazteenak 52 urte

zituen eta nagusienak 58. • Birek ez dute soldatapeko lanik, besteak lanordu murriztua dauka. • Hirurak dira mendeko pertsonen zaintzaileak

Deialdi irekia 2:

• UXU talde feministako 4 emakumek eta herriko beste emakume birek hartu zuten parte.

• Bataz besteko adina: 48,5 urte. Partehartzaileen artean gazteenak 30 urte zituen eta nagusienak 63.

• Laurek etxetik kanpo egiten dute lana, beste batek ez dauka soldatapeko lanik eta bestea jubilatuta dago.

• Parte hartu zuten 6 emakumeetatik bostek mendeko pertsonaren bat zaindu izan dute.

Boga Boga elkartea:

• 15 emakumek hartu zuten parte, guztiak Boga Boga emakume elkarteko kideak.

• Bataz besteko adina: 63,2 urte. Parte hartzaileen artean gazteenak 53 urte zituen eta nagusienak 79.

• Hamaika emakumek soldatapeko lana zuten edo izan zuten eta laurek ez zuten etxetik kanpo lanik egiten.


67

• Partehartzaileetako hamalauk mendeko pertsonaren bat zaintzen zuten edo zaindu zuten.

Minbiziaren aurkako elkartea:

• Minbiziaren aurkako elkarteko 2 emakumek hartu zuten parte. • Bataz besteko adina 57,5 urte. Partehartzaile batek 56 urte zituen eta

besteak 59. • Biak etxeko lanetan aritzen dira eta ez dute soldatapeko lanik. • Emakume biak mendeko pertsonaren bat daukate beraien kargu.

Gorabide elkarteko kideak:

• Gorabide elkarteko 5 gizonek eta 14 emakumek hartu zuten parte. • Gizonezkoen bataz besteko adina 70,6 urtetakoa zen; nagusienak 78 urte

eta gazteenak 56 zituelarik. Emakumezkoen bataz besteko adina: 68 urte; nagusienak 85 urte eta gazteenak 46 zituelarik.

• Parte hartu zuten pertsona guztiak ziren adimen ezintasuna duten pertsonen zaintzaileak eta zaintza lanean emandako urte kopurua 25 urtetik gorakoa zen kasu guztietan.

3.3.2. Zaindutako pertsonen profilak Aurretik azaldu den bezala, egindako 21 elkarrizketen bitartez 25 mendeko pertsonen inguruko informazioa biltzea lortu da; ondoren azaltzen den taulan, 25 pertsona hauen ezaugarriak agertzen dira:

14. Taula: Mendekotasun egoeran dauden pertsonen adina eta sexua

SEXUA ADINA

18 urtetik 65 urtera bitartean

65 urtetik gora

GUZTIRA

EMAKUMEZKOAK

2 (%8)

15 (%60)

17 (%68)

GIZONEZKOAK

4 (%16) 4 (% 16) 8 (%32)

GUZTIRA

6 (%24)

19 (%76)

25 (%100)

Goiko grafikoan azaltzen den bezala, mendekotasun egoeran dauden pertsonen gehiengoa 65 urtetik gorako emakumezkoak dira. Datu honek bat egiten du estatu mailan egindako hainbat ikerketen ondorioekin (“En todas las series analizadas se observa que, a partir de los 45 años aproximadamente el número de mujeres con discapacidad para las actividades de la vida diaria comienza a superar al de varones, con diferencias crecientes conforme avanza la edad”. Libro Blanco de la Dependencia; cap.I, pág.43).


68

27. Grafikoa: Zaindutako pertsonen mendekotasun maila

MENDEKOTASUN MAILA

20,0%

32,0%

48,0% Maila 1

Maila 2

Maila 3

Goiko grafikoan aztertutako 3 mendekotasun mailak agertzen dira: I. Maila (gaixoak egunean behin, gutxienez, ohiko gauzak egiteko laguntza behar du), II. Maila (eguneroko bizitzako oinarrizko zenbait ekintza burutzeko behar du laguntza, baina ez du egun osoko arretarik behar), eta III. Maila (uneoro beste pertsona baten laguntza behar du). Kasuen %80an zaintzailea etengabe edo ia etengabe egon behar da mendeko pertsonarekin, familiek laguntza zerbitzu publiko edo pribatuetara jotzerik ez badute. Elkarrizketatutako pertsona gehienek mendekotasun handia daukaten pertsonak zaintzen dituzte (%48). Mendekotasun larria daukatenen portzentaia %32koa da eta mendekotasun moderatua daukatenena %20koa. Grafiko hau lantzeko zaindutako 25 pertsonen datuak hartu dira kontutan. Zaindutakoen %80a gaixotasun edo prozesu degeneratiboren baten ondorioz daude mendekotasun egoeran, gainontzekoak sortzetiko gaixotasun edo gaixo kronikoren baten ondorioz. Mendeko pertsona egunean bakarrik gelditu daitekeen denborari dagokionez, ondoko grafikoan agertzen diren datuen arabera, elkarrizketatutako %19,05ak zaintzen duten pertsonak uneoro beste norbaiten laguntza behar duela erantzuten dute. Egunean bakarrik ordu bete eta bi ordu bitartean egiten duten mendeko pertsonen kopurua ere oso altua da (%38,10) egoera honek ere etengabeko zaintzaren beharra isladatzen duelarik.

28. Grafikoa: Mendeko pertsona bakarrik egon daitekeen ordu kopurua

MENDEKO PERTSONA BAKARRIK EGON DAITEKEEN ORDU KOPURUA

19,05%

38,10%14,29%

14,28%

4,76%

9,52%

Inoiz ez

1-2 ordu bitartean

2-5 ordu bitartean

5-10 ordu bitartean

Gauetan

12 ordu baino gehiagogaua barne


69

Nahiz eta mendeko pertsonak bakarrik egoteko arazo fisikorik ez izan, honetan ere faktore sikologikoek (zaindutako pertsonarenak eta zaintzailearenak) pisu handia dutela ikus genezake ondorengo testigantzetan: Testigantza: Denbora gehiago gelditu ahal da bakarrik baina guk ez dugu utzi nahi. Berak ondo dagoela uste du baina egia esan norbaitek izan behar du bere ardura.

Emakumea, 56 urte. 5 hilabete zaintzen Testigantza: Bera bakarrik gelditu ahalko zen ez baita konturatzen, baina niri beldurra ematen dit bera bakarrik uztea, zerbait gertatuz gero ez dut nahi bakarrik utzi, sentimendu horrek ere asko lotzen nau.

Gizonezkoa, 59 urte. 3 urte zaintzen Testigantza: Ama nirekin bizi zenean ez nuen deskantsatzen, zoramena zen, gau guztia esnatuta egiten genuen… berak beldur izugarria dauka bakarrik egoteko eta ez zidan uzten kalera irtetzen, errekaduak egiteko ere ez! Zeukan beharra berak ezartzen zion bere buruari… ez zegoen fisikoki holako gaizki baina sikologikoki zeukan mendekotasuna totala zen.

Emakumezkoa, 49 urte. 6 urte zaintzen Testigantza: Batzutan egun guztia kanpoan igarotzeko gogoak izaten ditut, egun osoan etxean egoten gara berak ez duelako nahi irten. Baina badakit ezin naizela joan, ezin dut bakarrik utzi, bera oso triste egoten da berarekin ez nagoenean.

Emakumezkoa, 60 urte, 4 urte zaintzen

3.3.3. Zaintzaileek burututako zaintza lanak

3.3.3.1. Laguntza lanak egiten diren tokia Ondoko grafikoak erakusten duen moduan, mendekotasun egoeran dauden pertsona gehienak, zaintza zaintzailearen etxean jasotzen dute gehienbat (%81). Honek zaintzaileari zaintza lanean pentsatzeari uzteko aukerak murrizten dizkio, karga sikologikoa areagotuz.

29. Grafikoa: Zaintza lanak egiten diren tokia

ZAINTZA LANAK EGITEN DIREN TOKIA

81,0%

9,5%9,5% Zaintzailearen etxean

Mendeko pertsonarenetxean

Egoitza baten


70

3.3.3.2. Egindako zaintza lanak Egindako zaintza lanak 3 kategoria ezberdinetan sailkatu ditugu:

• Etxeko lanak: Etxea garbitu, janaria prestatu, erosketak egin, arropak garbitu…

• Eguneroko jarduerak: Etxeko kontuak eraman, bankuetara joan, etxeko antolaketa orokorra…

• Zaintza pertsonala: Jaten eman, mendeko pertsona garbitu, komunera eraman…

Egindako zaintza lanetan ez da ezberdintasunik antzeman gizon eta emakume zaintzaileei dagokienez; zaintza lan ezberdinak zaindutako pertsonaren mendekotasun mailarekin lotura handiagoa dutelarik. Aztertutako kasu gehienetan mendeko pertsonak mendekotasun gogorra edo handia izanik, egindako zaintza lanetan elkarrizketatutako zaintzaile gehienek, aipatutako 3 kategoria ezberdinetan sailkatutako ekintza guztiak eramaten dituzte aurrera. Elkarrizketetan antzemandakoaren arabera, egin beharreko zaintza lanak mendeko pertsonaren egoerak finkatzen ditu. Zaintza pertsonalerako behar den laguntza mailak, zaindutako pertsonaren mendekotasun egoeraren erakusgarri bezala ikus genezake, zaintza mota hau orokorrean mendekotasun egoera handitzerakoan ematen baita. Beraz, lortutako emaitzen arabera, etxeko lanen eta eguneroko jardueren ardura zaintzaileak lehenbizi bere gain hartzen dituen zaintza lanak dira. Testigantza: Nik etxeko lan guztiak egiten ditut, ni behar nau guztirako. Berak ez dauka mugikortasun arazorik baina ez da gai ezer egiteko.

Gizonezkoa, 75 urte. 3 urte zaintzen

Testigantza: Denetarik egin dut nire amarekin, 22 urtetan egoera ezberdinak izan ditugu eta guztietan ni egon naiz berarekin. Depresioak ere izan ditu eta nik animatu egiten nuen, kalera irtetera derrigortzen nuen eta berak ez zuela bizi nahi esaten zidan. Ni beti gogor nengoen baina adinarekin fisikoki eta sikologikoki afektatu egin nau.

Emakumezkoa, 53 urte. 22 urte zaintzen 3.3.3.3. Zaintza lanetan emandako denbora Zaintzaileek mendeko pertsona zaintzen diharduten denborari dagokionez, kasuen artean ezberdintasun nabariak antzematen dira. Bataz beste emakume zaintzaileak 8 urte eman dituzte mendeko pertsona zaintzen (zaintzen urte gehien eman dituen emakumea 24 urte aritu da lan honetan eta denbora gutxien egin duenak 3 hilabete). Gizonezkoen kasuan zaintzen bataz beste emandako urte kopurua 5ekoa da, denbora gehien daramanak 11 urte egin dituelarik lan honetaz arduratzen eta gutxien daramanak 3 urte. Ondoren zaintzaileek zaintzen ematen duten ordu kopurua aztertuko dugu. Horretarako 3 aldi ezberdindu ditugu: astelehenetik ostiralera emandako ordu kopurua, asteburuetan emandakoa eta oporraldietan emandakoa. Hauetaz gain, gauetan egin beharreko jaikialdi kopurua zaintza lanak suposatzen duen lan zamaren erakusgarria izanik, honen inguruan egindako galderaren emaitzak aurkezten dira. Ordu kopuruari dagokionez, gizon eta emakume zaintzaileen datuak bereizten dira, egon litezkeen ezberdintasunak agerian uzteko.


71

Emakumezko zaintzaileak zaintza lanetan emandako ordu kopurua:

15. Taula: Elkarrizketatutako emakumeak egunean zaintza lanetan emandako ordu kopurua

ASTELEHENETIK OSTIRALERA ASTEBURUETAN OPORRALDIETAN 7,82 ordu 7,29 ordu 8,41 ordu

Goiko taulan agertutako datuek emakume zaintzaileek bataz beste zaintza lanetan emandako ordu kopurua erakusten dute baina zaintzaile bakoitzak zaintza lanetan emandako ordu kopuruen artean ezberdintasun nabariak agertzen dira, ezberdintasun hauek mendeko pertsonaren bizilekuarekin eta senitartekoen artean eman litekeen zaintza lanaren banaketarekin loturik daudelarik (mendeko pertsona egoitza batean izateak erabat baldintzatzen du zaintza lanetan aritutako ordu kopurua…). Elkarrizketatutako emakumeek gauetan egin beharreko jaikialdiei dagokienez, ondoko grafikoan emakume zaintzaileek egindako jaikialdien inguruko informazioa azaltzen da. Zaintza lanetan emandako ordu kopuruarekin gertatzen den bezala, gauetan egindako jaikialdi kopurua zenbait faktoreen menpe dago (zaindutako pertsonaren bizilekua, zaintza lanaren banaketa...).

30. Grafikoa: Emakume zaintzaileek gauetan egindako jaikialdi kopurua

GAUETAN EGINDAKO JAIKIALDI KOPURUA

5,9% 5,9%

29,4%58,8%

Gauero behin bainogehiagotan

Astean behin bainogehiagotan

Oso gutxitan

Inoiz ez

Gizonezko zaintzaileak zaintza lanetan emandako ordu kopurua:

16. Taula: Elkarrizketatutako gizonezkoak egunean zaintza lanetan emandako ordu kopurua

ASTELEHENETIK OSTIRALERA ASTEBURUETAN OPORRALDIETAN 8,00 ordu 7,00 ordu 8,00 ordu

Gizonezko zaintzaileak zaintza lanetan ematen duten ordu kopuruari dagokionez eta emakumezkoek ematen dutenarekin alderatuta ezberdintasun nabaririk ez dagoela ikusten dugu. Gauetan egin beharreko jaikialdiei dagokionez gauero behin baino gehiagotan jaiki beharrean aurkitzen den gizonezko zaintzailea elkarrizketatu dugu, gainontzeko 3 kasuetan astean behin, oso gutxitan eta inoiz jaikitzen diren gizonezkoak identifikatu dira (azken honek zaintzen duen mendeko pertsona zaharren egoitza batean dago). 3.3.3.4. Zaintza lana egiteko hartutako neurriak Zaintza lanaz arduratzeko hartu beharreko neurriei dagokienez, ondorengo taulan zaintzaileen lan egoera kontutan hartuta, eskuratutako datuak aztertzen dira:


72

17. Taula: Zaintza lanaz arduratzeko hartu beharreko neurriak

Hartutako neurriak

Lan Egoera

Lan ordutegiak aldatu

Enplegua utzi

Enplegua bilatzeari uko egin

Ez du horrelako neurririk hartu

GUZTIRA

Emakumezkoak 2 5 1 9 17 Gizonezkoak 0 1 1 2 4 GUZTIRA 2 6 2 11 21 “Ez du horrelako neurririk hartu” erantzun dutenek ez daukate soldatapeko lanik eta hauetako kasu bitan familiako beste kide batzuek lan ordutegiak aldatu behar izan dituzte zaintza lanaz arduratzeko. Testigantza: Nik pentsatu dut lana uztea zaintzaz arduratzeko, baina urte gutxi gelditzen zaizkit gutxieneko kotizaziora iristeko eta utziz gero eskubidea galduko nuen. Testigantza: Ez utzi lana, deskonektatzeko balio dizu eta zure etorkizunean diru sarrera bat izango duzu.

Deialdi irekia, eztabaida taldea Testigantza: Nik lana utzi nuen nire senarra gaixo jarri zenean, orain ama zaintzen nabil… horrelako egoera batetan ezinezkoa da lana etxetik kanpo egitea.

Emakumezkoa, 66 urte. 14 urte zaintzen

Testigantza: Lehendabiziko urtean lana egiten nuen etxetik kanpo, baina utzi egin behar izan nuen, ez nintzen inoiz ordurako iristen eta guztiz estresatuta nengoen, ez nintzen inora iristen. Nire ustez hutsune legal eta sozial bat dago gai honekiko: derrigortasunak markatuta daude (zergen ordainketa, jarrera egokiak…) baina eskubideak ez… honen aurrean erakundeek eskuak garbitzen dituzte, izugarrizko hipokresia dago…


Testigantza: Etxeko enpresan lan egiten nuen, baina gutxika gutxika lana utzi behar izan dut. Hasieran ordu batzuk falta nintzen, gero egun batzuk… eta orain egun osoa nago zaintzen… horrela ezin da lanik egin. Bera nirekin haserretzen denean bere dirutik bizi naizela dio eta hori iraingarria da niretzat.


Testigantza: Lana utzi nuen eta orain etxetik kanpo lana egiteak ondo egiten zidala konturatzen naiz, beste gauza batzuk nituen buruan eta hori ona zen niretzat.



73

3.3.4. Zaintza lanaren ardura eta laguntza sare informalak 3.3.4.1. Senitartekoen laguntza sareak Laguntza sare informalei dagokienez eta familiako beste kide batzuek eskainitako laguntza aztertzerakoan zaintzaile gehienek laguntza jasotzen dutela ikus genezake.

18. Taula: Senitartekoen laguntza sareak

SEXUA Laguntza jasotzen dutenak

Laguntzarik jasotzen ez dutenak

GUZTIRA

Emakumezkoa 14 3 17 Gizonezkoa 3 1 4 GUZTIRA 17 4 21 Laguntza eskaintzen dutenei dagokienez eta hauek elkarrizketatutako emakumezko zaintzaileekin daukaten senidetasun maila aztertzerakoan kasu gehienetan jasotzen duten laguntza beraien neba arrebengandik jasotzen dutela ikus genezake. Hauetako kasu gehienetan (%71,43) mendeko pertsona emakumezko zaintzailearen ama da, gainontzeko kasuetan mendeko pertsona zaintzailearen neba edo osaba da. Alabaren laguntza jasotzen duten emakumezko zaintzaile gehienek gutxitasunen bat daukan semea edo alaba zaintzen dute. Semearen eta amaren laguntza jasotzen duten emakumezko zaintzaileek mendekoarekin daukaten senidetasunari dagokionez, kasu guztietan senarra da zaintzen duten pertsona. Senarraren laguntza jasotzen dutenek beraien amaginarreba zaintzen dute kasu gehienetan, gainontzeko kasuan alabaz arduratzen dira. Beste batzuk aukeraren barruan izebaren eta lehengusu lehengusinen laguntza jasotzen duten emakumezko zaintzaileak biltzen dira. Testigantza: Zaintza lana ahizpen artean ez bagenu banatu ezingo zen egoera hau jasan. Erabaki guztiak gure artean hartu ditugu eta horrek nolabaiteko lasaitasuna ematen dizu.

Emakumea, 59 urte. 16 urte zaintzen

31. Grafikoa: Emakumezko zaintzaileen familia arteko laguntza sareak

30,4%

21,7%

4,3%

13,0%

4,3%

13,0% 13,0%

0%

10%

20%

30%

40%

FAMILIA ARTEKO LAGUNTZA SAREAKNeba arrebak

Alaba

Semea

Senarra

Ama

Beste batzuk

Ez du laguntzarikjasotzen

Testigantza: Guk ama zaindu genuen etxean, anaia bi eta ahizpa bi ginen eta lauron artean banatu genuen lana, mutilek ere berdin berdin zaintzen zuten ama, guk argi geneukan horrela izan behar zela.


74

Testigantza: Ni prest nago nire amaginarreba zaintzen laguntzeko, baina ardura nire senarrarena dela uste dut; bere ama da. Kasu batzuk ezagutzen ditut emazteak amaginarreba zaintzen duena eta senarra kalean dabilena bere lagunekin, hori oso injustua da. Testigantza: Inor ez da bolondres aurkezten zaintzeko, nire ustez planteatu egin behar da familiako kide guztien aurrean: “hemen arazo hau dago eta guztion artean konpondu behar dugu”. Testigantza: Emakume asko nagusitzen direnean beraien alabak zaindu egin behar dutela uste dute. Nik borroka handiena nire amarekin izan nuen nire neba bera zaintzera joaten zelako; nire amaren iritziz hori nire ardura zen emakumea nintzelako eta nire neba ez zen bera zaintzera joan behar. Horrek arazoak izatera eraman gintuen, niretzat oso gogorra zen nire amarekin eztabaida hori izatea.

UXU talde feminista, eztabaida taldea Testigantza: Nik ezagutzen dut 6 anai arrebako familia bat. Amaren zaintzaz alaba bat arduratzen da, anaiei amaz arduratzea tokatzen zaienean beraien emazteak bidaltzen dituzte. Hori izugarria da! Lan hau gogorra da guztiontzat, gizon eta emakumeentzat! Testigantza: Gizonezkoek beste gaitasun bat dutela uste dut: gai dira deskonektatzeko eta beraien ordu libreak behar dituztela ikusteko. Emakumezkoak aldiz ez gara gai horretarako, kulpa sentitzen dugu eta lan guztia guk egin behar dugula uste dugu. Horrek matxakatu egiten gaitu. Testigantza: Zentzu horretan ikasi egin beharko genuke gizonengandik. Mentalidade hori izatea lortu behar dugu, baina zaila da horrekin apurtzea.

Minbiziaren aurkako elkartea, eztabaida tailerra Gizonezko zaintzaileek familiako beste kideengandik jasotako laguntzari dagokionez, ama zaintzen duten zaintzaile birek beraien neba arreben laguntza jasotzen dutela baieztatzen dute, beste batek iloba baten laguntza jasotzen du eta emaztea zaintzen duen gizonezkoak ez du laguntzarik jasotzen. Familiartean egiten den zaintzaren banaketak (eta zenbait kasutan banaketa ezak) tentsio ugari sortzen ditu: Testigantza: Nire anaia etxera etortzen zen bere umeekin ama “bisitatzera”, monumentu bat bisitatuko balu bezala portatzen zen. Egun batean amaren zaintza banatu egin behar genuela eta bere jarrera aldatu behar zuela esan nion; ezin zen ama ikustera etorri oporretan Egiptoko piramideak bisitatzen diren jarrera berdinarekin! Amaren beharrak ezagutzen zituen baina egongo ez balira bezala jarduten zuen. Bera nirekin haserretu zen eta ez da gehiago etorri, ia urtebete pasa da ordundik eta ez da agertzeko gai izan.

Gizonezkoa, 59 urte. 3 urte zaintzen Testigantza: Nire ahizpa kanpoan bizi da, hilean behin etortzen da gutxienez, nire anaia hurbilago bizi da baina ez da kargotzen, ez da asko etortzen… nik uste dut urduri jartzen dela, ez dakiela amarekin nola jokatu…

Gizonezkoa, 59 urte. 4 urte zaintzen Bere ama da baina nire senarrak ez du garbitzen, erreparoa ematen dio, amaginarreba 3 hiletan zehar ohean egon zen eta nik egin nion guztia; senarra umeetaz arduratzen zen eta amarekin egoten zen, baina amaren garbiketa nire lana zen.



75

Laguntza honek suposatzen duen ordu kopurua aztertzeko ondoko taulan agertzen diren datuak aztertuko ditugu:

19. Taula: Zaintzaileek jasotako laguntzaren ordu kopurua

Egunean 1-3 ordu bitartean



Laguntza oso puntuala da

EMAKUMEZKOAK 7 3 1 3 GIZONEZKOAK 0 0 0 3

3.3.5. Zaintza lanaren balorazioa eta errekonozimendua 3.3.5.1. Derrigortasunaren ideia Zaintzaren lana gehienetan emakumeen esku gelditzen denaren baieztapena elkarrizketa eta eztabaida taldeetan aipatu izan da. Honen aurrean emakumeek dituzten jarrerak ezberdinak dira, errealitate hau kuestionatzen duten emakumezkoak geroz eta gehiago direlarik. Testigantza: Heziketa da derrigortzen gaituena zaintza lanak egiten... emakumea hezi da zaintzailea izateko, eta gainera borondatezkoa izateko. Gizonezkoa etxetik kanpoko lanaz arduratzeko hezi dute. Jasotako heziketak mugatzen gaitu. Testigantza: Oraindik ere ezberdintasun hori mantentzen da, derrigortasuna emakumeek gehiago bizi dugu.

Boga Boga emakume taldeko eztabaida taldea Testigantza: Derrigortasun hori emakumeak bizi dugu, gizonezkoek ez. Hau arau bat bezala bizi da, urteetan zehar horrela izan da eta gizartea ez dago aldatzeko prest. Testigantza: Nik horrela bizi nuen, emakumea nintzelako derrigortuta nengoela ikusten nuen eta horrek piztu egiten ninduen, niretzat oso gogorra zen eta egoera horretan ezin duzu inorekin konpartitu. Nire ustez guzti honen atzetik interes asko daude, emakumeek gizartea funtzionatzeko lan asko dohainik egiten dute eta hori mantentzea komenigarria da sistemak iraun dezan.

UXU talde feminista, eztabaida taldea Testigantza: Ezberdintasun handiak daude zaintzailearen sexuaren arabera, emakumezkoei ez zaigu baloratzen zaintza lana naturala ikusten delako lan hau guk egitea; berriz, gizonezkoa zaintzen ikustean “zelako gixon famau” esaten dugu. Testigantza: Emakumezkoak hor txarto egiten dugu, gu baikara gizonezkoen lana larregi baloratzen dugunak; emakumezko batek egindakoan ez diogu balorerik ematen, egiten ez duenean kritikatu egiten dugu; baina gizonezkoak egiten duenean altare baten jartzen dugu eta egiten ez duenean normaltzat jotzen dugu. Ez gara justuak!

Gorabide, eztabaida taldea Testigantza: Nik nire amaginarreba zaindu nuen eta aldi berean nire inguruan ama zaintzen zuten bi gizonezko zeuden. Kasu bietan bakoitzak 3 zaintzaile zituen eta ni bakarrik nengoen; ezin nuen inoren esku utzi emakume haren zaintza, nik hartu


76

nuen arduradun papera eta naiz eta itota egon lana ondo egin behar nuela uste nuen eta hori egiteko bide bakarra ni bertan egotea zela. Egun guztian beragan pentsatzen nengoen, ezin nuen beste ezer egin. Testigantza: Etxetik kanpo lanik ez egiteak erraztu egiten du emakumeek duten derrigortasunaren ideia hori; gu izan gara etxeko arduradunak eta nagusien zaintza ere etxeko lan bezala ikusten dugu. Testigantza: Bai, baina etxetik kanpo lanean ari diren emakumeekin ere gertatzen da hori, agian gutxiago baina gertatzen da. Orain etxean eta etxetik kanpo egin behar dugu lan, ardura guztia gure gain dago eta hori eramangaitza da. Emakumeak etxetik kanpo lanean hasi aurretik gizonezkoek etxeko lanetaz arduratzeko konpromisoa hartu behar zuten, baina hori ez da gertatu eta orain lan bikoitza egin behar dugu.

Minbiziaren aurkako elkartea, eztabaida taldea 3.3.5.2. Mendeko pertsonek zaintza lanaz egindako balorazioa Eztabaida taldeetan eta elkarrizketetan parte hartutako pertsonek bat egin dute zaintza lanaren zailtasunaren zati garrantzitsu bat mendekoarekin sortutako harremanak baldintzatzen duela esaterakoan. Testigantza: Hasieran oso gogorra zen, bera oso haserre zegoen nirekin, ez zuen onartzen gertatutakoa eta niri garrasiak egiten zizkidan; nire alabari ordea tratu oso ona ematen zion baina bera gutxiago etortzen zen… nik negar asko egin nuen hasieran, berak kapritxo pila bat zituen eta ni ezin igarrita ibiltzen nintzen… txarto tratatzen ninduen…oso gogorra zen.

Emakumea, 78 urte. 2 urte zaintzen Testigantza: Nire amaginarrebak txarto tratatzen ninduen, egun guztian ni iraintzen zegoen, matxakatzen. Nire semeek berriz ere bere alabarekin bidali behar nuela esaten zidaten, baina nik ez nuen nahi, ez da pakete bat atzera aurrera erabiltzeko. Azkenean egoitzara eraman genuen, nik ondo zaintzen dutela ikusten dut eta horrek lasaitasuna ematen dit. Nahiz eta bera txarto portatu nirekin nik bera ondo zaintzea nahi dut.

Emakumezkoa, 61 urte. Urtebete zaintzen Testigantza: Amorrua hartu dit, bere ustez egiten dudan guztia txarto dago. Ez du bere umore eskasa kontrolatzen eta nire aurka jartzen da beti. Nire ustez depresio bat dauka baina azkenean nik ere izatea lortuko du; azkenengoz egoitzara joan beharko zela esan nion, nik ezin nuela gehiago; berak ertzaintzak atera beharko zuela etxetik erantzun zidan. Nik beti pentsatu izan dut berak ni baino gehiago balio zuela, azkarragoa zela… horrek ere asko baldintzatzen nau.

Emakumezkoa, 66 urte. 15 urte zaintzen Testigantza: Nik ez dut uste lan hau baloratzen denik, zaintzen ari diren emakume gehienek ere ez dute baloratzen; kasu batzutan mendeko pertsonak ere ez du baloratzen berarekin egiten ari diren lana. Testigantza: Guk nire ahizpa zaindu genuen eta bere jarrerak zaintza lana errazten zigun, oso modu naturalean bizi zuen bere gaixotasuna eta gurekin hitz asko egiten zuen, oso gogorra izan zen baina berak lagundu zigun gaixoaldia eramaten.

UXU talde feminista, eztabaida taldea


77

Testigantza: Izugarrizko mesfidantza hartzen dute nagusiak direnean, diruarekin, edozein aldaketaren aurrean… dena da oztopoa eta zailtasuna beraientzat. Testigantza: Zenbat emakume daude depresioekin?? Zenbat? Egoera batzuk gogorregiak dira… jasanezinak. Testigantza: Beraien etxeetan beraiek dira guztiaren jaun eta jabe, beraiek esaten duten moduan egin behar dira gauzak, beraiek nagusi izaten jarraitu nahi dute eta ez dira konturatzen jadanik ez dituztela lehen zituzten gaitasunak, prozesu hori zaila egiten zaie. Testigantza: Gaixoaren jarrerak ere asko baldintzatzen du zaintzailearen egoera, gaixoa ona bada errazagoa da eramatea, egindakoa eskertzen badizu hobeto eramaten duzu.

Eztabaida talde irekia 3.3.5.3. Erakunde publikoen errekonozimendu falta Eztabaida taldeetan eta elkarrizketetan erakunde publikoek familiartean eta sare informalean egindako zaintza lana baloratzen ez dutenaren pertzepzioa da nagusi, kasu gehienetan hauen partetik interes falta salatzen dutelarik. Testigantza: Nik uste dut inoiz ez dela emakumeen zaintza lana baloratuko, gure sasoikoarena gutxienez ez, beti izango da emakumeen lana eta horrela onartzen da. Testigantza: Zaintza lanak ez daude bat ere ez baloratuta. Nik 6 seme- alabak eduki nituen eta alarguna gelditu nintzanean ez zidaten pentsioa eman nahi gizarte segurantzari ez niolako kotizatu. Argi dago zer baloratzen den gehiago.Zure beharrak albo batera lagatzen dituzu eta gero eskuak garbitzen dituzte.

Boga Boga emakume taldea, eztabaida taldea Testigantza: Gu talde bezala kasu konkretu bat azaltzera etorri ginen udaletxera, orain dela urte batzuk gertatu zen baina gogoratzen naizen bakoitzean haserretu egiten naiz. Mesedeak eskatzera etorriko bagina bezala tratatu gintuzten. Batzordera etorri ginen kasu oso grabe bat azaltzeko, laguntza urgentea behar zuen kasu bat; bertan zegoen politikari batek ume horrentzat zerbitzuak eskatzen genituela baina bere aitak oso lasai egunero kafea taberna baten hartzen zuela esan zigun. Ume gutxituen aitak kafea hartzeko eskubiderik izango ez balu bezala!! Nik ez diot inori kalterik opatzen, baina batzorde hartan jarrera hori agertu zutenei horrelako ume bat izatea zer den jakin beharko luketela esan nien. Testigantza: Abandonatuta gaude, oraindik ere gutxitasunen bat daukatenak ez dira kontutan hartzen.

Gorabide elkartea, eztabaida taldea Testigantza: Lana utzi nuen eta ekonomikoki estutasun handiak pasatu ditut, udaletxera joan nintzen laguntza ekonomiko bat eskatzera eta ez zidaten eman; pila bat kostatu zitzaidan laguntza eskatzea eta nirekin izan zuten jarrera ez zen batere egokia izan, lana bilatu behar nuela esan zidaten, laguntza eskatzea niretzat erosoena zela… horrek asko mindu ninduen. Nik lana utzi nuen nire ama eta aita zaintzea erabaki nuelako; hiru hiletan zehar ama eta aita zaindu nituen, bakoitza ohe baten zegoen… ezin nuen sinistu! Nork erabakitzen du dirulaguntzak zeini eman?



78

3.3.6. Zaintzaileen osasuna

Emakumezko zaintzaileek beraien osasun egoeraren inguruan duten pertzepzioa 32. grafikoan laburbiltzen da. Gehienek “hala moduzko” osasuna dutela diote (%41,18ak), “txarra” eta “oso txarra” dutenen kopurua %17,65 eta %5,88koa delarik. Elkarrizketatutako emakumezko gehienek estresa, eta min muskularrak dituztela diote, honen arrazoi nagusia egindako zaintza lanetan dagoela onartzen dutelarik.

32. Grafikoa: Emakumezko zaintzaileek beraien osasunaz duten iritzia

EMAKUMEZKO ZAINTZAILEEK BERAIEN OSASUN-EGOERARI BURUZ DUTEN IRITZIA

35,29%

41,18%

17,65%5,88%

Ona

Hala moduzkoa

Txarra

Oso txarra

Gizonezko zaintzaileen kasuan ere zaintza lanak hauen osasunean eragindako kalteak nabariak dira, elkarrizketatuetako hiruk beraien osasuna “hala moduzkoa” dela diotelarik eta beste batek “oso txarra”. Gizonezkoen artean ere estresa eta min muskularrak dira gehien aipatzen diren arazoak. Testigantza: Nire beldurra ahizpen bati zerbait gertatzea zen, gure gorputzak mintzen hasi ziren, estresaturik geunden… ospitalera ostera bat baino gehiago egin behar izan dugu: estresa dela, tentsio arazoak…

Emakumea, 59 urte. 16 urte zaintzen Testigantza: Ez dut gorputza makal sentitzen baina asko nekatzen naiz, sortzen dituen egoerak eta tentsioak jasanezinak dira batzutan, oso gogorrak. Horrek gehiago nekatzen nau… Gustuko nituen gauzak egiteari utzi behar izan diot, nire ardura eta zeregin bakarra bera zaintzea da.

Gizonezkoa, 75 urte. 3 urte zaintzen Testigantza: Nik %60ko gaigabezia daukat deklaratuta, osasun arazo larriak ditut eta nire amaren zaintzak ez dit batere lagundu hori hobetzen. Nire adina ere arriskutsua da eta zaindu beharra daukat, igarri egiten dut… baina holako egoeratan zaila da.

Emakumezkoa, 53 urte. 22 urte zaintzen Testigantza: Orain tratamentuan nago, depresio gogor bat daukat eta nik uste dut nire amarenak zerikusi handia daukala, bera horrela ikustea, horrela bukatzeko beldurra daukat, daukan gaixoa hareditarioa izan daiteke eta horrek ikara izugarria ematen dit.



79

Zaintzaileek beraien burua zaintzen emandako ordu kopurua Elkarrizketatutako emakumezkoek bataz beste beraien osasunari eskaintzen dioten ordu kopuruari dagokionez, astean 6 ordukoa da; kasuen %11,8ak emakumezko zaintzaileek beraien buruari eskaintzeko denborarik ez dutela baieztatzen dute. Beraien burua zaintzeko gehien egiten duten jarduera ibiltzea da, gehienek ikastaroak egiteko eta aisialdi jardueretara joateko (zinea, antzerkia…) denborarik ez dutela baieztatzen dutelarik. Gizonezkoen kasuan, 4 elkarrizketatuek batazbeste astean 9 ordu hartzen dituzte beraien burua zaintzeko; lagunekin irtetea eta hobby ezberdinak gauzatzea direlarik jarduera nagusiak. Testigantza: Zure burua uzten duzu, zure lehentasun bakarra ama zaintzea bihurtzen da, bere ongizatea bilatzea, nahiz eta horretarako zureaz ahaztu behar. Sarritan dutxatzeko denbora bilatzea ere zaila egiten zait.

Gizonezkoa, 59 urte. 3 urte zaintzen Zerbitzu profesionalen erabileraren eta ohiko zaintzaileak bere burua zaintzeko hartzen dituen ordu kopuruaren artean harreman zuzena dago; batez ere mendeko pertsona egoitzan ingresatuta dagoenean (kasu hauetan, zaintzaileak ordu gehiago dauzka bere buruari arreta eskaintzeko). Testigantza: Egoitzan dagoenetik bizitza asko aldatu zait, orain kalera irteteko aukera daukat, hasieran soilik ostiraletan irteten nintzen kalera eta horrek ito egiten ninduen.

Emakumezkoa, 49 urte. 6 urte zaintzen Testigantza: Ni ez naiz inoiz kalera irteten, ez daukat ezertarako denborarik, baina urtean behin astebete oporretara joaten naiz bakarrik eta noizean behin, gehiago ezin dudanean asteburua nire lagun baten etxean pasatzen dut; nire ahizpei deitzen diet eta beraiek arduratzen dira horretaz.


Zaintza lanak zaintzaileengan izan dituen eragin ezezkorren inguruan galdetzerakoan, eremu laboralean dituen eraginak dira gehien aipatzen direnak (gizonezko eta emakumezkoen kasuan). Estresa eta depresioa ere elkarrizketatu gehienen artean bizitako ondorio kaltegarrien artean dago.

3.3.7. Zaintzaileek zaintza lanaren inguruan duten pertzepzioa

Pertsona bakoitzak zaintza lana modu ezberdinean bizi duenaren ideia argi gelditu da ikerketa guztian zehar. Aipatu den bezala, zaintza lanaren inguruan duten pertzepzioa faktore ugarik baldintzatzen dute: Mendeko pertsonarekin harremana, zaintza lana aukeraua izan bada, jasotako laguntza, lanaren banaketa familiaren artean, mendekotasun egoeraren ezaugarriak… Ondoren elkarrizketa eta eztabaida taldeetan bildutako iritzi eta esperientzia ezberdinak aurkezten dira: Zaintza lanak zaintzaileengan dituen eragin baikorren artean, zaindutako pertsonarekin sortutako harreman berezia da gehien aipatzen dena: Testigantza: Gauza positiboak ere badaude, zaindutako pertsonarekin harreman oso berezia sortzen da, bai fisikoa eta bai afektiboa. Nahiz eta zaindutako pertsonaren egoera txartzen joan eta bere lehengo izatea galdu beste erabateko harremana sortzen da… zaila da azaltzeko.



80

Testigantza: Ni ondo sentitzen naiz zaintzen dudanean, batzutan bere tokian jartzen naiz eta nik ere nahiko nuke baten batek ni maitasunez zaintzea. Berak eskertu egiten dit egindako lana, ondo tratatzen nau eta horrek erraztu egiten du nire lana.

Emakumezkoa, 60 urte, 4 urte zaintzen Baina egoera honetatik ezer onik atera ez duten pertsonak ere asko dira, bizi izan dituzten esperientziak sufrimenduz gogoratzen dituztenak: Testigantza: Egoera honek ez dit ezer baikorrik eskaini, guztia izan da txarra niretzat, nire ama galdu dut, osasuna galdu dut, bizi kalitatea… dena izan da ezkorra.

Gizonezkoa, 59 urte. 4 urte zaintzen Testigantza: Nire kasuan ez dut ezer onik atera egoera honetatik, orain bizitzaren gogortasuna zer den ikasi dut, baina ez dut uste hori ona denik.


3.4. MENDEKOTASUNARI AURRE EGITEKO ZERBITZU

PROFESIONALAK

3.4.1. Ondarroako zerbitzu publikoen deskripzioa

Atal honetan Ondarroako udalerrian eskaintzen diren zerbitzu publikoen ezaugarriak azalduko dira:

20. taula: Ondarroako zerbitzu publikoak

ZERBITZUAK Plaza kopurua Ordutegia Zein egunetan 3.adineko egoitza

54 24 Ordu Egunero

EELZ 53 8:00-14:30 Astelehenetik ostiralera

Telelaguntza 13 24 ordu Egunero Gorabide eguneko zentroa

15 9:30-17:30 Astelehenetik ostiralera

3.4.1.1. Hirugarren adineko egoitza: Artibai Egoitza 1990.urtean inauguratu zen. Izaera publikoa dauka eta zentroaren jabetza eta kudeaketa Udalaren esku daude. Egoitzako 54 plazak 3 kategoria ezberdinetan daude banatuta:

1. 16 plaza: Foru Aldundia: 63/2001 Foru Dekretuaren arabera araututa. Dekretu honen arabera plazaren kostua Bizkaiko Foru Aldundiak eta onuradunak ordainduko dute, honek eskuko dituen bitarteko ekonomikoen arabera. Onuradunen per capita ondarea 24000€koa bada, kopuru horrekin egoitzazko gizarte zerbitzuko plazaren kostu osoa ordaindu beharko du eta urtean 3000€ gordeko ditu berak erabiltzeko. Kopuru hori agortutakoan onuradunak per capita sarrera garbien %85 ordainduko du, aparteko ordainsariak barne; gainontzeko kostua Bizkaiko Foru Aldundiak hartuko du bere gain. Laguntza hauek 2005.urtean ondoren azaltzen diren dekretuek ordezkatu zuten (laguntza


81

hau jasotzen zuten onuradunak mantentzen dira baina ez da berririk eskaintzen).

2. 6 plaza: Foru Aldundia: Foru Aldundia: 209/2005 eta 202/2005

Foru Dekretuak. Aipatutako Foru dekretuek besteren laguntza behar dutenen adinekoen egoitzen foru zerbitzu publikoa jasotzeko araubidea finkatzen dute, zerbitzu horretako egonaldi iraunkorrerako baldintzak eta prezio publikoaren zenbatekoa ezarriz. Dekretu hauen arabera, bitarteko ekonomikoez gain (40.000 eurokoa edo gutxiagokoa baldin bada, onuradunak baliabide ekonomikorik ez duela ulertuko da), higiezinen ondarea hartuko da kontutan (120.000 eurotik beherakoa bada, onuradunak baliabide ekonomikorik ez duela ulertuko da). Hau da, eskatzailearen higigarrien per capita ondarea 40.000 euro baino gehiago bada edota beraren higiezin ondare pertsonala 120.000 eurotik gorakoa bada ez ditu beteko foru zerbitzu publikoa erabili ahal izateko baldintzak.

3. 32 plaza: Ondarroako Udala: Zahar egoitzako zerbitzuei dagokion tasaren ordenantza arautzailearen bitartez arautzen dira plaza hauek. Eskatzaileak dituen bitarteko ekonomikoen eta higiezinen ondarearen arabera kalkulatuko da hauek ordaindu beharreko kopurua. Aurreko atalean azaldutako 6 plazekin gertatzen den moduan zorraren aitorpena aplikatzeko aukera dago. Ondarroako udaletxeak, baliabide ekonomikorik ez duten pertsonen zerbitzua eskuratzeko aukera bermatzen du; honen kostua bere gain hartzen duelarik.

2007ko apirilaren bukaerako datuen arabera, 34 emakumezko (4 egoiliar ez lagunduak eta 30 egoiliar lagunduak) eta 20 gizonezko (8 egoiliar ez lagunduak eta 12 egoiliar lagunduak) zeuden Artibai Egoitzan. Itxarote zerrendari dagokionez eta 2007koa apirileko datuen arabera 8 emakumek zerbitzuaren onuradun bihurtzeko eskabidea eginda zuten eta plazak eskuratzeko zain zeuden. Bajaren bat dagoenean eta kasu guztiak urgentzia maila altua dutela kontutan izanda, eskabidea egin den dataren araberako ordena jarraitzen da. Betebeharreko baldintzak, honako hauek dira:

• Adinekoa izatea: 65 urtetik gorako pertsonak, 60 urtetik gorako pentsiodunak eta egoera bereizietan 50 urtetik gorako pertsonak.

• Bizkaiko lurralde historikoan erroldatuta egotea, gutxienez, 3 urte

lehenagotik, eskabidea egiten denetik zenbatuta.

• Mendekotasunaren balorazioak egoitza zerbitzuaren beharra balioztatzea.

• Ekonomi baliabideak ez izatea plazaren kostu osoa ordaintzeko.

Baldintza hau diskriminazio positiborako neurri bezala aplikatzeko aukera dago.


82

Zerbitzu honetan lanean ari den pertsonalaren datuak ondoko taulan agertzen dira: • Udaletxeko langileak:

21.Taula: Egoitzako udal langileak

POSTUA LANGILE KOPURUA/SEXUA

ORDUTEGIA LANORDUA

Zuzendaria 1 Emakumezkoa 8:00-14:00 astelehenetik ostiralera eta 16:00-19:00 astelehen eta asteazkenetan

Lanordu osoa

Erizainak 3 Emakumezko 3 ordutegi ezberdin:

8:00-14:00 (astelehen, astearte, ostegun eta ostiraletan) eta 7:00-13:00 (asteazkenetan)

17:30-20:30 astelehenetik ostiralera

8:00- 12:30 eta 17:30-20:30 larunbat, igande eta jai egunetan

Lanorduaren %66,6a

Laguntzaileak 16 Emakumezko 1 Gizonezkoa

8 ordutegi ezberdin: 1. 6:00-10:30/19:00-22:00 2. 7:00-14:00 3. 14:00-20:30 4. 12:00-20:30 5. 22:00-6:00 6. 15:00-21:30 7. 7:00-10:30 8. 10:30- 15:00

Langile birek lanordu murriztua eskatu dute, gainontzekoak lanordu osoa daukate.

Sukaldariak 2 Emakumezko 7:45-13:15/ 18:30-20:00 Lanordu osoa

• Azpikontratazio bidezko langileak:

22. taula: Egoitzako azpikontratazio bidezko langileak

POSTUA LANGILE KOPURUA/SEXUA

ORDUTEGIA LANORDUA

Sukaldari laguntzaileak

2 Emakumezko 11:00-15:00/ 18:00-21:00 Lanordu osoa

Garbitokiko langilea

1 Emakumezkoa 7:10-14:00 Lanordu osoa

Garbitzaileak 5 Emakumezko 5 ordutegi ezberdin: 1. 7:10-13:00 2. 8:10-14:00 3. 9:10-15:00 4. 17:10-23:00 5. Beste langileen ordu libreak betetzeko

Lanordu osoa

Fisioterapeuta 1 Gizonezkoa 16:00-18:30 astelehenetik ostiralera

Lanordu murriztua

Animatzaileak 2 Emakumezko 10:00-13:00 astelehenetik ostiralera

Lanordu murriztua


83

Langile hauetaz gain Artibai Egoitzan honako zerbitzu hauek eskaintzen dira: Asteazkenetan Osakidetzako medikua egoten da 8:00etatik 10:00etara kontsulta pasatzen; Hilean behin podologa bat eta astean behin ile apaintzaile bat joaten dira (azken bi hauen zerbitzuak erabiltzaileek ordaintzen dituzte). Zerbitzuaren inguruko informazioa eskatzera hurbiltzen diren pertsonei dagokienez, orokorrean eskatzailearen senitartekoak (gehienetan emakumezkoak) eta batzutan interesdunak izaten direla azpimarratzen da Gizarte Zerbitzuetatik. Zerbitzuaren finantziazioari dagokionez, 2006.ekitaldiko datuak hartuko ditugu kontutan:

23. eta 24. taulak: Egoitzako gastuak eta sarrerak

3.4.1.2. Etxez etxeko laguntza zerbitzua:

Etxez etxeko laguntza zerbitzua eguneroko jarduerak egiteko arazoak dituzten pertsonei edo elkarbizitza-unitateei laguntzeko eskaintzen da. Honen ardura Amankomunazgoaren esku dago. Ondarroako udalerrian 15 dira etxez etxeko arreta zerbitzua eskaintzen duten langileak. Gehienez egunean ordu bi egiten dituzte onuradun bakoitzarekin eta zerbitzua ez da asteburuetan eta jai egunetan eskaintzen. Arreta zuzenerako ordutegia 8:00retatik 14:30ak artekoa da; nahiz eta modu berezian arratsaldez zerbitzua eskaini (datuak bildu ziren momentuan- 2007.urteko apirila- etxez etxeko laguntza zerbitzua arratsaldez jasotzen zuten bi onuradun zeuden). 2006.urtean 15.211 arreta ordu eskaini ziren 51 erabiltzaileen artean. 2007ko martxoko datuen arabera 36 emakume eta 17 gizonezkok jasotzen zuten etxez etxeko laguntza zerbitzua. Hauetatik 9 emakumezko eta 6 gizonezko bakarrik bizi dira. Gizarte zerbitzuak eskainitako datuen arabera, erabiltzaileetako 22rek mendekotasun maila handia daukate. Orokorrean eskakizun guztiak onartzen dira, baina kasu askotan zerbitzua eskatzen denetik jaso arte pasatzen den epea luzatu egiten da zerbitzuak berak dituen mugen ondorioz (langile kopurua, kasu berrietaz arduratzeko egin beharreko berrantolaketa…). Ondarroan eskaintzen den Etxez Etxeko Zerbitzuak suposatzen duen gastuari dagokionez, 2006. eta 2007.urteko datuak agertzen dira ondoko tauletan:

25.eta 26. taulak: EELZaren kostuak 2006 eta 2007.urteetan 2006an EELZko kostua Ondarroan 2007an EELZko kostua Ondarroan

GASTUAK EUROAK Pertsonala 634.166,97 Bestelako zerbitzuak 189.301,25 Mantenimendua eta hobekuntzak

226.221,10

Hornidurak 148.176,73 Beste hainbat gastu 6.800,27 GUZTIRA 1.204.666,32

SARRERAK EUROAK Foru Aldundiaren dirulaguntza

37.800,00

Foru Aldundiak onuradunei

535.594,89

Onuradunek ordaintzen dutena

301.185,87

Ondarroako Udala 330.085,56 GUZTIRA 1.204.666,32

ORDAINTZAILEA EUROAK Onuradunak 8.672,49 Bizkaiko Foru Aldundia 100.031,61 Udalak 215.819,76 GUZTIRA 325.419,38

ORDAINTZAILEA EUROAK Onuradunak 5.800,00 Bizkaiko Foru Aldundia 104.718,83 Udalak 228.277,47 GUZTIRA 338.796,30


84

Betebeharreko baldintzak, honako hauek dira:

• Eskabidea egin baino lehen, urte betez egotea erroldatuta zerbitzua jasoko den Lea Artibai Amankomunazgoko udalerriren baten.

• Zerbitzuaren onuradun bihurtzeko eguneroko bizitzako zereginetarako

erabateko ezintasuna edo partziala aitortu behar zaie eskatzaileei.

• Zerbitzua behar bezala erabiltzeko eragozpen izan daitekeen edo langileentzako arriskuak ekar ditzakeen egoeran ez egotea.

• Eskabidean eskatutako agiriak behar bezala betetzea eta aurkeztea.

3.4.1.3. Teleasistentzia zerbitzua Telelaguntza edo teleasistentzia zerbitzua 60 urtetik gorakoentzat eta ezintasunak dituzten edozein adineko pertsonentzako (adina, ezintasuna, gaixotasuna, isolamendua edo bestelako arrazoiengatik gizarte osasuneko arrisku egoeran daudenentzako) eskaintzen da. Zerbitzuaren kudeaketa Bizkaiko Foru Aldundiaren esku dago eta telefono eta komunikazio ekipamendu berezi baten bidez, erabiltzaileek arreta zentro batetako langileekin daude harremanetan. Zerbitzua, 202/2004 Foru dekretuaren arabera arautzen da. Zerbitzuaren ordainketa onuradunen sarrera ekonomikoen arabera kalkulatzen da, honek kubritzen ez duen kopurua Bizkaiko Foru Aldundiak ordaintzen duelarik. Ondarroan, 2007ko apirilaren datuen arabera 7 emakumezkok eta 6 gizonezkok erabiltzen zuten zerbitzua, hauetako 9 bakarrik bizi zirelarik. Betebeharreko baldintzak, honako hauek dira:

• Bizkaiko Lurralde Historikoko udalerri batean erroldatuta egotea eta bertan bizitzea eskabidea aurkezten denean eta gutxienez hiru urtez egun horren aurreko 10 urteetan.

• Europako Batasuneko kide den estatu bateko naziotasuna izatea.

• Adinaren, gaixotasun edo gaigabezia baten, bakardadearen, isolamenduaren

edo antzeko arrazoi baten ondorioz gizarte-osasuneko arriskuan egotea.

• Etxean telefono linea edukitzea.

• Telelaguntza ekipoa behar den bezala erabiltzeko gai izatea.

• Ekipo eta zerbitzuaren instalazio eta funtzionamendu egokirako onuradunaren etxera joaten diren langileei sartzen uzteko konpromisoa hartzea.

• Etxeko giltzak eurek adierazten duten pertsonari edo erakundeari emateko

konpromisoa hartzea, larrialdietan sartu ahal izateko.

• Onuradunek baimena eman beharko dute bere espedientea osatzen duten datu eta dokumentuak Eusko jaurlaritzako Herrizaingo Sailari (SOS Deiak), Osakidetzari eta, dagokionean, telelaguntzako zerbitzua garatzeko ardura dutenei lagatzeko.


85

Nahiz eta Ondarroan ez kokatu, ondoren azaltzen diren zentroek ( Gorabide eguneko zentroa, Gorabide Egoitza eta Lantegi Batuak laneratze zentroa) Ondarroarekin duten hurbiltasun geografikoa kontutan hartuz, hauen aipamen txiki bat eskaintzea egokitzat jo dugu:

• Plazakolako Gorabide Eguneko Zentroa Zentro hauen helburua laguntza pertsonal eta sozialeko programak sortu eta martxan jartzea da, erabiltzaileen (ezgaitu sikikoak) oinarrizko beharrizanak, nahiak eta interesak asetzeko. Plazakolako Eguneko Zentroak izaera publikoa du, baina honen kudeaketa Gorabide elkartearen esku dago. Astelehenetik ostiralera goizeko 9:30etik, arratsaldeko 17:30erarte eskaintzen du arreta eta guztira 15 erabiltzaileentzako tokia dauka. 15 hauetako 8 ondarrutarrak dira (6 emakumezko eta 2 gizonezko)

• Plazakolako Gorabide Egoitza Adimen urritasun larriren bat, muga funtzionalekin edo halakorik gabe, duten pertsonentzako 24 orduko erregimenean hartzen dituen egoitza da. Plazakolako egoitzak 19 plaza dauzka (erabiltzaile hauetako inor ez da ondarrutarra).

• Plazakolako Lantegi Batuak laneratze zentroa Plazakolako Lantegi Batuak-en helburuetako bat, nolabaiteko urritasuna duten pertsonei gizarteratzeko bidea erraztea da, orientazioa eta prestakuntza eskainiz, okupazio zentroetan eta enplegu zentro berezietan, lanpostu arrunta lortu arte. Plazakolako zentroan mota ezberdinetako muntaiak egiten dira. Enpresa pribatu gisa kudeatzen da nahiz eta Foru Aldundiarekin eta elkarte ezberdinekin akordioak izan. Lan ordutegiari dagokionez, urria eta maiatza bitartean astelehenetik ostegunera 7:45etik-13:00ak arte eta 13:45etik 17:00ak bitartean egiten dute lan; ostiraletan eta ekaina eta iraila bitartean ordutegia 7:00etatik-14:00ak artekoa da. Langileak zentroan bazkaltzen dute. Lanpostuei dagokienez bi kategoria ezberdinetan sailkatzen dira langileen gaitasunaren arabera:

• Zentro Okupazionala: Urritasun fisiko, mental eta psikologiko handien ondorioz lana normaltasunez gauzatzeko gaitasuna gutxituta duten pertsonentzat. Langile hauek ez dute lan kontraturik eta egindako lanaren truke diru ordain txiki bat jasotzen dute (eskupekoa).

Zentro okupazionalean 16 ondarrutar ari dira lanean: 10 gizonezko eta 6 emakumezko.

• Lanbide Zentro Berezia: Finkatutako gutxieneko lan errendimendura iristen

diren pertsonei eskainitako postuak dira. Lan kontratuak, Gizarte Segurantza eta langile hitzarmena dituzte.

Lanbide Zentro Berezian 22 ondarrutar ari dira lanean: 13 gizonezko eta 9 emakumezko.


86

3.4.2. Erakunde publikoei laguntza eskatzea

Ondoko grafikoan erakunde publikoei egindako zerbitzuen eskakizunen portzentaia azaltzen da. Grafikoan ikusten den bezala elkarrizketatutako zaintzaileen gehiengoak (%52, 38ak) ez du planteatu laguntza eskatzeko erakunde publikoetara jotzea.

33. taula: Erakunde publikoei laguntza eskatzea

ERAKUNDE PUBLIKOEI LAGUNTZA ESKATZEA

47,62%

52,38%

Bai

Ez

Laguntza eskatu ez dutenen %40ak zaintza lanaz arduratzeko baliabide nahikoak dituela (ekonomikoak eta giza baliabideak) argudiatzen du erabaki hau hartzerakoan; gainontzeko %60ak emandako arrazoiei dagokionez, zerbitzuen egokitasun eza (ordu gutxiegi edo espezializatu gabeko zerbitzuak) eta zerbitzu publikoak eskatzeko errezeloa argudiatzen dute. Testigantza: Ni baino txartuago dagoen jendearentzat dira zerbitzuak, nola joango naiz ni udaletxera laguntza eske??

Emakumezkoa, 50 urte. 7 urte zaintzen Testigantza: Nik ez dut laguntzarik eskatu nahi, azalpen larregi eman behar dira, ez dut nahi daukadana eta ez daukadana erakutsi, hori nire arazoa da: zorrak baldin baditut inork ez dauka zertan jakin eta dirua baldin badaukat irabazi egin dudalako izango da. Inork ez dauka zertan nire bizitzaren gauzetaz ezer jakin.

Emakumea, 78 urte. 2 urte zaintzen Testigantza: Hasieran ez genuen etxez etxeko laguntza eskatu beldur asko sartu zigutelako: pila bat galdera egingo zizkigutela esan ziguten eta horrek atzera bota gintuen, ez genekien nola jokatu… desinformazio asko dago zerbitzuen inguruan.

Gizonezkoa, 45 urte. 11 urte zaintzen Testigantza: Nik etxez etxeko zerbitzua eskatu nuen eta ez zidaten eman, egia esan nire gurasoei zerbitzu horren truke asko ordaindu behar zuten eta merkeagoa zen zerbitzua alor pribatua kontratatzea. Testigantza: Nik zerbitzua uda hasieran eskatu nuen eta etxez etxeko langile batzuk oporretan zeuden, ez zen bajarik egon eta orduan zain egon behar izan nintzen; azaroaren hasieran etorri zen gizarte laguntzailea nire etxera balorazioa egiteko eta zerbitzua jasotzen hasiko nintzela esan zidan; gau horretan bertan hil zen zaintzen nuen pertsona; beraz nire kasuan zerbitzuak ez dira nahikoak izan.

Eztabaida talde irekia


87

Zerbitzuak ez eskatzeko beste arrazoi nagusi bat, mendeko pertsonak jarritako oztopoak dira, sarritan hauek ez baitute onartzen beraien zaintzaz familiakoa ez den norbait arduratzea: Testigantza: Laguntza eskatu nahi izan nuen baina nire amak ez zidan utzi. Ez zuen nahi ni ez nintzen inork bera zaintzea, bera garbitzea, ikustea… Nik egoista bat zela esaten nion, ezin nintzela mugitu ere egin eta gaixo nengoela. Berak osatuko nintzela esaten zidan eta orduan berriz ere nik zainduko nuela… Izugarrizko borroka izan genuen baina azkenean ez nuen laguntzarik eskatu.

Emakumezkoa, 53 urte. 22 urte zaintzen Erakunde publikoetan laguntza eskatzea planteatu dutenen artean eta egindako eskakizunen egoerari dagokionez ondoko grafikoan eskuratutako datuak eskaintzen dira:

34. taula: Laguntza publikoen eskaeren izapidea

ESKAEREN IZAPIDEA

90%

10%

Onartuta

Itxarote zerrenda

Lortutako datuen arabera egindako eskakizunen %90a onartu egin da eta horrela eskatu duten zaintzaileek eta mendeko pertsona gehienek zerbitzu publikoa erabiltzeko aukera izan dute.

3.4.3. Zerbitzu publikoen balorazioa eta hauen kostu ekonomikoa Ondoren azaltzen den koadroan, zerbitzu publikoek bataz beste jasotako balorazioak eta hauek erabiltzaileengan eta hauen sendiengan sortarazten duten kostuak agertzen dira:

27.Taula: Erabilitako zerbitzuen ordu kopurua, balorazioa eta kostua

Zerbitzuak Asteko ordu kopurua

Kalitatearen balorazioa

Familiak bere gain hartutako hileroko kostua

EELZ 8,75 ordu 5,75 7,75 euro 3.adineko egoitza publikoa

168 ordu 8,5 995 euro

Zentro sikiatrikoa 168 ordu 6 0 euro Laneratze zentroa 40 ordu 7 0 euro Ondoren elkarrizketa eta eztabaida taldeen bitartez zerbitzu ezberdinen inguruan bildutako zenbait iritzi aurkezten dira:


88

ETXEZ ETXEKO LAGUNTZA ZERBITZUA: Etxez etxeko zerbitzua eskatu zuten elkarrizketatu guztiei onartu zaie zerbitzua. Honen bataz besteko kostua hileko 7,75 eurotakoa da (2 euro eta 25 euro bitartekoa). Balorazioari dagokionez, ordutegi murriztua da elkarrizketatuen artean zerbitzua baxu puntuatzeko arrazoi nagusia. Testigantza: Etxez etxeko laguntza eman zidaten baina eskaintzen zuten ordutegiak ez zituen nire beharrak betetzen, ez zitzaigun batere ondo etortzen ordutegi hura eta ezin zutela aldatu esan zidatenean zerbitzua uztea erabaki nuen.

Gizonezkoa, 59 urte. 3 urte zaintzen Testigantza: Etxez etxeko laguntza ez da etortzen gehien behar duzunean, jai egun eta asteburuetan bakarrik uzten zaituzte eta hori oso gogorra da. Gainera ordutegiak ere oso murritzak dira.

Gizonezkoa, 45 urte. 11 urte zaintzen Testigantza: Etxez etxeko laguntza eskatzerakoan denbora asko egon behar nintzela zain iruditu zitzaidan, baina zerbitzuarekin pozik nengoen: ordutegia nire beharretara egokitu zuten eta aspektu horretan pozik egon nintzen. Agian arazoa etxera etortzen zen pertsona sarritan aldatu zutela izan zen; nik ulertzen nuen baina nire amarentzat gogorra izan zen. Testigantza: Niri ez zidaten zerbitzua eskaini, beharren araberako aukeraketa egiten zutela esan zidaten udaletxean eta nire kasuan hobeagoa zela zerbitzua nire kabuz lortzea esan zidaten. Testigantza: Ni lanean aritu izan naiz etxez etxeko zerbitzuan eta kasu askotan erabiltzaileek eta beraien familiek neskameak izango bagina bezala tratatzen gintuzten: gu langileak ginen eta gure lana errespetatu beharrean batzuk exigitu egiten ziguten, “hau horrela garbitu behar duzu”… Askok etxeko garbitzailea dohainik izan nahi zuten, ez zitzaien ardura gaixoaren benetako beharra. Askorentzat interinak ginen, oso merke kobratzen zien interina. Ikastaroa egin genuen gure lana zein izan behar zen ikasteko baina etxeetara joaten zirenean ikastaroan ikasitakoak ez zuen balio. Testigantza: Nire ustez zerbitzua ez da justua guztiontzat, jende batek egunean ordu bi baino gehiago behar ditu eta hauei ez zaie eskaintzen behar dutena. Hori ez da justua ordu gutxiagorekin konponduko zen jendeak bezalako zerbitzua jasotzen baitute, beraien beharrak handiagoak direnean. Nire ustez etxez etxeko zerbitzuak pertsona nagusi batzuen beharrak betetzen ditu: mendekotasun fisikorik ez dutenak baina etxeko lan zehatz batzuk egitera iristen ez direnak, baina mendekotasun handia dutenentzat ez da benetako laguntza, arazoa ez zen konpontzen. Laguntza gehien behar dutenentzat ez da benetako laguntza.

Uxu talde feminista, eztabaida taldea Testigantza: Gaurregun udaletxeak eskaintzen duen etxez etxeko laguntza zerbitzuak ordutegi mugatuak dauzka, egunez etortzen dira bakarrik eta kasu askotan laguntza gehiago behar izaten da gutxitua ohera sartzerakoan; gauetan ni eta nire senarra gaude bakarrik eta urteak aurrera doazen heinean zailagoa da umea ohera sartzea.

Gorabide elkartea, eztabaida taldea


89

HIRUGARREN ADINEKO EGOITZA: Elkarrizketak burutzerakoan hirugarren adineko egoitzan sarrera eskatu zuen mendeko pertsona bat itxarote zerrendan zegoen, gainontzeko eskakizunak onartuak izan ziren. Bataz beste ordaindutako kopurua, 995 eurotakoa da (gutxienak 450 euro ordaintzen ditu hileko eta gehien ordaintzen duenak 1540 euro). Egoitzak jasotako balorazioa nahiko positiboa da, nahiz eta kasu batzutan pertsonal falta dagoela komentatu. Testigantza: Zaharren egoitzan sartzeko hilabete pila bat egon behar zara zain, horrek zerbitzua ez dela nahikoa erakusten du. Testigantza: Nire ustez premiak aztertu beharko lituzkete, kasu guztiak ez baitira berdinak. Gainera kasu batzuk urgentziazkoak izaten dira eta horrelako bat izanez gero zer egin behar duzu? Ondarroan plaza guztiak daude beteta eta ez dute pertsona gehiagorik onartzen. Testigantza: Horrelako kasu baten kanpoko egoitza batera joan beharko zinen, tokirik ez baldin badago ezin da ezer egin… horrela funtzionatzen dute.

Boga Boga emakume taldea, eztabaida taldea Testigantza: Egoitzan bera askoz lasaiago dago, 2 urte daroaz bertan… nire ustez egoitza ondo dago baina pertsonala falta da: nire ama lau aldiz egun osoan ohetik jaiki gabe egon da langileak falta zirelako. Egoitza oso ondo dago baina udaletxeak zerbait planteatu beharko luke. Nik bertan mediku bat zegoela uste nuen, gutxienez astean behin baino gehiagotan joan beharko zen. Erizain bat zegon baina egoitzaren kudeaketaz ere bera arduratzen zen, lan gehiegi zeukan.

Emakumezkoa, 49 urte. 6 urte zaintzen Testigantza: Nire ustez zaharren egoitzan gaixo eta behar ezberdinak dituen jendea nahasten dute eta hori ez da egokia: burutik ondo dagoenari ez dio onik egiten burua joanda daukan batekin egotea, maila ezberdinetako mendekotasuna daukaten pertsonak daude eta guztiak elkarrekin egoten dira, gela handi baten arratsalde osoa, hori penagarria da. Testigantza: Nire ustez langile gutxiegi daude zaharren egoitzan, jende gehiago behar da, gainezka daude lanaz eta horrek zerbitzuaren kalitatea jaistea dakar. Aktibitate gutxi egiten dituzte, nagusiek ordu asko dauzkate ezer egin gabe egoteko eta hori ez da ona. Baliabide falta dagoela uste dut.

UXU talde feminista, eztabaida taldea 3.adineko egoitzak zenbait elkarrizketatuen kasuan duen kostu altuak ere kexa ugari eragin ditu: Testigantza: Nire aita hil zenean anai arreben artean herentzia ez kobratzea erabaki genuen, ama bizirik zegoen eta jabego eta diru guztia bere izenean jarri genuen. Bera egoitzan sartzerakoan diru hori bere dirua bailitzan kontabilizatzen da, beraz, egoitza oso garestia da berarentzat. Nik ez dut ezer eskatzen baina gure amaren egoitza gure aitaren herentziarekin ari gara ordaintzen eta herentzia hori kobratu izan bagenu nire amak laguntzak jasoko zituen egoitza ordaintzeko.

Gizonezkoa, 59 urte. 4 urte zaintzen PLAZAKOLAKO EGUNEKO ZENTROA: Plazakolako eguneko zentroaren inguruan bildu dugun informazio gehiena, zerbitzuaren erabiltzaileen gurasoek eskaini digutena da. Hauek somatzen dituzten gabezien artean, daukan ordutegi murritza (asteburuetan ez da zerbitzurik eskaintzen) eta plaza kopuru baxua azpimarratzen dira.


90

Testigantza: Eguneko zentroarekin pozik gaude, baina guk ere arazo nagusia gauetan izaten dugu, nagusiak gara. Testigantza: Gure alaba Plazakolako eguneko zentrora joaten da, bertan 15 plaza daude, nahiz eta urgentzi bat izan, han ezin da beste inor sartu, plazak kubrituta daude eta 16.lagun batentzat ez dute lekurik; dirurik ez dagoela diote eta beste pertsona bat hartuz gero langile gehiago beharko zutela. Nik ez dakit baina zerbitzuaren hornidura dagoen beharrak finkatu beharko luke. Testigantza: Nire emaztea operatu egin behar zuten eta egun horretan ni ospitalean berarekin egoteko nire semea eguneko zentrotik ordu bete beranduago etortzea eskatu nuen. Autobusen ordutegiak ez baitzidaten beste modu batean konpontzeko aukerarik ematen. Eguneko zentroko arduradunekin hitz egin nuen eta eskakizuna hilabete aurretik egin behar nuela esan zidaten; egun bakarra zen baina azkenean taxi bat hartu eta semea etorri zenean etxean egotea lortu nuen.

Gorabide elkartea, eguneko zentroa Orokorrean Ondarroako zerbitzu publikoen inguruan bildutako iritziek, murritzegiak direnaren ideia azpimarratzen dute. Testigantza: Nik uste dut erakunde publikoak direla zerbitzuak eskaini behar dituztenak. Zerbitzuen eskaintza eskaerara moldatu behar da; etxez etxeko zerbitzuak ordu gehiago eskaini behar ditu, beste ordutegi batzuetan… eguneko zentroa sortu behar da… lan asko dago egiteko eta guztia oso astiro doa.

Gizonezkoa, 59 urte. 4 urte zaintzen Testigantza: Nire ustez zerbitzuak ez dira ondo planteatzen, jendeak ez daki zer diren errealitatean; ez daude espezializaturik eta horrek mugak ditu: bakoitzaren beharrak ezberdinak dira eta ezberdintasun horrek ez dira kontutan hartzen. Testigantza: Nire ustez herrian dauden zerbitzuak ez dira nahikoak. Etxez etxeko laguntzari dagokionez argi dago kasu batzuetan ez dela iristen oinarrizko beharrak betetzera: bakarrik bizi diren pertsonen kasuan egunean ordu biko laguntza ez da nahikoa. Egoitzan lanean ari diren langileak ere oso lanpetuta dabiltza, jarrera ona dute baina ez dira iristen denetara. Nagusi bat zaintzea ez da soilik bera jaiki eta garbitzea, denbora egon behar zara berarekin, entzun, maitasuna eman… eta ez dute denborarik.


3.4.4. Erabilitako zerbitzu pribatuak Elkarrizketatuetako bostek (guztiak emakumezkoak) zaintza lanerako laguntza merkatu pribatuan eskuratzen zutela baieztatu zuten. Zerbitzu hauek etxeko langileen eta zaintzaile profesionalen kontratazioen bitartez eskuratzen zituzten (sarritan ez da argi gelditzen bi profesional hauen arteko ezberdintasuna, bien zereginak nahasten direlarik). Profesional hauen kontratazioak familiengan eragindako kostuari dagokionez, kasuen arteko ezberdintasunak, langile hauek orokorrean dituzten lan baldintza “berezien” islada dira. Lan orduaren truke eskainitako diru kopurua faktore ezberdinen menpe dago, kasu batzuetan kontratatutako zaintzaileak mendeko pertsonarekin eta sendiarekin daukan hurbiltasunak ere pisu asko duelarik (Bataz beste 8,5 euro ordaintzen da orduko, kasu batzuetan kopuru hau 5 eurorate jaisten delarik eta beste batzuetan 10 eurorarte iristen delarik).


91

Testigantza: Nire lanean ikusten dudanaren arabera, geroz eta zaintzaile latinoamerikar gehiago kontratatzen dira, nik ez dakit zer nolako formazioa daukaten baina beraien lan baldintzak eskasak izaten dira; diru gutxiago kobratzen dute eta ordu asko ematen dituzte lanean.

Osasun zentroko erizaina Sarritan familiek zerbitzu pribatuen bitartez zaintza lanak suposatzen duen zama astuna banatzeko bide bat bilatzen dute; zerbitzu hauetan beraien beharrak asetzeko aukera baitute (ordutegien aldetik…). Testigantza: Azken urteetan izan genuen zaintzailea zoragarria zen, profesionala zen eta bere lana gustatzen zitzaion, nire ama maite zuen, maitasunez tratatzen zuen eta bere beharretara egokitu zen. Emakume nagusia zen eta esperientzia asko zeukan zaintzen; nik banekien nire ama berarekin uzten nuenean nirekin baino hobeto egongo zela; horrek itzelezko lasaitasuna ematen zidan.


3.5. ZERBITZUEN ETA FAMILIEN ARTEKO OREKA

3.5.1. Zerbitzu profesional eta sare informalaren inguruko iritziak

Atal teorikoan azaldutakoarekin lotuta (1.3.9.3. Familiaren eta sistema publikoaren arteko oreka); elkarrizktetatutako askok, zaintza formala eta informalaren artean bilatu beharreko oreka aipatzen dute lan zama nolabait arintzeko gakoen artean. Testigantza: Oso gogorra izan zen txantaje emozionalei aurre egitea, eztabaidak, ez ulertuak… oso zaila da mendeko pertsona zure ama denean. Nik uste dut zaintza modu egokian eskaintzeko prestakuntza bat beharrezkoa dela; mundu guztiak ez du balio horretarako. Borondate ona izan zenezake, baina borondate onarekin gauzak ondo eta txarto egin daitezke…Txarto jarri zenean etxeko ateak itxi genituen, ez genuen nahi inork horrela ikustea. Etxean soilik zaintzaileak eta senitartekoak sartzen ziren. Parrokiako jendea hurbildu zen eta nik ea zertara etorri behar ziren galdetu nien, ez zuten nire ama ezagutzen. Uste dut bolondresen lana ondo dagoela, baina hauek ere prestakuntza bat behar dute, borondate ona izatea ez da nahikoa.

Emakumea, 59 urte. 16 urte zaintzen Testigantza: Nik uste dut nolabaiteko distantzia egon behar dela zaintzailearen eta mendeko pertsonaren artean. Azken finean kasu askotan derrigortasunez zaintzen duzu eta horrek ez dizu zaintzeko ahalmenik eta gaitasunik ematen… Zaintzaile profesionalak kalitatezko zerbitzua eskaintzen duela bermatu behar da, inspekzioak egon beharko ziren.


Testigantza: Ni askoz lasaiago nago zaintzailea etortzen denetik, denbora guztian nago beragan pentsatzen baina orain lasaiago nago; badakit ondo zainduta dagoela.

Emakumea, 56 urte. 5 hilabete zaintzen Testigantza: Egokiena familiak zaintzea aukeratu ahal izatea izango zen, guztia zerbitzu publikoak kubritzea eta familiak benetan aukeratzeko aukera izatea. Nik


92

uste dut hobekien zaintzen duen pertsona profesionala dela eta familiaren ardura maitasuna ematea izan behar dela.


3.5.2. Zaintza lanaz arduratzeko arrazoiak Zaintzaileek lanaren zama beraien gain hartzeak dituen eraginak modu ezberdinean bizi dituzte. Zaintza lanaz arduratzeko izan dituzten egoera eta arrazoiek oso modu esanguratsuan baldintzatzen dute zaintzaileek egoera latzen aurrean izango duten jarrera. Ondoren, elkarrizketatutako zaintzaileek mendeko pertsonaren zaintzaz arduratzera eraman dituzten arrazoiak azaltzen dira: Testigantza: Bere alabak gara eta maite genuen. Berak guztia eman zuen familiarengatik eta urteetan familia aurrera atera zuen. Egoera etorri zen moduan onartu genuen, ez genuen ezer planifikatu… agian, horrenbeste urtez zaintzen egongo ginela eta egoera horretara iritsiko ginela jakinez gero beste zerbait pentsatuko genuen

Emakumea, 59 urte. 16 urte zaintzen Testigantza: Ni berarekin bizi nintzen gaixotu aurretik, nire ama zen eta nik zaindu behar nuela argi zegoen, nik argi neukan eta berak ere bai. Gainera ez nuen etxetik kanpo lanik egiten eta egoera etorri zen moduan onartu nuen… zer egin behar nuen ba?

Emakumea, 64 urte. 5 urte zaintzen Testigantza: Nire kontzientziak ez zidan laguntzen, nire koinata kanpoan bizi da eta bestea ez zela bere amataz arduratuko banekien; ezin nuen kanpoan utzi; niretzat ez zegoen beste aukerarik… ez nekien horrelako gogorra egingo zitzaidanik. Orain, berarekin bizi eta gero eta egoera gogor horiek pasatuko nituela jakin ondoren ez nuen berriz ere nire etxean hartuko.

Emakumezkoa, 61 urte. Urtebete zaintzen

Testigantza: Etxean gelditu izana, ezkongabea izatea… nik horregatik izan dela uste dut. Ni nengoen etxean eta ni hasi nintzen besteak baino gehiago arduratzen.

Emakumezkoa, 51 urte. 11 urte zaintzen Testigantza: Egia esan nik ere ez dakit zergatik kargotzen naizen berataz, 40 urte elkarrekin egin eta gero zerbait geratuko dela uste dut… ez dakit… berak ez nau ondo tratatzen, maitasuna desagertu egin da, hustu egin naiz. Berak ez dauka beste inor.

Emakumezkoa, 66 urte, 15 urte zaintzen Testigantza: Nik ere gauza bera galdetzen diot nire buruari, zergatik tokatu zait hau? Ez dakit, nire senarra da! Lehen pertsona zoragarria zen, baina orain aldatuta dago, gaixo dagoenetik ez da pertsona bera. Ez dakit zenbat iraungo dudan baina oraingoz aguantatzen nabil.



93

3.5.3. Zaintzaileak etorkizunean zainduak izateko nahiago duten modua

Eztabaida tailerretan eta elkarrizketetan planteatutako azken galderak, zaintzaileek etorkizunean zainduak izateko nahiago zuten moduari egiten zion erreferentzia. Lortutako erantzun ezberdinek amankomunean duten ezaugarri nagusia zaintzaileek beraien gain duten lan zama beraien sendiarentzat nahi ez izatea da. Testigantza: Nik nahiago dut ordurarte nire bizitza egin dudan tokian jarraitzea, nire etxean; baina gaitasunak galduz gero eta nire burua zaintzeko gai ez baldin banaiz nahiago dut hiltzea, benetan, asko pentsatu dut honetaz eta batzutan duzun egoeraren arabera hiltzea bizitzea baino hobeagoa izan daitekeela uste dut.

Emakumea, 59 urte. 16 urte zaintzen Testigantza: Nik ez dut nahi nire seme albaka nitaz kargotzea, nagusiegia naizenean egoitza batetara joan nahiko nuke, horretarako daude erakundeak.

Emakumezkoa, 33 urte. 3 urte zaintzen Testigantza: Nik egoitza batetara eramatea nahiago dut, argi daukat ez dudala hau nire semeentzat… gogorra izan daiteke baina nahiago dut egoitza batera joan nire semeek nik bizi dudana bizitzea baino.

Emakumezkoa, 61 urte. Urtebete zaintzen Testigantza: Nik argi daukat; nire gurasoak egoitza batean egon ziren eta nire esperientzia ezin hobea izan zen.

Emakumezkoa, 72 urte. 4 urte zaintzen Testigantza: Ni ezindurik gelditzen banaiz eraman nazatela egoitza batera, baina nire amarentzat ez dut hori nahi, berak ez zuen ulertuko eta nik asko sufrituko nuen.

Emakumezkoa, 61 urte. 4 urte zaintzen Testigantza: Beldurra ematen dit horretan pentsatzeak… nire etxean izatea gustatuko litzaidake eta zaintza behar baldin badut maite nauen norbaitek ematea nahiko nuke. Beldur ikaragarria ematen dit maite ez nauen norbaitek nire gorputz gaixoa ukitzeko aukera izango duela pentsatzea… Batzutan pentsatu izan dut zein punturarte merezi duen horrelako gaixotasun gogor bat jasatea… Bizitza bizi zarenaren kontzientzia izatea da, eta ez baldin bazara kontziente, zertarako bizi?? Ez baldin baduzu sentitzen, zertarako bizi?? Nik uste dut nire amak oraindik sentitzen duela ematen diodan maitasuna… Etorkizunean nik sentituko ez banu nahiago dut hiltzea.


3.6. LABURBILDUZ Azterketa esparrua eta bilakaera demografikoa Atal honetan mendekotasun egoeran dauden adin guztietako pertsonak hartu dira kontutan, baina enfasi gehiago jarri dugu pertsona nagusien egoera aztertzerakoan, hauek osatzen baitute mendekotasun egoeran dauden pertsonen portzentaia


94

handiena. Azken 10 urteotako bilakaera demografikoak beherakada bat izan arren, 65 urtetik gorakoen populazioa (batez ere 70 urtetik gorakoena) hazten doa, 2007ko datuen arabera populazio guztiaren %20,6ra iristen zelarik. Mendeko pertsonen zaintzak udalerriko familientzat suposatzen duen lan zama kalkulatzeko eta datu bateratuak biltzeko zailtasunak ikusirik, datuen estimazio bat egin da, EDDES 99 eta Libro Blanco de la Dependencia-n azaldutako datuak udalerrian proiektatuz. Hauen arabera, mendekotasun egoeran dauden pertsonen kopurua ezagutzeko estimatzaile egokiena, gutxitasun larria eta totala zutenen kopurua da. Espainiar estatuan populazioaren %3,4ak zuen gutxitasun larria edo totala, datu hauek Ondarroako populazioari aplikatuz gero, udalerrian mendekotasun egoeran dauden 310 pertsona egon litezkeela ondorioztatzen da. Metodologiari dagokionez, informazio bilketa ondoko teknikak jarraituz egin da: egindako ikerketa ezberdinen analisia, zerbitzu publiko eta pribatuko arduradunekin bilerak, elkarte ezberdinetako ordezkariekin bilerak; herriko 17 emakumezko eta 4 gizonezko zaintzaileekin sakoneko elkarrizketak; 5 eztabaida talde herriko eragile eta pertsona ezberdinekin: Boga Boga emakume taldearekin, UXU talde feministarekin (taldekideak ez ziren bi emakumek ere hartu zuten parte), Gorabide elkartearekin, Minbiziaren aurkako elkartearekin eta herri mailan egindako deialdi ireki baten ostean bildutako emakumeekin. Guztira 40 emakumek eta 5 gizonek hartu zuten parte. Zaintzaren profilak eta ezaugarriak Emakumezko zaintzaileen profilak: 8 zaindutakoaren alabak, 3 emazteak, 2 errainak, 2 amak, 1 ahizpa eta beste bat loba. Bataz besteko adina 58,5 urtetakoa da. Soilik elkarrizketatutako emakumezkoen %11,8ak egiten du soldatapeko lana. Kasuen %76,5ean elkarrizketatutako emakumezkoak zaindutako pertsonarekin bizi dira. 1 eta 3 pertsona bitartean zaintzen dituzte. Gizonezko zaintzaileen profilak: 3 zaindutakoaren semeak dira eta bestea zaindutakoaren senarra. Bataz besteko adina 59,5 urtetakoa da. Lan egoerari dagokionez, birek ez dute soldatapeko lanik eta beste biak jubilatuta daude. Elkarrizketatutako 3 gizonezko mendeko pertsonarekin bizi dira. Guztiek zaintzen dute pertsona bakarra. Zaindutako pertsonen profilak: Guztira 25 mendeko pertsonen inguruko informazioa biltzea lortu da, kasuen %68an mendeko pertsona emakumezkoa delarik eta %32an gizonezkoa. Mendekotasun mailari dagokionez kasuen %48an mendekotasun handia dute, %32an larria eta %20an moderatua edo arina. Zaindutakoen %80a gaixotasun edo prozesu degeneratiboren baten ondorioz daude mendekotasun egoeran, gainontzekoak sortzetiko gaixotasun edo gaixo kronikoren baten ondorioz. Mendeko pertsona bakarrik egon daitekeen ordu kopuruari dagokionez, elkarrizketatutako %19,05ak zaintzen duten pertsonak uneoro beste norbaiten laguntza eta presentzia behar duela diote. Zaintza lanak egiten diren tokiari dagokionez, kasuen %81ak “zaintzailearen etxean” erantzun dute. Egiten dituzten zaintza lanei dagokienez, hauek zaindutako pertsonaren mendekotasun mailaren menpe daudela ondorioztatzen da. Lan hauetan emandako ordu kopuruari dagokionez, elkarrizketatutako emakumezkoak astelehenetik ostiralera egunean 7,8 ordu, asteburuetan, 7,3 ordu eta oporraldietan 8,4 ordu ematen dituztela erantzun dute. Gizonezkoen kasuan, astelehenetik ostiralera egunean 8 ordu, asteburuetan 7 ordu eta oporraldietan 8 ordu ematen dituztela erantzun dute.


95

Zaintza lana egiteko hartu beharreko neurriei dagokienez, elkarrizketatutako 5 emakumek enplegua utzi behar izan dutela azpimarratzen dute, beste batek enplegua bilatzeari uko egin diola baieztatzen du eta beste birek lan ordutegiak aldatu dituzte. Gizonezkoen kasuan, batek enplegua utzi du eta beste batek enplegua bilatzeari uko egin dio. Gainontzeko zaintzaileek ez dute horrelako neurririk hartu (soldatapeko lanik ez zutelako). Senitartekoen laguntza sareei dagokienez elkarrizketatuen gehiengoak (14 emakumezkok eta 3 gizonekok) beraien familien eskutik laguntza jasotzen dutela baieztatzen dute, kasu gehienetan laguntza hau neba arreben (%30,4ak) eta alaben (%21,7ak) eskutik jasotzen dutelarik. Laguntza honek suposatzen duen orduei dagokienez, emakumezkoen kasuan eguneko 1-3 ordu bitartekoa da kasu gehienetan (7 emakume). Gizonezkoen kasuan laguntza oso puntuala dela komentatzen dute. Zaintza lanaren banaketaren inguruan jasotako testigantza ugarik, familia arteko harremanen zailtasunak azpimarratzen dituzte. Zaintza lana modu egokian banatzen diren kasuak gutxienak dira, sarritan laguntza eskatzeak suposatzen duen esfortsua eta sufrimendua agerian utziz. Gizonezko eta emakumezkoen artean dauden berezitasunak agerian gelditzen dira jasotako testigantzetan, emakumezkoak zaintza lanaz arduratzerakoan hartutako gainzamaren arrazoia gizarteak finkatutako roletan daudela ikusaraziz. Zaintzaileen osasunari dagokionez, emakumezko zaintzaileen %41,18ak “hala moduzko” osasuna dutela diote, gizonezkoen kasuan elkarrizketatutako hiruk erantzun dute aukera bera. Zaintza lanaren ardurak osasunean dituen ondorioak aipatzerakoan, estresa, min muskularrak eta zenbait kasutan depresioa nagusitzen dira. Emakumezko zaintzaileek beraien burua zaintzeko bataz beste astean 6 ordu hartzen dituzten bitartean, gizonezkoen kasuan ordu kopurua 9koa da. Zerbitzuen erabilera Soilik zaintzaileen %47,62a hurbildu da zerbitzu publikoengana laguntza eskatzera (Elkarrizketatutako 17 emakumeetako zazpik eskatu dute laguntza, gizonezkoen kasuan elkarrizketatutako laurek eskatu dute). Eskakizunen %90a onartua izan da. Ondarroako herritarrek inguruan dituzten zerbitzuei dagokienez, 3.adineko Artibai Egoitza (54 plaza: 34 emakumezko eta 20 gizonezko); Etxez etxeko laguntza zerbitzua (2007ko martxoko datuen arabera 53 onuradun 36 emakumezko eta 17 gizonezko); teleasistentzia zerbitzua (13 onuradun: 7 emakumezko eta 6 gizonezko); Plazakolako Gorabide eguneko zentroa (15 plaza: hauetako 8 ondarrutarrak: 6 emakumezko eta 2 gizonezko); Plazakolako Gorabide egoitza (19 plaza: momentu honetan ez dago ondarrutarrik) eta Plazakolako Lantegi Batuak laneratze zentroa (38 ondarrutar lanean: 23 gizonezko eta 15 emakumezko) daude. Orokorrean erabilitako zerbitzuek balorazio onak jaso dituzte, plaza mugatu eta urriegiak eta ordutegi zorrotzegiak dira kexa gehien sortutako gaiak. Zerbitzu pribatuen kasuan, elkarrizketatutako 5 emakumek zaintzaile bat edo etxeko langile bat kontratatzen zutela erantzun zuten. Zaintzaile gehienek zerbitzu publiko gehiagoren beharra azpimarratu dute, hau beraien lan zama astuna arintzeko irtenbide nagusi bezala planteatzen dutelarik.


96

4. ATALA: ETORKIZUNERA BEGIRA

4.1. MENDEKOTASUNAREN LEGEARI DAGOKIONEZ

Elkarrizketetan eta eztabaida taldeetan parte hartutako pertsona gehienek zuten Mendekotasun legearen berri eta guztiak zeuden ados gai honen inguruan lege sendo bat ateratzearen beharraz (nahiz eta orokorrean jarrera nahiko eszeptikoa izan). Testigantza: Oso garrantzitsua da gai honen inguruan lege bat egitea; sistema publikoa indartu behar da eta lege honen helburua hori izan beharko zen. Testigantza: Bai, baina guregana iritsi orduko gu lurperatuta egongo garela uste dut. Testigantza: Legea ateratzeaz gain diro bat zuzendu behar dute zerbitzu hauen kostua ordaintzeko.

Minbiziaren kontrako elkartea, eztabaida taldea

4.1.1. Zerbitzu publikoen areagotzea Legeak planteatutako aukera eta neurri ezberdinen artean zerbitzu publikoen areagotzea eta espezializazioa dira orokorrean beharrezkoenentzat hartzen direnak. Testigantza: Eskaini beharreko zerbitzuak kasuan kasuko beharrei erantzuna eman behar die; pertsona bakoitzak behar bereziak ditu eta eskaini behar zaiena ere berezia izan behar da.

Emakumezkoa, 66 urte. 14 urte zaintzen Testigantza: Nik senitarteko bat daukat arazo mentalekin, orain ingresatuta dago zentro baten, baina mota guztietako gaixoekin dago, droga arazoak izan dituztenekin, burua galduta dutenekin… berak bere ingurura begiratu eta txarto sentitzen da, inguru horrek kalte egiten dio. Zentro bereziak behar dira, espezializatuak, arreta hobeagoa eskaintzeko, orain denak batera daude eta bakoitzaren beharrei erantzutea zaila da. Testigantza: Gauza askok ez dute logikarik, ez dira gauza oinarrizkoenak zaintzen; azken finean pertsonetaz ari gara eta ez ditugu kontutan hartzen. Helburua hauen integrazioa izan behar da eta horretarako programa bereziak jarraitu behar dituzte, bakoitzak berea; hori oraingo sistemarekin ezinezkoa da.

Minbiziaren aurkako elkartea, eztabaida taldea Testigantza: Nire ustez beharrezkoena zerbitzu publiko nahikoak egotea da, guztiontzat. Sistema publikoak eskaera guztietaz arduratzeko gaitasuna izan behar du; gero norberak sistema pribatura jo nahi izanez gero hori beste gauza bat da; baina sistema publikoak arreta guztia eskaintzeko aukera eskaini behar du.


97

Testigantza: Osakidetzarekin gertatzen den moduan eman behar da hemen ere; Osakidetzak zure beharrak asetzeko gaitasuna izan behar du, baina zuk aseguru pribatu bat egin nahi baduzu zure erabakia da; baina beti ere sistema publikoak arreta bermatzen dizu.


4.1.2. Zaintzaileentzako soldata Ikerketan parte hartutako pertsonek, Mendekotasun Legearen inguruan duten informazioari dagokionez, zaintzaileei ordaindu beharreko soldata da gehien aipatzen duten atala, nahiz eta gehienetan duten informazioa partziala izan. Gai honen inguruan agertutako jarrerak oso ezberdinak dira, kasu batzuetan soldataren beharra azpimarratuz eta besteetan soldata honek izan ditzakeen alde ezkorrak aipatuz. Testigantza: Lan hau oso gogorra da, ez dago hau ordaintzeko dirurik. Lan hau ordainduko dutela diote, nik ez dut sinesten, gainera, zenbat ordainduko digute? 24 ordu ematen ditut zaintzen eta ni bezala jende asko dago. Ordu horiek eta lan zama hau ez dira 500 eurorekin ordaintzen.

Emakumezkoa, 53 urte. 22 urte zaintzen Testigantza: Soldata bat kobratzea ezer baino hobeagoa da, baina ez dago dirurik lan hau ordaintzeko. Nola baloratuko dute? 300 euro emango balidate irainduta sentituko nintzen.

Emakumezkoa, 33 urte. 3 urte zaintzen Testigantza: Nik esan nion nire errainari nahiago nuela prostituzioan aritu lan hau egitea baino; niretzat gogorrena da, ez dago dirurik hau ordaintzeko, batez ere zaintzen duzun pertsonak zu matxakatzen bazaitu, orduan jasanezina da.

Emakumezkoa, 61 urte. Urtebete zaintzen Testigantza: Nik uste dut lan hau ordaintzeko dirurik ez dagoela, baina soldata bat eman behar baldin badute duina izan behar da, bestela zaintzaileen egoera hobetu beharrean txartu egingo da; jendeak soldata kobratzen baldin bazaude, nahiz eta oso baxua izan, zure obligazioa zaintzea dela esango du eta horrek gehiago derrigortzen zaitu zaintzera.

Emakumezkoa, 49 urte. 6 urte zaintzen Testigantza: Baloratzeko modu bat izan daiteke, baina ondo neurtu behar da. Kasu batzuetan beharrezkoa izan daiteke baina ondo baloratu behar da egindako ordu kopurua. Testigantza: Telebistan entzun nuen 500 euro inguruko soldata bat eman behar zutela eta hori egoera larrienean dauden zaintzaileei. Kopuru hori lotsagarria da, gaurregun ezin zara horrekin bizi eta ez da egindako lanaren ordaina. Diru laguntza bat izan daiteke baina argi dago hori ez dela soldata bat.

Boga Boga emakume taldea, eztabaida taldea Testigantza: Nik uste dut kasu batzuetan ondo egon daitekeela zaintzen ari diren emakumeei laguntza bat eskaintzea, baina ez nuen soldata bat bezala planteatuko, baizik eta familiari laguntza ekonomiko bat bezala.



98

4.1.3. Gizarte Segurantzan alta Jasotako iritzien gehiengoak zaintza lanak gainontzeko lanekiko dituen ezberdintasunak azpimarratzen dituzte, ordu kopuru amaigabea, eskainitako dedikazioa eta maila pertsonalean dituen eraginak aipatuz. Lan honen errekonozimendurako zaintzaileek Gizarte Segurantzan altan ematea oso ondo baloratu dute orokorrean, soldata bat eskaintzeak sortzen dituen iritzi ezberdinekin kontrajarriz. Testigantza: Beharrezkoa da gutxienez gizarte segurantzan altan ematea zaintzen ari diren pertsonei; ez dakit nola planteatu behar den baina beharrezkoa da. Testigantza: Kontutan hartu behar da kasu askotan zaintzen ari diren pertsonek beraien lanak utzi behar izan dituztela eta horrek etorkizunean pentsio bat izateko dituzten aukerak gutxitzen dizkie.

Boga Boga emakume taldea, eztabaida taldea Testigantza: Nik nire senarrari bere lana egiten laguntzen diot, berak bakarrik ezingo luke egin eta nire laguntza beharrezkoa da. Baina nik ez dut kotizatzen eta nire lana ez da inon baloratzen, bizi guztia daramat lanean eta ez du ezertarako balio; bananduz gero ez nuen ezer izango, biok egiten dugu lan soldata bakarra lortzeko. Egoera honek ni ere mendeko bihurtzen nau, soldata bere izenean dator eta horrek mugatu egiten gaitu…

Emakumezkoa, 50 urte. 7 urte zaintzen Testigantza: Egokiena guztien beharrak asetzeko sistema publiko bat izango zen; baina oraingoz eskaintzen diren zerbitzuak ez dira iristen. Lan hau baloratu egin behar da eta Gizarte Segurantzan zaintzaileak kotizatzen egotea egokia iruditzen zait. Nire ustez ezin da soldata bat eman diruaren truke egiten ez duzun zerbaitegatik; lan hau ezin da diruarekin ordaindu, ez dago ordutegirik eta daukazun inplikazio maila totala da.


4.1.4. Ordainketa partekatua (copago) Orokorrean ordainketa partekatuaren inguruan jasotako iritziek kasu gehienetan oso modu ezkorrean baloratzen dute finantziaketarako modu hau. Ordainketa partekatuaren sistemarekin arazoa mendeko pertsona bat duten familien gain gelditzen dela azpimarratzen dute. Testigantza: Nire ustez guztiz doakoa izan behar da mendekotasunaren arreta, guztion arazoa da, gizartea arduratu behar da. Testigantza: Nik zalantzak ditut zerbitzua guztiz doakoa eskaini behar dela esaterakoan. Argi daukat dirurik ez daukanak dohainik jaso behar duela zerbitzua baina dirua daukanak zerbait ordaindu beharko lukeela ere pentsatzen dut. Tranpa asko egiten dira gai honekin, pertsona guztiek ez daukate zintzotasun maila bera. Testigantza: Nik ordainketa zerga normalen bitartez egin behar dela uste dut, baina erabiltzaileek ez dute ordaindu behar; estatuko edo erkidegoko arkak kargotu behar dira zerbitzu hauen kostuetaz.



99

Testigantza: Zerbitzuaren truk ordaindu beharra txarto dagoela deritzot, zergatik ordaindu behar dugu guk? Arazoa gurea al da bakarrik? Dirua gainontzeko dohaineko zerbitzuak ordaintzeko ateratzen duten partida berdinetatik atera beharko lirateke, hezkuntza eta osasunean gertatzen den bezala. Zer irudituko zitzaion jendeari minbizia daukan pertsona baten tratamentua berak ordaindu beharko balu? Testigantza: Aurreko hauteskundeak izan baino lehen borroka handia izan genuen Foru Aldundian, astean 3 bider joaten ginen pankarta baten atzean zerbitzuak jasotzeko kontutan zituzten baldintzak lotsagarriak zirelako. Guztion diru sarrerak hartzen zituzten kontutan eta gu ez geunden ados. Azkenean lortu genuen baina borroka gogorra izan zen, 8 hilabeteetako borroka izan zen. Testigantza: Nik hilean 170 euro ordaintzen nituen eguneko zentroagatik, egindako borrokaren ondorioz kostua jaitsi egin zen, baina guk beti ordaindu dugu jasotako zerbitzuengatik. Testigantza: Nik ez dakit nondik atera beharko luketen dirua, baina zergak zerbaitetarako daude, diru gehiago daukanari zerga gehiago kobratu behar zaizkio, baina ez arazoak dituen familiari. Testigantza: Nire pentsioa 3 zentimotan pasatzen da zerbitzua dohainik jasotzeko jarritako diru kopurutik, eguneko zentroaren truk 4-5 euro ordaintzen ditut eguneko eta 3 zentimo gutxiago kobratuz gero zerbitzua dohainik izango genuke. Testigantza: Oraindik jende askok ez daki guk betidanik ordaindu izan ditugula zerbitzuak, ez dute sinisten eguneko zentroak, egoitzak… ordaindu egin behar ditugula; uste dute guretzat dena dela errazagoa eta ez da horrela. Nik hilean 510 euro ordaindu behar izan nituen nire alaba ingresatuta izan zezaten nire besoa osatzen zen bitartean.

Gorabide elkartea, eztabaida taldea Testigantza: Nire ustez ez dago ondo ordainketa partekatuaren gaia. Zergatik ordaindu behar dute familiek? Sistema horrela planteatzeak arazoa sendiaren esku gelditzea dakar ondorio bezala. Testigantza: Nire alabak gutxitasun bat dauka, oraingoz gu konpontzen gara baina zerbitzuren bat beharko balu zergatik ordaindu behar dut nik? Hori ez da justua, nik seme alaba gehiago dauzkat eta zerbitzuen kostua gure esku egoteak gainontzeko seme alabei aukerak murriztea dakar.

Minbiziaren aurkako elkartea, eztabaida taldea Testigantza: Nire ustez zerbitzuen erabilera dohakoa izan behar da. Testigantza: Nik ere horrela ikusten dut. Testigantza: Nik ez daukat horrelako argi, zerbitzu publikoak garestiak dira eta diru asko duten pertsonek zerbait ordaindu beharko lukete. Nik ezagutzen dut kasu bat, gurasoek dirua zuten baina seme alabei eman zieten eta ez zuten ordaintzen egoitzarik; nire amak ordaindu egiten zuen eta haiek ez.

Boga Boga emakume elkartea, eztabaida taldea


100

4.2. IDENTIFIKATUTAKO BEHAR NAGUSIAK

Atal honetan Ondarroako Udalerrian mendeko pertsonen inguruko arreta hobetzeko identifikatutako behar nagusiak lantzen dira, horretarako eta ikerketaren sailkapena jarraituz atal bi bereiztu direlarik: Haurren zaintzari dagokiona eta ezintasunen bat duten eta autonomia galdu duten pertsonei dagokienez.

4.2.1. Haurren zaintzari dagokionez Haurren zaintzaren inguruan elkarrizketatutako gurasoek eta eztabaida taldean parte hartu zuten profesionalek aipatutako zenbait puntu azaltzen dira atal honetan. 4.2.1.1. Baliabideen eta zerbitzuen beharra Kalitatezko zerbitzuak eskaini ahal izateko baliabideen beharra azpimarratu izan dute eztabaida taldean parte hartu zuten profesionalek. Lana egiteko borondateaz gain hauek ezinbestekoak baitira zerbitzuak eskaintzerakoan. Testigantza: Guk egokitzeko aukerak egiten ditugu, gizartearen beharretara egokitu behar gara. Gizartea asko aldatu da azken hamarkadetan eta eskola ere asko aldatu da. Orain umea 8etan eskolan uzteko aukera daukazu eta denbora pasatu ahala ordutegi hori ere egokitu egin beharko dugu. Baina horretarako baliabideak dira beharrezkoak eta Hezkuntza sailak ez ditu eskatzen diren baliabide guztiak eskaintzen. Eskola publikoan ikas komunitateak jarri ditugu martxan: eskolan ez gaude soilik irakasle eta ikasleak, gurasoak, ikasle ohiak… ere hor daude eta guk guztiok elkarrekin sortutako eskola bat eraiki nahi dugu. Lan asko egiten da bolondres modura baina horrek arrisku bat dauka, bolondresen lanarekin erakundeen lana ezin genezake bete eta Hezkuntza Sailean hori argi utzi dugu. Ikas komunitate hauetan elkar laguntza da oinarria, elkarrengandik ikasten dugu; talde ezberdinak daude sortuta (talde elkarreragileak) eta guztion partehartzea bultzatzen da; lanak egiteko orduan elkarlaguntza bultzatzen dugu ahalik eta etekin handiena ateratzeko. Nagusi bat eta bost bat haur biltzen dira (gela baten horrelako 3-4 talde elkartzen dira) eta lan ezberdinak egiten dituzte oinarrizko gaietan dituzten jakintzak indartzeko, batez ere hizkuntza eta matematika arloetan. Guzti hau oso positiboa izan da guretzat baina baliabideak eskatzen jarraitu behar dugu. Haurren hezkuntza guztion ardura dela uste dugu eta hor ere erakundeek zeregin handia daukate. Testigantza: Diru gutxirekin ahalegin guztiak egiten ditugu zerbitzuak eskaintzeko baina beti behar da gehiago. Dena dela zaila da muga jartzea baina guraso, ikasle ohi eta bolondresek egiten duten lan guztia beharrezkoa eta aberasgarria da. Haurren hezkuntzan guztion inplikazioa lortzea da helburua eta bolondresen bitartez hori lortzeko aukera dago. Baina horrek ezin du baliabideak gutxitzea bideratu. Testigantza: Azpiegiturak behar dira eta horretarako baliabideak derrigorrezkoak dira. Asteburuetan zerbait antolatzeko beharra dago, baina ez dago baliabiderik.

Haurren zaintzarako eztabaida taldea


101

Gurasoen artean ere baliabideen urritasuna nabarmentzen dute. Testigantza: Zerbitzuak izatea beharrezkoa da; nire umeek eskolako jantokian bazkaltzen dute eta oso gustura daude; baina nik ikusten dut gauza asko galtzen ari direla: Etxean bazkaltzeak, familia guztia bazkalorduan elkartzeak bere abantailak ditu, eguneko kontuak esan eta familia bizia egiteko aukera bat da. Oraingo gizartean hori geroz eta zailagoa da. Gainera bazkalorduetan umeei ere heziketa arau batzuk emateko momentu egokia da: nola jan behar den, nola jarri… eta eskolan hori zailagoa da ume asko daudelako eta langile gutxi. Nik nahiago dut diru gehiago ordaindu langile gehiago kontratatzeko, ni prest nago.

39 urte, 3 umeren ama: 12,7 eta 4 urte Ikerketan parte hartutako gehiengoak umeen zaintzaren ardura nagusiki gurasoena izan behar dela pentsatu arren, eskolak eta profesional ezberdinek izan beharreko papera azpimarratzen dute. Testigantza: Nire ustez eskolak ere badauka zeresana umeen zaintzan eta hezkuntzan, ez da soilik jakintza eskaintzeko toki bat, 2 urteetaik ordu asko ematen dituzte umeak eskolan eta horrek eragin zuzena dauka beraiengan. Zerbitzuak sortu behar dira beharrak aldatzen doazen heinean; gaur egungo egoera asko aldatu da eta geroz eta bikote gehiagok egiten dugu lana etxetik kanpo. Umeetaz arduratzeko zerbitzuak sortu behar dira. Ezin genezake haurren hezkuntza guztia eskolaren esku utzi baina nire ustez ez dauzkate behar diren besteko baliabideak; jantokian langile gutxiegi daude eta ez dira arduratzen umeei nola jan behar duten erakusten; oso zaila da. Nire ustez diru gehiago eman behar dute erakundeek eskoletan zerbitzu gehiago eskaintzeko eta ordutegiak egokitzeko. Baliabide gehiago izanez gero haurrek jasotako zaintza eta hezkuntza kalitate gehiagozkoa izango zen. Adibidez jantokietan ,profesionalak kontratatu behar dira, baina soldatak oso baxuak direnez ez da horrela izaten eta hori igarri egiten da. Diru laguntzak ematen dituzte familiei baina ez da nahikoa; nik nahiago dut zerbitzu egokiagoa diru laguntza baino. Baina kasu askotan diru laguntzak eman behar dira familiei, guztien egoera ez delako egokia.

39 urte, 3 umeren ama: 12,7 eta 4 urte Ondorengo testigantzek erakusten duten moduan, izandako beharren arabera sortu beharreko zerbitzuen aipamenak ere egin ziren. Testigantza: Nik uste dut umeen zaintzarako zerbitzu ezberdinak sortu behar direla. Gurasoak goizean goiz lanera joaten direnean langile bat joan beharko zen beraien etxera umeak eskolara eramateko. Etxez etxeko laguntza eskaini behar da eta eskolaz kanpoko ordutegietan beste mota batetako zerbitzuak asmatu.

47 urte, ama: 14 urteko alaba Testigantza: Nire ustez gakoa laguntzetan dago. Erraztasunak jarri behar dira; haurtzaindegien ordutegia luzatzeko eskakizunak egiten baldin badira, guraso askok arratsaldeko 7ak arte lanean daudelako egiten dira eta kasu horietan zerbitzua eskaini behar zaie.

29 urte, 2 umeren aita: 3 urte eta 15 hilabete Testigantza: Lauretatik seietara irakasle bat daukagu eta kirola egiten du talde ezberdinekin; baina horretaz gain gauza gehiago behar genituela ikusi genuen, eskolako liburutegia irekitzea erabaki genuen, bertan arduradun bat dago eta


102

ikasleek lanak egiten dituztela bermatzeko balio du. Informatika gela ere irekitzea erabaki genuen eta orain zerbitzu horrek ere eskaintzen ditugu; baina geroz eta gauza gehiago planteatu beharko ditugu, beharrak geroz eta handiagoak direlako. Eguerdietan informatika gela zabaltzea planteatu digute ikasleak… geroz eta gauza gehiago daude.

Haurren zaintzarako eztabaida taldea 4.2.1.2. Hartu beharreko neurriak Emakume eta gizonen arteko lan banaketa justuago bat lortzeko, hartu beharreko neurrien inguruan egindako ekarpenak dira atal honetako gai nagusia. Elkarrizketatutako guraso guztiak eta eztabaida tailerrean parte hartutako profesionalek bat egiten dute gizon eta emakumeen arteko lan banaketa desorekatua nabarmentzerakoan. Testigantza: Aitak haurren zaintzan gehiago inplikatzeko bideak bilatu behar dira; orain umea jaiotzen denean 15 eguneko baimena daukate, hori positiboa da. Horrela hasieratik gizonezkoak umearen zaintzan inplikatzeko denbora baitute; denbora gutxiegi da baina behintzat lehen baino gehiago. Beste eraren bat bilatu behar da gizonezkoka umeen zaintzan inplikatzeko. Testigantza: Umea izaterakoan emakumeak lana uztea edo lanordu murriztua eskatzea oso normala da, baina gizonezkoak hartzea oraindik ere oso arraroa da. Guzti horrek eraginak dauzka emakumeen bizitza profesionalean. Inzentibatu egin behar da gizonezkoak aitatasun baimenak hartu ditzaten.

Haurren zaintzarako eztabaida taldea

Testigantza: Orain lanetik aldatu beharra izan dut eta ebentuala naizenez ez daukat aitatasunagatik lanordua murrizteko aukerarik; hori oso gogorra izan da niretzat. Nire ustez lan finkorik ez izateak ez du seme alabetaz arduratzeko eskubide gutxiago izateko arrazoia izan behar. Hori ez da justua. Gai hauek ez dituzte kontutan hartzen eta oso garrantzitsuak dira; gaur egun guraso askok ez dugu lan finkorik eta horrek umeen zaintzan inplikatzeko mugak jartzen dizkigu.

29 urte, 2 umeren aita: 3 urte eta 15 hilabete

Testigantza: Enpresa pribatuek ere zeresana daukate gai honetan, lan zehatz batzuetan oso zaila da konziliazioa gauzatzea (itsasoan adibidez); baina arazo hori ez izateko bilatutako irtenbidea emakumeak ez kontratatzea da. Enpresak ez dituzte emakumeak kontratatzen eta itxura denez gizonezkoek ez daukate konziliatu beharra.

39 urte, 3 umeren ama: 12,7 eta 4 urte

Testigantza: Laguntza ekonomikoak behar dutenei eskaini behar zaizkie. Nire ustez, erakunde publikoen lana emakumearen lanpostua bermatzera zuzendu beharko litzateke, emakume askok ez dute lanpostu finkoa eta haurdun gelditzean eta erditzerakoan kalera doaz; hori oso injustua da. Beste alde batetik aitek beraien betebeharrekin betetzeko neurriak hartu behar dira; modu batean derrigortu egin behar zaie zaintzan inplikatu daitezen.

33 urte, 2 umeren aita: 5 eta2 urte

Orokorrean haurren zaintzaren inguruan dauden beharrak identifikatzeko eta hauei eman beharreko irtenbideei buruzko iritzi ezberdinak jaso ziren.


103

Testigantza: Mota honetako azterketa gehiago egin behar dira herritarren beharrak ezagutzeko eta gero erantzunak eman behar zaizkie behar horiei. Ez dira bakarrik laguntza ekonomikoak behar, zerbitzuak behar dira jendeari bizimodua errazteko. Umerik ez dagoela esaten da eta beste alde batetik ez dira laguntzak eskaintzen…Enpresei bonifikazioak edo laguntzak eskaini behar zaizkie, kontziliazioa sustatzen duten neurriak bultzatzeko. Legeak ateratzen dituzte baina errealitatean ez dira neurri zehatzak hartzen.

29 urte, 2 umeren aita: 3 urte eta 15 hilabete

Testigantza: Nire ustez sindikatuek nolabaiteko ekintza positiboak planteatu beharko lituzke gizonak zaintza lanetaz arduratzeko pizgarriak jaso ditzaten; horrela zaintza lana banatzeko bide bat irekiko zuten. Aitatasun baimena errazago lortu da, baina nagusi eta gaixoen zaintzarako ez dute ezer planteatzen. Testigantza: Nik ez dut uste legeak nahikoa direnik, aitatasun baimena hartzeko aukera daukate baina zenbatek hartzen dute? Normalizaziorako lagungarria izan daiteke baina ez da nahikoa. Testigantza: Nik ezagutzen dut bikote bat… Emakumea lanik gabe zegoen eta haurdun gelditu zen; umea izan zutenean aitak aitatasun baimena eskatu zuen hiru hiletan zehar gutxienez bere semea bikotearen artean zaintzeko baina ez zioten eman. Nire ustez hori ez da egokia.

UXU talde feminista, eztabida taldea

4.2.2. Ezintasunen bat duten eta autonomia galdu duten pertsonei dagokienez

4.2.2.1. Dauden zerbitzuen hobetzea eta berrien sorrera Atal honetan Ondarroan dauden zerbitzuengan somatutako gabezi nagusiak aipatzen dira. Dauden zerbitzuen hobekuntzarako egindako proposamen gehienak, ordutegien irekitzearekin eta zerbitzuen eskabideak gauzatzeko finkatutako prozesuen sinplifikazioarekin daude lotuta. Testigantza: Niretzat laguntza eskatzera hurbiltzea pauso gogorra izan zen eta bertan betebeharreko paper guztiak ikusi nituenean zoratu egin behar nintzela uste nuen. Udaletxeko langileek lagundu zidaten baina hala eta guztiz ere oso konplikatua iruditu zitzaidan.

Emakumezkoa, 60 urte, 5 urte zaintzen Testigantza: Gauza askok ez daukate zentzurik. Berak ez du pentsiorik kobratzen, diru laguntza bat ematen diote, baina ez dauka kotizaturik izan beharko zuen denbora guztia. Dirurik gabe geunden eta ni lanean hasi nintzen, orduan bere laguntza kendu zioten bion artean 800 euro baino gehiago irabazten genituelako; ikaragarria iruditu zitzaidan.

Emakumezkoa, 66 urte, 15 urte zaintzen Testigantza: Zeintzuk dira zerbitzuak emateko edo ez emateko erabiltzen duten neurria? Nik ez dut ulertzen sistema hori, jende asko kanpoan gelditzen da eta guztion beharrak hartu dira kontutan. Nik uste dut zerbitzuak eskuratzeko eskubidea denok izan behar dugula, modu parekatuan.


104

Testigantza: Pertsona bakoitzak zerbitzu berezi bat behar du, kasu bakoitzak ezaugarri berezi batzuk dituelako eta gaur egun ez da ezberdintzen pertsonen beharren arabera, dauden zerbitzuetara moldatu behar zara. Testigantza: Ordutegi aldetik ere arazoak daude, oso murritzak dira eta jende askoren ordutegietatik kanpo gelditzen dira. Jai egunetan etxez etxeko zerbitzurik ez izatea ere ez dago ondo.

Eztabaida talde irekia Ikerketan parte hartutako pertsona guztiek bat egin zuten Ondarroako udalerrian zerbitzuei dagokienez dagoen gabezi nagusia identifikatzerakoan: Eguneko Zentroa. Testigantza: Eguneko zentrorik ez izatea lotsagarria da, nik oinarrizko zerbitzu bat dela uste dut eta Ondarroan oraindik ez daukagu.

Emakumezkoa, 49 urte. 6 urte zaintzen Testigantza: Eguneko zentro bat beharrezkoa da Ondarroan, familia askoren zama arinduko zuen eta mendeko pertsonentzako ere oso onuragarria izango zen; gauza hauek oso poliki doaz eta egoera pertsonalak larritzen ari dira; nire ustez gai honek lehentasuna izan beharko luke gizarte politika munizipaletan

Gizonezkoa, 75 urte. 3 urte zaintzen Testigantza: Eguneko zentroa beharrezkoa da Ondarrun, orain dela urte asko aldarrikatu izan da baina oraindik ez dute egin; proiektua onartuta dagoela diote baina gauza hauek astiroegi doaz eta beharrek urgentzia handiaz tratatu behar dira. Testigantza: Egunkarian proiektua aurrera doala aipatu dute, baina batek daki! Aspaldi hasi ziren eguneko zentroaz hitz egiten eta oraindik ez dago ezer.

Boga Boga emakume elkartea, eztabaida taldea Eguneko zentroaz gain arnas zerbitzuen beharra ere aipatu da zaintzaileen artean, honek ordutegi zabalagoa izanik bakoitzaren beharrei erantzuteko gaitasun gehiago izango duelakoan. Testigantza: Mendeko pertsona ordu batzutan nonbait uzteko aukera izan beharko genuke Ondarroan, urgentzi bat izanez gero ez dago nora jo, bakarrik zaude eta zure kabuz konpondu behar zara.

Emakumezkoa, 53 urte. 22 urte zaintzen Testigantza: Nik urtean 15 eguneko opor batzuk behar ditut, nonbaitera joan beharra daukat, bakarrik, nahi dudana egiteko eta egunero bizi dudan egoera albo batera uzteko, baina horretarako nire senarra nonbaiten egon beharko zen, baten batek zaindu beharko luke.

Emakumezkoa, 66 urte. 15 urte zaintzen 4.2.2.2. Higikortasuna Eztabaida taldeetan aipatutako beste gai bat higikortasunarena da. Ondarroaren kokapen geografikoak eta etxe askoren egiturak mugatu egiten baitu mugikortasun arazoak dituzten pertsonen autonomia. Testigantza: Ondarroan, parte zaharra duten herri guztietan bezala arazoak daude mobilidadeari dagokionez: etxeak ez daude prest igogailuak jartzeko eta kale guztiak aldatzean daude.


105

Testigantza: Baina hori ez da gertatzen soilik etxe zaharretan, Ondarroan badaude nahiko berriak diren obrak eta ez daude pentsatuta gurpildun eserlekuentzat ezta ere haurren karroentzat. Testigantza: Guk udaletxetik antolatutako tailer batean parte hartu genuen herriko gune beltzak identifikatzeko; txosten bat aurkeztu zen baina ez dute kontutan hartzen. Bertan emakume modura mobilidadeari dagokionez behar bereziak genituela ikusi genuen, baina bertan azaldutakoak ez dira hirigintzako plangintzan barneratu.

UXU talde feminista, eztabaida taldea Testigantza: Nik ezagutzen dut kasu bat, gizona gurpil- aulki baten zegoen eta oso gutxi ateratzen zen kalera, ezin zuten etxetik atera, pertsona bi behar zituen mugitzeko. Goiko kalean bizi zen eta horrek gehiago mugatzen zuen. Testigantza: Baina Ondarrun toki askotan gertatzen da hori. Emakume batek ere ume kotxe batekin ibiltzeko arazo berdina dauka. Testigantza: Kasu berdina da, baina umeen kotxea gutxienez, hobeto bideratu ahal duzu; ez dauka horrenbeste pisurik. Guk haurrak izan genituenean gazteagoak ginen eta edozein koska pasatzen genuen kotxearekin, baina orain nagusiagoak gara eta gainera gurpildun aulki batek pisu asko dauka. Testigantza: Horretaz gain kotxeen tartetik pasatu behar zara beti; inork ez ditu seinaleak errespetatzen eta inor ez da gogoratzen pertsona askok mugitzeko dituzten arazoekin. Testigantza: Ondarroan dena koxkaz beteta dago.

Boga Boga emakume elkartea, eztabaida taldea

4.2.2.3. Zaintzaileek behar duten laguntza Behin eta berriz aipatutako gaia zaintzaileek somatzen duten bakardadea eta isolamendua da. Sarritan mendekotasun egoera eta zaintza beharra bat-batean etortzen diren egoerak dira eta honi aurre egiteko prestaziorik ez dutela komentatzen dute. Testigantza: Egoera hau bat-batean etortzen den zerbait da, inor ez gaude prest horrelako zerbaiti aurre egiteko, baina ez dago beste erremediorik. Nik zalantza asko izaten nituen hasieran, ez nekien nola garbitu, nola mugitu eta nola tratatu behar nuen, baina azkenean zure erara egiten dituzu gauzak.

Emakumezkoa, 50 urte. 7 urte zaintzen Gai honetaz hitz egiteko dituzten zailtasunak aipatzen dira, sarritan sentimendu kontrajarriak izaten dituztelako eta gai mingarriak direlako. Testigantza: Nori kontatu behar dizkiot nik gauza hauek? Oso mingarria da niretzat, berak badaki ez dagoela ondo eta min izugarria hartuko luke nik bere arazoak kontatzen ditudala jakingo balu. Sarritan hitz egiteko beharra daukazu baina ez duzu nora jo.



106

4.3. EGINDAKO LANAREN JARRAIPENA

Ikerketak isladatzen duen modura, Ondarroako familiek, eta batez ere emakumezkoek, mendeko pertsonen zaintzan beraien gain hartzen duten lan zamaren pisua izugarria da. Mendekotasun Legearen onarpenak eta honekiko sortutako itxaropenak, gairekiko dagoen desinformazioak eta batez ere txostenean zaintzaileek planteatutako arazoek, ikerketa honekin hasitako lanari jarraipen bat emateko beharra isladatzen dute. Ikerketaren helburu nagusia Ondarruko familiek menpeko pertsonen zaintza lanetan bere gain hartzen duten lan zamaren inguruko informazioa bilatzea izanik modu honetan, gaiarekiko kontzientziazioa pizteko, oraindik ere landu beharreko zenbait atal daudela ondorioztatzen dugu.

Ondoren diagnosi lan hau nolabait borobiltzeko baliagarriak izan daitezkeen neurriak biltzen dira:

• Prozesu partehartzailearen balorazioa eta ebaluazioa.

• Diagnosi txostenaren kopien banaketa parte hartu duten elkarte eta erakundeei.

• Diagnosia bera dokumentu luzea izanik, honen laburpen bat egitea; aurrerago azaltzen den aurkezpen publikoan banatzeko eta interesa duten pertsona eta eragileei helarazteko.

• Ikerketaren aurkezpen publikoa: Herri mailako jardunaldi informatibo bat egitea. Bertan ikerketaren nondik norakoak azaltzeaz gain zaintzaren inguruan lana egiten duten zenbait pertsonen ekarpenak eskainiko direlarik, Mendekotasun Legearen eta zaintza lanak zaintzaileengan eragindako kostuen inguruko informazioa eskaintzeko. Honen deialdia egiteko eta ahalik eta jende gehien biltzeko Ondarroako etxe guztietara diagnosiaren ondorio nagusiak eta aurkezpenerako gonbitea biltzen dituen triptiko bat banatu daiteke.

• Diagnosiarekin jarraituz, ekintza plan baten diseinua, bildutako gomendioak eta beharrak kontutan izango dituena. Horretarako ikerketa prozesuan lanean aritu den talde eragilearen jarraipen lana beharrezkoa izango da, Plan honetan identifikatutako beharrak aldarrikapen bihurtzeko bidea zabalduz.

• Diagnosian zerbitzu sozialen inguruan ezjakintasun handia dagoela eratortzen da; arazo hau ekiditeko lan talde tekniko baten eraketa planteatu daiteke, bertan Emakume Kontseiluko eta talde eragileko zenbait partaide, Berdintasun teknikaria eta arduradun politikoa eta Gizarte Zerbitzuetako arduradun tekniko eta politikoak parte hartu beharko luketelarik. Lan talde honen helburua dauden zerbitzuak ezagutarazteko estrategiak bilatzea


107

litzateke, hauen inguruko informazioa eskainiz (bakoitzaren funtzioak, herritarrek hauek eskuratzeko jarraitu beharreko bideak…). Talde honek herritarren iradokizun eta proposamenak biltzeko bideak bilatu beharko lituzke; hauei irtenbidea eskaini ahal izateko.

• Sortutako lan talde honek, 2007.urteko udazkenean Lea Artibai Amankomunazgoan Bizkaiko Foru Aldundiaren laguntzagaz antolatutako Zainduz programarekin elkarlan prozesu baten murgiltzea bilatuko du. Programa honen helburu nagusiak mendekotasuna ekiditea eta atzeratzea eta zaintzaileei laguntza eskaintzea izanik komenigarritzat jotzen da gaiaren inguruan lanean ibiliko den talde honen parte hartzea. Programaren baitan planteatutako mintegi, ikastaro (mendeko pertsonei eta hauen senitartekoei zuzendutakoak) eta zerbitzuen (zaintzaileentzako etxez etxeko interbentzio sikologikoa, autolaguntza taldeak…) edukiak definitzerakoan talde teknikoaren ekarpenak baliagarriak baitira.

• Jabekuntza Eskolan zaintzaren gaiaren inguruko ikastaroak antolatzen jarraitu, honen inguruan dauden aurreiritziak azalarazteko eta eztabaida gune bat sortzeko.

4.4. LABURBILDUZ

Mendekotasun Legeari dagokionez Elkarrizketetan eta eztabaida taldeetan parte hartutako gehienek zuten Mendekotasun Legearen berri. Legean aurreikusitako neurriei dagokienez, zerbitzu publikoen areagotzea eta espezializazioa dira orokorrean gehien aipatutako beharrak. Zaintzaileek bizi dituzten egoera latzak arintzeko zerbitzu gehiagoren premia azpimarratzen dute. Legean salbuespen kasuetarako planteatzen den zaintzaileen soldata da parte hartzaileek gehien aipatzen duten atala, nahiz eta sarritan duten informazioa partziala izan. Gai honek iritzi ezberdinak sortarazten ditu, kasu batzuetan soldata kobratzea ezer ez jasotzea baino hobeagoa dela azalduz. Baina gehiengoaren jarrera ez da sistema honen planteamentuen aldekoa, finkatutako diru laguntzek ez dutela egindako lana inolaz ere ordaintzen komentatzen baitute. Honek suposatzen dituen ordutegi amaigabeak, inplikazio pertsonalak eta dituen eraginak diru laguntzetatik arantzago doazen neurrien beharraren erakusleak dira. Gizarte Segurantzan altan ematea positibotzat jo dute partehartzaile gehienek, sarritan lana utzi beharrak eta zaintzaileen etorkizunean honek dituen eraginak pairatzeko baliagarria dela pentsatzen baitute. Ordainketa partekatuaren sistemari dagokionez, orokorrean nahiko iritzi ezkorrak jaso dituela aipatu behar da. Sistema honek arazoa mendeko pertsona bat duten familien gain gelditzea baitauka ondorio bezala. Sistema honek familiako beste kideengan izan ditzakeen ondorioak aipatzen dituzte, finantzaketaren zati bat beraien gain egotean eratorri daitezkeen galerak aipatuz.


108

Identifikatutako behar nagusiak Haurren zaintzari dagokionez baliabide gehiagoren beharra azpimarratu izan da, honek zerbitzuen kalitatearen handitzea emateko ezinbesteko baldintza bezala planteatzen delarik. Zerbitzu publiko gehiagoren beharra aipatzen da, hauen ordutegiak zabaltzeko beharrarekin batera. Ezintasunen bat duten eta autonomia galdu duten pertsonei dagokienez, eta dauden zerbitzuen balorazioa egiterakoan ordutegien irekitzea eta eskabideak gauzatzeko finkatutako prozesuen sinplifikazioari ematen zaio lehentasuna. Zerbitzu berrien beharrari dagokionez, Eguneko Zentro bat izatea da familia askok beraien zama arintzeko sumatzen duten behar nagusia. Honekin batera arnas zerbitzuen beharra era aipatzen dute. Higikortasunari dagokionez, Ondarroako herriko kokapen geografikoak eta kale eta etxeen egiturak mugikortasun arazoak dituzten pertsonengan jarritako mugak azpimarratzen dira. Honetaz gain, jendeak orokorrean gaiarekiko daukan kontzientzia falta aipatzen dute. Zaintzaile askok bizi duten bakardade egoera aipatzen da, isolatuta sentitzen dira eta sarritan hitz egiteko espazio baten beharra dutela komentatzen dute. Egindako lanaren jarraipena Ikerketaren ondorio nagusia gai honen informazioa bildu eta kaleratzea izanik (eztabaida sortzeko helburuarekin) oraindik ere pausu batzuk emateko beharra ikusten da. Egindako lanaren balorazioaz gain, lortutako emaitzen kaleratzea egitea ezinbestekoa da ikerketa honen helburuak lortzeko. Horretarako txostenaren kopiak eta laburpenak banatzeaz gain herri mailako jardunaldi informatibo baten beharra sumatzen da. Eskuratu daitezkeen zerbitzuen inguruan sumatutako ezjakintasuna ekiditeko lan talde baten eraketa planteatu daiteke, bertan Emakume Kontseiluko zenbait partaide, Berdintasun teknikaria eta arduradun politikoa eta Gizarte Zerbitzuetako arduradun tekniko eta politikoak parte hartuko luketelarik (hauen lana zerbitzuak ezagutarazteko estrategiak bilatzea eta herritarren proposamenak eta iradokizunak biltzea izango zen).


109

BIBLIOGRAFIA

• Ararteko-Defensora del Pueblo (Navarra-Nafarroa), 2005: Informe especial:

La atención a la dependencia de las personas mayores en Navarra. http://www.defensora-navarra.com

• Ararteko, 2004: Ezohizko txostena: pertsona nagusiei emandako arreta

EAEn: Etxeko laguntza, eguneko zentroak eta egoitza zentroak, 499 or. http://www.ararteko.net/webs/iextras/mayores2004/mayores2004C.pdf

• Ararteko, 2003. EAEn erabilera publikoa duten eraikinen irisgarritasuna.

Vitoria-Gasteiz, 535 or. http://www.ararteko.net/webs/iextras/acces-edif2003/acces-edif2003C.pdf

• Ararteko, 2003b: Pertsona ezgaituen lanerako aukerak EAEn. Vitoria-

Gasteiz, 296 or.

• Ararteko, 2000. Buruko gaitzen trataera ospitaletik kanpo. Vitoria-Gasteiz, 318 or. http://www.ararteko.net/webs/iextras/mental2000/mental2000C.pdf

• Ararteko, 1996. Informe extraordinario sobre la asistencia no Residencial a

la tercera edad en la comunidad autónoma del País Vasco. Vitoria-Gasteiz, 265 or.

• Araya, M, 2003: “Un acercamiento a las encuestas sobre el uso del tiempo

con orientación de género.” Serie Mujer y Desarrollo 50. Alea. Chile: CEPAL. http://www.eclac.cl/publicaciones/UnidadMujer/2/LCL2022/lcl2022e.pdf

• Capellín Corrada, María José, 2004: Agenda de mujeres . Forum de Política

Feminista, 2004: Ley de Dependencia y Educación Infantil como medidas de conciliación de la vida laboral y familiar. Madrid.

• Cameron, Claire, 2003: Europako laguntza lana: Kalitatezko enplegua ote

da?. Sare 2003 Nazioarteko Kongresua: “Zaintzak kostua du: zaintzeraen kostu eta irabaziak”. Emakunde, Vitoria-Gasteiz,. 13-30 or.

• Carrasco, Cristina, 2001: Hacia una nueva metodología para el estudio del

tiempo y del trabajo. Taller internacional cuentas Nacionales de Salud y Género 18 y 19 de Octubre 2001, Santiago de Chile. OPS/OMS - FONASA. http://www.paho.org/Spanish/HDP/hdw/chile-cric.PDF

• Carrasco, Cristina, 1999: “Introducción: Hacia una economía feminista.” C.

Carrasco (ed.) Mujeres y economía: Nuevas perspectivas para viejos y nuevos problemas. Barcelona: Icaria.

• Comas d’Argemir, Dolors, 2000: “Mujeres, familia y estado del bienestar”,

del Valle, T. (ed.) Perspectivas feministas desde la antropología social. Barcelona: Ariel, 187-204 or.

• Datlan S.L., 2005: “Diagnóstico y planificación de las necesidades de las

personas mayores en Ondarroa”.


110

• del Valle, Teresa (Compiladora), 2000: Perspectivas feministas desde la antropología social, Ariel, Barcelona.

• Durán, María Ángeles, 2004: “Las demandas sanitarias de las familias

españolas” Informe SESPAS. Barcelona, SESPAS.

• Durán, María Ángeles, 2003: “El trabajo no remunerado y las familias.” Seminario España 2015: Prospectiva Social e Investigación Científica y Tecnología. Mintegian aukeztutako txostena. Madrid: Fundación Española Ciencia y Tecnología.

• Durán, María Ángeles, 2003: Los costes de la salud para la familia. Chile:

Organización Panamericana de la Salud. http://www.paho.org/Spanish/DPM/GPP/GH/Durán.pdf

• Durán Heras, María Ángeles, 2000: La contribución del trabajo no

remunerado a la economía española: Alternativas metodológicas. Instituto de la Mujer, Estudios, 63. zbkia, Madrid.

• Durán Heras, Maria Angeles, 1999: Los Costes invisibles de la enfermedad.

Bilbao: Fundación BBV, 399 or.

• Esteban, Mari Luz, 2005: “De la obligación de cuidar al derecho a ser cuidadas: una campaña renovada”. Hika 2005, 169:23-24. Bilbao.

• Esteban Mari Luz, 2004: “Zaitza eta Osasuna: Emakumeen osasunaren

kostuak eta onura sozialak”. Sare 2003 Nazioarteko Kongresua: “Zaintzak kostua du: zaintzeraen kostu eta irabaziak” Gasteiz: Emakunde-Instituto Vasco de la Mujer y Comunidad Europea/Fondo Social Europeo, 63-84 or.

• Forum de Política Feminista, 2004: Ley de Dependencia y Educación Infantil

como medidas de conciliación de la vida laboral y familiar. Madrid, 139 or.

• García Calvente, María del Mar, Inmaculada Mateo-Rodríguez, Ana P. Eguiguren, 2004: El sistema informal de cuidados en clave de desigualdad. En: "INFORME SESPAS 2004: La salud pública desde la perspectiva de género y clase social", 132-139or. http://www.sespas.es/informe2004/sespas2004p132-139.pdf

• García Calvente, María del Mar, 2000: El sistema informal de atención en

salud. http://www.comtf.es/pediatria/Congreso_AEP_2000/Ponencias-htm/M%C2%AAM_Garcia_Calvante.htm

• Guijarro Morales, Antonio, 2003: "Amona esklaboaren sindromea". Sare

2003 Nazioarteko Kongresua: “Zaintzak kostua du: zaintzeraen kostu eta irabaziak”. Emakunde, Vitoria-Gasteiz, 103-107 or.

• Himmelweit, Susan, 2003: "Arretaren ekonomia". Sare 2003 Nazioarteko

Kongresua: “Zaintzak kostua du: zaintzeraen kostu eta irabaziak”. Emakunde, Vitoria-Gasteiz, 109-118 or.

• IMSERSO, 2005: Los cuidados a las personas mayores en los hogares

españoles. El entorno familiar. Colección Estudios, Serie Dependencia, Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, Madrid, 258 or.


111

• IMSERSO, 2005b: Cuidado a la dependencia e Inmigración. Colección Estudios, Serie Dependencia, Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, Madrid, 477 or.

• IMSERSO, 2000: Las personas mayores y las residencias: un modelo

prospectivo para evaluar las residencias. 1 eta 2 liburukiak. Madrid, Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, 242 or.

• INSERSO/CIS, 1995: Las personas mayores en España. Perfiles.

Reciprocidad Familiar, Madrid. • Jiménez Lara, Antonio y Agustín Huete García, 2001: Las discapacidades en

España: Datos estadísticos. Aproximación desde la Encuesta sobre Discapacidades, Deficiencias y Estado de Salud de 1999. Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, Madrid, 196 or.

• Jiménez Lara, Antonio, 2001b: Encuesta sobre Discapacidades, Deficiencias

y Estado de saludd (1999), Breve análisis de los primeros resultados, http://usuarios.discapnet.es/ajimenez/encuesta/minusval.htm

• Kaioa, A.S.P.: Gizarte Zerbitzuen Gida: Lea Artibai Amankomunazgoa. Lea

Artibaiko Amankomunazgoa (Gizarte Zerbitzuak)

• López López, María Teresa y Aurelia Valiño Castro, 2004: Conciliación familiar y laboral en la Unión Europea. Valoración de las políticas públicas. Consejo Económico y Social, Colección Estudios, Madrid, 213 or.

• Maravall Gómez-Allende, Héctor, 2004: Una aproximación a la atención a la

dependencia en España. Ley de Dependencia y Educación Infantil como medidas de conciliación de la vida laboral y familiar, Forum de Política Feminista, Madrid, 55-104 or.

• Maravall Gómez-Allende, Héctor, 2003: "Las mujeres, sujeto y objeto del

Pacto de Toledo y de la atención a la dependencia. Protección social de las mujeres". Consejo de la Mujer de la Comunidad de Madrid, 145-169 or.

• Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, 2005: Anteproyecto de Ley de

Promoción de la Autonomía Personal y Atención a las Personas en Situación de Dependencia. http://www.mtas.es/sgas/LEY_DEPENDENCIA.pdf

• Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, 2005: Libro blanco de la atención a

las personas en situación de dependencia en España. http://www.tt.mtas.es/periodico/serviciossociales/200501/libro_blanco_dependencia.htm

• Monteverde, Malena; Montserrat Guillén y Mercedes Ayuso, 2005: El

Envejecimiento de la Población y los Costes de Cuidados de Larga Duración en España. http://iussp2005.princeton.edu/download.aspx?SubmissionId=51182

• Organización Panamericana de la Salud, 2005: Recursos de Género y Salud

- Recursos sobre el trabajo no remunerado de las mujeres en salud. http://www.generoreforma.org/UnremuneratedLabourBibliographysp.pdf

• Organización Panamericana de la Salud, 2002: Costes no visibles del

cuidado de enfermos en el hogar: Una metodología para su estudio. OPS, Chile.


112

• Peinado Portero, Ana Isabel y Enrique Javier Garcés de Los Fayos Ruiz, 1998: "Burnout en cuidadores principales de pacientes con Alzheimer: el síndrome del asistente desasistido”. Anales de psicología, Universidad de Murcia, 14 alea, 1 zbkia, 83-93 Murcia (España). ISSN: 0212-9728. http://www.um.es/analesps/v14/v14_1/mv08v14-1.pdf

• Rodríguez Cabrero, Gregorio, 1999: “El problema de la dependencia:

Conceptualización y debates”. La protección social de la dependencia. Madrid: Instituto de Migraciones y Servicios Sociales (IMSERSO)-Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, 1999, 25-44.

• Rodríguez Cabrero, Gregorio. 1999b: “Conclusiones”. La protección social de

la dependencia. Madrid: Instituto de Migraciones y Servicios Sociales (IMSERSO)-Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales, 621-629 or.

• Rodríguez Rodríguez, Pilar, 2004. "El apoyo informal en la provisión de cuidados a las personas con dependencia. Una visión desde el análisis de género". Forum de Política Feminista, 2004: Ley de Dependencia y Educación Infantil como medidas de conciliación de la vida laboral y familiar. Madrid.

• Síndic de Greuges, 2004: La atención a las personas mayores Dependientes

en Catalunya. Informe extraordinario del Síndic De greuges. Barcelona, 188 or.

• Tobío Soler, Constanza y otros/as, 2004: "El estudio de las redes familiares

en Andalucía". Ponencia presentada en las Jornadas De Estadística Comunidades Autónomas, XIII Jecas, Panel 2: Población, en Toledo, 2, 3 y 4 de junio de 2004. http://www.ies.jccm.es/jecas/paginas/p14_estudio_redes_familiares.pdf

• Tobío Soler, Constanza, 2002: “Conciliación o contradicción: cómo hacen las

madres trabajadoras”. Conciliar la vida. Tiempo y servicios para la igualdad. Madrid: Consejo de la Mujer de la Comunidad de Madrid, 15-43 or.


113

INFORMAZIOA ESKAINI DIGUTEN ELKARTE ETA ERAKUNDEEI, TALDE

ERAGILEAN PARTE HARTUTAKO PERTSONEI ETA BATEZ ERE

BERAIEN BIZI ESPERIENTZIAK GUREKIN KONPARTITU DITUZTEN

ZAINTZAILEEI,

ESKERRIK ASKO!!

MENDEKOTASUN EGOERAN DAUDEN PERTSONEN ZAINTZAREN … · Nazioarteko Sailkapena (CIDDM, gaztelaniaz)...

Documents

Transcript of MENDEKOTASUN EGOERAN DAUDEN PERTSONEN ZAINTZAREN … · Nazioarteko Sailkapena (CIDDM, gaztelaniaz)...