Eskutik eskura Korrika

LAUBURUA: Beira ala kristala? KUTTUNENAK: Shandra Zabaleta KUXKUXEAN: Zorion agurrak

KULTURA: Bertsolari Txapelketaren finala BATZARRE: Sukaldaritza tailerra ZERUAK ESANA: Apirila

Goizean goiz pasa zen 18. Korrikanagusia Mugiro, Lekunberri, Etxarrieta Aldaztik. Eskolako ikasleekeuren Korrika Txiki berezian eginzuten euskararen aldeLekunberriko kaleetan zehar.

Jolanda Areitio

7PEKAtu

202. zkia. - 2013ko apirila

Ikusihemen

Mailope

issuu.com/mailopealdizkaria

- 2 -

MAILOPEtxiki

Bagoaz, bagoaz pixkanaka asmatzen...

Azken aleko erantzun zuzen SUHILTZA-

ILEA zen. Fin zabiltzate! Ea honako hau

asmatzen duzuen.

Hona hemen saridunak:

-Ttalo artzain-txakurra: Oier Izagirre

(Gaintza).

-Non zaude ilargi?: Ane Irazu (Atallu).

-Ipurtargien festa: Laiene izagirre

(Gaintza).

-Enara ttipia: Izei Goñi (Errazkin).

Animatu eta bidali zure erantzuna eta

izen-abizenak mailope@labrit.net-era

apirilaren 15a baino lehen.

Haurrentzako liburuen zozketan sartuko

zaitugu.

Erantzuna:

Gure herriko frontoian jolastera goazenean zer ezin dugu ahaztu?

M. AngelesUrrizalkiiragarkiak,

berriak, eskelak...

Diario Vasco etaDiario de

NavarrakoKorrespontsala

948513056699179437

hieroglifikoa:

+ +zzzz

- 3 -

> Pilota eskolakBetelu eta Lekunberriko pilota eskolako irakaslearekin izan gara.

Bera Iñigo Arozena da, Ibarrakoa. Astean behin biltzen dira bai

Lekunberrin eta baita Betelun ere.

Lekunberri eta Larraungo Udalek diru laguntzak atera berri dituzte

Eguneko Zentroko erabiltzaileentzat. Gainera orain zure beharretara

egokitutako ordutegi askea eskaintzen dute. Kalitatezko

zahartzaroaren aldeko apustua egin dute udalek.

25 urte bete ditu Arruizko Txikitoren Omenezko Legoak. Aurten

lasterketa berezia izanik, Larraungo korrikalarien inguruko erakus-

keta eta mahai-ingurua izan da ohiko lasterketaz gainera.

> Eguneko Zentrora joatekodiru laguntzak

10

04> Iritzia

08> Luze: Koldo Nuñez-Betelu

09> Zabal: Iñaki Usabiaga

22

Legoaren mende laurdena26

28> Lurrak emana: Mongi hilgarria

29> Zeruak esana

30> Ekinaren ekinez: Errexil Borda landetxea

31> Kontu Txikiak

Mailope doan banatzen da honako herrietan:Albiasu, Aldatz, Alli, Arribe, Arruitz, Astitz, Atallu, Azkarate, Azpirotz, Baraibar, Betelu, Errazkin,Etxarri, Gaintza, Gorriti, Intza, Iribas, Lekunberri, Lezaeta, Madotz, Mugiro, Oderitz, Uitzi eta Uztegi.Mailopek ez du bere gain hartzen bertan adierazitako iritzi eta esanen erantzukizunik.

issuu.com/mailopealdizkaria

ERREDAKZIOA: Agurtzane Altuna, Urko Aristi, Mikel Hernandorena, Ainhoa Iriarte, Itziar Luri,Arantxa Mikeo eta Andoni Tolosa.ARGAZKIAK: Labrit, Ainhoa Lertxundi, Ainara Goikoetxea, Kirol Mankomunitatea, Aner Ansorena,Egoitz Garro, Osasuna Fundazioa, Alberto Elosegi, Natalia Azkona eta Julio Calonge.PUBLIZITATEA: Labrit Multimedia - 948 210 103 - mailope@labrit.net.MAKETAZIOA: Araitz Amatria.TIRADA: 1.600 ale.

14> Batzarre

16> Elkarrizketa Nagusia: Denonartean Argitaletxea

>

Eusko Jaurlaritzak, eskualdeko Udal, kontzeju eta bazkideek babestutako aldizkaria.

23> Lauburua: Aitziber Eleta

24> Erreportajetxoa: 18. Korrika

1904a zen, eta Ramón María del Valle-Inclán galiziarrak,Nuevo Café de Levante kafetegian sortu zuen hizketaldia,gauetan irakiten jartzen zen, 98ko Belaunaldiko intelektualhoberentsuen eta artista entzutetsuenekin, besteak beste,Ignazio Zuloaga, Gutiérrez Solana, Santiago Rusiñol, MateoInurria, Chicharro, Beltrán Masses edota Rafael Penagos.

Eta 1904ko maiatzaren 13ko ilunabar-gau hartan, PioBaroja izan zen bertan zeuden guztiak zur eta lur utzi zitue-na. Zeren eta, espainiarrez eta espainiar mota ezberdinezhitz egiten ari zirenean, euskal eleberrigileak denak ahoabete hortzekin utzi baitzituen, honako hauxe esan zuenean:

Egia esanda, Espainian zazpi espainiar mota daude… bai,zazpi bekatu nagusiak bezala, alegia:

1. Ez dakitenak; 2. Jakin nahi ez dutenak; 3. Jakinduria gorrotatzen dutenak; 4. Ez jakiteagatik sufritzen dutenak; 5. Jakintsu plantak egiten dituztenak; 6. Jakintzarik gabe arrakasta lortzen dutenak, eta 7. Ezjakinei esker bizi direnak. Azkeneko hauek beren buruari politikari esaten diote, eta,

batzuetan, baita intelektual ere.

- 4 -

(H)iriTZIA

Xanti Begiristain Madotz, Iruñea.

Zure iritzia bidali nahi badiguzu idatzimailope@labrit.net-era

Zazpi espainiar motak

Guztiok gara oraindik nahiko berriak, farmazietan botikakeskuratzeko ezarri duten azken moduarekin: ErrezetaElektronikoa (R.E.).

Asko dira denbora murritzean eman diren berrikuntzak.Lehenengo “kopagoa” inposatu ziguten, hau da: erretira-tuak zirelako edota haien diru sarrerak edota gaixota-sunek horrela zehazten zutelako, lehen botikengatikordaindu behar ez zutenei, ordainaraztea, ordainketahauetan kategoria ezberdinak ezartzen badira ere,langileen urteko diru sarreren arabera.

Esan ziguten ere, erretiratuak zeuden pertsonentzat,gehiengo diru kantitate bat badela ordaindu beharrekoahilean eta hau pasatzen bada, itzuli egingo delaezberdintasuna. Hori gauzatzen ari da. 2012 ko uztaila,abuztua eta irailari dagokionez, horrela egokitzen zaionariegin zaizkio diru itzulketak. Ikusten denez, atzerapenarekindabiltza baina gutxika-gutxika argitzen doa dena.

Berrikuntzak amaitu zirela uste zenean, hemendatozkigu Errezeta Elektronikoarekin eta guztiok galderabera egin dugu: Zer da hau? Nola joango naiz farmaziaraezer gabe? Zer esango dut farmazian?.... Apur batargitzen saiatuko gara, nahiz eta denok badakigun zerbaitgai honen inguruan.

Errezeta Elektronikoa, medikua eta farmazien arteangertatzen den komunikazio modu berria dugu, elektronikabidez. Medikuak erabakitzen du zer hartu behar dutengaixoak eta programa informatikoan sartu ondoren,gaixoak Nafarroan kokatua dagoen EDOZEIN FARMAZI-ATAN osasun txartela erakutsi ondoren, behar dituenbotikak hartu ditzake eta soilik behar dituen horiek.Tratamendu kronikoetan ez da beharrezkoa medikuaren-gana joatea botikak behar diren aldiro; programa infor-matiko hau prestatua dago, botika hauen beharraazaltzen delarik, aurrez hartu direnak amaitzera doaze-nean, berriz ere famaziatik erretiratzeko. Ez badirabotikak jasotzen, ez dago arazorik, denbora tarte luzeabaitago horretarako.

Beharrezkoa da azpimarratzea, farmazia guztiekeskaintzen dutela zerbitzu hau eta botikak Nafarroakoedozein farmaziatan hartu daitezke eta ez derrigorrez betiberean. Gaixo bakoitzaren inguruko informazioa ematendutena, osasun txartelak duen zenbakia da. Inork ezingaitu behartu botikak farmazia konkretu batean hartzea,

A. Carrillo

Zer da errezeta elektronikoa (R.E.) horrek gaixoaren erabaki askatasuna mugatuko bailuke.Abantailak ere baditu: garrantzitsua da, gure osasunean

nobedaderik ez bada, medikutara joan behar izanik gabe,botikak hartu ditzakegula. Zuzenean farmaziara noa etahurren arte!

Egia da ere, ordenagailuaren beharra dugula eta haubatzuetan nahiko motela dela eta itxaron unea luzatzendela baina esperantza dugu, laster hau ere konpondukodela.

- 5 -

LARRAUNGO UDALAK ONARTU DU:-3 Mugak Batera Plataformaren mozioa.UPrS-a (Udalez Gaindiko Proiektu Sektoriala) errefusatu egiten dugu, udal autonomiarenkontrako eraso zuzena delako. Eta martxoaren 16an, Altsasun "No a la imposición de laincineración en Portland. Herritarron hitza errespetatu" lelopean egindako manifes-tazioarekin bat egiten du.

-Premiazko ikerketa batzordea sortzeko eskatzea. Larraungo Udalak, Nafarroako Kutxa hondamendira eta desagerpenera eraman denez,Nafarroako gizarteak Kutxan gertatutako guztia ezagutu dezan eta ardura politikoak edotabestelako ardura guztiak argi daitezen, Nafarroako Parlamentuari CANen inguruko premi-azko Ikerketa Batzorde bat sortzea eskatzea.

-Pisu tutelatuen proiektuari buruzko mozioa. Gizarte Zerbitzuko Mankomunitateari txosten bat egin dezan eskatuko zaio, bertan ondoren-go bi gaiak agertu beharko dira: Proiektu honen inguruan inkesta edo ikerketa soziologikorikegin ote den alde batetik eta Larraungo herritarren artean, zenbat pertsona izango lirate-keen pisu hauetan sartzeko modukoak bestetik.

-2013ko martxoaren 8ko Emakumeen Nazioarteko Eguna dela eta:2013 ko aurrekontuetan sortu berri dugun berdintasunerako diru poltsa, kudeatzea.Berdintasunerako politika publikoak garatzea, politika horien eskura aurrekontu etateknikari egokiak jarriz. Programak eta proiektuak aztertu, garatu eta ebaluatzerakoanudalaren gobernu-ekintza orok genero-ikuspegia kontuan hartzeko neurriak bultzatuz.Emakumeen elkarteekiko eta mugimendu feministarekiko elkarrizketa politikoa indartuz.Indarkeria matxistaren aurka borrokatzeko politikak eta berdintasunerako politikaketengabe uztartuz.

-197/2006 Doktrina. Zigor gehigarriaren ankerkeria.Nazioarteko giza eskubideen legea aplikatuz, 197/2006 doktrina aplikatu zaien euskal presoguztiak berehalakoan aske uzteko eskatzen dugu. Euskal Herrian bizi dugun itxaropen etakonponbide aukeraren aurrean, euskal presoen aurkako salbuespeneko legeria bertanbehera uzteko eskatzen du udal honek.

-Saharar Errepublika Demokratikoaren Aldeko Mozioa.Besteak beste SALATZEA Mendabaldeko Saharan behin eta berriz gertatzen direngiza eskubideen urraketa guztiak. Eta ELKARTASUNA AGERTZEA Sahararrei eta FrontePolisarioko agintariei.

iragarkiTauLA

- 6 -

1. Nagikeria: zerk alfertzen zaitu erabat?

Neguan, hotza egiten duenean, goizean ohetikjaikitzeak.

2. Gorrotoa: zerk bihurtzen zaitu otso?

Harropuzkeriaz jokatzen duten pertsonek.

3. Sabelkeria: zerk bihurtzen dizu ahoa ur?

Kontzertu on batean sortzen den magiak.

4. Zikoizkeria: zer desio duzu gehiegi?

Munduari begira: gizarte baloreak era bataldatzea; Euskal Herriari begira: sartuta gaudenkorapilo hau askatzea.

5. Inbidia: zerk ematen dizu inbidia?

Arrano bat, miru bat hegan ikusteakematen dit inbidia, haren askatasunaeta segurantzak.

6. Luxuria: zerk jartzen zaitu bero-

bero?

Ipiarreri egin beharreko galdera...

7. Harropuzkeria: zerk jartzen zaitu oilar?

Semeak harrotzen nau, ikusteak zer-nolako per-tsona ari den bihurtzen, hezten.

7PEKAtugaldera

Jolanda Areitio

Beteluko Zinegotzia

Apirilaren 4an osteguna, arratsaldekozazpietan Aisialdiko Baratzeak eki-menaren berri emango duteLekunberriko Udaletxean. Herri-lurrakherritarrek eurek aprobetxatzeko au-kera bat da.

Sokatiran, txingak altxatuz, egurrazerratzen... indartsu aritu ziren talde-ak. Joan den hilean Beteluko frontoianospatu zen Nafarroako Herri KirolJokoen bigarren kanporaketa. Guztira lau jardunaldi burutuko diraeta ondoren finala izanen da.Sailkapena http://kirolmank.blogs-pot.com helbidean.

Xabier Mindegiaren kontra izan daRuben Saralegik egindako lehen aizkoraapustua eta oraingoz bakarra. Biak larriibili baziren ere, azkenean Rubenek 34segundoko aldea atera zionLabaiengoari. Hamar kanaerdiko eta bioinbiko moztea zen eguneko helburua.3.000 euro irabazi zituen Rubenek.ZORIONAK!

NAFARROAKO HERRI

KIROL JOKOEN BIGARREN

JARDUNALDIA

AISIALDIRAKO BARATZEAK RUBEN SARALEGI GARAILE

BERE LEHEN APUSTUAN

Aupa Tokaio! Ideiaz beteta zatoz orain-goan eh! Zoritxarrez fruta guztiakusteldurik jarraitzen dute mazedoniamingots honetan. Ze kasualitateamazedonia berpizteko genuen elemen-tu nagusia bat-batean joan izana frutenzerura ez? Agian zuku gehiegi edan duteta txoratzen hasia nago…

Gero, Mahatsak ditugu. BaiMikel, mahatsak, ongi irakurri duzu.Elizetan egoten den ardo hori egi-teko erabiltzen ditugun mahatsakhain zuzen ere. Itxuraz eta zaporezgozoak izaten direnak, baina barru ba-rruan usteldurik jarraitzen dutenak. Loiolako euskaldunbatek sortu omen zuen orain dela gutxi aukeratu dutenmahats berri horren taldea. “Jesuitak” askoei entzunak etagainera, ezagunak egingo zaizkizue. Aukeratu berri dutenmahats hori gure Euskal Herriarekiko hainbat lotura dituelapentsatuko duzue, baina ez gaitezen engainatu: etxekoa eretxarra bada, etxekoa borrokatu eta irauli dezagun.

Azkenik, Iruña aldeko txorizoa daukagu, edo hobeto esan-da, txorizoak ditugu, asko dira eta. Nahiz eta frutak ez izan,mazedonia honetan oso ondo konbinatzen dira beste frutaustelekin. Dietak gora eta dietak behera… Gaurko artikuluakgastronomiarekin zerikusia izaten bukatuko duela pentsatzenjarria nago, Mikel. Baina gure frutatxo, zuku, txorizo eta dietamaiteak ipuintxo moduko batetatik atera ditudan arren,irudikatzen duten errealitatea erabat gordina, hutsa eta latzada. Hala ere, ipuintxoek ere gauzak erakusten dizkigute etahorien artean, honako hau dago: onak eta txarrak daudela,zintzoak eta gaiztoak, zapalduak eta zapaltzaileak. Gainera,gehienetan, zapalduta bizi diren horiek ateratzen dira au-rrera! Beraz, har ditzagun fruta ustel eta txorizo horiak etabota ditzagun pikutara! Ez gaitezen engainatu, fruta guztiakez dira beharrezkoak mazedonia on bat egiteko, eta aregutxiago ustelduta dauden horiek! Ez ditugu behar!Amaitzeko, hitz dezagun termino errealetan: ez al dugu

Barcenas Nafarroako gobernutikkanpo ikusi nahi eta Barcinaren

diruz betetako gutun famatuhoriek herriarentzat eman

nahi? Edo alderantziz zen?Bueno, Barcina, Barcenas…

ez dago diferentziaaskorik, ezta?

Aupa Mikel! Normalean gaia auke-ratzeko ez naiz batere iaioa eta izan

dugun azken hilabete hauetan gertatu-takoarekin zailagoa egin zait oraindik,

astetik astera bitxikeria berriren bat ger-tatu delako. Zuk aipatutako Korrika

etorri zitzaigun eta baita lasterkajoan ere… Chavez jauna ere joanzen eta mundu mailako politikansaltsa interesgarria sortzen zuengutxietakoa (eta bide batez EstatuBatuei koloreak ateratzeko gai zenbakarretakoa) desagertu zen.

Sentimendu kontrajarriak sortzeko gaitasuna zuen tipoa etasantu bat izan gabe ezin ukatu jendearen bozkaz lortu zuelaestatuko buru izatea, pobrezia maila handian gutxituzVenezuelan, hezkuntza sustatuz eta beste mila zerbitzu.Hala ere, hemengo zenbait albistegietan diktaduratzat har-tua zen Venezuelako gobernua. Espainiako estatu buruaden erregeak bere kargua Franco diktadoreak izendatualortu zuen eta demokrazia da hemengoa…

Ratzinger (Z) Aita Santuak bere kargua ere uzten zuela etaizugarrizko ikusmira sortu zen. Ordezkatzeko eta berriro erehorrelako saltsarik ez izateko, hurrengo Aita Santuaespainiar beharko zukeela izan aipatu zen, espainolak (poli-tikariak behintzat) ez baitute sekula dimititzen… Azkeneanespainolez hitz egiten duen argentinarra aukeratuaordezkatzeko, emakumeen ezagutza sakona duena gainera:“Emakumeak naturalki ezgaiak dira kargu politikoentzako”bai naturaren orden naturala bai idatziak erakusten omendute emakumea gizonarentzako laguntza bat besterik ezdela… Franciscok dixit.

Eta inondik inora, ez Korrika, ez lasterka joaten ez direnakgure politikari kutun, maitatu eta ustelak dira… Barcinakberriro bere partidu barruko hauteskundetan garaile, larri,baina garaile. Eta hau kobratutako dieten inguruko berriakjakin direlarik! Wyomin handiak ezingo zuen hobeto labur-tu: Nafarroako lehendakaria den Barcinak orduko hiru milaeuroko dietak kobratzen zituen ezer ez egiteagatik (CAN),baita sei mila eurokoak bileretara ez joateagatik (VINSA),gero aurrekontutan ehun eta laurogeita hamar miloi euromoztu behar zituela eta dietak kentzea erabaki zuen (horibai aurretik dieta bikoitza bat kobratuz) eta gero kon-pentsatzeko dieten galera, sol-data ehuneko hogeita hamarra igo egin zion bere buruari.Honekin nahiko ez eta kobratu-takoak kisuskil batek kobratzenzuenarekin alderatu… Barcenashonen aldean txapuzero bat delapentsatzen hasia naiz.

Mikel Lasarte

- 7 -

Barcina eta Barcenas nor baino nor

“Barcinak berriro bere partidu barrukohauteskundetan garaile”

elKArrimokoKA

Mikel Alvarez

- 8 -

Begoñak deitu zidan bere etxeaaztertzera joateko. Ez da ongi sentitzeneta sumatzen du etxean ohartzen ezden zerbait dagoela, agian kaltegarria.Dagoeneko gaixo dago Begoña etazaindu nahi du bere burua ahalik etahobetoen. Dieta makrobiotikoa, kirolpixkat, Reiki,... eta etxeko energiak.Arrazoia du eta etxea aztertzeanadineko emakume baten energia ager-tu da. Amona da eta bere ama pon-tekoa edo ama besoetakoa zen. Begoñagazte zenean hil zen amona eta askomaite zuten elkar. Begoñak ezin izanzuen amonaren heriotza onartu etadolua oraindik egin gabe dauka. Azaldudiot nola egin urratsez urrats eta ho-rrela eginez gero, bere buruak erebakea aurkituko du.

Mikelek deitu zidan aurreko asteanbaserria ikustera joateko. Bi ume ditu,sei urteko Ane eta hiru urteko Aitor.Ane beti beldur da oheratzerakoan etaamarekin ez bada ez du ohera joannahi. Ane loak hartu arte, ama ondoanegon behar du neskatoa ikara ez dadin.Etxea aztertzean bi energia agertu dira,batetik jaio ez den batena eta, bestetik,aitaren aldeko amona batena, azkenhau Aneren ohearen ondoan. Amakaitortzen dit Ane jaio aurretik abortuaizan zuela eta umeek badakitela. Anek,gainera, izen eta guzti jarri dio, Itsaso,eta inguruan ikusiko balu bezala hitzegiten du Itsasori buruz. Anek amonaere aipatzen du maiz. Antza biak ikusiedo sumatzen ditu. Familia honi ere,azaldu diot zer egin energia hauei bideaemateko.

Elenak deitu dit beste batean, bost

hilabeteko ume txikiak ia jaio denetikosasun arazoak izan dituelako, batezere bronkiolitisa eta etengabeko kata-rroak. Etxe osoan emakume batenenergia sumatzen da, are indartsuagogurasoen logelan. Hantxe dago,emakume heldu baina gazte batena.Izeba Mirentxurena da, Elenaren

amabitxia hain zuzen ere. Bere buruazbeste egin zuen oraindik Elena osogazte zela. Biek lotura handia zuten

baina Elenak ezin izan zion agurrik egin.Gainera Mirentxuren heriotzarenurteurrenean jaiotzeko zen Elenarenumetxoa, berriro erakutsiz bien artekolotura. Familia Konstelazio bateanlandu zuen hau Elenak eta orain agurraegitea baino ez zaio falta.

Aipatu ditudan kasu hauetan, etxeanzein familian egon zitezkeen arazoakkonpontzeko laguntza eskatu didate etageobiologo eta laguntzaile psikologikogisa joan naiz haiengana. Beste batzue-tan, laguntza familia konstelazioenbitartez helarazten diot jendeari etaazken bolada honetan coaching

delakoaren bitartez ere. Baina zer da coaching egitea? Egun

enpresa askotan erabiltzen den psikolo-giaren teknika bat da. Laguntzailearicoach esaten zaio eta lagundutakoaricoachee. Biek elkarrekin egiten dutebidea arazoei konponbidea aurkitunahian. Esaterako, lanik gabe geratuden norbait, baten batekin arazorenbat daukan pertsona, enpresa edoproiektu berri bat asmatu nahi duena,blokeatuta dagoena edo arazoren zeinzailtasunen bat daukan jendea joandaiteke coach batengana bien arteankonponbidea asmatzeko.

Hortxe, bada, laguntzeko zenbaitbide. Maiz, laguntzaren baten beha-rrean gaude eta ez dakigu nondik jo.Niri ere kostatzen zitzaidan laguntzaeskatzea. Eta gainera, ez dugu zertangaixorik egon laguntza eskatzeko.Nahikoa da arazoak izatea eta hauekkonpontzeko gogoa. Horrela arazoeihelduko diegu eta gure hazkuntza per-tsonalean aurrerako bidea egingo dugu.

Laguntzaren beharra

“Ez dugu zertan gaixorikegon laguntza eskatzeko”

Koldo Nuñez-Betelu LUZE

- 9 -

Sei milioi langabetu! zioen telebistak.Ez zegoen Mari haien artean.Zorionekoa? Berak eta bere lankideekgalduko ez bazuten, nazio arteko egi-tasmo eskerga baten ardura hartu zuenbere gain. Hilabeteak zeramatzan zeza-keen halako hiru egiten. Goiz eta arra-tsalde, ilundu arte. Presa zuen.Gainean zuen aurkezteko epea.Gainean onartua izateko eguna.Bazekien arrisku handiko egitasmoazuela, aski jokatzen zuela.

Lantegitik etxeratzean, maiz, haurrabularrean, ordenagailuan jarraitzenzuen, goizeko ordu txikietan, txikitxoabular eske esnatzen zen arte: - Ttitti!

Ttitti!-. Eta, kuluxka baten ondoren,berriro lanera. Ordenagailua, tele-

fonoak, lantaldeko bilerak, elkarrizke-tak, zenbakiak eta zenbakiak, … eta,etxeratzean, alabatxo biak lepoan:

- Ama, begira zer egin dugun eskolan.- Ama, lagunduko al didazu?Familia zuen Marik lehen lantegi,

bera bizitzako proiektu. Senarralankiderik finena. Bereaz gain, honekbetetzen zituen amaren hutsuneak.

- Titti! Ttitti!

Baina aitak ez zuen titirik.- Txiki! – esan ohi zion isiltzeko-.

Badator, badator, …Eta etorri zen eguna.- Zer moduz? – galdetu zion senarrak.

Emaztearen begiakurrunean galduak,masailak zurbil, min-gaina astun, … astiro-astiro jalgitzen zitza-izkion hitzak. Bihotza,aldiz, mailuka zuen.Gorputza dar-dar.

- Na-gu-si-ak a-tse-

den har-tze-ko e-san dit

– izan ziren bere hitzak,nekezko izerdi ttanttakbailiran. Senarrari izuanabari zitzaion begietan.

- Zoaz ohera –esanzion eztiki-. Zoaz ohera, lasai.

Txikitxoak ez ziren konturatu egoeralarriaz. Solasean jarraitu zuten.Txikiena izan ezik:

- Ttitti! Ttitti!

Bazirudien amaren gorputz atalaksoka lodiz lotuak zeudela. Poliki-poliki,hartu zuen semetxoa besoetan, aterabularra eta titia eman zion, senarrakohea prestatzen zion bitartean.

Esnatzean, haurra zuen alboan etasenarra, atean zutik, begira-begira.

- Non dira besteak? –galdetu zion. Ezbaitzuen alaben solasik entzuten.Eskolara joanak ziren- Eta askaria? Etakirol jantzia? Nor joango da beraienbila?

Umeen lanaz arduraturik zegoenbitartean, lehengo hura bera zenoraindik: ama. Baina tximista bezalagaineratzen zitzaion berriro etxez kan-poko lan arazoa, bihotza mailuka hasi,mingaina korapilatu:

- Ez na-go on-gi!

Marik honela igaro zituen egunak eta

asteak enpresa-lantegitik urrun. Eznagusiak, ez eta lankideek ere ezzioten, hobe beharrez, deitzen ,“nolazaude” esanez. Izuaren syndromeazuela ebatzi zuten sendagileek.

Ez zuten hauek sendatu. Ez eta eresendagaiek. Alderantziz, gripe bortitzakjo zizkion banan-banan seme-alabaketa senarra: hotzikarak, eztarrikominak, sukarrak, medikuarenganakojoan-etorriak, … Bera izan zen arazoguztiei aurre egiten lehena eta oherasartzen azkena. Amatasunak kenduzion izua. Amatasunak itzuli adorea.

Egitasmo erraldoia bertan beherageratu zen. Baina, lantegiratzean, txalo-ka hartu zuten nagusi eta lankideek.Jarraian, bere aulkian eseri, ordena-gailua piztu eta LANETIK izeneko e-mailhau bidali zion senarrari:

- Lanetik idazten dizut. Txapeldun bat

naiz. Lantegiko eskailerak igo ditut eta

nire ordenagailutik idazten dizut. Muxu

handi bat!

Mari.

Lanetik

“Amatasuna kendu zionizua. Amatasuna itzuli

zion adorea”

Iñaki UsabiagaZABAL

Orain dela hiru urte ireki zituen ateakLekunberriko Eguneko Zentroak.Geroztik lau pertsona pasa dirabertatik eta egun erabiltzaile bakarradago. Gure eskualdean beharra bada-goen arren arrakasta gutxi izan dueguneko zentroaren irekierak,Lekunberri eta Larraungo Udalek ordeahorren aldeko apustua egin dute, etahorretarako aurten diru-laguntzak iza-nen dira erabiltzai-leentzako.

Beste zenbait aldaketa ere egindituzte zerbitzua eskaintzerako ordu-an, esaterako orain arte lau orduz edozortzi orduz astelehenetik ostiraleraetortzeko aukera eskaintzen zuten.Hemendik aurrera, jendearen beha-rretara egokituko da bai ordu kopuruaeta baita asteko egun kopurua ere.Silvia: “Gehienez zortzi orduko egonal-

diak egin daitezke, goizez nahiz arra-

tsaldez. Lau ordu 500 euro dira hi-

labetean eta zortzi ordu 975 euro.

Prezioaren barruan, otorduak sartzen

dira ere nahi izanez gero eta baita

hemen eskaintzen ditugun zerbitzu

guztiak, fisioterapeuta, gerokultore-

aren lana etab. Etxetik zentroraino ga-

rraioa behar dutenentzat 100 euro

daude finkatuta hileko, baina ikusi egin

behar nondik datorren, gertukoa bada

kopurua jaitsi egingo delako”.Aipaturiko prezio horiek astean

egunero lau ordutik gora etortzen dire-nentzat dira, kontuan hartu beha-

Lekunberriko Udaleko Salva

Apezetxea zinegotziarekin,

Joxe Mugiro, Larraungo

Udaleko zinegotziarekin eta

Silvia Otermin, Eguneko

Zentroko gizarte langilearekin

izan gara egoera berriaren

inguruan aritzeko.

ERREPORTAJEA >>

“Diru-laguntzakbakoitzaren beharretara

egokituko dira”

Eguneko Zentroa zure eskura

rrekoa da esan bezala hemendik au-rrera zerbitzua eta noski prezioa beraerabiltzaileak kontratatu nahi dituenordu eta egun kopururaren araberaegokituko dela.

Dirulaguntzei dagokienez,Lekunberriko Udalak 12.000 eurokopartida bat ireki du 2013rako eta hi-labetero egunean lau orduz egotendenari 200 euroko dirulaguntza eman-go zaio eta zortzi ordukoa kon-tratatzen duenari 400 euro. Hau da,hemendik aurrera Lekunberriko inorinteresaturik egonez gero, lau orduegunero hileko eta dirulaguntzarendeskontuarekin 300 euro aterakolitzaioke eta zortzi ordu egoten denari575euro. Salva: “Horiek behin-

behinean finkatutako dirulaguntzak

baino ez dira, gero pertsonaren

beharrera egokituko ditugu eta ordu

gutxiago egon nahi badu edo

ekonomikoki ezintasun handiagoa

badu...”.Bestalde, Larraungo Udalak 10.000

euroko partida zabaldu du, baina ko-puru hori beste modu batera banatukodute. Joxe: “Guk ikusi dugu herrietan

askotan familiko norbaitek zaintzen

duela adineko pertsona hori eta behar-

bada egun guztian eta aste guzian

etortzea ez zaie komeni. Pentsatu dugu

bi edo hiru egunetan etortzeko aukera

ematea edo egun erdia bakarrik.

Oraingoz muga bat jarri dugu hilean

gehienez 100 ordu eta horiengatik 200

euroko laguntza eta hortik beherakoak

kasuan kasu egokituko dira. Dena den

horiek hasierako kopuru batzuk baino ez

dira, eskariaren arabera eta behar izanez

gero igo egingo dena”. Ildo beretik,Lekunberriko udala ere prest agertu daberak zehaztutako kopurua igotzeko.

Eguneko Zentroaren aldeko apustua

Eulen enpresa izan da, irekierazgeroztik, zentroaren kudeaketazarduratu dena. Aurtengo ekaineraarte du hitzartuta kontratua bainaerabiltzaile bakarra dagoela ikusirikmartxoan utzi egingo zuela adierazizuen. Azkenean udaleei esker zenbaithilabete gehiago arituko da, diru-laguntzekin batera erabiltzaile gehia-go iritsiko ote diren ikusteko. Udalek

argi utzi nahi izan dute Eulen enpre-sak -utziz gero ere-, zerbitzu guztiakeskaintzen jarraituko dutela. Joxe:“Momentu honetan zentroa itxi egin-

go balitz gero berriz irekitzea

zailagoa izango litzateke eta orain

esfortzu bat egin behar dugula uste

dut jendea animatzeko. Larraunen

arazo larria dugu, 65 urtetik gorako

296 herritar ditugu Larraunen, hau

da ia %30 eta horietariko asko gaixo

edo laguntza beharrean daude”.Egoeraz jabetuta aurrera egiteko apus-tua egin du Larraungo Udalak eta gai-nera eraikina bera aprobetxatuz bestezenbait zerbitzu posible ere aurreikustenditu. Esaterako, zentroan prestatutakobazkariak etxeetara eramatea, edobertan bazkaltzen edo afaltzen ematea,arropa garbiketak etab.

Zer moduz hemen lan egiten?

Oso ongi, nahikoa leku dago erabiltzai-leekin, kasu honetan Juantxorekin lanegiteko. Egia da, gehiago egon dire-nean niri ere aukera gehiago ematendizkit fisioterapia ordua beste modubatera eskaintzeko.

Zeintzuk uste duzu direla zentro

honen onurak?

Onura asko dituela uste dut bai adinekopertsona horrentzat eta baita familia-rentzat ere. Eguneko zentro bat da ez dazaharren egoitza bat eta ez dituzuhemen baztertuta uzten. Gaineraegunez hemen egoteak aktibo man-tentzen laguntzen die, eta eurenadinekoekin harremanetan jartzekoaukera ematen dute. Orain arte etorridiren lauretatik hiruk arazo neu-rologikoak zituzten baina laugarrena

ederki zegoen osasunez, besterik gabebere burua aktibo mantentzekoetortzen zen.

Juantxorekin esaterako nola egiten

duzu lan ordubete horretan?

Lehenik beroketa bat egiten dugu ter-moterapiarekin eta masajeak emanezzirkulazioa aktibatzen joaten gara,ehunak oxigenatuz. Gero mugimendu-ak egiten hasten gara, eta gorputzekoatal guztiak mugituarazten dizkiotzirkulaziorako. Adineko askori gor-putza zurrundu egiten zaie hartzendituzten botiken ondorioz eta oso ga-rrantzitsua da luzaketak egitea.Adinean gora geroz eta garrantzi-tsuagoa da fisioterapia, lesioak gazteadenak erraz konpondu ditzake bainaadinekoekin lesioak tratatzen ez dire-nean uzkurtzen joaten dira.

>> Rakel Maestre – Fisioterapeuta

“Aktibo mantentzen lagunduko die” Astean behin etortzen da Rakel Eguneko Zentrora eta ordubetez

egoten da erabiltzailearekin.

- 11 -

“Larraundarren %3065 urtetik gorakoa da”

Astean ordu beteko fisioterapia saioa jasotzen dute erabiltzaileek Rakel Maestrerekin.

Pisu tutelatuetan bizitzeko aukera

Eguneko Zentroa eraiki zenean, goikosolairuan pisu tutelatuak egiteko proiek-tua burutu zuten. Oraingoz geldirikdagoen proiektu bat izan arren, 60urtetik gorakoentzako edo ezinduentza-ko aukera ona eta bideragarria dela ustedute bi udalek, gainera pisuak ego-

kitzeko dirulaguntza jaso zuten 2011neta aurten amaitzen da diru horierabiltzeko epea. Salva: “Erabiltzaileek

Nafarroako Gobernuaren eskutik duten

errentaren arabera %25, %50 edo

%70eko dirulaguntza jasotzeko esku-

bidea dute, proiektuarekin 2011n hasi

izanagatik”.

Guztira sei pisu izango dira, horie-tatik lau logela bakarrekoak eta bestebiak bi logelakoak. Izango dutenprezioa oraindik zehaztu gabe dagoenarren, oso koste baxukoa edukiko dute,horretaz gain Nafarroako Gobernuarendirulaguntza izango dute eta lehiaketabidez esleituko dira.

Salva: “Eguneko Zentroaren gainean

egonda zerbitzu gehigarriak kon-

tratatzeko aukera izango dute bertan

bizitzen jartzen direnek. Pisu horietan

dagoenak ez du zertan inongo lotu-

rarik eduki Eguneko Zentroarekin

baina beharra izanez gero bertan

arropa garbitu, behetik bazkaria era-

man edo zentroko garbitzailearen

eskutik bere pisuan garbiketa lanak

egiteko zerbitzua kontratatzeko au-

kera izango du besteak beste”.

Joxek azaldutakoaren arabera,Larraungo udalak proiektu horretansartzeko edo ez sartzeko zalantza han-diak izan zituen bere garaian.Horregatik, azterketa txosten sakonbat egin zuten erabakia hartzeko.Joxe: “Lehendabizi Gizarte

Zerbitzuaren laguntzarekin aztertu

egin genuen zenbat jende dagoen

Larraunen horrelako etxebizitza

batean sartzeko beharrarekin.

Bestalde, Javier Oreja medikuarekin

ere izan ginen eta berak egindako

txostenaren arabera Larraunen gutxi-

enez bost pertsona badira nahiko

bakarrik bizi direnak eta beharturik

daudenak”. Emaitza ikusitaLekunberriko Udalarekin bateraLarraunek zerbitzu hori ematearenaldekoa da.

- 12 -

Zergatik erabaki zenuten osaba

Lekunberriko Eguneko Zentrora

ekartzea?

Kanpoko pertsona bat hartzea zenbigarren aukera eta Eguneko Zentroaprobatzea erabaki genuen, hobea iru-ditu zitzaigun.

Kosta egin al zitzaizuen erabakia

hartzea? Osabari kosta egin al

zitzaion pausoa ematea?

Bai, zalantza handiak izan genituen,beste batzuen esku uztea ez daerraza. Gainera zentroan lehenengoazen bera eta gaizki egokituko zenarenbeldurra genuen. Baina lehen-dabiziko egunean berak uste baino

hobeki egon zela esan zuenean askolasaitu ginen.

Herri txikietan batez ere askori iru-

ditzen zaie etxeko zaharrenak etxetik

ateratzea bazterrean uztea dela...

Zuek zein onura dituela uste duzue?

Bai uste hori badago, baina zaharrenegoitza batera eramatea eta egunekozentrora joatea ezberdina da. Gureosaba goizez joaten da eta guretzakolasaitasun eta arinaldi handia da. Etaberetzat ere goizean jaiki, prestatueta furgonetaren zain egoteamotibazio bat da. Gainera goiza etxe-tik kanpo pasatzearekin gero arra-tsaldeetan hobeki pasatzen du etxean.

>> Garbiñe Artola Matxain - Erabiltzailearen iloba

“Eguneko zentrora joateamotibazio bat da beretzat eta

lasaitasuna guretzat”“Pisuak lehiaketa

bidez esleituko dira”Astelehenetik ostiralera goizero etortzen da Juantxo Matxain

Leitzatik Lekunberrira. Bera gustura eta familia ere gustura.

Erabilera anitzeko aretoak daude, gehienez 25 erabiltzailerentzako aurreikusitako zentroa da. Ariketa fisikoak egitea ezinbestekoa da adinean gora doazela.

- 13 -

Zentroa irekiz geroztik zabiltza

hemen lanean...

Bai orain hiru urte hasi nintzen etagustura nago. Pertsonalki asko bete-tzen nauen lan bat da.

Nola lan egiten duzu egun dagoen

erabiltzailearekin?

Egia da orain ezin ditugula hasieranegiten genituen bezainbeste gauzaegin, alzheimerra aurrera doalako.Lehen denetarik egiten genuen: esku-lanak, puzzleak, marrazkiak, kalerairteten ginen herritik paseo bat ema-tera etab. Asko gozatzen zuen batezere puzzleekin eta koloreztatutakogatzarekin botilak betez.

Eta orain zer egiten duzue?

Orain egunero 18 edo 20 galderaegiten dizkiot beti berdinak, etakonturatzen naiz pixkanaka erantzunbatzuk jada ez dituela gogoratzenedo galderak orden ezberdineanesanez gero nahastu egiten dela.Azken batean nik neuk bera noladagoen baloratzeko modu bat da.Kantari ere aritzen gara, hori daberari gehien gustatzen zaiona,adituen arabera alzheimerradutenek ahazten duten azkenetakoaabestiak dira. Gainera, Juantxo osobertsozalea izan da eta orain erenabaritzen zaio hori.

Nola animatuko zenuke zalantzan

dagoen horri eguneko zentrora

etortzeko?

Nik uste dut jendeak ez dakiela zer denhorrelako zentro bat, askok uste duteegotera baino ez direla etortzen. Bainaez da horrela, hemen eurekin lan egiten

dugu. Pertsona horiek estimulatzensaiatzen gara bai kanpotik, fisikoki etabaita barrutik ere, hau da psikologikoki.Alde batetik, erabiltzailea bera

entretenitu egiten da eta bestetik,gaixotasuna aurrera joango den arren,saiatzen gara ahalik eta gehien atze-ratzen ariketak eginez etab. Bestalde,uste dut mesede handia dela zaintzendabilenarentzat, 24 orduz zaintzenegotea gogorra da eta adibidez asteanbitan ordu batzuetarako honera ekarrizgero beste gogo batekin hartzen duzuetxean”.

Zer egiten zaizu zailena zure lanean?

Azkenean egunero beraiekin egondamaitatu egiten dituzu eta ikustenduzunean pixkanaka beherakadoazela, hori oso gogorra da.

>> Yolanda Villanueva - Gerokultorea

“Gaixotasunak aurrera egingo duen arrenahalik eta gehien atzeratzen saiatzen gara”

“Mesede handia daetxekoentzat”

Ariketa fisikoak egitea ezinbestekoa da adinean gora doazela.

Yolanda da zentroko gerokultorea eta baita eurekin momentu oro egoten den arduraduna.

- 14 -

'Ernai' izena du ezkerabertzalearen gazte antolakundeakGazte Zukgua prozesutik gorpuztu den erakundeadugu Ernai, ofizialki martxoaren 2an sortu zenLizarran egin zen kongresuan. Erakunde horrek inde-pendentzia, sozialismoa eta feminismoa garatzea duhelburu. Gazte Danbada izango da jaiotza berri hauospatzeko topalekua martxoaren 29tik apirilaren 1aarte. Tailerrak, hitzaldiak, kontzertuak, antzerkia...gustu guztietarako egitarau zabala antolatu dute.Informazio gehiago ernaiantolakundea.org atarian.

BATzarreSukaldaritza tailerra eta dastaketa emakume langilearen aldeHilabete honetan zehar kultur ekintza ezberdinak egon diraemakumeentzat. Martxoaren 8an, Emakume LangilearenNazioarteko Egunean afaria izan zuten Larraun-Lekunberrikoemakumeek. Aurten ez da argazki lehiaketarik antolatu bainasukaldaritza tailerra eta dastaketa mantendu egin dira.Kattagorri elkartean bildu ziren euren errezeta onenekinmota guztietako pintxoak, hotzak nahiz beroak eta Spaguettibeltzak txirlekin dastatu zituzten besteak beste.

Lekunberriko Abesbatzaren Aste SantukokontzertuaUrtero bezala, joan zen martxoaren 29an, ostiral santuan,Lekunberriko Abesbatzak musika kontzertua eskaini zigunParrokian. Juan Miguel Etxarri aritu zen zuzendari, organoanBelen Balenziaga, Itziar Etxarri eta Miren Urrutia. Egitarausakroa eskaini ziguten. Besteak beste, Bachen lanak entzunahal ziren (S. Mateoren “Passion”) hala nola Mozarten“Laudate Dominum” ezaguna. Errusiako abesti pare batentzuteko aukera ere izan genuen, Rachmáninoven “AveMaria” eta Bortnyasnskiren “Cherubin Song” hain zuzen ere.Lan musikal hauetaz gain, Eslavaren “Tu es Petrus”, Fauréren“Cantique de Jean Racine”, Hayden “La Creación” etaFrancken “Panis Angelicus” abestu zituzten maisuki.

Osasunako jokalariak LekunberrinOsasuna Fundazioak antolatuta lehenengo taldeko Oier etaDamiá jokalariak izan ziren Lekunberrin joan den hilean.Ibarberri eskola bisitatu zuten eta ondoren gaztetxoekeurekin egoteko aukera izan zuten. Argazkian ezkerretikeskuinera: Xabier Andia, Beti-kozkorreko koordinaziotaldea, Maite Azpiroz (Lacturale), Osasunako jokalariakDamiá eta Oier, Manolo Ganuza, Lekunberriko KirolZinegotzia den Natalia Azcona eta Diego Maquirriain.

- 15 -

Mailopeko bazkidea izan nahi duzu?

mailope@labrit.net

Lagundu Mailope!

Gabezin gitarrista bila2013. denboraldia hasteko Gabezin taldeakgitarrista bat behar du. Giro oneko talde batean jo nahi duzu?Animatu!Kontaktua: 638 516205GABEZIN PLAZA TALDEA

Euskal Kantuaren Udalekua AstitzenUztailaren 22tik 28 arte Astizko Aterpean 11 eta 15urte arteko haur eta gazteentzako udaleku bereziakizango dira. Udalekua Oskar Estangak dinamizatukodu eta bera izango da begirale taldea zuzendukoduena. Bi ardatzen inguruko udalekua izango dahau: Kantua eta Ama Lurra.

Udaran aste kantari eta “natural” bat pasatu nahiduenarentzat udaleku ederra izango da hau, anima-tu eta parte hartu!!!

Pentsio osoan Euskal Kantuaren Udalekura etor-tzeko tarifak: - Euskal Kantuaren Udalekua: 245 € / parte hartzailea. - Lehenengo anai-arreba: 220 € / 1. anai-arreba. - Bigarren anai-arreba: 208 € / 2. anai-arreba Honetaz gain, mendiari eta zirkoari lotutako bestebi udaleku izanen dira Astitzen. Informazio gehiago: Telf:948504185 / aterpeak@aterpeak.comwww.aterpeak.com edo www.kantuzale.net

Oderitz eta Gaintzakoekin kitto aurtengoakHurrengo urtera arte agur esan beharko diegu Inauteriei.Eskualdeko azkenak izan dira Oderizko eta Gaintzako Ihoteak.Lehenaren kasuan, urtero ohiturari jarraituz eta sagardo gara-ia aprobetxatuz, Juanluzenea Sagardotegian afari ederra izanzuten herritarrek eta ondoren goizaldera arte luzatu zutenfesta Gaztetxean. Gaintzan ere urteroko egitarauari eutsizioten. Aurten 14 urte bete dira bertan ihoteak berreskuratudirela. Goizean puska biltzan atera ziren eta baserriz baserriibili ziren arratsaldera arte. Gauean Sonbelu elkartean afaldu

eta gero dantzaldia izanzen Dj Txokoren eskutik.

Gaintzan koadrila ederra ibili zen baserriz baserri puska-biltzan.

Mailope desagertzera doala... KAKA!

Behiek bezala hausnartu eta aurrera!

- 16 -

Denonartean ArgitaletxeaelkARRIZketak:

Mailope Txiki atalean jadabanatzen hasiak garen liburuakDenonartean Argitaletxeak opa-ritutakoak dira. Unai Pascual etaKike Hualde dira argitaletxekoarduradunak. Beraz, hasteko etabehin eskerrik asko biei. 1976an irakasle batek sortu zuenCenlit Ediciones Argitaletxea,duela hiru urte ordea euskarazkoargitalpenetarako Denonarteanzigilua sortzea erabaki zuten.

“Pessoa euskaraz irakurriahal izatea luxu bat da”

Unai Pascual eta Kike Hualde dira argi-taletxearen martxa eramaten dutenak.Urtean hamar liburu inguru kaleratzendituzte.

- 17 -

2008an eman zenuten pausoa...

Unai: Bai, ikusten genuen hemengoidazleek eta gehien bat ilustratzaile etamarrazki munduan zebiltzan pertsonekez zutela aukerarik eta argitaletxehandiei idazle berriak ez zitzaizkielainteresatzen. Bestalde, haur literaturaneta gazte literaturan lan gutxi egitenzen eta konturatu ginen bazirela hel-duentzako lan interesgarriak itzultzeko.

Genero guztiekin lan egiten duzue?

Unai: Bai, poesia, narratiba, haur lite-ratura, itzulpenak, saiakerak, testu libu-ruak... Itzulpengintzan esaterako lanhandia egin dugu gazteentzako liburuinteresgarriak sortzen. Horretarako,alde batetik berez helduentzako na-rratiba liburu interesgarriak itzuliditugu eta bestalde, ilustrazioaktartekatuz gazteentzako ere egokiakdiren liburuak sortu ditugu.Egia esan, inguruanitzultzaile onakd a u d e n i kezin ukatu:F e r n a n d oRey, Joxe MariS e s t o r a i n ,Mikel Vilches...

Nola egiten duzue

lan? Zuek idazle

edo itzultzaileen bila

joa-ten zarete edo

eskaintzak iristen zaiz-

kizue?

Unai: Denetarik dago,itzulpen lanen kasuan, gukaukeratzen ditugu etaitzultzaile egokienari proposatzen

diogu. Poesiarenkasuan oso zaila dainori lan bateskatzea eta nor-malean itzultzaileekeuren kabuz eginondoren eskaintzendizkigute. Berdinapasatzen da haurliteraturarekin. Kike: Itzulpenekinlan handia egitendugu, helduentzakoitzulpenak euskalmerkatuan bazter-turik daude, askokeuskal idazleen literatur lanak erostendituzte. Guk uste dugu itzultzaileek ereeuskararen alde zerbait egiten dutelaeta horregatik beti azalean izendatzenditugu.

Poesia liburuak saltzen al dira?

Unai: Gutxi, horregatik, guk normalean200 ale baino ez ditugu ateratzen eta

h o r i e k

s a l d u zgero gehiago

kaleratzen ditugu.Poesiak duen alde ona da

itzultzaileek lana egina izatendutela eta beraz ez digute ordainsarihandirik eskatzen.

Kike: Poesia liburu hauek arribitxiakdira, azken finean Pessoa euskarazirakurri ahal izatea luxu bat da.

Zu Kike 20 urterekin hasi zinen Cenlit

Ediciones Argitaletxean lan egiten,

aldea nabarituko duzu geroztik ezta?

Kike: Bai, baina gauzak aldatzendoazen heinean zu ere moldatzen joa-ten zara eta bilakaera horretan iainkontzienteki ohitzen zara. Lehen

maketazioa prestatzeko lanak izatengenituen eta fotolitoekin ibili

behar izaten genuen hara etaona. Orain berriz pdf doku-

mentu batekin bidaltzenduzu dena bulegotik

bertatik, prozesua askoerraztu da.

Uste duzue zaila dela

jatorrizko liburuekin

fidela izatea itzultzerako

orduan?

Unai: Itzultzaileek beraiek testuakbidaltzen dizkigute alderatzeko. Betijatorrizko liburuetatik zuzenean egitendira itzulpenak. Kike: Gure kasuan gauza bat dugu gure

“Ekoizpen prozesuaerraztu egin da”

Txikia izan arren bere nortasun propioarekin aritzen den argitaletxea da.

alde: itzultzaile gehienak horretan egi-ten dute lan euren egunerokoan etaberaz beste itzultzaile askorekin egotendira, horregatik behin lan bat bukatuondoren euren artean zuzenketak etaekarpenak egiten dituzte.

Haurrentzako liburuetarako material

berdina erabiltzen duzue beti?

Unai: Bai, guretzat garrantzitsua daliburua gogorra izatea, betirako izatea.Esan beharra dago, asko zaintzen dugu-la ilustratzaileen jatorrizko lanak ongi

ateratzea, eta oso kritika onak jasoditugu zentzu horretan.

Zer moduz saltzen dira?

Kike: Beno soldata ematen digu eta...Haur literaturarekin gertatzen dena damantso saltzen dela eta horregatikargitaletxe handi askok alde batera utzidute, etekin ekonomikoak ez direlakomomentuan iristen.

Egun diru-laguntzarik ba al dago

euskarazko liburuak argitaratzeko?

Unai: Oso gutxi, Nafarroan 15.000euroko partida txiki bat dago urte oso-rako eta esleipenak ere oso subjekti-boak izaten dira. Bestalde, EuskoJaurlaritzak euskal argitalpenentzakodiru-laguntzak baditu, baina azkenal-dian asko jaitsi dira. Duela bost urteEusko Jaurlaritzak liburu bat argitaratzehutsagatik 300 ale erosten zituen libu-

rutegietarako eta horiek salduta zailaizaten zen dirua galtzea.

Eta krisia nabaritu al duzue? Etor-

kizunera begira zein erronka dituzue?

Kike: Bai pixka bat jaitsi da bai.Orokorrean liburu denda guztiek lehenbaino liburu gutxiago erosten dituzte.Guk urtean 9-11 liburu kaleratzenditugu eta tira! Momentu honetandaukagun erronketako bat gure argi-taletxea liburudenda eta ikastetxeetanezagutara ematea da. Batez ere harre-man pertsonalagoen bidez, izan eregaur egungo teknologia berriekinaskotan kosta egiten zaigu batari edobesteari aurpegia jartzea eta hori osogarrantzitsua da.

- 18 -

“Helduentzako itzulpenak bazterturik

daude euskal merkatuan”

elkARRIZketa: “Oso itzultzaile onakdaude inguruan”

Nondik sortu zen Makrobiotika

denontzat liburua egiteko aukera?

Aspaldi nuen buruan liburuaidaztea. Behin, Landareko lagunbatek proposamena luzatu zidan,gai honen inguruan euskarazko li-teraturarik ez zegoela esanez etahori izan zen liburua idaztenhasteko behin-betiko bultzada.

Dagoeneko denak agortuta.

Zenbat izan dira zehazki saldu-

takoak?

Ba egia esan ez nuen halakoarrakastarik espero, gaia publikozehatz batera zuzenduta dagoelako.Lehen edizioa 800 alekoa izan zeneta denak oso azkar saldu ziren.Orain erdarazko edizioa atera dute,jende dexentek idatzi diteuskarazko liburua lortu ezineandabilela, baina argitaletxeak ezdauka argi arriskatu edo ez, bada-kizu, negu gorria denontzako hotzizaten ari da.

Zergatik aukeratu zenuen

Denonartean Argitaletxea?

Hiru argitaletxek argitaratu nahi

zuten liburua, bainalehen aipatutako lagu-nak ezagunak zitueneta gainera Iruñekoakizanda haiengana jogenuen.

Gustura argitaletxeak

egindako lanarekin?

Gauza askotan zo-rrotza naiz eta niretza-ko lehen liburua izanikgaldu xamarra ibilinintzen hasieran.Orain beste modu ba-tera egingo nuke etaberez, ari naiz. Baiargitaletxeak eta bai nik gauza de-xente hobetu genitzake. Musikarieigertatzen zaien bezala da, behindiskoa grabatuta denbora bateraaskoz hobe egin dezaketela ikustendute, hori da garapena, ezta?

Orain proiektu berri batekin

zabiltza...

Zentro Makrobiotiko bat irekikodut, bertan taberna, jatetxea,kontsultak, ikastaroak, hitzaldiak,

eta jarduera ezberdinak antolatukoditugu. Makrobiotika, sendabela-rrak, Psikosomatika, Chi-kung, Tai-Chi, Yoga eta hainbat aukera ego-nen dira. Gure helburua beste bi-zitza estilo aukera bat zabaltzea daeta pertsonek beraien garapene-rako gune bat izatea. Aste Santukooporrak pasatu eta geroArrotxapea auzoko BernardinoTirapu 5-7 zenbakian aurkitu ahalizango gaituzue.

“Ez nuen halako arrakastarik espero”>> Egoitz Garro

Gure kolaboratzaile ohiak Denonartean argitaletxearekin makrobiotikaren inguruko bere

lehen liburua argitaratu zuen eta dagoeneko agorturik dago.

- 19 -

Bere zazpigarren txapela irabazi zuenlesakarrak joan den hilaren 23an Iruñeanospatu zen Nafarroako BertsolariTxapelketan. 588 puntu lortu zituenXabier Silveirak eta ez zuen buruzburukorik jokatu beharrik izan, hogeipuntu atera baizizkion bigarren geldituzen Julio Sotori. Hauen atzetik sailkatuziren Erika Lagoma 558 punturekin,Eneko Fernandez 541,5 punturekin,Eneko Lazkoz 539,5 puntu, Jon Barberena526 puntu, Oskar Estanga 506,5 puntu

eta Aimar Karrika 480,5 puntu. Bittor Elizagoien bertsolariak

jarri zion txapela Silveirari, etaberak dakien moduan, bertsotan,zoriondu zituen zortzi bertsolari-ak. Gainontzeko zazpiak eurenirudiaren oroigarri bat jaso zuten,Nafarroako bertso eskolaezberdinetako ordezkarien esku-tik. Aimar Karrikari esaterakoLuis Mari Larretak eman zionLarraungo bertso eskolarenizenean.

1.500 ikusle bildu ziren IruñeakoAnaitasuna Kiroldegian,Bertsozale Elkarteak jarri-tako sarrera guztiak agortuziren final handia ikusteko.41. edizioa izan da aurten-goa eta txapelketa guztianazpimarratu den bezalainoiz egon den partehartzerik handia izan du, 31bertsolarirekin.

Nafarroakoa amaiturik udazkeneanjokatuko da Euskal Herriko BertsolariTxapelketa Nagusia eta bertan izanendira sailkatutako lehenengo lauak,Silveira, Soto, Lagoma eta Fernandez.

- 20 -

Emakume bat hiltzen dute etaharen lagunak berari buruzkoliburu bat idazten du poliziabaten laguntzaz haren hiltzaileanor izan den azaltzen duena. Halaere, Cesar Mallorqui-ren liburuakere oso gustukoak ditut.

Filma:“Desde Paris con amor” Pierre Morel

Diskoak: Musikari ezberdinak

Shandra dut izena eta17 urte ditut etaLekunberrikoa naiz.Biurdana Institutuanikasten ari naiz zientzie-tako 1. Batxilergoa. Niredenbora librean musikaentzutea, filmarik ikus-tea eta mendira oinezibiltzera joatea gusta-tzen zait, ezin naizelakoeserita egun oso egon.

Nire filmarik gustukoenak aben-turazkoak eta amodiozkoak dira.Adibidez: “Desde Paris conamor”, agente sekretu batekterrorismoari eta kokainaren tra-fikoaren inguruko misio bateningurukoa.

Nire musika gustukoenak JuanMagan, Henry Mendez, RafaEspino, Cali y el dandee… estilo-koak dira baina baita abestimantsoagoak ere Carlos Baute-ren eta Guille El invencible-renabestien antzekoak direnak..

Liburuak: "La Princesa de hielo”Camilla Läckberg

Shandra Zabaleta

Vazquez

kuttunenakShandraren

Xabier Silveira txapeldun eta Julio Soto bigarrenNafarroako Bertsolari Txapelketan

KULTURa

“Zorionak tigre, bejondeiala merezitako gorroa

hurrengorako utzi beharko dut hirugarren txitxarroa

famili, neska, lagun arteko zuentzat muxu mordoa,

Anaitasunan egon izanaz etxera penaz nor doa.

Iruñea ez da soilik Baluarte, San Ferminak, entzierroa

nazio baten hiriburu da nazio baten erroa

euskaraz mintzo nahi lukeen herri zanpatu baten orroa

segi euskaraz ta eman elkarri segi gogor Nafarroa”.

Julio Sotoren agurraArgazkiak: Alberto Elosegi

- 21 -

Deitu 638652339 / 948210103 telefono zenbakiraedo idatz iezaguzu mailope@labrit.net e-postara.

Egoitz

Apirilak 5, 4 urteEgoitz, gure bonberito txikia!

Zorionak eta muxu haundi bat

Aitatxo, Amatxo eta Enekoren

partez. Ongi pasa!

Dario

Apirilak 3Zorionak Dario!

Urte askotan elkarrekin ospatzea

espero dute Gaintzako zure lagunek!

Ongi pasa eta besarkada bat

hemendik ere.

Karina

Apirilak 17Zorionak Karina!

Nola ezpa! Zuri ere Dariori bezala, esan nahi

dizugu, elkarrekin ongi pasatzen dugula eta urte

askotan inguru hauetan nahi zaitugula. Guk,

Gaintzako zure lagunak, txokolatea prestatuko

dugu baina zure bizkotxo edo postre goooxo

hoietako baten zai geratzen gara...

Malen

Apirilaren 19an 9 urteZORIONAK MALEN!!!

Muxu pila eta ondo

pasa. Aita, ama,

Andoitz eta Eneritz

Manex

Apirilak 6 Zorionak Manex!

Ongi pasa zure urtebetetze eguna!

Beti bezalako gure Manex bihurri,

alaiari pozik tirako diegu belarritik!!

Gaintzako Mixtoeneko guztiek.

Andoitz

Apirilak 24, 6 urteZORIONAK ANDOITZ!!!Muxu pila eta ondo pasa. Aita, ama, Maleneta Eneritz

KuxKuxean

Mari Jose

Apirilak 3Zorionak Mari Jose!

Urte askotarako!! Zure etxeko

mutikoekin ongi pasa dezazula

opa dizugu Gaintzako Mixtoeneko

guztiek. Beti besteei laguntzen

eta laguntzen zauden horri!

Zorionak!!!

Jazmin

Martxoaren 16anZorionak Jazmin! Iada 19 urtee! Primerako

eguna pasa izana espero dugu, merezi duzu

ta. Ea juerga on batekin ospatzen dugun:)

muxu handi bat polita! Zure koadrila :)

Aroia

Apirilak 18Zorionak Aroia!

Espero dugu ongi pasatzea eta behar

den bezala ospatzea juerga on batekin!

18 muxu handi! Zure kuadrila :)

Zoriondu itzazu zure lagunak edo senitartekoak

Mailope aldizkariaren bitartez!

- 22 -

Nor da Iñigo Arozena?29 urteko ibartarra naiz, hala ere gurasoen partetik erdinafarra naizela ere esan dezaket. Ez naiz oso mutil hiztuna,lasaia izaeraz eta aktiboa ekintzez, ustez ulerkorra,eta lagun moduan konfiantzazkoa naizela uste dut.

Noiz hasi zinen gure eskualdeko pilota eskolanirakasle bezala?Hamaika edo hamabi urte izango dira Betelukopilota eskolan hasi nintzela, nire lehenengo eta-pan. Bost urteren ondoren, Larraun-LekunberriPilota Elkartean aritzeko eskaintza egin zidaten etageroztik biak aurrera eramaten ditut.

Zenbat haur dituzu momentu honetan? Bai Lekunberrin eta bai Betelun, 20-25 haur daudegaur egun pilota entrenamenduetan. Iaz arte, 8-12urte bitarteko neska-mutilak nituen, noizbait sal-buespen moduan koxkorragoren bat ere izan denarren. Aurten, berrikuntza bat egin da bi herrietan, eta taldepolit bat antolatu denez kantitate aldetik, 6-7 urteko haurreiere tartetxoa egin diegu.

Lehiaketetan parte hartzen al duzue? Zein adinetik gorahasten dira lehian?Normalean, zortzi urtetik gorakoak sartzen ditugutxapelketetan, baina maila irizpide baten arabera.Nafarroako Federazioak antolatutako hiru txapelketetanparte hartzen dute. Bada txapelketaren bat edo beste, pilotaelkarteek antolaturikoak. Hala ere, entrenamenduenesfortzuak saritzen saiatzen gara denek partiduak izan ditza-ten, eta horretarako lagun artekoak antolatzen ditugu.

Ba al dago pilotarako afiziorik? Futbola aurkari handia da?Bai, pilotarako afizioa badutela esango nuke edo orokorreangustura aritzen direla uste dut. Gertatzen dena da, umea bikiroletan ezin bada entrenatu eta aukeratu egin behar badu,errazago jotzen dula baloiaren mundura, eta ez futbolagatikbakarrik. Futbola taldeko kirol bat da eta horrek umeakerakarri egiten ditu.

Zer da zailena umeekin lan egiterako orduan?Pazientziarekin hartzea da kontua, beraien jokaerak inpultsi-boagoak direlako. Niri behintzat lan nekeza egiten zaitpilotaren teknikak nola izan behar duten adieraztea, haurrakpilota jotzeko ohiturak berekin dituelako eta bere buruanedo entrenatzaileongan duen sinesmenaren arabera erraza-go edo zailago aldatzen duelako jokamoldea. Nire ustezentrenatzaileak neurtu behar du zenbaterainoko askatasuna

izan behar duen haurrak, gozatzekoedo disziplina baten barne eduk-itzeko, kontu horrek, ez guztienganbaina bai kasu dexentetan,umearen pilotarako nahia areagotuedo zapuzten duelako.

Zein egun eta ordutan entrenatzen zarete? Nolakoak izatendira entrenamenduak?Lekunberrin, astelehen eta ostegunetan egiten ditugu,17:00etatik 19:30era, adinaren arabera bi txandatanbanatuta. Betelun ere bi taldetan banatzen ditugu,asteazkenetan, 16:30etatik 18:45 arte izaten dira, eta osti-raletan, 17:00etatik 19:15 bitarte. Entrenamenduetan,ariketak, jolasak eta partidutxoak egiten ditugu, umeekkirol honekin modu aktibo eta entretenigarri batean gozadezaten. Emaitza izaten dena izaten dela, horretansaiatzen gara behintzat. Bide batez, aukera aprobetxatukodut gurekin ibili nahi duten haur guztiak gonbidatzeko,euren kezkak albo batera utziz eta esperientzia probatuz!

Oraingoan Betelu eta Lekunberriko frontoi-

etara hurbildu gara, bertan biltzen dira astean

bitan pilota eskolako ikasleak Iñigo

Arozenarekin.

“Entrenamenduetan egindako esfortzuasaritzen saiatzen gara”

>> Iñigo Arozena

KIROLa

Araitz-Beteluko etorkizuneko pilotariak.

Lekunberri-Larraungo pilota eskolako kirolariak.

Ingurura begiratuz gero kristalaz eta beiraz inguratuakgaudela ohartuko gara; kristalezko basoak, beirazko boti-lak, autoko leihoak, beirazko ontziak, telebistako pan-taila… Hala ere, pentsatu al duzue noizbait kristala etabeiraren artean ezberdintasunik dagoen? Itxuraz nahikoantzekoak diren arren, ez dira berdinak. Horrenerakusgarri birziklatzeko panfletoak ditugunon argi eta garbi adierazten digutenbeirazko edukiontzietara beirazkobotilak bota ditzakegula bainakristalezko edalontzirik ez.Zergatik ote? Artikuluhonetan bien artekoe z b e r d i n t a s u n aazaltzen saiatukonaiz.

Beira antzinatikerabiltzen den mate-riala da. Naturanaurkitzeaz gain giza-kiak ere asmatu dusintetikoki lortzen.Beiraren osagairiknagusiena silizea da(silizio oxidoarenforma bat) eta bestekonposatu batzuekinnahasten da (sodioa,kaltzioa, magnesioa,etab) propietateezberdineko beiralortzeko.

Kristala naturanere aurkitu daitekebaina hau ez daguk edalontzietane r a b i l t z e ndugunaren berdina.Harribitxiak (diaman-tea), mineralak (gatza)eta izotza kristal motaezberdinak dira. Kristalak dira egi-

tura kristalinoa dutelako eta horrek atomoak ordenatuakdituztela esan nahi du. Dena dela, denok dakigu gure etxekoedalontziak ez daudela diamantez eginak. Edalontzietanerabiltzen den “kristala” funtsean beira mota bat da zeinibeste osagai bat gehitu zaion, berun oxidoa. Berun oxidoaren

bidez beiraren kalitatea hobetu egiten da distira etasoinua areagotuz. Beiraren kasuan atomoak

ez daude ordenatuak horregatik egituraamorfoa duela esaten da.

Esan bezala, beira gauzaaskotarako erabiltzen da,

hori dela eta oso garran-tzitsua bihurtu da

honen birziklapena.Izan ere beira birzi-klatzeak produ-zitzeak baino ener-gia gutxiagokontsumitzen dueta gainera amalurrak eman dizki-gun baliabideak ezagortzea ahalbide-

ratzen digu.Birziklatze proze-

suan beira txikitu etalabe batean tenperatura

altuan galdatu egiten da.Labe hauetan ordea ezin

dira “kristala” eta beiranahastu, kristalak berun

oxidoa izanagatikbirziklatze prozesuaoztopatu eta zailtzenduelako. Badaudebeirazko edukiontzian

bota ezin daitezkeenbeirazko gauza gehiago

baina azaltzeak luze jokoluke beraz informazio gehi-

ago eskuratzeko kasu eginbirziklatze panfletoei.

ZIENTZIA EKOLOGIA HEZKUNTZA GIZARTEA

- 23 -

LauBURU

Kristala ala beira?

>> Aitziber Eleta

“Bagoaz korrika”erreportajetxoa >>

Lekunberritik ere arin-arin pasa zen 18. Korrika eta herritarrez gain, larraundarrak eta araiztarrak ere animatu ziren goizeko lehen orduan korrika egitera.

Martxoaren 15ean pasa zen KorrikaMugiro, Lekunberri, Etxarri eta Aldaztik.Gauean elurra egiteari utzi eta eguzkiaatera zen Korrikari gurean ongi etorriaegiteko. Goizeko 7.30ak alderaIrurtzunen hartu zuen lekukoa Larrauneta Araizko talde batek, MugironIbarberri eskolako zenbait irakasle etaikasle batu ziren.

Izotza dela eta aurreikusita zegoenabaino beranduxeago iritsi zenLekunberrira, bederatziak eta laurdenizango ziren bertara iristerako. Kalenagusira herritar asko atera ziren, batzukanimatzera eta beste batzuk korrika egi-tera. Hotza zen goiza baina ederki bero-tu ziren denak, ia herri osoan barna ibilibai ziren Etxarrirako bidea hartu au-rretik. Tarte horretan, Larraun etaLekunberriko udaleko ordezkariek erelekukoarekin zenbait metro eginzituzten. Aldatzen Uxue Etxarrik hartu zuen lekukoa. Aupa aupaaa!!

“Bagoaz korrika”

Mantso-mantso igo zuten Etxarrirainoko aldapa, izotza zela eta ibilbidearen zenbait puntutan kontu handiarekin ibili behar izan zuten. Argazkia: Aner Ansorena.

Korrika pasa baino lehenAldatzera eskolako autobusairitsi zen eta baita hutsik joanere, Korrikan parte hartzeabaitzen eguneko konpromisoriketa ilusiorik handiena.Arratsaldean, Ibarberri eskolakoikasleek euren Korrika Txikiaegin zuten eta goizean bezainirudi polittak utzi zizkigun.

Astebetera burutu zutenikasleek Korrika Txiki AraxesIkastetxean. Urteak dira bertatikKorrika Nagusia pasatzen ezdela.

Mikel Berekoetxea lekukoarekin. Argazkia: Aner Ansorena.

Gure Mai Karmen sasoi betean ibili zen bere abaniko eta guzti.

- 26 -

Joan den martxoaren 17an burutu zen urteroko LegoaLekunberrin. Aurtengoa ordea, berezia izan da, lasterketak25 urte bete baititu. Horren harira, Araitz-Areso-Betelu,Larraun eta Lekunberriko Kirol Mankomunitateak ElostaldeKorrikalari Taldearen laguntzarekin Larraungo korrikalarienerakusketa bat eta mahai-inguru bat antolatu zuen.

Erakusketa Mitxausenea Kultur Etxean egon da ikusgai zen-bait astez, bertan 1900.urtetik gaur egun arte gurean izandiren korrikalarien inguruko lorpenak eta saiakerak bilduzituzten. Horretarako dokumentazio bilketa lan berezia eginzuten. Besteak beste, Orixe-k idatzitako testu bat, Mailopeko1993.alean Legoaren inguruan ateratako artikulua, 1988anEgin egunkariak Diego Gartziak egindako marka berriarenberri ematen duen artikulua etab. egon ziren ikusgai.Erakusketako bestealtxor bat 1950eanTolosako zezenplazan Juan CruzAzpirozek, “Txikitode Arruitz”, MiguelSucunza leitzarrarenkontra jokatutakonorgehiagokarenkartela izan zen.20.000 pezeta zeu-den jokoan eta

azkenean Txikitok irabazizuen zortzi segundokoaldearekin.

Juan Lasarte, JavierEtxarri, Braulio Olascoaga,Vicente Erro, GuillermoMazo... Asko dira garaibatean gure haraneangenituen korrikalariak.Horietaz guztietaz arituziren hizketan martxoaren15an Lekunberriko UdalAretoan egin zen mahai-inguruan.

Carlos Balda, Paco Ayestaran eta Fermin Aldave izan ziren1988an ofizialki lasterketa bezala antolatzen hasi zirenak.Ferminek bazuen korrikarako zaletasuna eta gazte talde batentrenatzen zuen, baina konturatu zen inguruan ez zegoelaparte hartzeko lasterketarik eta horrela Legoaren ingurukoinformazioa biltzen hasi ziren. Antza 1903an burutu zenlehen aldiz legoa, baina lasterketa baino gehiago hura apus-tua izan zen, Ezkurrako gizon batek, Alliko beste batek etaArruizko Francisco Etxarrik, “Napar-Zaharra” 100 pezetakoapustua egin zuten eta arruiztarra atera zen garaile. AgustinArguiñarenak, Feliciano eta Jose Mari Buldain anaiek... denekdute gogoan 1959an Txikitok egindako marka, 18´ 59´´.Gerora batek baino gehiagok hautsi dute berak egindakomarka: Diego Garciak 1988an, 17minutu eta 51 segundotan

egin zuen, Juan JesusZubietak 18´11´´,1998an Andres Perezek17,31ra jaitsi zuenmuga. Hala ere testuin-guruari erreparatuzgero ezin alderatu garaihartako denbora batoraingo korrikalari batekegindakoarekin, horre-tan denak ados daude,“Juan Cruz korrikalarieredugarria izan zen”.

Korrika-korrika 1903tik 2013ra arte

KIROLa

25 urte bete ditu aurten Arruizko Txikitoren Omenezko Legoak.

58 korrikalari irten ziren helmugatik aurtengo Legoan, gaztetxoen kategorian berriz 51.

- 27 -

58 korrikalarik hartu zuten parte lasterketa nagusian.Aurtengoa berezia bazen ere eguraldiak ez zuen lagundukorrikalariak erakartzen. Hala ere, probak iraun zuenartean behintzat zeruak eutsi egin zion eta lasterketapolita ikusteko aukera izan zuten bertara hurbilduzirenek.

Mikel Beunza, Daniel Sanz eta Xabier Satrustegi izan zirenhelmugara iritsi ziren lehen hirurak. Beunzak 20 minutu eta 6segundotan lortu zuen amaitzea, atzetik bost segundo beran-duago sartu zen Sanz eta 20 minutu eta 37. segunduan hel-

mugaratu zen Xabier Satrustegi.Bestalde, emakumezkoetan lehena Rosa Mari Luena izan

zen (00:25:57), eta atzetik iritsi ziren Josune Iparraguirre(00:26:20) eta Olatz Gonzalez (00:26:51).

Eskualdeko korrikalarien sailkapenari erreparatuta,gizonezkoetan Satrustegirekin batera Ander Arraztio etaMikel Ijurko igo ziren podiora. Sailkapen nagusian seigarreneta hamaikagarren postuan gelditu ziren hurrenez hurren.Emakumezkoetan berriz, Olatz Gonzalezen atzetik helmu-garatu ziren Arantza Mauleon eta Maddi Sotil.

Mikel Beunza garaile 20 minutu eta 6 segundoko denborarekin

00:20:37 XABIER SATRUSTEGI GARZIA Larraun

00:21:06 ANDER ARRAZTIO SARALEGI Betelu

00:22:12 MIKEL IJURKO SARALEGI Lekunberri

00:22:19 IÑIGO DORRONSORO LAZKANO Larraun

00:22:36 XABIER AZPIROTZ SATRUSTEGI Larraun

00:23:00 JUAN MARI IRASTORZA GARAÑO Lekunberri

00:23:43 JON ANDER UNANUA IRAOLA Lekunberri

00:23:50 IÑIGO GARMENDIA GOIKOETXEA Betelu

00:23:56 ANGEL SOROA ONSALO Lekunberri

00:24:08 IMANOL JAKA NAVARRO Larraun

00:24:25 IÑIGO IRIBARREN AGUIRRE Lekunberri

00:24:28 XANTI GARMENDIA GOIKOETXEA Betelu

00:25:13 ANDONI OTXOTORENA ERRO Lekunberri

00:25:42 ASIER ELETA LOPEZ Lekunberri

00:25:58 IMANOL ESTANGA ARRIZUBIETA Betelu

00:26:02 ASIER PORRES JUARISTI Larraun

00:26:09 AITOR IRASTORZA ARRIZURIETA Azpirotz

00:26:51 OLATZ GONZALEZ GLARIA Lekunberri

00:27:12 MARTIN MARTINIKORENA MACHAIN Lekunberri

00:29:18 JUAN M. ZUBILLAGA GOIKOETXEA Betelu

00:29:18 ARANTZA MAULEON PENA Larraun

00:30:24 MADDI SOTIL BULDAIN Betelu

00:33:47 IÑAKI SATRUSTEGI GOROSTEGI Betelu

00:34:41 ASIER ELIZALDE ZUBILLAGA Betelu

Izen-abizenak

ESKUALDEKO SAILKAPENA:

HerriaDenbora

Cederna Garalurrek babestua

Galerina Marginata edo Galera Hiltzaileaz hitz egiten arigara, ziza txikia da zuhaitzen enborretan ateratzen dena,batzuetan lurpean ere egoten dira.

Marroi kolorekoa da eta 4 zentimetroko altuera du, txapelaere tamaina bertsukoa. Esan bezala, hilgarria da, bainabereziki arriskutsua da Aralarren, Albiko zelaietan, gazteaskok biltzen dituzten mongiekin edo haluzinogenoak direnziza txikiekin nahastea oso erraza delako. Horiek, gerodiskoteketan saltzen dituzte eztiz betetako potetxoetan etagordinik kontsumitzen dituzte. Kontuz ibili! Toxikoak baitira.Horregatik sortzen dituzte haluzinazioak.

Ziza haluzinogeno hauen efektuak zeintzuk diren azalduzizkidaten ikertzeko probatu zuten lagun batzuek. Antza janondoren, ikusten zutena handitu eta kolorez aldatzen zelasumatzen zuten eta euren egoera animikoangorabehera nabarmenak izan zituzten. Inorkautoa efektu horien eraginpean dagoela har-tuz gero hiltzeko aukera asko izango lituzke.Hala ere badira droga hauen alde daudenaketa eurek diote ez dutela albo-ondoriorik.Gure inguruan urte gutxi dira kontsumitzenhasiak direla eta ez dakigu denborarekin zein

ondorio izango dituzten, baina ziurrenik guztiz tontoturikgeldituko dira betiko. Ziza haluzinogeno hauek ozeanoarenbeste aldeko herrietan duela mila urte baino gehiago jatenzituzten. Erritual erligiosoetan xamanek eta sorginek gomen-datuta hartzen zituzten hauek euren jarraitzaileei nahi beza-la maneiatzeko asmoarekin. Horrela euren jainkoak ikustenzituztela konbentzitzen zituzten.

Galerina tamaina txikiko espeziea da, txorten mehe bateraitxasitako xaflak ditu eta mintz ugariko eraztun altu bat erebadu. Gorri-hori edo marroi oxidatu kolorekoa da eta ez dabelarretan ateratzen. Ez da “mongi” bat, ziza hilgarri bat

da… Beraz, adi! Azkeneko alean azaldu nizuen ziza honekin zarauztar bat

intoxikatu zela. Aranzadiko kide batek aipatu berri dit,berarekin elkarrizketatzekoaukera izan dutela eta antzaAmanita Verna ez zen janzuen ziza kaltegarri bakarra,Pagoeta parkean, zenbaitziza ezberdin bildu eta janbaitzituen.

Arduraz jokatu eta ezazueziza ezezagunik jan, ezbehintzat aurretik kontsul-tatu gabe, bestela zure bi-zitza edo osasuna jokoan ja-rriko duzu.

Jangarriak diren espezieak

ezagutzea baino garrantzitsuagoa da espezie arriskutsuak

zeintzuk diren jakitea.

Jangarriak pixkanaka ezagutuz eta baloratuz joango gara,presarik gabe. Toxikoak aldiz ez ditugu ospitalean ezagutunahi, liburuetan baizik.

- 28 -

> Julio Calonge

Oraingoan gai serio batekin gatoz, oso toxikoak, hilgarriak, diren ziza batzuez ariko gara, etagainera gure inguruan oso ugariak direnak. Nik Aralarren eta Baraibarren ikusi izan ditut.

Mongi hilgarri faltsuak

LURRAK EMANAinguruko zizak

Galerina Marginata zuhaitzen enborretan ateratzen da.

- 29 -

Apirilaren 10ean izango da ilargi berria eta 25an ilargi betea,beraz, hilabete hasieran ilbeheran egongo gara, 10etik au-rrera ilgoran eta 25etik aurrera berriro ilbeheran.

Baina, esan bezala, beste gauza bat da, ilargiak Lurrarekikoduen posizioa. Apirilaren 1ean eta 15etik 28ra, hau da, egute-gian berdez margotuta dauden egunetan ilargia lurrera hur-biltzen ari da, beherantz ari dela esango dugu, eta ondorioz,landareen izerdia ere lurrerantz doa, eta egun hauek apro-posak dira landatzeko eta ongarria zabaltzeko. Aldiz, apiri-laren 2tik eta 14ra eta 29tik 30era, egutegian zuriz daudenegunetan ilargia lurretik urruntzen ari da, gorantz egiten aridela esango dugu, landareen izerdia ere lurretik gorantz doa,eta egun hauek aproposak izan daitezke haziak ereiteko.

Haziak erein esaten dudanean, haziak zuzenean lurreansartuko ditugula esan nahi dut, eta landatu esaten dudanean,landarea lurrean sartzea esan nahi dut.

Halere, lan bakoitzaren barruan, egun batzuk egokiagoakdira besteak baino, zerbait erein edo landatu nahi badugu.Apirilean ere, negutegi txiki bat izanez gero, udaberrirakolandareen haziak ereiten jarraituko dugu, edo eguraldiaklagun, kanpoan ere ereiten hasi gaitezke. Orain erein

beharko dugu patata, ez da hazi bat baina hazi bat izangobalitz bezala landuko dugu. Patata ereiteko, apirilaren 4, 5,13 edo 14 aukeratuko nituzke. Letxuak ereiteko, apirilaren8, 9 edo 10, tomateak ereiteko aldiz, 2, 3 edota 11 apro-posak dira.

Apirilean lurrean landaketak egiten hasi beharko gara, etahorretarako ere zein landarez ari garen kontuan izan beharkodugu. Tomatearentzat agian goiz xamar da baina, eguraldiaklagun, apirilaren 20, 21 edo 22an landatuko nituzke eta letxu-ak 1ean edo 28an.

Belar txarren bat galtzea nahi badugu, apirilaren 12a goizezedo 27a aproposak dira.

ApirilaMailope-ren atal hau hasi genuenetik jende askorekin egon naiz eta iritzi eta aholku asko emandizkidate. Badira ezer sinisten ez dutenak, baina baita praktikan jartzen hasi direla esan didatenakere. Hau ez da sinismen kontua, praktikatu eta ikusi egin behar da, alferrik da hizketan aritzea.

ZERUAK ESANA> Andoni Tolosa

egutegi biodinamikoa

Egun batzuetan ordua agertzen da, egun horietan, ordu hori arte landarearen atal horri mesede egingo diogu eta ordu horretatik aurrera beste bati.

Agertzen den egunetan landare bati mesede egitea nahi bada, ez da komeni ezer egitea, aldiz kalte egin nahi bazaio egun horietanegin behar da egin behar dena, moztu, edo atera, ...

Ilargi berria Ilargi betea

Hostoa

Sustraia

Lorea

Fruitua

Letxuga, eskarola, zerba, porrua, aza, pe-rrexila, belar usaindunak, ...

Patata, azenarioa, arbia, tipula, baratxuria,erremolatxa, ...

Brokolia, eta apaingarri modura erabiltzenditugun lore guztiak.

Fruta-arbolak, tomateak, lekak, babak,artoa, kalabaza, kalabazina, ...

1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11 12 13 14

15 16 17 18 19 20 21

22 23 24 25 26 27 28

29 30 APIRILA

Hostoa

Hostoa Fruitua Fruitua Sustraia

Fruitua

Hostoa Hostoa

Hostoa

LoreaLorea Lorea 11:00Fruitua

Sustraia 10:00Fruitua

Fruitua

Fruitua

Lorea

Hostoa 11:00Fruitua

Sustraia 15:00Fruitua

Fruitua 18:00Fruitua

Hostoa

Sustraia

Fruitua

LoreaLorea

Fruitua

Lorea

Sustraia

Sustraia

Noiz ireki zenuten Errexil Borda lan-

detxea?

2009ko Aste Santuan etorri zirenlehenengo bezeroak. Argi utzi behardugu etxea berez ez dela gurea, MartinZabaletarena da. Bera Estatu Batuetanbizi da, Montanan eta ia urte osoanitxirik egon behar zenez joan aurretiklandetxearen ideia bururatu zitzaion.

Eta zer moduz doakizue?

Ongi, kontua da gu hasi ginenean lan-detxeen beherakada hasia zegoela etaorduan guk ez dakigu zenbaterainoeragin duen krisiak landetxeengan.Hasi ginenetik orain arte antzera ibiligara, Aste Santuetan, udan, Gabonetaneta bestelako data zehatzetan ederkibetetzen da. Zailena ohiko asteburuakbetetzea izaten da.

Nongo jendea etortzen da Beteluko

landetxe honetara?

Ba denetarik dago, asteburu sinplee-tarako Iruñeko koadrilak etortzen diragehien bat, badago ere Arrasatekofamilia bat urtero etortzen dena.Abuztuan Valentziatik etortzen zaizkiguoporrak pasatzera. Hala ere, ziurrenikurrunetik datozenak Malagakoak izan-go dira.

Eta hona etortzen direnek zer bilatzen

dute hemen?

Gehienek lasaitasuna bilatzen dute,erosketak eginda izaten dituzte etaasko ez dira asteburuan ia etxetikateratzen.

Arazorik izan al duzue beze-

roren batekin?

Ez, egia esan harrituta gaudejendea zeinen txukuna den...noizbehinka zerbait haustenda baina ez intentzio txa-rrarekin, azkenean erabiltzeakdakarrena da.

Landetxeez bizitzerik ba al

dago?

Egun konpetentzia handia dagolandetxeen artean, eta lan askoegiteko etxe oso txukun etapolit bat behar duzu eta horrekinbertsio handia eskatzen du.

Kasu honetan ez zen negozioa egitekoireki, baina oso etxe polita eta kapri-txoz egina denez aprobetxatzeko modubat da. Azken batean etxeak hobetozaintzen dira erabilita hutsik baino.

Eta zuek oporretara joateko garaian

landetxeak aukeratzen dituzue?

Bai, landetxe askotan egon gara. Nikgehien bat, lagunartean egotekogomendatzen dut, bazkaltzeko garaianeta prestatzeko garaian oso aberasga-rria da. Eta umeekin joateko ere lasaita-sun eta askatasun handia ematen du.

- 30 -

ekinarenEKINEZ

“Lan asko egiteko oso etxetxukuna eta polita beharduzu eta horrek inbertsioa

eskatzen du”Lau urte daramatzate Ainara Goikoetxeak eta JosebaEskamendik Beteluko Errexil Borda Landetxearekin. Eurenbezeroak asteburu lasai baten bila etorri ohi direla azaldudigute.

>> Errexil Borda

Eskaintza berezia

Landetxea hartzearen trukeinguruko sagardotegietan

menu bakoitzeko laueuroko deskontua!!

FITXA

-Izena: Errexil Borda

-Herria: Betelu

-Arduradunak: Ainara Goikoetxea eta

Joseba Eskamendi.

-Lau logela.

-Zortzi lagunentzako lekua.

-Prezioak: 375 euro asteburua (derri-

gorrezkoa da gutxienez bi gau jartzea)

eta 900 euro astea.

CondaIruñetik Donostiara: - 8:15. Irurtzun, Lekunberri, Gorriti eta Leitzan geldituz. Egunero.-Herriz herri: 11:30, 14:00, 18:30. Egunero.-19:30. Gorriti eta Leitzan geldituz. Ostiral eta igandetan.-20:00. Arrutiz, Gorriti eta Leitzan geldituz. Egunero, ostiral etalarunbatetan izan ezik.

Donostiatik Iruñera: - 8:15. Lekunberri eta Irurtzunen geldituz. Egunero. - Herriz-herri: 9:30(astelehenetik larunbatera), 18:30 (egunero).- 10:00. Leitza, Gorriti, Lekunberri eta Irurtzunen geldituz. Egunero.- 14:00. Lekunberri eta Irurtzunen geldituz. Egunero.- 20:30. Leitza eta Gorritin geldituz. Egunero.

MugiroarraLekunberri - Iruñea: astez 7:30, 14:30. Larunbatetan, 07:30ean.Iruñea - Lekunberri: astez 12:30, 19:00. Larunbatetan, 12:30ean.

LeitzaranLeitza - Iruñea: 7:50, 15:30. Larunbatetan: 9:00. 15:30.Iruñea - Leitza: 13:00, 19:30 (astelehenetik larunbatera).

Ibilgailua partekatzeko aukera haintzat hartu!http://bidekide.moveuskadi.com/

Autobus zerbitzuak

Apirilaren 1etik 7raLekunberriko M.I. Mendia

Apirilaren 8tik 14raLeitzako M.Z. Campos

Apirilaren 15etik 21eraLeitzako M.I. Larraya

Apirilaren 22tik 28raBeteluko C.A. Carrillo

Apirilaren 29tik 31raLeitzako P. Teresa, A. Esther

Larrialdiak...................112

Araizkoosasun etxea...948513040

Beteluko osasun etxea...948513300

Lekunberrikoosasun etxea...948504208

agend

a

apirila merkatu txikia

Guardiako farmaziak

Telefono zenbakiak

-BOE Duplexa Lekunberrin. Artzanegi 10,Telefonoa: 653 801 628

-Sua egiteko egurraInteresatuek, deitu:659 836 561

-Etxea Uztegin. 605 712 8481.200m lauez inguratua,200.000 €.

-Etxea Uztegin Bizitzeko mo-duan, 4 solairu, 360m2. Telefonoa: 657 709 722. Saioa

-Pisu berria Betelun aloka-tzeko ere. Garajea eta igo-gailua. T. 629 403 220

-ARESOn Sastizar Baserria-Landetxea. 25.000 m2 lu-rrekin. Telefonoa 649 707 584

-Motoa salgai. Gas Gas 250enduro 2006koa. Telefonoa:679 648 861 Markos.

-Baba gorriak eta intxaurrakTelefonoa:606 375 855 Mikel

-Akazea motako esolaksaltzen dira. Barruti/hesiakixteko. 646 524 796 (Peio)

-3 plantako etxea lursailarekinsalgai. 35 milio pezeta. 638 07 13 71 Gotzon.

- Pisua salgai Lekunberrin,egoera oso onean.Deitu636827846

-Ford Mondeo markako kotxeasalgai, 2008ko modeloa.618619664 (Xabi)

SALGAI ALOKATU

-Pisukidea behar dut.Albisualdea kalean,Lekunberrin. 676 507 340(Verónica)

-Baserria eta lurrak (60 bat hektarea) alokatuko nituzkeeskualde honetan.Nire telefono zenbakia:948 063 222 (Jonathan)

-Lekunberrin, igogailua duenpisua alokairuan edota sal-gai. 667 797 904 (Iñigo)

-Pisu berria Betelun. Garajea eta igogailua.Telefonoa: 629 403 220

-Pisua alokairuan Uitzin.Terraza jardinarekin, berria.450€. 696 269 511.

-Araitzen edo Larraunenborda lursailarekin Deitu: 606 695 297 (Nerea)679 631 725 (Aitor)

-Belarra mozteko diskoaerosten da.Harremanetarako 679 092 896

-Umeak zaintzen ditut.Esperientzia daukat.Interesatzen bazaizu, deinazazu: 948 507 364(Àngels)

-Ikasgaiak erreforzatzekoklase partikularrak ematenditut LHko eta DBH 1ekoeta DBH 2ko ikasleei zuzen-duta.Interasa baduzu, deinazazu: 948 507 364(Àngels)

EROSI

LAN BILA

kontuTXIKIAK

Lekunberri: Aisialdiko Baratzeak19:00etan udaletxean.

17

Lekunberri: Pilota Goxua Txapelketakofinal laurdenak.6

Lekunberri: Pilota Goxua Txapelketakosemifinalak.13

Lekunberri: Pilota Goxua Txapelketakofinala. 20

4

TRUKAKETA

-500 litro eduki duenizozkailu bat daukat. Tokifalta ordea. Txikiagoa denizotzgailu batekintrukatuko nuke. Oso ego-era onean dago. Doan.Deitu 639 861 257 (Ane)

Liburuaren Eguna.28

Baigorri: Nafarroaren Eguna.29

Sagardo denboraldi bete-betean gaude, etorrieta dasta ezazu nafar sagardoa!

Eta orain aprobetxatu eskualdeak eskaintzen dizun

landaetxeen eta ekintzen aukera zabala.

Etorri txotx egitera!

Interesguneak:

www.viaverdeplazaolanaturbidea.blogspot.comwww.mendukilo.comwww.aralarurbasa.comwww.casasruralesnavarra.com

Beteluko Turismo Bulegoa

Telefono zenbakia: 948513026 / 696111460Xux12leibe@hotmail.com

Lekunberriko Turismo Bulegoa

Telefono zenbakia: 948507204Oit.lekunberri@navarra.es

Aralar-Urbasa elkarteko

landetxeen eskaintza

berezia!!Bertan lo eginda 4 €ko deskontua sagardotegiko menuan:

Martitxonea (Aldatz)

Juanluzenea (Oderitz)

Larraun (Iribas)

Ibarneko Borda (Beruete)

Behetxonea (Beruete)

Toki Alai (Lekunberri)