Izaki bizidunak

1. Izaki bizidunok nolakoak garen

Izaki bizidun guztiok hiru ezaugarri komun ditugu

A) Antzeko osaera

kimikoa dugu

B)Hiru bizi-funtzio ditugu

C)Zelulaz osaturik gaude

A) Antzeko osaera

kimikoa dugu

Konposatu ez organikoek

molekula bakunak dituzte. Ugarienak ura eta gatz mineralak dira

Konposatu organikoek molekulak

konplexuak dituzte (karbohidratoak, lipidoak,

proteinak, ADNa, bitaminak…)

B)Hiru bizi-funtzio ditugu

NUTRIZIO FUNTZIOAIngurunetik substantziak hartu,

energia lortzeko, hazteko, kalteak konpontzeko, hondakinak

ezabatzeko

ERLAZIO FUNTZIOAIngurunean gertatzen diren

aldaketak antzeman eta horiekiko erreakzio egokia sortu

UGALKETA FUNTZIOAIzaki bizidunek euren ezaugarri bereko ondorengoak sortzeko

duten gaitasuna da

Izaki zelulabakarrek zelula bakar batez

osaturik daude

Izaki zelulanitzek zelula asko dituzte eta

horien funtzionamendua

guztiz koordinatua da

C)Zelulaz osaturik gaude

2. Izaki bizidunen dibertsitatea, sailkapena eta antolamendu-mailak

3. Zer da zelula?

Zelula izaki bizidunek duten eta bizi-funtzioak bete ditzakeen unitaterik txikiena da

4. Zelulak nolakoak dira?

Oro har, ezin dira begi hutsez ikusi

ZELULAK MIKROSKOPIKOAK

DIRA

5.Zelula guztien oinarrizko egiturak

Mintz plasmatikoa

Zelula inguratzen duen bilkin mehea da.

Substantzien trukea

erregulatzen du

Zitoplasma

Zelularen barrukaldea

betetzen duen likido lodia da.

Organulu zelularrak ditu

ADNa

Material genetikoa du.

Zelularen jarduera

kontrolatzen du

6. Zelula motak

A) ZELULA PROKARIOTOAK

ADNa zitoplasman barreiaturik dute.

Bakterioen ohiko zelulak dira

B) ZELULA EUKARIOTOAK

ADNa nukleo izeneko organulu baten barruan

dute.Protoktistoen,

onddoen, landareen eta animalien zelulak dira

ZELULA HORMAizaten dute, eta horrek mintza

biltzen du

ERRIBOSOMAKdira dituzten organulu balarrak. Erribosomek proteinak sortzen

dituzte

A) ZELULA PROKARIOTOAK

ADNa zitoplasman barreiaturik dute.

Bakterioen ohiko zelulak dira

BATZUK HARIZPIAK dituzte, adibidez finbriak

(substratura finkatuta) edo flageloak (astindu egiten dituzte

lekualdatzeko)

Zelula prokariotoa

Zelula-horma

Finbriak

Flageloa

Erribosomak

Mota askotako organuluak dituzte. Batzuk zelula eukarioto

guztietan daude, adibidez erribosomak (proteinak sortzen dituzte) edo

mitokondriak (energia sortzen dute)

Landareen zelulek (eta algeen zelulek) kloroplastoak dituzte

(fotosintesia egiteko) , baita bakuolo handiak ere. Gainera zelula-horma

zurruna dute

Animalien zelulek zentrioloak dituzte( zelulen ugalketan

ezinbestekoak direnak) edo mugimendua bermatzeko zilioak

eta flageloak

B) ZELULA EUKARIOTOAK

ADNa nukleo izeneko organulu

baten barruan dute.

Protoktistoen, onddoen,

landareen eta animalien zelulak

dira

KloroplastoakZelula-horma

Mitokondrioak

Nukleoa

Erribosomak

Bakuoloa

Erretikulu endoplasmatikoa

Golgiren aparatua

7. Landareen zelula eukariotikoa

nolakoa den

Nukleoa

Erretikulu endoplasmatikoa

Golgiren aparatua

Mitokondrioak

Erribosomak

Metatze-besikulak

Zentrioloa

Lisosomak

Zitoeskeletoa8. Animalien zelula

eukariotikoa nolakoa den

9. Zelulen aurkikuntza

Hasieran behaketa hutsak ziren

XX. mendean teoria zelularra sortu zen arte

Zelula izaki bizidun guztien

egiturazko unitatea da

Zelula izaki bizidunen unitate

funtzionala da

Zelula izaki bizidunen jatorrizko

unitatea da

10. Zelulen aurkikuntzari loturiko gertakari nagusiak

Marcello Malpighi.Landareen laginak behatu zituen

Anton Van Leeuwenhoek.Uretako mikroorganismoak behatu zituen

Robert Hooke. Kortxozko laminetan ikusi zituen gelaxkak «cella» deitu zituenM. Scheleiden eta T.Schwann.

Zelulak animalien eta landareen egiturazko unitateak zirela esan zuten

Robert Brown. Landareen zelulen nukleoa identifikatu zuen

R. Virchow. Zelula izaki bizidunen unitate funtzionala eta jatorrizko unitatea zela egiaztatu zuen

S. Ramón y Cajal. Teoria zelularra egiaztatu zuen

Geroxeago mikroskopio optikoa hobetu egin zen

Mikroskopio elektronikoak aukera eman zuen zelulen barrukaldea ondo ikusteko

IES BEURKO BHIMaite Remírez(Anaya-Haritza

argitaletxearen liburuan oinarriturik)