O PRIMEIRO TERZO DO S. XX

DO REXIONALISMO AO NACIONALISMO

Ramón Cabanillas, o Ramón Cabanillas, o “Poeta da Raza” “Poeta da Raza”

(Cambados 1876-1959)(Cambados 1876-1959)

Autor monolingüe, determinante na Autor monolingüe, determinante na superación dos moldes poéticos do superación dos moldes poéticos do Rexurdimento.Rexurdimento.

Tras publicar os seus dous primeiros Tras publicar os seus dous primeiros libros en Cuba, a onde emigrara en libros en Cuba, a onde emigrara en 1910, volta á terra e participa de 1910, volta á terra e participa de maneira activa no movemento maneira activa no movemento nacionalista: Irmandades, Grupo Nós, nacionalista: Irmandades, Grupo Nós, Seminario de Estudos Galegos.Seminario de Estudos Galegos.

Foi membro da RAG pero ao Foi membro da RAG pero ao convertirse en membro da RAE convertirse en membro da RAE instálase en Madrid e deixa de lado o instálase en Madrid e deixa de lado o Galeguismo. Galeguismo.

Cando se inicia a guerra civil colócase Cando se inicia a guerra civil colócase do lado nacional, franquista e garda do lado nacional, franquista e garda silencio.silencio.

Ramón Cabanillas, o “Poeta da Raza” Ramón Cabanillas, o “Poeta da Raza” (Cambados 1876-1959)(Cambados 1876-1959)

Escribiu poesía cívica, intimista e costumista, Escribiu poesía cívica, intimista e costumista, ademais dunha poesía narrativa épica na que ademais dunha poesía narrativa épica na que reelabora os mitos do ciclo artúrico. Desde a reelabora os mitos do ciclo artúrico. Desde a Habana publica:Habana publica:

No desterro No desterro (1913)(1913) Vento mareiro Vento mareiro (1915)(1915)

Os seus poemas de ton anticaciquil e Os seus poemas de ton anticaciquil e redencionista convertérono no poeta do redencionista convertérono no poeta do movemento agrarista, co que entra en contacto movemento agrarista, co que entra en contacto a través da “Acción Gallega” de Basilio Álvarez.a través da “Acción Gallega” de Basilio Álvarez.

Da terra asoballada Da terra asoballada (1917)(1917) A instancias de Vilar Ponte publica a peza A instancias de Vilar Ponte publica a peza

dramática dramática A man da SantiñaA man da Santiña (1921) e xunto con (1921) e xunto con el escribe a traxedia histórica el escribe a traxedia histórica O Mariscal O Mariscal (1926),unha reconstrución do pasado na que o (1926),unha reconstrución do pasado na que o Mariscal Pardo de Cela se erixe en símbolo de Mariscal Pardo de Cela se erixe en símbolo de resistencia fronte aos Reis Católicos.resistencia fronte aos Reis Católicos.

Ramón Cabanillas, o “Poeta da Raza” Ramón Cabanillas, o “Poeta da Raza” (Cambados 1876-1959)(Cambados 1876-1959)

A instancias de Vicente Risco, publica o A instancias de Vicente Risco, publica o poemario poemario Na noite estrelecidaNa noite estrelecida (1926), no que (1926), no que reelabora o ciclo artúrico: os cabaleiros da mesa reelabora o ciclo artúrico: os cabaleiros da mesa redonda veñen a ser os cabaleiros das redonda veñen a ser os cabaleiros das Irmandades da Fala, que buscan o Santo Grial, é Irmandades da Fala, que buscan o Santo Grial, é dicir, a redención de Galiza.dicir, a redención de Galiza.

Volve á poesía intimista e deixase levar pola Volve á poesía intimista e deixase levar pola influencia rosaliá no poemario influencia rosaliá no poemario A rosa de cen A rosa de cen follas follas (1927).(1927).

Ramón Cabanillas, o “Poeta da Raza” Ramón Cabanillas, o “Poeta da Raza” (Cambados 1876-1959)(Cambados 1876-1959)

A partir da década dos 40 volve a publicar en A partir da década dos 40 volve a publicar en galego:galego: Antífona da cantiga Antífona da cantiga (1951)(1951) Da miña zanfona Da miña zanfona (1954)(1954) Versos de alleas terras e de tempos idos Versos de alleas terras e de tempos idos (1954)(1954) Samos Samos (1958)(1958)

O líder agrarista Basilio Álvarez

AGRARISMOS

1907-1914

Loita pola abolición dos foros e a rexeneración Loita pola abolición dos foros e a rexeneración democrática: ABOLICIÓN DO CACIQUISMO e democrática: ABOLICIÓN DO CACIQUISMO e modernización do agro galego.modernización do agro galego.

A lingua é aínda unha cuestión secundaria.A lingua é aínda unha cuestión secundaria. Destacan as organizacións “Solidaridad Gallega” Destacan as organizacións “Solidaridad Gallega”

(1907) e “Liga Agraria de Acción Gallega” (1912) e o (1907) e “Liga Agraria de Acción Gallega” (1912) e o líder Basilio Álvarez, o “Abade de Beiro”.líder Basilio Álvarez, o “Abade de Beiro”.

O Rexionalismo acada unha maior proxección social O Rexionalismo acada unha maior proxección social ao se sumar ás reinvindicacións agraristas. ao se sumar ás reinvindicacións agraristas.

AGRARISMOS

IRMANDADES DA FALA

• Fúndanse na Coruña o 18 de maio de 1916 da man de Antón Vilar Ponte.

• En pouco tempo nacen outras Irmandades en vilas e cidades do País.

• Abren unha etapa de concienciación galeguista. Como o seu nome indica, a dignificación e promoción do idioma era o seu principio fundamental.

• Reclaman autonomía política e modernización socioeconómica para Galiza.

Mobilización agrarista:

Portada do disco

“Érguete!!” do grupo

estradense Xenreira

AGRARISMOS

IRMANDADES DA FALA

• O seu voceiro é o xornal A Nosa Terra.

1916-1922

IRMANDADES DA FALA

Na Asemblea de Lugo de 1918 Na Asemblea de Lugo de 1918 convértense nun partido político e convértense nun partido político e formulan as teses do nacionalismo formulan as teses do nacionalismo galego: GZ posúe todas as galego: GZ posúe todas as características que a definen como características que a definen como nación. Na última asemblea (1931) nación. Na última asemblea (1931) fúndase o Partido Galeguista.fúndase o Partido Galeguista.

A nosa lingua é o camiño de ouro da nosa redencióne do noso progreso: sen a lingua morreremos como pobo,e nada significaremos xamais na cultura universal. Se o galego quere ser máis que habitante dun territorio, se arela ser un factor de universalidade e de cosmopolitismo,soamente co emprego da lingua propia poderá selo.Arrenegando da lingua, terá que avergoñarse sempre de si mesmo. Creando valores na lingua propia, axiña seremos universais.

ANTÓN VILLAR PONTE

IRMANDADES DA FALA

IRMANDADES DA FALA Promoven o uso oral do idioma en todo tipo de ámbitos: ensino, xustiza, Promoven o uso oral do idioma en todo tipo de ámbitos: ensino, xustiza,

prensa, actos públicos…prensa, actos públicos… Crean editoriais: Nós (Santiago de Compostela), Lar, Céltiga, Crean editoriais: Nós (Santiago de Compostela), Lar, Céltiga,

Alborada…Alborada… Publican revistas e xornais: Publican revistas e xornais: AlfarAlfar, , NósNós, , RonselRonsel…… Impulsan o teatro pola súa importancia normalizadora e social: Impulsan o teatro pola súa importancia normalizadora e social:

Conservatorio Nacional de Arte Galega (1918).Conservatorio Nacional de Arte Galega (1918). Diversifican os xéneros literarios: coleccións de narrativa como “Lar” e Diversifican os xéneros literarios: coleccións de narrativa como “Lar” e

“Céltiga” cobren o período 1920-1936…“Céltiga” cobren o período 1920-1936…

Elaboran un completo programa político:• Autonomía integral para Galiza, • Autonomía municipal, • Ingreso de Galicia na Liga das Nacións, • Busca dunhas bases para facer posíbel un

federalismo con Portugal, • Cooficialidade do galego,• Supresión das Deputacións Provinciais, • Igualdade de dereitos da muller. • Soberanía estética de Galiza.

IRMANDADES DA FALA

ÉPOCANÓS

• Todos eles nacen arredor de 1885, comparten Todos eles nacen arredor de 1885, comparten o proxecto das Irmandades, colaboran no o proxecto das Irmandades, colaboran no Seminario de Estudos Galegos e conflúen no Seminario de Estudos Galegos e conflúen no Partido Galeguista.Partido Galeguista.

• Dálles nome a revista ourensá Dálles nome a revista ourensá NósNós (1920- (1920-1936), na que Risco é director literario e 1936), na que Risco é director literario e Castelao director artístico.Castelao director artístico.

• NósNós é a publicación máis destacada deste é a publicación máis destacada deste período e nela, ao igual que no SEG, estúdase período e nela, ao igual que no SEG, estúdase a cultura galega en todas as súas a cultura galega en todas as súas manifestacións, dándolle cabida tanto a manifestacións, dándolle cabida tanto a intelectuais galegos como europeos.intelectuais galegos como europeos.

• Está formado polo chamado “Cenáculo Está formado polo chamado “Cenáculo Ourensán”, composto por Otero Pedrayo, Ourensán”, composto por Otero Pedrayo, Losada Diéguez, López Cuevillas e Vicente Losada Diéguez, López Cuevillas e Vicente Risco, ao que logo se suma Castelao.Risco, ao que logo se suma Castelao.

O Grupo NósO Grupo Nós

Ramón Otero Pedrayo, Vicente Risco xunto a Florentino López Cuevillas eAntón Losada Diéguez

• Os seus obxectivos son Os seus obxectivos son pór a cultura galega ao pór a cultura galega ao mes-mo nivel das mes-mo nivel das culturas euro-peas, culturas euro-peas, accedendo directa-accedendo directa-mente a elas sen o inter-mente a elas sen o inter-medio do castelánmedio do castelán

• Modernizar o discurso Modernizar o discurso lite-rario en todos os lite-rario en todos os xéneros, prestando xéneros, prestando especial atención á especial atención á narrativa. narrativa.

• Compártese a máxima Compártese a máxima do Partido Galeguista: do Partido Galeguista: “Gali-za, célula de “Gali-za, célula de universali-dade”. universali-dade”.

• A revista, vinculada ao A revista, vinculada ao pensamento pensamento nacionalista, pretendía nacionalista, pretendía normalizar o uso do normalizar o uso do idioma e elevalo dos idioma e elevalo dos usos exclusivamente usos exclusivamente orais aos ámbitos orais aos ámbitos formais. formais.

• Mesmo a publicidade Mesmo a publicidade era maioritariamente era maioritariamente en gale-go. en gale-go. Pretendeuse tamén Pretendeuse tamén que o seu deseño que o seu deseño gráfico axu-dase a gráfico axu-dase a conseguir esa digni-conseguir esa digni-ficación e a crear unha ficación e a crear unha estética xenuinamente estética xenuinamente ga-lega.ga-lega.

O Grupo NósO Grupo Nós

Sección de Filoloxía , coordinador Armando Cotarelo. Sección de Arte e Letras, coord. A. R. Castelao. Sección de Etnografía, coord. Vicente Risco. Sección de Historia, coord. Cabeza de León, presidente do Seminario de 1925 a 1934. Sección de Prehistoria, coord. F. López Cuevillas. Sección de Xeografía, coord. Otero Pedrayo. Sección de Historia da Arte, coord. Xesús Carro. Sección de Historia da Literatura,coord. X.Filgueira Valverde. Sección de Pedagoxía, coord. Díaz Rozas. Sección de Ciencias Aplicadas, coord. Manuel Gómez Román. Sección de Ciencias Naturais , coord. Luis Iglesias. Sección de Ciencias Sociais, Xurídicas e Económicas; coord. Lois Tobío.

O Seminario de Estudos Galegos

O SEG, institución fundamental na ideación da identidade de Galiza e na investigación da nosa historia e cultura, foi creado por un grupo de mozos universitarios entre os que se contaban, entre outros, Lois Tobío, Bouza Brey e Fil-gueira Valverde no outono de 1923. O SEG posibilitou,nos seus trece anos de historia, o vencello dun bo número de profesores e alumnos universitarios cos intelectuais máis destacados do galeguismo como Risco, Otero Pedrayo, Ló-pez Cuevillas ou Castelao.

SEMINARIO DE

ESTUDOS GALEGOS

• Figura central desta época, exerceu o seu maxisterioFigura central desta época, exerceu o seu maxisteriointelectual e ideolóxico no movemento galeguista.intelectual e ideolóxico no movemento galeguista.

• EtapasEtapas::– Coincidindo coa publicación da revista Coincidindo coa publicación da revista La CenturiaLa Centuria

(1917), fai gala dunha actitude cosmopolita e (1917), fai gala dunha actitude cosmopolita e individualista, individualista, afastada da realidade próximaafastada da realidade próxima. Manifesta . Manifesta o seu interese polo orientalismo e o ocultismo.o seu interese polo orientalismo e o ocultismo.

– Nunha segunda fase, sofre unha Nunha segunda fase, sofre unha conversión ao conversión ao galeguismogaleguismo, únese ás Irmandades e convértese no , únese ás Irmandades e convértese no primeiro teórico do nacionalismo co ensaio primeiro teórico do nacionalismo co ensaio Teoría do Teoría do nacionalismo galegonacionalismo galego. Descobre Galiza dende unha óptica . Descobre Galiza dende unha óptica galeguista e europeísta.galeguista e europeísta.

• Funda Funda NósNós en 1920, asume a súa dirección literaria e dirixe en 1920, asume a súa dirección literaria e dirixe a Sección de Etnografía e Folclore do SEGa Sección de Etnografía e Folclore do SEG

• Co Partido Nacionalista Republicano ingresa no Partido Co Partido Nacionalista Republicano ingresa no Partido Galeguista, que abandona nas vésperas da Guerra Civil.Galeguista, que abandona nas vésperas da Guerra Civil.

“Hoy se hace literatura gallega, acaso más gallega que nunca; pero la mejor se hace en castellano.

En castellano porque el gallego ya no es una lengua literaria [...] El gallego debe conservarse como una parte de nuestro bellísimo folclore[...] pero el que

quiera ser leído que escriba en castellano”

Vicente Risco Vicente Risco (1884-(1884-1963)1963)

• De familia fidalga, culta e liberal, comeza a súa actividade cultural De familia fidalga, culta e liberal, comeza a súa actividade cultural en Ourense, onde colabora con Risco e Cuevillas en en Ourense, onde colabora con Risco e Cuevillas en La CenturiaLa Centuria. .

• Ao igual que os seus compañeiros do Grupo Nós toma conciencia Ao igual que os seus compañeiros do Grupo Nós toma conciencia da problemática do país e ingresa nas filas do galeguismo. da problemática do país e ingresa nas filas do galeguismo.

• Conduce a Sección de Historia do SEG, participa nas Irmandades e Conduce a Sección de Historia do SEG, participa nas Irmandades e é elixido deputado polo Partido Nacionalista Republicano en 1931. é elixido deputado polo Partido Nacionalista Republicano en 1931.

• Participa activamente na fundación da Editorial Galaxia Participa activamente na fundación da Editorial Galaxia e é todo un referente para as novas xeracións e é todo un referente para as novas xeracións galeguistas.galeguistas.

• No momento do seu falecemento, en 1976, era No momento do seu falecemento, en 1976, era considerado unanimemente o patriarca das letras considerado unanimemente o patriarca das letras galegas, creador dunha vasta e plural obra literaria e galegas, creador dunha vasta e plural obra literaria e ensaística, e un grande exemplo da resistencia ensaística, e un grande exemplo da resistencia galeguistagaleguista

É un dos autores máis prolíficos da literatura galega: cultivou todos os xéneros con brillantez e destacou polo seu saber enciclopédico e a súa oratoria privilexiada. Destaca nomeadamente a súa obra narra-tiva, con títulos como Os camiños da vida e Arredor de si.

Otero Pedrayo Otero Pedrayo (1888-(1888-1976)1976)

CASTELAO POLÍTICOCASTELAO POLÍTICO Durante a 2ª República (1931-1936) desenvolveu un importante labor político:- Participou na constitución do Partido Galeguista- En 1931 resultou elixido deputado nas Cortes Constituíntes-Foi desterrado por medio dun traslado administrativo forzoso a Badaxoz en novembro de 1934. -Durante o seu desterro escribiu para A Nosa Terra unha serie de artigos co título Verbas de chumbo que posterior-mente integraría no ensaio Sempre en Galiza (1944), libro de referencia para o nacionalismo galego.

-En 1936 foi escollido de novo deputado na candidatura da Fronte Popular.- Protagonizou a campaña pro-Estatuto de Autonomía de Galiza, aprobado en plebiscito o 28 de xuño de 1936.

Castelao Castelao artistaartista

Durante os anos vinte, Castelao con-verteuse na principal figura da arte galega. Desta etapa son os seus me-llores cadros, a consagración defini-tiva como caricaturista

Atila en Galicia (1937)Galicia mártir (1937)

Milicianos (1938)

Iniciada a Guerra, embarca cara a Nova York ao encomendarlle o goberno a realización dunha cam-paña de axuda á República en América. Conseguiu recadar 50.000 dólares e organizou a Fronte Po-pular Antifascista Galega,

Castelao Castelao artistaartista

Castelao pintando as máscaras da obra Os vellos non deben de namorarse

Castelao Castelao artistaartista

Algúns dos seus puntos principais:

O PROGRAMA POLÍTICO do Partido Galeguista era nas súas liñas xerais continuador do formulado polas Irmandades da Fala nas súas diversas asembleas.

PARTIDO GALEGUISTA

► autodeterminación política de Galiza► constitución dun Parlamento e un Goberno

galego dentro da Constitución da República► oficialidade da lingua galega ► reforma agraria ► eliminación do caciquismo ► igualdade política da muller

PROCLAMACIÓN DA SEGUNDA REPÚBLICA

(14-05-1931)

EL ESCOLANTE ANDALUZ - ¿Cuánto año tiene? - Non temos año ningún; temos unha ovella

- De andar a servir se me esquen- ció de todo el jallego. - Vaites, vaites.

DIALECTALISMO

Uso literario de formas dialectais correspon-dentes á zona propia de cada escritor

INTERDIALECTALISMO

Uso literario de formas dialectais proceden-tes de diferentes áreas lingüísticas mestura-das, sen ningún criterio filolóxico

SUPRADIALECTALISMO

Procura dun modelo de lingua unificado,va-léndose das formas existentes na fala galega,Escollidos con criterios científicos

REAL DECRETO DE 1902

CONSTITUCIÓN REPUBLICANA DE 1931

Nosotros no escribimos en gallego. Sin embargo, nos solaza la lectura denuestros poetas; nos encanta la belleza hogareña de nuestras cancionespopulares. Y las oiremos y las recitaremos sin se nos ocurra pensar quecon ello sea posible lastimar un interés, inmediato ni remoto, de España.

Pero es que en la escuela de los ultimos tiempos se había infiltrado el galle-guismo político, con una finalidad desintegradora. No queremos creer queen todos los casos se hubiese llegado a obrar por inspiraciones de Moscú.Queremos quedarnos más atrás. De todos modos, donde entrase el propó-sito de dividir la nación en nacionalidades, ya estaba presente la locura,criminal o necia.

El Estado interviene, bien avisado, las escuelas. Los maestros peligrososfueron substituídos o llamados a la cordura.

ESPAÑOLES NADA MÁS

Las lenguas vernáculas en la patria grande, que es España

JAIME SOLÁ, Vida Gallega, 1937

EVOLUCIÓN DA LINGUA HABITUAL EN GALIZADESDE 1924 ATÉ 1974 (MONOLINGÜISMO)

3.- Os intelectuais galeguistas do primeiro terzo do século XX levarona cabo un importante labor na purificación do galego de elementosforáneos, conseguindo así un estado de uso ideal da lingua

4.- A situación da ortografía no primeiro terzo do século XX é absolu-tamente caótica, ao non existiren criterios unificados para a escrita

4.- A situación da ortografía no primeiro terzo do século XX é absolu-tamente caótica, ao non existiren criterios unificados para a escrita

3.- Os intelectuais galeguistas do primeiro terzo do século XX levarona cabo un importante labor na purificación do galego de elementosforáneos, conseguindo así un estado de uso ideal da lingua

2.- Unha das principais aportacións do grupo Nós á lingua galega foi o seu uso como lingua vehicular para disciplinas como a historia, etno- grafía, arqueoloxía, xornalismo, filosofia, etc. nas que nunca fora empregada anteriormente

1.- O nacionalismo nace en Galiza a principios do século XX, da mando Partido Galeguista, claramente vinculado desde o seu inicio á de-fensada lingua

2.- Unha das principais aportacións do grupo Nós á lingua galega foi o seu uso como lingua vehicular para disciplinas como a historia, etno- grafía, arqueoloxía, xornalismo, filosofia, etc. nas que nunca fora empregada anteriormente

1.- O nacionalismo nace en Galiza a principios do século XX, da mandoPartido Galeguista, claramente vinculado desde o seu inicio á de-fensa da lingua

COMENTAR A VERACIDADE OU FALSIDADEDAS SEGUINTES AFIRMACIÓNS

Cuestións para a reflexiónCuestións para a reflexión Por que os primeiros movementos de protesta do Por que os primeiros movementos de protesta do

s.XX reciben o nome de s.XX reciben o nome de AgrarismosAgrarismos?? Por que o berce do nacionalismo galego recibe o Por que o berce do nacionalismo galego recibe o

nome de nome de Irmandades da Fala?Irmandades da Fala? Que quere dicir que “Galiza debe ser célula de Que quere dicir que “Galiza debe ser célula de

universalidade”? Por que se lle quere eliminar ao universalidade”? Por que se lle quere eliminar ao galego a connotación de ruralidade?galego a connotación de ruralidade?

Que ditadura, anterior á franquista, tivo lugar en Que ditadura, anterior á franquista, tivo lugar en España entre 1923 e 1930?España entre 1923 e 1930?

Por que se lle chama a Cabanillas o Por que se lle chama a Cabanillas o poeta da poeta da RazaRaza??

Cal é a diferenza entre o Cal é a diferenza entre o grupo Nósgrupo Nós e a e a xeración xeración NósNós? Por que aquí se fala de ? Por que aquí se fala de época Nósépoca Nós??

En que se diferencian o nacionalismo de Risco e o En que se diferencian o nacionalismo de Risco e o de Castelao?de Castelao?

Cales son as obras más importantes de Risco, Cales son as obras más importantes de Risco, Otero Pedraio e Castelao?Otero Pedraio e Castelao?

ACTIVIDADES DE ACTIVIDADES DE AVALIACIÓNAVALIACIÓN

Comentario oral do texto sobre oComentario oral do texto sobre o Acto de Acto de constitución da RAG en 1906constitución da RAG en 1906..

Comentario dos poemas Comentario dos poemas Acción gallega, A Acción gallega, A rosa que sangra rosa que sangra ee En pé!, En pé!, de de CabanillasCabanillas

Comentario oral dun artigo de Comentario oral dun artigo de Vilar PonteVilar Ponte Comentario oral do fragmento de Comentario oral do fragmento de Nós, os Nós, os

inadaptados,inadaptados, de de RiscoRisco.. Comentario literario de Comentario literario de As onzasAs onzas, de , de Otero Otero

Pedraio.Pedraio. Comentario literario de Comentario literario de A velliña vellaA velliña vella, , dede

Vicente Risco.Vicente Risco. Comentario literario deComentario literario de Peito de loboPeito de lobo, de, de

Castelao.Castelao.

FONTESFONTES

Textos de Vilar Ponte, Vicente Risco e Textos de Vilar Ponte, Vicente Risco e Castelao.Castelao.

Libros de texto do Consorcio Editorial Libros de texto do Consorcio Editorial Galego e da Editorial Xerais.Galego e da Editorial Xerais.

Presentacións de Lourenço Álvarez e Presentacións de Lourenço Álvarez e Román Landín aloxadas no Román Landín aloxadas no slideshare.slideshare.

Imaxes tiradas de libros de texto, xornais, Imaxes tiradas de libros de texto, xornais, googlgoogle e as presentacións aloxadas en e e as presentacións aloxadas en slideshareslideshare. .