O GALEGO NO PRIMEIRO TERZO DO SÉCULO XX:

CARACTERÍSTICAS LINGÜÍSTICAS FUNDAMENTAIS.

CONTEXTO HISTÓRICO E SITUACIÓN SOCIOLINGÜÍSTICA.

Chegada a fin do século XIX constátase unha recuperación do galego como idioma literario, cultural e histórico; asemade patentízase un descenso no nivel de uso oral.

A lingua galega non vive aínda unha situación normalizada e iso provoca un retroceso en medios sociais -clases altas e medias- e en ámbitos xeográficos -urbanos- concretos.

AutomóbilMáquina de escribirCharlestonRadioCineElectricidadeAuga correnteTeléfono…

Agroman asociacións agrarias que canalizan as protestas sociais e acadan grande resonancia no campesiñado. Os labregos únense en diversas organizacións para acabar cos últimos vestixios do feudalismo e dos foros.

A máis representativa destas é "Liga Agraria de Acción Gallega", e o seu dirixente Basilio Álvarez.

Hai que destacar tamén a formación dun movemento de intelectuais e políticos da burguesía urbana no 1907, Solidariedade Gallega, que loitaban pola descentralización e a loita contra o caciquismo; tiveron unha certa forza ata 1912 en que esmoreceu.

Un dos centros máis activos do galeguismo serán os persoeiros que se reunían na Librería Rexional de Uxío Carré Aldao, con sede na rúa Rego de Auga. Este grupo, entre os que estaban Murguía, Pondal, Martínez Salazar, Lugrís Freire, Galo Salinas, coñécese co nome de a Cova Céltiga.

A fundación na Coruña da Real Academia Galega realízase de iure o 30 de setembro de 1906, no salón da Reunión Recreativa e Instrutiva de Artesanos.

A creación da RAG abre un camiño que lingüisticamente non dá grandes froitos: durante moitos anos é incapaz de establecer unha lingua estándar e a elaboración dun dicionario suspéndese en 1928 nos comezos da letra C.

desde o 20 de maio de 1906, Murguía dotou a Academia dunha publicación, Boletín de la Academia Gallega

aparición a fins de 1916 das Irmandades da Fala

Actividade das Irmandades da Fala

• defensa da dignidade do idioma• tentativa de crear un rexistro culto• enorme pulo no emprego literario do galego• novos ámbitos para o galego• recuperación da toponimia• creación de editoriais• fundación de compañías teatrais• publicacións periódicas en galego• posta en marcha de organismos como o SEG, 1923

Monolingüe é tamén a revista Nós, que nace en 1920 da man de Risco, Otero Pedrayo ou Castelao, coa pretensión de modernizar e universalizar a nosa cultura. Danlle unha definitiva dimensión culta á lingua falada polo pobo: son os creadores da prosa moderna em galego, demostrando que é apto para a narrativa moderna ou o ensaio de carácter científico (de arqueoloxía, etnografía ou antropoloxía).

As Irmandades e o ensino• Publicación en 1922 da primeira revista

infantil, As voladas• Creación na Coruña das Escolas de Insiño

Galego• Publicacións de carácter pedagóxico para a

aprendizaxe do noso idioma

Nos actos formais da Igrexa, o emprego do galego é practicamente nulo, alternando o castelán e o latín. Aínda que algúns sectores cristiáns promoven iniciativas galeguizadoras como a revista Logos, argumentando que a Igrexa ten que transmitir a palabra de Deus na lingua que usan os fieis.

No ámbito político, comeza a ser lingua de uso, dunha forma sistemática no caso do Partido Galeguista e dun xeito esporádico noutras organizacións partidarias.

As institucións públicas do estado (concellos, deputacións,...) seguen a usar exclusivamente o castelán nos niveis formais e escritos.

Para cubrir lagoas léxicas acoden ao portugués ou ao galego antigo.

Arcaísmos, lusismos, estranxeirismos, hipergaleguismos, vulgarismos

Non desaparecen os castelanismos

• Rexeitamento do y• grafías ll e ñ• elección de x para o son palatal• Emprego de h segundo a etimoloxía: hoxe, hespaña; mais irmán,

orfo• mantemento dos grupos cultos: apto, obviar• abandono do apóstrofo e reducción do uso do guión• plurais tipo animás e caravés para as rematadas en -l