107

MIKEL ARANA IÑAKI EGAÑA IÑAKI GOIOGANA

M A H A I - I N G U R U A

I R I T Z I A Kl Pedro Barrusol Josu Chuecal Xabier Lasa

Memoriahistorikoa1936KO GERRA

Memoriahistorikoa1936KO GERRA

Azken urteetan asko hitz egin da memo-ria historikoaren izenean. Baina lehe-nik komeniko litzateke definitzea zerden memoria historikoa. Nola ulertzenduzue zuek termino hori? Zer dakarberarekin?

2 M A H A I - I N G U R U A

Nola azaleratu 36anestalitakoa?

Urko Apaolaza · Xabier LetonaArgazkiak: Dani Blanco

Aipatu duzue zer den eta nola ulertzenduzuen... Baina zergatik da horreninportantea memoria historikoa? Etanola erabili behar da?

3

Ezkerretik eskuinera, Iñaki Egaña, Iñaki Goiogana eta Mikel Arana.

Normalean memoria historikoa 1936koGerrarekin lotzen dela esan duzue.Baina aspaldi honetan ere hasiak garaaldarrikatzen gertuagoko gertakizuneninguruko memoria historikoa, dela gerraostea, dela trantsizioa... Ez dago,nolabait esateko, arriskurik bata bes-teari gainjartzeko? Bata oraindikberreskuratu gabe dugunean, besteare-kin hasteko?

4 M A H A I - I N G U R U A

Politikaria, zuzenbidean lizentziatua1973ko urrian jaio zen Ordizian (Gipuzkoa). Zuzenbidean

lizentziatua da. Gaur egun Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza

eta Gizarte Saileko Zerbitzu Zuzendaria da. Administrazioko

jarduera politikarekin uztartzen du, Ezker Batua-Berdeak

alderdiko Presidentziako Bozeramailea ere baita Mikel

Arana.

Idazlea, ikerlaria eta editorea1958an jaiotako donostiarra: Idazlea, ikerlaria eta editorea

da, eta Aranzadi Zientzia Elkarteko kide ere bada. 1936ko

Gerraren inguruko hainbat liburu idatzi ditu, azkenekoa:

1936ko gerra zibila haurrei kontatua. Zenbait egunkaritan

iritzi artikulugile ohikoa; gaur egun hainbat indusketa

arkeologiko egiten dihardu eta Alcala de Henaresko admi-

nistrazioaren artxiboan sartzeko baimenaren zain dago.

MIKEL ARANA IÑAKI EGAÑAM a h a i k i d e a k

Kapitulu honekin amaitzeko. Memoriahistorikoa baldin bada zerbait kolek-

5M E M O R I A H I S T O R I K O A

Artxibo teknikariaIñaki Goiogana 1962ko uztailean jaio zen Gernikan (Biz-

kaia). Duela hamar urtetik Artean (Bizkaia) dagoen Sabi-

no Arana Fundazioko Abertzaletasunaren Agiritegiko

artxibo teknikaria da. Lehenago beste zenbait udal artxi-

botan ere aritu izan da. Gregorio Arrienekin El primer exi-

lio de los vascos. Cataluña 1936-1939 argitaratu zuen

eta Iñaki Bernardorekin Galindez: La tumba abierta.

IÑAKI GOIOGANA

tiboa, esan duzuen moduan, zer gerta-tzen da herri batean kolektibitateezberdinak daudenean eta kolektibitatehorien memoriak talka egiten duenean?

6 M A H A I - I N G U R U A

KU

TX

AF

OT

OT

EK

A

1936ko Gerrarekin sartuko gara. Haste-ko behintzat, zer iritzi duzue Espai-niako Gobernuak egin berri duen Memo-ria Historikoari buruzko Legearenaurreproiektuaz?

7M E M O R I A H I S T O R I K O A

“Gerra bat gertatu zen etazenbat pertsona hainbeste

ikuspegi atera daitezke hor.Objektibotasunik ez da egongo,baina bai zintzotasuna, lortu beharda nork bere egia esateko moduaizan dezagula”

Beste eztabaida bat Eusko Jaurlaritzakgerra garaiko biktimak laguntzekodekretuarekin sortu da. Hainbat elkar-te ez daude ados dirulaguntza horie-kin, zenbait jende kanpoan uzten dute-la esan izan dute. Zer iritzi duzuehorren inguruan?

8 M A H A I - I N G U R U A

9M E M O R I A H I S T O R I K O A

Garbi geratu da dirulaguntza jasotzekodokumentazioa izatea garrantzitsuadela...

Dokumentuekin ari ginen. Aipatu duzu,Egaña, oztopoak izan dituzuela artxi-boetan...

10 M A H A I - I N G U R U A

“Gobernuak horrelako lege bategin behar badu, jakin

behar du hasieratik espainiar eskuinariez zaiola gustatuko. Guda garaia bizi

izan zutenei iruditzen zitzaien hau zelagaraia 40 urtean jasandakoa

konpentsatzeko. Beraz Gobernuak eginbeharko lukeena da proiektu hori kajoi

batean sartu eta elkarte guztiekin hitzegiten hasi, memoria historikoaren

benetako lege bat ateratzeko”

Hori frogatu daiteke? Adibidez ileamoztu edo olioa edanarazi zietelabatzuei, dokumentazioarekin frogatudaiteke hori?

Horrekin jarraituz... epairik gabefusilatu zituzten horien inguruan bada-go dokumentazioa aurkitzerik? Desage-rrarazi dute?

11M E M O R I A H I S T O R I K O A

“Jaurlaritzako Gizarte Gaien arlokoabaino, Justizia Sailekoa izan behar

luke (gerra garaiko biktimak laguntzekodekretuak). Epeekin ere ez da asmatu,eta horrek haserrea sortu du, gizartearitransmititutako mezua izan da epe batdagoela dokumentuak aurkezteko etaepez kanpo aurkezten badira ezezkoajasoko duela”

Puzzlea osatu behar da azken finean.Aurrera jarraituz, esan dezakegu aha-legin bat egin dela memoria histori-koaren inguruan eta hori gizartera-tzeko tresna garrantzitsu bathezkuntza izan da. Nola ikusten duzue?Egin da egin beharko litzatekeenbezain beste..

12 M A H A I - I N G U R U A

“Senarrak edo osabak egongoziren kartzelan, baina

etxean geratu zirenek, emakumeekadibidez, askotan txartoago pasa zuteneta horretaz berba egin beharko da...”

70. urteurrena dela-eta, gerrako bik-timen errekonozimendu ekitaldi askoegin dira. Horien inguruan zer iritziduzue? Beharrezkoak dira? Zerbait alda-tuko zenukete? Memoria historikoaz hitz egitean

badaude talde ikusezin batzuk, gerragaldu zuten horiek baino ikusezinago-ak: talde etniko minoritarioak, ema-kumezkoak...

13

KUTXA FOTOTEKA

M E M O R I A H I S T O R I K O A

14 M A H A I - I N G U R U A

Bukatze aldera, etorkizunari begirajarriko gara. Memoria historikoaketorkizunean zer eragin izan dezake?Gaur egun berreskuratuko dugunak era-

gina izango du hemendik urte batzue-tako gizartean?

n

“Jende asko joan da FerroleraLauaxetaren espedientearen

bila eta no consta esan diote; gu hanizan ginen urte eta erdiz denafotokopiatzen eta halako bateanazaldu zen, eta bere izenarekin!”

“Memoria historikoarenberreskurapena ekiditeko

modurik errazena hau da, artxiboeninguruan zailtasunak jartzea, etahori guztiz onartezina da”

HXabier Lasa*

Egiak dakarrenjustizia

“Aldea dago Joseba Pagazaurtundua edoJose Luis Lopez de la Calleren memoriaketa senideek jasotzen duten merezitakobabesaren eta frankismoaren biktimek

jasotzen duten ahaztearen artean”

15I R I T Z I A K

DA

NI

BL

AN

CO

16 I R I T Z I A K

“Hipokrisipolitiko hutsa daoroimen historikoaberreskuratu nahidela predikatu,eta segidan,frankismoakeragindakobiktimei biktimenkondizioa beraukatzea”.

KU

TX

AF

OT

OT

EK

A

17I R I T Z I A K

MPedro Barruso Barés*

Memoria eta Historia.Bi errealitate

“Behar-beharrezkoa dugu memoriaberreskuratzeko ahaleginen etahistoriografiaren arteko aldeak

gainditzea, biktimen eta senitartekoeneskariei batera erantzuteko”

18 I R I T Z I A K

Hernaniko hilerrian, 36ko Gerrakobiktimak gogoratzen.

AR

GIA

19I R I T Z I A K

Josu Chueca*

Gerra Zibilaz etaoroimenaz. Ertzaskotako auzia

P

“Askorentzat, kartzelan, erbestean, lanbatailoietan pairatutakoaren ondoren,nahiko agiririk ez zutelako zegokien

indemnizazioa ukatzea oso latza izan da”

20 I R I T Z I A K

“Memoria HistorikoarenLegea, agindu zutena bainoaskoz beranduagoeztabaidatzeaz gain,esparru horretan lan egitenduten elkarteek proposatuzituzten egitasmoetatikurruntzen ari da, PPkmoteldua”