Hirigintza politikak etabenetako parte-hartzea

128

www.argia.com/larrun

JON TORNER

DANI BLANCO

Hirigintza politikak etabenetako parte-hartzea

2

Herritarren ajeak,hirigintzaren ispilu

Hirigintza adar ugari dituen arloa da; ez da soilik politikariei, teknikariei

edota eraikuntza enpresei dagokien kontua. Euren proiektuek herritar

guztiei eragiten dieten neurrian, egitasmo urbanistikoetan aktiboki parte

hartzeko eskubidea dugu guztiok. Horixe argitu nahi genuen, agintarien politikek

nola eragiten diguten, eta politika horiek aldatzeko zer aukera ditugun.

Jon Torner

Bagenekien gaia zentratzea ez zela erraza izango.Horregatik, Larrun honi ekin aurretik, Unai Fernan-dez de Betoño EHUko Arkitektura Fakultateko Hiri-gintza eta Lurralde-antolakuntza saileko(www.ehu.es/hirigintza) irakaslearekin, Mikel Alonsoarkitekto eta gizarte mugimenduetako kidearekin, etaAitor Bilbao Zuzenbide lizentziadunarekin jarri ginenharremanetan. Hamabi urtez Urdaibai Biosfera Erre-serbako bulego teknikoan aritu da Bilbao lanean, etaJaurlaritzako Industria Sailean dago orain, KontsumoZuzendaritzan. Berak sortutako Hiripublika(www.unibertsitatea.net/blogak/hiripublika) blogeanidatzi dituen artikuluak ere irakurri genituen, gaiazentratze aldera. Hiru elkarrizketatuek eman zizkigu-ten azalpenek eta Fernandez de Betoñok bidali ziguneskematxoak aurrez genuen ustea sendotu zuten:hirigintzak esparru oso zabala hartzen du. Politika,arkitektura, mugikortasuna, aldaketa sozialak, lurral-de antolaketa, ekonomia, ekologia, gizarte-ohiturak...faktore ugarik parte hartzen dute joko korapilatsubezain interesgarri horretan.

Sarri, dena den, arrazoi desberdinak medio,herritarrek euren inguruko proiektu urbanistikoeiburuz ezer gutxi dakite, eta are gutxiago diraproiektu horietan aktiboki parte hartzen dutenak.“Politikarien kontuak” omen dira. Egia da. Politika-rientzat hirigintzarekin eta lurralde antolamendua-rekin loturiko egitasmoek berebiziko garrantziadaukate, diru ugari mugitzen dutelako batez ere.Proiektu bakoitzaren eskala edo garrantziaren ara-berakoa izango da parte hartuko duen erakundekopurua, eta elkarren arteko akordio, liskar etainteresek ere herritarrak uxatzen dituzte. EuskalAutonomia Erkidegoan, adibidez, honakoak sardaitezke jokoan: Udalak –eta hura osatzen dutenalderdi ezberdinen interesak–, Foru Aldundiak,Eusko Jaurlaritza, Espainiako Gobernua eta Euro-par Batasuna, mankomunitateak eta metropoli-era-kundeak (Eurohiria, Bilbao Itsasadarra 2000…) ain-tzat hartu gabe.

Baina politikarien asmoen ondorioak herrita-rrek euren larruan bizi edo sufritzen dituzte. Jen-

3

“Donostia: hiri parte-hartzailea” markaren kudeatzaileek benetako parte-hartzerik ez dutelabultzatzen esan digu Mikel Alonso arkitektoak.

deak badaki hori, eta geroz eta lagun gehiagoknahi dute euren inguruan ematen diren aldaketenprotagonista izan. Badakite proiektu urbanistikoe-tan esku hartzeko tresnak daudela, agintariekgehiegi sustatzen ez dituzten arren. Tresna horiekizango ditugu hizpide, baina lehenago, nagusitzenari den hiri ereduak gizarte arloan duen eraginazarituko gara.

Hiri, herri eta auzo bakoitza desberdina da.Kokagunea, aldagai sozio-ekonomikoak, garraiosarea, politika ofizialak, tamaina… ez da errazaerradiografia zehatza egitea. Lurralde osoarentzataplikagarriak izan daitezkeen adibideak azaltzensaiatu gara. Botere-guneen estrategiak gure bizitzanola baldintzatzen duen erakusteko, jorratu ditugungaiak interesgarriak direla uste dugu.

Alde Zaharretan ematen ari diren aldaketei heldudiegu lehendabizi, eta Gasteizkoaren eta Donostia-koaren artean dauden desberdintasunak azalduditugu. Etxebizitza politikak aldaketa horien gain

izan duen eraginaz ere hitz egin dugu, baita politikahorrek izan ditzakeen bestelako ondorioez ere.Babes Ofizialeko Etxeez jositako auzuneetan gertadaitekeena hartu dugu adibide gisa.

Urban Sprawl edo hiri sakabanatuaren fenome-noaz aritu gara gero. Fenomeno horren parte direnfamiliabakarreko etxeez eta merkataritza-gune han-diez hitz egin dugu. Eta “amets amerikarra” deituta-koak Euskal Herrian duen presentziaz. Hiri Globa-laren kontzeptuaren esanahiaz ere hitz egin dugu,besteengandik bereizi nahi duten herrien artekolehiakortasunaz, eta horrek errealitatean dakartzanondorio homogeneizatzaileez. Bilbori buruz min-tzatu gara bereziki: Guggenheim, Calatrava… HiriGlobalaren eredu al da Bizkaiko hiriburua?

Udalerri txikien eta Europako Fondoen inguruanmintzatu gara prozesu parte-hartzaileei ekin aurretik.Fondo horiek zerrendatu eta adibide batzuk aipatuditugu lehenik, eta zergatik eskatzen ez diren azaldudugu gero.

DANI BLANCO

4

Lurralde Antolamendurako Arteztarauaren arabera,69 Alde Zahar daude EAEn, eta horietatik 53-k ezdute babes eta birgaitzerako plangintzarik. Bestal-de, kontuan izan behar da eraikinen %40ak 50 urte-tik gora dutela, eta ez soilik Alde Zaharretakoek.Eusko Jaurlaritzaren 2006ko Lurzoru Legeak hirienbiziberritzearen alde egiten du, hitzez behintzat,baina aurrekontuak diseinatzeko unean, biziberritzepolitika hori itzalean geratzen dela dio Aitor Bil-baok Hiripublika blogan. Jaurlaritzaren etxebizitzapolitika omen da horren erakusgarri.

Alde Zaharretara mugatu gabe, 134.000 familiabaino gehiagok dute etxebizitza birgaitzeko beha-rra, %17ak alegia. Jaurlaritzak eman ditu datuhoriek, eta badaki etxe-parkea geroz eta zaharki-tuagoa den heinean –gogoratu 50 urte bainogehiago dituzten eraikin mordoa daudela–, etxe-bizitzak birgaitzeko beharrizana zabalagoa izangodela. Aurrekontuei begiratuta, ordea, diru kopuruhandiena etxe berrien sustapenera bideratzendela konturatuko gara. Etxebizitza eraberritzekobeharra duten 134.000 familia horietatik, 51.000-kdute laguntza publikoa jasotzeko eskubidea. Zer-gatik? 21.000 euroz gaindiko sarrera indizea dutenfamiliek ezin dute diru-laguntza publikorik jasobirgaitze lanetarako. Kopuru oso baxua da, preziolibreko etxea erosteko (familiaren urteko gehie-nezko diru sarrerak 33.000 eurokoa behar duizan), Babes Ofizialeko Etxea erosteko (35.000euro) eta prezio tasatuko etxea erosteko (45.000euro) laguntzak baino dezente baxuagoa.

Etxebizitza politikarekin jarraituz, eta harenondorioak hobeto ulertzeko, Bilbaok etxe motabakoitzaren prezioaren inguruko datu ugari eskain-tzen ditu. Laburtze aldera, 80 metro karratuko etxetipoek jaso ditzaketen diru-laguntzak zerrendatukoditugu: Babes Ofizialeko Etxea (BOE) egokitzenzaionari 158.480 euroko laguntza ematen zaio, etaprezio tasatuko baten kasuan, 83.736 euro. Preziolibreko etxeei dagokienez, Alde Historikoetan dau-denean, prezioaren %6a babes dezakete diru-

laguntzek; gehienez 9.015 (diru sarrera 21.000euroz azpikoa denean) edo 3.606 (33.000 eurotaraheltzen direnentzako) eurokoak izan daitezke.“Etxebizitza politikaren lehentasuna BOE berrienestatistikak loditzea da, horrek izaten duen zaratamediatikoaren puzte efektua bilatu nahiaz, gaine-ra”, dio Bilbaok.

Unai Fernandez de Betoño gasteiztarraren hitze-tan, “Lurzoruaren Legearen izenean Babes Ofiziale-ko auzunetzarrez betetzen ari gara gure hirietakolurzoru urbanizagarriaren %75a”. Horrek ondoriokaltegarriak dituela uste du EHUko Arkitektura ira-kasleak: “Ghettoak sortzen ari garelakoan nago.Segregazioak auzune horietako biztanleen deserro-tzea ekar lezake, baita auzo horien identitate faltaere, delinkuentziaren hazietako bat. Etxebizitzamoten eta erabilera ezberdinen nahasketa sustatubeharko genuke, baita ekipamendu publikoen poli-tika sendo bat ere, auzune bakoitzaren nortasunaeta zentraltasuna bermatze aldera”.

�Alde Zaharrak etorkinez betetzen ari dira�Babes Ofizialeko Etxeez osatutako auzunetzarrakghetto bihur daitezkeela dio Betoñok. Eta zer gerta-tzen da Alde Zaharrekin? “Etorkinez betetzen aridirela ikus dezakegu”, esan digu arkitektura irakas-leak: “Gure hiribilduetako harresiak eraitsi genitue-netik hasi zen parte zaharren txirotze-prozesua, hirihandietan batez ere. Baliabide ekonomikoak zituz-tenek zabalgune berrietara ihes egin zuten, nonetxeek orientazio bikoitza, aparkalekuak eta zuze-neko igogailuak baitzituzten. Etorkinek, aldiz, guknahi ez ditugun Erdi Aroko hiriguneekin konforma-tu behar izan dute. Ondorioen artean alde zaharrendegradazioa legoke, hau da, gure hiri-altxorrenhondatzea, baita etorkinen segregazioa ere, bistanda. Parte zaharrak gazteentzat interesgarriak bihurtubeharko genituzke, etxebizitza hutsak alokairupublikoen sarean sartu araziz, aparkalekuak ahaztugabe zuzkidura egokiez hornituz, etxabe eta loka-len jarduera malguak arautuz eta abar”.

Ghettoak: Alde zaharrak etababes ofizialeko etxeak

Bilbaok ere antzeko analisia egiten du: “Gurehirietako Alde Zaharretan betiko pentsiodunagure zaharrak, azken BOE zozketan zorterik izanez duten gazteak eta etorkinak bizi dira. Laguntzapubliko zuzena eta zabala behar duen jendea da,baina etxebizitza politikak ez die laguntza askorik

emango eta, ondorioz, euren eskugeratzen da biziberritzearen eki-men ekonomikoaren zati nagusia.Hori da Alde Zaharretan gertatzenari den degradazio prozesuarenardatz eta zergatia”. Dena den,bermeotarrak baieztapen hori argi-tu nahi izan digu: “Adibide objek-tiboak emateko, aurretik, ikerketasozio-urbanistiko sakonak behar-ko lirateke, eta ez dakit egon ereote dauden, nik behintzat ez dituteskura. Baina estimazio bat egin-da, esan daiteke ez dela horiDonostiako Alde Zaharrarenkasua, bai ordea Gasteizkoarena(bi muturrak aurrez aurre jartzea-rren). Baina gogoratu EAE-n guzti-ra 69 Alde Zahar edo historikodaudela, agian nabarmenagoa dadegradazio fenomenoa bigarrenmailako hiri horietan”.

Gasteizko Alde Zaharra: Argiaketa ilunakFernandez de Betoñok Arabakohiriburua ongi ezagutzen du, etahango Alde Zaharraren eraberri-tzeaz mintzatu zaigu. “Argiak etailunak” ikusten dituela esan digu:“Katedrala eta harresiak berresku-ratzea garrantzitsua deritzot. Ala-baina, ematen du auzoa parketematiko bihurtu nahi dutela, etaauzokoek ez dute monumentu hilbatean bizi nahi. Haien etxebizi-tza-tipoa zorrotz kontrolatzen da,lote gotikoa –kanpotik behinikbehin– desitxuratu ez dadin, bainaarropa-marka handiei erraztasunguztiak ematen zaizkie etxabeak

nahi duten moduan molda ditzaten. Muinoarengailurra arrapala batzuez indartu da, baina orain-dik ez dakigu zer egin behar duten goiko El Cam-pilloko aparkalekuarekin. Haren gainean ekipa-mendu publiko bat kokatu nahi dute, baina ezdakite zein, eta horrek kezkatzen nau. Ez zaie

5

Hiri batzuetako Alde Zaharretan etorkinak, pentsiodunagureak eta Babes Ofizialeko Etxerik egokitu ez zaiengazteak pilatzen ari dira.

DA

NI

BLA

NC

O

6

�Lurzoruaren Legearenizenean BabesOfizialeko

auzunetzarrez betetzen ari gara gurehirietako lurzoru urbanizagarriaren%75a (...) Ghettoak sortzen arigarelakoan nago. Segregazioakauzune horietako biztanleendeserrotzea ekar lezake, baita auzohorien identitate falta ere,delinkuentziaren hazietako bat�UNAI FERNANDEZ DE BETOÑO

bururatu gasteiztarroi 3 milioi euro kostatu zitzai-gun auditorio-proiektua orube horretan sartzendela. Auzoko etxebizitza hustuen arazoa konpon-duko balute sikiera!”.

Etxabeak: etorkinen solastokiak, banketxeaketa etxebizitzakGasteizko Alde Zaharreko etxabeak aipatu ditu Fer-nandez de Betoñok. Arropa-marka handiek nahibezala moldatzen dituztela dio. Baina ez hori baka-rrik. Bere ustez, garai batean konplexurik gabeantolatzen ziren etxebizitzak eraikinetako behekosolairuetan. Zer gertatzen da orain?

“Krisia baino lehen jada ikusten zen gure hirie-tako hainbat lekutan etxabeak hutsik zeudela,negozio etekintsurik garatu ezinik. Argi dago ezindela hiri osoa komertzio-lokalez bete, kale jakinbatzuetan bakarrik funtzionatzen dutelako ongi.Bestalde, laissez faire politikek zonakatze basatiabaino ez dakarte. Hau da, kale nagusiak banke-txez betetzen diren bitartean, etorkinak bizi direnalde zaharretan solastoki piloa irekitzen da. Politi-koek, aldiz, azken hauen kopurua soilik muga-tzen dute. Gasteizko alde zaharrean, adibidez, 70bat solastoki daude eta 2007az geroztik ezin diragehiago ireki. Banketxeei ez zaie horrelako muga-

rik ezartzen, kalearen bizitasun eta heterogeneo-tasunari kalte egiten dioten arren. Bestalde, Euro-pako beste herrialde batzuetan konplexu gutxiagoerakusten dituzte beheko solairuetan etxebizitzakplanteatzeko orduan. Hirigintza-plangintzarenbidez etxabeen erabileren hierarkia argi bat sor-tzearen aldekoa nintzateke, komertzio-lokalakkale nagusiek osatutako ibilbideetara mugatuz,aldirietan bederen. Behe-solairuetako etxebizitzakez nituzke erabat baztertuko, intimitatea berma-tzeko atzerrian hain normalak diren ebazpenakerabiliz, besteak beste, altuera-aldaketa txikiakedota patio ingelesak”.

Gazteizko Alde Zaharrean jarri dutenarrapala bat. Auzoko hirigintza proiektuek

eztabaida eta protestak eragin dituzte.

Unai Fernandez de Betoñoren hitzetan, familiaba-karreko etxe isolatuak eta merkataritza-gune erral-doiak hirigintza-eredu berdinaren parte dira, hirisakabanatuaren edo sprawl hiriaren zati, alegia.Hiripublika blogan topatu dugu Urban Sprawl ter-minoari buruzko azalpena. Hiriaren mugagabekobarreiatzeak ezaugarri hauek ditu: dentsitatebaxua –hirigunearekin alderatuta–, eta beraz lur-zoruaren kontsumo maila handia; lurraldearenzatiketa eta jarraipenik gabeko guneak; ibilgailupribatuarekiko menpekotasuna; hirigune histori-

koaren gainbehera; tokien pribatizazioa; ekipa-mendu eta zerbitzu publikoen desorekak...

Orain gutxi arte, hiri sakabanatu horiek AEBeta-ko filmetan soilik ikusten genituen. Badakizue,itxura berdineko familiabakarreko etxeak, lorate-giak, automobil familiarra eta txakurrarentzakoetxetxoa. Baina eredu zehatz hori gurera ere helduda. Fernandez de Betoñok dioenez, ohiko kalea-ren desagerpena eta hirigintza-zonakatze basatiadakarte –lo egiteko, lan egiteko eta erosketak egi-teko hirien arteko bereizketa–, baita horrekin lotu-

7

Urban Sprawl: Lorategidun etxeak,gizarte-arrakastaren sinbolo

Merkataritza-gune erraldoiak Sprawl edo hiri sakabanatuaren ereduaren parte dira.Gasteizko Boulevard zentro komertziala da argazkikoa.

JOA

NA

NR

UIZ

(AR

GA

ZK

IPR

ESS

)

8

Irudi birtual honetako urbanizazioenantzekoak topa ditzakegu Euskal Herrian.

Sprawl fenomenoaren ezaugarri dira.

riko kotxeen joan-etorrien ugalketa eta lurzorua-ren ustiapen estentsiboa ere. Hori dela eta, hirisakabanatuaren ereduak negozio-bolumen handiamugitzen duela ziurta daiteke, kotxearekin lotutabatik bat, eta enpresa interesdunek familiabakarre-ko etxearekiko desioa pizten lagundu dute: “Lora-tegidun etxea, amets amerikarraren ikurretako bat,gure gizarte-arrakastaren sinbolo ere bihurtu digu-te, eta guk amua irentsi egin dugu. Politikariekezin digute iraunkortasunaz hitz egin horrelakoeredu suntsitzaile baten aurka argi ekin gabe.Gogoeta piztu beharra dago”.

�Amets amerikarra� eta Ipar Euskal Herrikobasque-chalet delakoakGogoeta horren abiapuntua 1930eko hamarkadankokatu du Bilbaok, orduan hasi baitzen “amerika-rren ametsa” deitutako irudikapen hori, AEBetakoGobernua familiabakarreko etxeak erosteko mai-leguak errazten hasi zenean, red linning izenekoestrategia erabiliz. Eremu bilduetarako etxe-auzo-

etan erosteko eskakizunei ezezkoa ematea zenestrategia horren gakoa. Beranduago, 50ekohamarkadan, beste erabaki potolo bat hartu zuenGobernuak: autobide sare osoa doaneko bihur-tzea, garraio publikoaren alde egin ordez. Bestealde batetik, 30eko hamarkadan, ibilgailu etapetrolio arloko konpainia nagusiek National CityLines enpresa sortu zuten, eta urte gutxirenburuan, 45 hiritako tranbia eta trolebus konpai-niak erosi zituzten… berehala ixteko. 1947an lan-gileen %40ak erabiltzen zuen garraio publikoa,1963an %14ak, eta gaur egun kopurua ez da%5era heltzen.

Frantziako Estatuari dagokionez, agintari publi-koek 70eko hamarkadan hasi zuten etxebizitzapolitikaren norabide aldaketa nabarmendu daite-ke. Alokairu sozialera zuzendutako politikak,grands ensambles delakoaren hiri trinkoaren ere-duari utzi zion lekua. Familia bakarreko etxebizi-tzak eraikitzeko, enpresek pizgarri fiskalak jasozituzten, eta herritarrek etxe horiek erosteko mai-

Hiriaren mugagabekobarreiatzeak

ezaugarri hauekditu: dentsitate baxua

�hirigunearekin alderatuta�, etaberaz lurzoruaren kontsumo maila

handia; lurraldearen zatiketa etajarraipenik gabeko guneak; ibilgailu

pribatuarekiko menpekotasuna;hirigune historikoaren gainbehera;

tokien pribatizazioa; ekipamendu etazerbitzu publikoen desorekak...

9

�Lorategidun etxea,amets amerikarrarenikurretako bat, gure

gizarte-arrakastaren sinbolo erebihurtu digute, eta guk amuairentsi egin dugu. Politikariek ezindigute iraunkortasunaz hitz eginhorrelako eredu suntsitzaile batenaurka argi ekin gabe. Gogoetapiztu beharra dago�UNAI FERNANDEZ DE BETOÑO

legu malguak. Lapurdik gaur egun duen itxura(Hendaia-Baiona korridorea deitu izan zaiona,edo beste ikuspegi batetik esanda, basque-chale-tez jositako aldiriko paisaia), ekimen horien fruituda.

Hegoaldera beranduago heldu zen urbansprawl fenomenoa, suspertze ekonomikoa beran-tiarragoa izan delako. Bideratze estrategia, denaden, oso antzekoa izan da: “Azken urte hauetakomailegu hipotekario malguek izan duten boom-aez da kasualitate hutsa izan, aipatutako ereduenpasarte berria baizik”, dio Aitor Bilbaok. Bere iri-tziz, Bizkaia hobekien ezagutzen duen herrialdeaizanik, fenomeno horren ondorioak Uribe-Kostaeta Urdaibai eskualdeetan antzematen ari dirabereziki.

Urban sprawl delakoak geroz eta arerio gehia-go ditu, eta AEBetan Smart Growth (garapen inte-ligentea) mugimendua indarra hartzen ari da. Ore-gongo Estatuan, adibidez, hiriak norainozabalduko diren aurretiaz mugatu behar da.

Gated Communities: Golf zelaietako urbanizazioakEHUko irakasle Fernandez de Betoñok azaldudigunez, urbanizazio hesituak ere badaude.Delinkuentzia eta gizarte-ezberdintasun handikoeremuetan garatzen ari dira batez ere, AEBetan,Hegoafrikan eta Hegoamerikako metropoli han-dietan, esaterako: “Zaila ikusten dut bere horretanfenomeno berdina ematea hemen, epe laburbatean bederen. Hala ere, golfaren inguruko urba-nizazio esklusiboak gero eta gehiago hedatzen aridira gure artean ere bai. Iruñeko Gorraizko urba-nizazioa hirigintzako hazkunde-forma inbaditzailehorren adibide ikusgarria litzateke. Ildo horretan,ziurta daiteke ez dela kasualitate hutsa EzkerBatuaren alkatetza bakarra Arabako Bastidaherrian izatea, non beste alderdi politiko batzuekgolf-urbanizazio handi bat eraiki nahi zuten Tolo-ñopean. Zorionez, garapenkeri-proiektuen aurka-ko herri-mugimenduek sarri gogorarazten diguteEuskal Herria ez dagoela salgai”.

10

Jordi Borja geografo eta hirigile kataluniarrak Hiri Glo-balaren kontzeptua landu zuen duela hiru urte Bartze-lonako Unibertsitate Autonomoarentzat egindakoikerketan. Kataluniako hiriburuak bizi duen iraultzaurbanistikoaren ezaugarri eta kontraesanak ditu hizpi-de Borjak, baina adibideak gurerako ere balio dezake.

Hiri iraultza, globalizazioari loturiko faktoreteknologiko, ekonomiko, sozial eta kulturalek

sortzen dute. Agintarien arteko lehia nagusi da;guztiek erakarri nahi dituzte inbertsioak, ekimenesanguratsuak (kongresuak, kultur ekitaldi media-tikoak…) eta turistak. Ez gara “Estatua-nazioa”eskalako lehiakortasunaz ari, hiriaren eta lurral-dearen artekoaz baizik. Inguruko hiri edo herrien-gandik bereizi nahi dugu, desberdin eta originalakizan, erreferente bilakatu.

Bestalde, hirietako gizartea gerozeta konplexuagoa da, indibidualiza-tuagoa eta multikulturalagoa. Indus-tria garaiko gizarte klase handiakbanatu egin dira, eta gizarte multzo-ak irizpide ugariren arabera (lurral-dearekin lotutakoak, kulturalak…)osatzen dira, giza-harremanak aldatuegin dira (mugikortasunak edotaaurrerapen teknologikoak bultzatu-ta), eta eskaera dibertsifikatu egin da.Gaur egun, hirigintzako politikakezin dira kolektibo handi eta ustezhomogeneoei zuzendutako eskaintzamasiboan oinarritu.

Paradoxa bat dago, ordea: norba-nakoek eta hiriek besteengandikbereizi eta desberdindu nahi dutenbitartean, eredu edo jarraibide sozia-lak globalizatu eta homogeneizatuegiten dira. Arkitekturak, kontsumoohiturak, informazioak, aisialdia, hiz-kuntzak (pseudoingelesaren aldae-rak) eta janzkerak arrunt eta hutsalbilakatu eta balio bereizgarri horigaltzen dute. Borjaren hitzetan,

Bilbo-Guggenheim honek zeizaera du, beste Hiri-performance bat da alabenetako hiri antolamenduareneredu izango da?

Hiri globalak eta globalizatuak:lehiakortasun homogeneizatzailea

DA

NI

BLA

NC

O

11

“bereizketaren bidezko lehiakortasunak, hutsalke-riaren bidezko ez-lehiakortasunera garamatza”.

Eskala horretako gobernagarritasunak berrikun-tzarako gaitasun politikoa eskatzen du, baina lurra-ren okupazioa helburu duten ekimen pribatuek,elkarri lagundu edo traba egiten dioten botere-guneen fragmentazioak eta bestelako faktorebatzuek, berrikuntzarako jauzia oztopatzen dute.Alderdi politikoetako ordezkariek, instituzioetakokarguak betetzeko hauteskunde-makineria bilakatu-ta, nekez gaindi ditzakete traba horiek.

Agintariek aurkeztutako plan estrategikoek hel-buru argia izan dute: “hiper-lehiakor” diskurtsoanoinarrituta, mundu globalean irabazle izan nahiduten hirien erreminta bihurtzen dira. “Plan horiek,teorian, parte-hartze zabala sustatu beharko lukete.Sarri, ordea, botere ekonomiko-politikoaren jardue-ra legitimatzea beste funtziorik ez duten asmo ede-rreko hitzetan geratzen dira”.

Sassen eta Hiri Globalaren kontzeptuaHiripublika blogan irakurri dezakegunez, Hiri Glo-bala kontzeptua 1990eko hamarkada hasieran aipa-tu zuen lehenengoz Saskia Sassen (Haga, 1949)soziologo amerikarrak. Hark definitutako Hiri Glo-balak ezaugarri hauek ditu: erakunde globalen agin-taritza bilgunea, telekomunikazio azpiegiturak, era-kunde globalei zerbitzu emateko gai diren enpresa

espezializatuak (publizitate agentziak, abokatu bule-goak…), finantza zentro garrantzitsua, post-fordis-mo prozesuetako enpresa berritzaileak, gobernuenpolitikan eragina duten eragileak eta saldu nahidiren zerbitzu eta produktuentzako nahiko merkatu.

Sistema global horrek hierarkia bat inposatzenduen sarearen forma hartzen du. Hiri zentraletatikperiferikoetara doa sare hori. Ekonomia Globalarenoinarria eta garapena finantza fluxuek egituratzendute. Ondorioz, fluxu hauen inguruko informazio,agindu, transakzio eta gainerakoak zentro jakinbatzuetan biltzen dira. Nodo abizena hartzen dutenhiri zentralak dira benetan Hiri Globalak; besteak,sarearen zerbitzura jartzen diren Hiri Globalizatuakbihurtzen dira. Hala, autore nagusien arabera,benetako Hiri Globalak New York, Londres etaTokio lirateke, baita Los Angeles, Miami, Paris,Amsterdam eta Shangai ere.

1990eko hamarkadan hasi ziren hiriak Sare Glo-balean duten kokapena eta hierarkia maila hobetze-ko lasterketan, eta horrek elkarren arteko lehiakor-tasuna indartzen du. Lehia horren barruan ulerdaitezke hain erabiliak diren esamoldeak: “Lurral-dearen abagune berriak bultzatu beharra” eta abar.

Lehiakortasun zorrotzago baten bila doan laster-keta honetan, Hiri Globalizatuak, besteen aurreanbereizketa “eraikitzen” saiatzen dira. Horretarako,bitarteko guztiak, irentsiko dituen hiriaren irudiaren

Nodo abizena hartzenduten hiri zentralak dirabenetan Hiri Globalak;

besteak, sarearen zerbitzura jartzendiren Hiri Globalizatuak bihurtzendira. Hiri Globalak New York,Londres eta Tokio lirateke, baitaLos Angeles, Miami, Paris,Amsterdam eta Shangai ere

Paradoxa bat dago:norbanakoek eta

hiriekbesteengandik desberdindu nahi

duten bitartean, eredu edo jarraibidesozialak globalizatu eta

homogeneizatu egiten dira.Arkitekturak, kontsumo ohiturak,

informazioak, aisialdia, hizkuntzak etajanzkerak arrunt eta hutsal bilakatu

eta balio bereizgarri hori galtzen dute

12

eta profilaren egokitze beharrera lerrotzen dira.Firma Globalak kontratatzen dira (garesti, osogaresti), sarearen zentroaren atentzioa erakartzekoasmoz. Baina David Harvey geografo ingelesak(Gillingham, 1935) ondorioztatu duen bezala, epeluzera, lortu nahi zen bereizketa hori ezerezeangeratzen da, firma global horiek euren produktua-ren estandarizaziora jotzen dutelako. Gehry edoCalatravaren obrak, adibidez, munduan nonahi aur-kitzera heldu gara urte gutxitan.

Bilbo: hiri-performanceaGehry eta Calatrava aipatuta, Bizkaiko hiriburuadatorkigu ezinbestean burura, GuggenheimMuseoa eta Itsasadarraren gaineko zubia. Hiripu-blika blogan galdera bat utzi du airean Bilbaok:“Bilbao-Gugenheim honek zer izaera du, besteHiri-performance bat da ala benetako hiri antola-menduaren eredu izango da?”. Erantzuteko eskatudiogu guk: “Hiriaren zati bat Golden Mile (UrrezkoMilia) antzeko batean bihurtzeak gehiago du per-formance izaeratik. Gaur egungo merkatu globali-zatu honetan, higiezinen merkatu globalizatua erebadago. Ohikoa den bezala, hemen ere goi maila-ko ‘markak’ daude, arkitektoenak kasu honetan.Kilometro eskas batetan batuko dira Isozaki,Gehry eta laster Hadid (Zorrozaurren), Fosterahaztu gabe (Metroan)”.

Bilbaok dioenez, kontzentrazio horri esker,merkatu globalean erreferente diren aldizkarien

azaletan agertu dira. Marka horiek kontratatzeaga-tik xahutzen den diru kopuruak, protagonismoiragankorra ematen du (Times aldizkariko astebakar bateko azala), baina benetan zer sortzen,landatzen duen da garrantzitsuena: “BatzuetanEmirerrietan gaudenaren sentsazioa izaten dut,oso aberatsak garela baina ideiak eta modernita-tearen –posmodernitatearen– distira kanpotik eka-rri behar ditugula”.

Zuzenbide lizentziadunak politika horren bestealdea erakutsi digu: “Guggi plaza bertatik, pare-parean, Deustu auzoaren tontorrean, Arangoiti ize-neko etxe multzoa dago, 60ko hamarkadan eraikita-koa, eta oraindik ere orduko arazo urbanistikoberberekin jarraitzen duena. Hara gora ez da ‘ope-raziorik’ helduko, hain zuzen ere ez dagoelako ino-lako plusbaliorik sortzeko aukerarik”.

Badira bestelako hirigintza politika babestenduten ereduak, Finlandiakoa kasu –Pasaiako kanpoportua proiektatzeko, adibidez, eredu hori jarraituzuten–. Herrialde txikia izanda (5.300.000 biztanle),70eko hamarkadan hasitako modernitaterako jauziahango arkitektoen eskuek landu zuten, eta gauregun mundu mailan erreferente bihurtu dira. Azkenfinean, egin-jakitea (know-how) ikusgarria erakutsidute bertakoek, eta horrek mundu mailan izenaeman die, urte askotako lanaren ondoren, hori bai.Bilbaoren hitzetan, “agian hemen azal-orrien pre-miarekin bizi gara”.

Unai Fernandez de Betoñori ere Bilboren garape-nari buruz galdetu diogu: “Lehenik eta behin, argitubeharra dago Guggenheimek ez duela eduki esatenzaigun bezainbesteko eragina Bilboren eraberri-tzean. Askoz ere garrantzitsuagoak izan dira metroa,kanpoko portua eta itsasadarraren berreskuratzea.Horrekin esan nahi dut Guggenheim berria ez delaUrdaibaiko hirigintza-arazoak konponduko dituenpanazea. Gainera, bigarren atalak ez dira onak iza-ten orokorrean. Agintariek hautatutako kokaguneakolokan jartzeaz gain –lurraldearen antolakuntzarenaldetik zalantzagarria da oso Guggenheim berriaherrialde berdinean eraikitzea–, museo atzerritarhorren oinarrizko kontzeptua eztabaidatu beharkogenuke: diru publikoz finantzatutako beste franki-zia kultural bat behar al dugu? Campbell’s zopa-potoen serigrafia aspergarri gehiago behar al dituguEuskal Herrian?”

�Batzuetan Emirerrietangaudenaren

sentsazioa izaten dut,oso aberatsak garela baina ideiak eta

modernitatearen�postmodernitatearen� distirakanpotik ekarri behar dugula�

AITOR BILBAO

13

Aitor Bilbaoren arabera, gure udalen inertzia betiantzerakoa izan da: Foru Aldunditik edota Jaurlari-tzatik etorritako ideien etorriari itxarotea, eta guztie-tan, haienganako menpekotasun finantzarioariaitzakia bilatuz. “Hala ere, badira aukera zabalago-ak Foru eta Jaurlaritzako finantzazio eskabideguneetatik at, eta zuzenean Udala-Europa harrema-na sortzen denean, ez da bitartekorik, ezta oztopo-rik ere”.

Europar Batasuneko fondoak

A) LIFE FondoakFondo hau hiru ardatzetan banatzen da: LIFE Natu-ra eta Bioaniztasuna (propio naturarako), LIFEInformazioa eta Komunikazioa, eta LIFE IngurumenPolitika eta Gobernantza. Azken horren bitartez,

Hiri Ingurumena eta Bizitza Kalitateari buruzkoEstrategia Tematikoa lantzen da.

LIFE fondoez baliatu den gertuko adibidea LesPresses izeneko 1.700 biztanleko herrian topa deza-kegu, Gironako Garrotxa eskualdean. Pedra Toscaparkean, aitzinean nekazal eremua izandakoan, txa-bolak eta zabortegi klandestinoa daude orain, Olothiriaren periferia urbanoak hartua. LIFE Proiektua-ren xedea, ingurua berriz ere nekazal eremu bihur-tu eta aisialdirako eta ingurumen hezkuntzarako, 26hektareako “parke eszeniko” bat antolatzea izan da.

B) FEDER FondoakFEDER izenburu orokorraren azpian hainbat Fondosorta dago. URBAN deritzona da horietako bat.Bere lehentasunen artean, hirien bizi kalitatea lego-ke, eraikinak eraberritzea, gune berdeak sortzea,

Udalerri txikiak eta Europakofondoak: aukera galdua?

Iruñeko Errotxapea auzoaren biziberritze proiektuek FEDER fondoen laguntza izan dute.

MIK

EL

SAIZ

14

�Gauza da fondoakeskuratzeko aukerabadagoela. Diruarekin

okerreko bidea hartzen badaerantzuleei eskatu beharko zaizkiekontuak, baina fondoek eurek ez duteazken emaitza erabakitzen, horikudeatzaileen ardura da�AITOR BILBAO

Udalen inertzia betiantzerakoa izan

da: ForuAldunditik edota Jaurlaritzatik

etorritako ideien etorriari itxarotea,eta guztietan, haienganako

menpekotasun finantzarioariaitzakia bilatuz

eta kutsadura urriko garraio publikoak eta energiaberriztagarriak sustatzea.

Euskal Herriko zenbait proiektu sartu dira fondohauen babespean: Bilbo Zaharra auzoa, Barakaldo,Pasaiako badia, Iruñeko alde zaharreko eta Errotxa-pea auzoko biziberritze proiektuak… Horrek ez duesan nahi udalerri edota eskualde industrial zabale-tara bakarrik zuzenduta daudenik. Biarritzen, adibi-dez, La Negresse auzoan, fondo hauen bitartezproiektu bat aurrera atera zen: zortzi hektareakogune degradatuan, gune berde bat berreskuratu zen.

Bilbaoren hitzetan, ez da beti derrigorrezkoa ber-toko goi erakundeetara eta sarritan ama-ordezkoa-ren talantea izaten duten sailburuengana eskeanjoatea. Europako Batzordearen beraren estatistikenarabera, fondo hauetara aurkezten diren ia %40,udal erakundeak izaten dira, udal txikiak barne…“Txikia ere, ondo landua bada, kontutan hartzen daBruselan”.

Zergatik ez dugu Bruselara jotzen?Aitor Bilbaoren ustez, hemengo kasuei buruz hitz egi-tean, fondoak onerako edo txarrerako izan direnaztertzea beti izango da eztabaidarako gaia. “Gauzada fondoak eskuratzeko aukera badagoela. Diruare-kin okerreko bidea hartzen bada erantzuleei eskatubeharko zaizkie kontuak, baina fondoek eurek ezdute azken emaitza erabakitzen, hori kudeatzaileenardura da”.

Fondo horietara jotzeko ohiturarik zergatik ezdagoen galdetu diogu Bilbaori. Hainbat faktore aipa-tu dizkigu. Ezjakintasuna da horietako bat. “Laguntzahoriek badirenik ere askok ez dute jakingo”, esan

digu Kontsumo eta Industria Segurtasuneko Zuzen-daritzako kideak. Foru Aldundiek Udalen gaineanduten tutoretza ahalmena ere aintzat hartu behar da.Kontzertu Ekonomikoan bertan legez araututa dagoarlo ekonomiko-finantzarioan duten tutoretza esku-mena: “Udalek ere ‘somatizatu’ egin dute egoera hori,Aldundira erromesen moduan eskean joatea, alegia”.

Gainera, Europako fondoetara aurkeztea osonekosoa omen da: egitasmoa aurrez landu beharda, aurrekontuko partidak ondo zehaztu eta justifi-katu, eta behin jardunean hasita, uneoroko informa-zioa eta gardentasuna eskaini behar zaizkie Bruse-lako ordezkariei. “Gure artean, aginte jarduerakoraindik ez daude Europa aurreratuaren prozedure-tara homologatuta. Bilboko Abandoibarrako kasuaadibideetako bat da. Eta pena da, aukera galduadelako. Europako Batzordearen urteroko txostena-ren arabera, LIFE fondoetara aurkeztutako agintepublikoen artean, heren bat baino gehiago tokiadministrazioak izan ohi dira”.

Bere iritziz, Abandoibarran egindakoak ez dumeritu berezirik: “Hasteko, lurzorua jabego publi-kokoa zen osorik, eta diru kostu gehiena ere aurre-kontu publikoetatik atera da”. Bada, gainera, egu-notan albiste polemiko baten berri izan dugu.FEDER fondoak direla eta, Bruselako auditoreekbertoko administrazioei 3 milioi euro eskatzen diz-kiote, operazio horretan sortutako plusbalio urba-nistikoek proiektua bera autofinantzatu beharkoluketelako, eta diru publikoa (Europakoa bederen)ezin delako horrelako kasuetarako bideratu. “Ez daerrepaso makala! Pelotazo baten salaketa zuzena,Bruselako hizkuntza berezi-bihurri horretan”.

15

Aurrez azaldu dugun moduan, agintariek aurkeztuta-ko plan estrategikoek, teorian parte-hartze zabalasustatu beharko luketela dio Jordi Borjak. Sarri,ordea, botere ekonomiko-politikoaren jarduera legiti-matzea beste funtziorik ez duten asmo ederrekohitzetan geratzen direla uste du. Antzeko iritzia daukaMikel Alonso arkitektoak. Donostiako zenbait proiek-tu urbanistikoren inguruko auzietan parte hartu duherritar gisa, eta badaki “hirigintza parte-hartzailea”kontzeptuak zer tranpa ezkutatzen dituen. Ezagutzendituen hiruzpalau proiektu urbanistikoren adibideak

jarri dizkigu, Donostiakoak guztiak, kasu konkretubakoitzean parte-hartze aktibo horren benetako aur-pegia zein den azaltzeko. Italiako Napoli hirikoChiaiano parkeaz hitz egin digu gero, hura biziberri-tzea helburu zuen lehiaketaz, benetako parte-hartzeasustatzeko tresnak badaudela erakusteko, politikariekaintzat hartzen ez dituzten arren.

Egiako San Frantzisko plazako aparkalekuaAparkalekua diseinatzeko, alkateak “sasi-prozesuparte hartzailea” prestatu zuen duela urtebete

Herritarren parte-hartzeaproiektu urbanistikoetan:Itxurakeria hutsa

“Herritarrek ikusten badute euren iritziak, euren nahiak kontuan hartu eta aurreraeramaten dituztela, hirigintza proiektuetan parte hartuko dute”, dio Mikel Alonsok.

AIN

AR

AA

GIR

RE

16

“Entzun nork hitz egiten duen”: Napoliko Chiaiano auzunea biziberritzeko arkitektotalde batek aurkeztutako proiektuaren 1. panela (beste biak teknikoagoak dira).Herritarren parte-hartzea sustatzea helburu duten EAWS eta Planning For Realmetodoak uztartu zituzten teknikariek. Erdian, elkarrizketatutako herritarreniritziak agertzen dira, eta ezkerraldean eskolako haurrek egindako marrazkiak.Berez, multimedia elementuak ditu panelak: audioa, bideoak, estekak...

17

inguru. 30-40 lagun bildu ziren. “Tranpa zein den?Udalak ahal zuen guztia egin zuen gu banakakogisa aurkezteko, izena ematera banan-banan joa-teko, talde baten izenean egiteko aukera emanbeharrean. Eta gure artean harremanik ez izatensaiatu ziren. Gainera, bilerak antolatzeaz eta aktakidazteaz (ezin ziren aldatu, tranpeatuak zeudenarren) Udala arduratzen zen, eta azken erabakiaez genuen ezagutu prentsak publikatu zuen arte.Baina proiektua atzera botatzea lortu genuen, etabeste proiektu bat egituratzera behartu genituen”.Alonsoren ustez, Udalak nahi zuen bakarra jen-dearen haserre maila kalkulatzea zen, egitasmoakzer oposizio izango zuen neurtzea. “Bileretan zeraerrepikatzen ziguten behin eta berriz: ‘Gogoraraz-ten dizuegu foro honetan ezin dela ezer erabaki,kontsultiboa besterik ez dela’. Tira, proiektuberria interesgarriagoa da, nahiz eta gauza batzukaldatzerik ez dugun izan”. Onartu ez dituzten biproposamen aipatu dizkigu Alonsok. Batetik,aparkalekuen erosleek plazaren eraberritze kos-tua euren gain hartzea nahi du Udalak, bainaauzotarrek ez, aparkalekuen jabeek plazan diruasko gastatzerik ez dutelako nahi izango. “Gukdirua Udalak jartzea nahi genuen”, esan digu Gas-teizen jaio baina Donostian bizi den arkitektoak.Bestetik, herritarrek zuhaitz handiak landatu nahizituzten, baina aurrekontu faltagatik, “txintxetabatzuk” jarriko dituztela uste dute. Dena den,Alonsorentzat esperientzia nahiko positiboa izanzen, dezenteko mugimendua sortu zelako etabeste baterako lagungarri izan daitekeen informa-zioa pilatu zutelako.

Sag�es: Monpaseko pasabideaItsasertzeko pasabidearen proiektuaz ere hitz egindigu Alonsok, prozesu parte hartzailea zeri dei-tzen dioten azaltzeko: “Erakusketara jende mor-doa joan denez, eta aukeratutako proiektua inte-resgarria dela idatzi dutenez, herritarrek proiektuaaurrera eramatea nahi dutela esan du Udalak.Hori ez da egia. Zergatik ez dute parte-hartze pro-zesua hasieratik abiatu? Erakusketarenak markaeraikitzen laguntzen du: ‘Donostia, hiri parte-har-tzailea’. Hori faltsua da. Beraiek aurrez hartutakoerabakiari itxura parte-hartzailea eman nahi izandiote.

Duela bi urte baino apur bat gehiago gertatuta-koa ere kontatu digu Alonsok. Sagues-en etorkizu-na zela-eta –ez pasabidearena, zonalde osoarenabaizik–, prozesu parte hartzaile bat diseinatzekoeskatu zion Udalak arkitektura eskola bati. “Gauzaleun bat diseinatu zuten, baina Udalak gehiegizko-tzat jo eta atzera bota zuen!”.

Groseko Katalunia Plazako aparkalekuaAparkalekua bota eta beste bat egin nahi dute,lurrazpikoa, lau pisukoa. “Badirudi zuku gehiagoateratzeko modua aurkitu dutela”, esan diguAlonsok, eta jarraitu aurretik, Donostiaren gara-penaz hitz egin digu: “Lurraldearen gaineko begi-rada jarraitua dute; negozio aukera badago,aurrerantz jotzen dute. ‘Begira ze polita geratukoden Donostia hau amaitzean’, esaten digute. Bahori gezurra da, Donostia beti horrela ari delako,eraldatzen. Gaur egungo metropoli-guneetakozentroen ezaugarria da, uneoro daude obratan”.

Katalunia Plazarekin zer gertatu zen? “Udalakmenua antolatu zuen: ‘Zer iruditzen zaizkizu haueta bestea? Aukeratu erantzuna: A, B edo C’. Boz-keta egin zen (%15eko parte hartzea izan zuengutxi gorabehera), baina nik prozesu osoan partehartu nahi dut, sukaldera sartu eta menua eraba-ki. Beraiek diote gauza teknikoak direla eta ezditugula ulertuko. Aitzakia besterik ez da”. Nahiizanez gero, herritarren eta teknikarien artekoharremana bultzatzeko modua badagoela dio

Agintariek aurkeztutako planestrategikoek, teorianparte-hartze zabala sustatu

beharko luketela dio Jordi Borjak.Sarri, ordea, botere ekonomiko-politikoaren jarduera legitimatzeabeste funtziorik ez duten asmoederreko hitzetan geratzen direlauste du

Napoliko arkitektoek,herritarren iritzia

aintzat hartu ezzuen proiekturik ezin zuten landu.

Gure ordezkari politikoek gisahorretako lehiaketa bat antolatuohi dutenean, epaimahai batekaukeratutako proiektuetako bat

�bakarra ez denean� hautatzekounea iritsi arte, herritarrek ez dute

prozesuan esku hartzen

18

Alonsok, eta Italia erreferente dela esan digu:“Estatuak berak bultzatzen ditu prozesu parte-hartzaileak, beharbada hango politika oso desle-gitimatua dagoelako”. Bere ustez, Monpasekopasabidearena ere operazio propagandistikohutsa da, agintarien erabaki eta politiken legiti-mazio eza estaltzeko estrategia. Alonsoren hitze-tan, boterean daudenek euren esanak sinesgarri-tasuna galtzen ari direla ikusten badute, “prozesuparte-hartzailea” deitzen dioten zerbait antolatzendute, herritarrei euren etorkizunaren jabe direlasinestarazteko.

Chiaianoko zabortegia: EAWS metodoaren aplikazioaHerritarren inplikazioa bultzatzen duten mekanis-moei buruz galdetzean, EASW (European Aware-ness Scenario Workshop) kontzientziazio tailerrezhitz egin digu Alonsok. Europako Batasunak onar-tutako tresnak dira, eta agente guztien (politikarien,teknikarien, herritarren…) ideia eta proposamenakkoordinatzea dute xede. Napoliko (Italia) Chiaianoizeneko zonalde periferikoa biziberritzeko proiektuurbanistikoa jarri digu adibide bezala.

Chiaianon zabortegia eraiki nahi du Berlusconi-ren Gobernuak. Parkea kudeatzen duen elkarteak

eta WWF naturaren defentsarako erakundeakzonaldea biziberritzeko proiektu urbanistikoenlehiaketa antolatu zuten 2004an. Ez zen, ordea,gure inguruan ikusi ohi ditugun prozesuen tanke-rakoa izan. Arkitekto taldeek baldintza bat betebehar zuten derrigorrez: ezin zuten proposamenbat aurkeztu, aurrez parte-hartze prozesu batenbitartez bildutako datuak kontutan hartu gabe.Alegia, herritarren iritzia aintzat hartu ez zuenproiekturik ezin zuten landu. Gure ordezkari poli-tikoek, gisa horretako lehiaketa bat antolatu ohidutenean, epaimahai batek aukeratutako proiek-tuetako bat –bakarra ez denean– hautatzeko uneairitsi arte, herritarrek ez dute prozesuan esku har-tzen. Orduan bai, agian, “hiru proiektu hauetakozein gustatzen zaizu gehien?” galdetuko digute,baina bitartean... Napoliko kasuan ez. Arkitektoenlehenengo eginbeharra Chiaianoko herritarrei(eskolako umeei, gurasoei, dendariei, aiton-amo-nei...) galdetzea izan zen, eta iritzi horietatik abia-tuz landu zituzten euren proiektuak. Erabakia–lehiaketa–, dena den, ez dago Italiako legediarilotuta. Berlusconik erabakia hartuta dauka; bosterraustegi eta zabortegi ugari eraiki nahi ditu, etaherritarrek nekez lortuko dute asmo horiek ezere-zean uztea. Chiaianoko zabortegi proiektuen

�Herritarren arteanezinegona nagusitzenbada, intoxikazio, lan

eta diru asko behar izan dituztenproiektuak bertan behera geldidaitezke, eta agintariek ez dutehalakorik gertatzerik nahi. Bideetakoingeniaria ez izan arren, nireinguruko erabakietan parte hartzekolegitimaturik nago�MIKEL ALONSO

aurrean, beste bide batzukikusten ditu Alonsok. Esatera-ko, Usurbilgo atez-ateko hon-dakin bilketa txalotu du: “Batdator ‘zero hondakin’ politika-rekin”, esan digu.

�Agintariek ez duteintoxikazio kanpainakzapuzterik nahi�Lagun ugarik parte hartu zuenNapoliko prozesuan: “Jendeakikusten badu bere iritziak, berenahiak kontutan hartu etaaurrera eramaten dituztela,hirigintza proiektuetan partehartuko du, ez izan zalantza-rik. Parte hartzea ez da menuaaukeratzea –Donostiako Kata-lunia Plazaren kasuan bezala–,sukaldean sartzeko aukera izaneta lan egitea baizik, jangoduguna hasieratik aukeratzea”.Eta hori gure udalerrietan apli-katzea ere posible dela dio,nahiz eta sarri hain energiasozial handirik ez dagoen:“Gure ingurunearen etorkizunaerabakitzeko gaitasuna izateaoso garrantzitsua da, ez baka-rrik ez dakit nor aberastu ezdadin lortzeko, moral edoanimo pixka bat eskuratzekobaizik. Gauzak alda daitezkee-la ikusteak poztu egiten gaitu”.Baina, oro har, instituzioei ezomen zaie komeni itxaropeniksortzea. Badakite herritarrek ezdituztela beste leku batzuetanerabakitako planak aldatuko,inork ez dituela oztopatuko.Hala ere, agintarien proiektuhoriek legitimitate osoa dute,eta babesten ez dituena legiti-mazio sistematik at utzikodute, “marka baten –deituDonostia, Euskal Hiria edo

Atxagaren EuskalHiriaz

“Agintariek zabaldu nahiduten marketako bat daEuskal Hiria. Harrigarrienazera da: Atxagak EuskalHiria deitzen duen hori for-mulatzeko erabil i ditueneduki sinboliko guztiak, ins-tituzioek euren nahierafagozita ditzaten uzten aridela. Kritikagarria da oso.Ez dugu gustuko Atxagarentalentua politika zehatzak

legitimatzeko erabiltzea, politikariei gauzak eskura jartzea. Atxaga oso erosodago intelektual organiko paperean. Apur bat patetikoa da, ordea, zu Estatubateko intelektual organikoa izan zaitezkeelako, baina gurea bezalako Esta-turik gabeko lurralde batekoa… Fernando Savater Espainiako Estatuko inte-lektual organikoa izan daiteke, baina hemen ez dago inolako Estaturik”.

MIKEL ALONSO

UnibertsitatearenpaperazMikel Alonsok esan diguArkitektura Fakultateko ira-kasle eta ikasleek –ezdenek– ez dituztela inguruaperfekzionatzeko sistemakbultzatzen, ez dutela ikus-pegi kritikorik. Unai Fernan-dez de Betoño EHUko ira-kasleak zera esan digu:“Unibertsitatean ez bagarakrit ika lantzen saiatzen,akabo. Eztabaidatzeko oso

gai egokia da, areago Bolognako prozesuaren azken fasean sartuta gaudenhonetan, non Europako Unibertsitate Esparruak unibertsitatearen eta enpre-sa pribatuaren arteko harremanak indartu nahi dituen. Unibertsitatea ezin daikasleak otzantzeko eremu bihurtu. EHUko Hirigintzako jakintza-arloko ira-kasleok Udalekin lankidetza-hitzarmen puntualak egin ohi ditugu gai zeha-tzak ikertzeko, baina ez dugu inoiz uzten alde batera irakaskuntza-indepen-dentzia. Autokritikaren bat egitekotan kontrakoa esango nuke, alegia,eskuarki errealitatetik ihes egiten dugula, teoriaren alorrean gehiegi murgil-duz. Hala ere, gizartea eraldatzeko utopia punttu bat ez dago guztiz soberangure unibertsitatean”.

UNAI FERNANDEZ BETOÑO

20

Pasaiako Portua– kudeatzaileek sortutako sistema-tik at”. Proiektu urbanistiko horien aurkako aho-tsak azaleratzen badira, errazagoa da “lau katurenkontua” dela erakusten saiatzea, kontrako iritziakkontutan hartu eta formalki bideratzea baino. Gai-nera, bizi dugun egoera sozio-politikoa medio,errazagoa ei da jarrera antagonistak kriminaliza-tzea: “Ezinegona nagusitzen bada, intoxikazio, laneta diru asko behar izan dituzten proiektuak ber-tan behera geldi daitezke, eta agintariek ez dutehalakorik gertatzerik nahi”.

Alonsok, hala ere, argi utzi nahi du EAWSmoduko mekanismoek ez dutela ezer garantiza-tzen: “Ez du esan nahi instituzioek euren desioakbeteko ez dituztenik, baina gutxienez, sorreranbehintzat ez dago engainurik”. Gainera, eztabaidaaberatsa piztu dezakete, eta herritarrak proiektuurbanistikoetan murgiltzera animatu. “Bideetakoingeniaria ez izan arren, nire inguruko erabakie-tan parte hatzeko legitimaturik nago”, dio arkitek-to donostiarrak.

Bide batez, Lurzoruaren Legeaz galdetu dioguAlonsori. Zorrotz erantzun digu: “LurzoruarenLegeak parte hartze neurriak aurreikusten ditu,baina inkesta bat besterik ez da”.

Lurzoru Legearen funtzionalitate ezaUnai Fernandez de Betoñoren hitzetan ere, EAEko2006ko Lurzoruaren Legeak herritarren parte-har-tzea bermatzera derrigortzen du. Alabaina, orain-dik ez dakigu ondo nola gauzatu parte-hartzehori: “Eskuarki, erabaki garrantzitsuak hartuondoren eskatzen zaio iritzia herritarrari; beran-duegi denean, alegia. Azken modaren arabera,

herritarrek aukeratzen dute esaterako plaza batendiseinuaren egilea. Donostiako Groseko Katalu-niako plaza diseinatzeko iazko lehiaketa aipa dai-teke; hiritarrek, beraiek hautatu ez zituzten finalis-ta batzuen artean irabazlea aukeratu zuten. Horiez da parte-hartzea, politikoek erantzukizunasaihesteko aitzakia baizik. Benetako parte-hartzeahasieratik auzokoekin plazaren beharren egita-raua zehaztea eta adostea izango litzateke”. Alon-sok deskribatutako Napoliko Chiaiano zonaldea-ren kasua dugu horren adibide.

Bestalde, Hiripublika blogan antzeko irakurke-ta egin du Bilbaok: “Orokorrean, hiritarren parte-hartzearen erretorika nonahi agertzen ari daaspaldi honetan, baina nekez gauzatzen da bene-tako politika desberdinen jardunbideetan”. Denaden, EAEren kasuan, “Udaleko Osoko Bilkurarenate blindatu hori zer edo zer irekitzeko abaguneaeskaintzen da”. Alde batetik, 7.000 biztanletikgorako udalerrietan, 2/2006 Lurzoru eta HirigintzaLegearen aginduz, Udal Plangintzarako AholkuBatzordea deritzona eratu behar da (109. artiku-lua). Batzorde horren osaketan, bermatu eginbeharko da kideen artean auzo-elkarteetako etaingurumenaren defentsan lanean ari diren erakun-deetako ordezkariak egongo direla (110. artiku-lua). Udalak, edozein plangintza mota onartuaurretik, Batzorde horren aurrean azaldu beharkodu, eta haren txostena loteslea ez bada ere, ain-tzat ez hartzeko zergatia argitu beharko du.

Batzorde horren eraketa eta araudia onartzeko–edo ez onartzeko– eskumena Udalak berak du:“Egungo egoera ikusita, argi dago zer nolakotalantea duten gure alkate eta zinegotziek. EUDELEuskadiko Udalen Elkartearen webgunean(www.eudel.net) egiazta daitekeenez, Legea inda-rrean sartu zenetik urte eta erdi igarota, EAEn 19udalek baino ez zituzten Batzordeok eratu”. n

LARRUN pentsamendu aldizkariaARGIArekin batera banatzen daZuzendaria: Xabier LetonaJabea: Komunikazio Biziagoa S.A.L.Helbidea: Zirkuitu ibilbidea, 15. pabiloia 20160Lasarte-Oria Posta Elektronikoa:larrun@argia.com Telefonoa: 943 37 15 45Inprimategia: Antza S.A.L. Informatika: ASPSCOOP.

(ARGIAko 2.169. zenbakiarekin banatua, 2009ko urtarrilaren 25ean)

�Lurzoruaren Legeak partehartze neurriak

aurreikusten ditu, bainainkesta bat besterik ez da�

MIKEL ALONSO