Erromanikoaren garaia

GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 3. GAIAERROMANIKOAREN GARAIA

GAIA

ERROMANIKOA


• Erdi Aroko Europako herrialde gehienetan kristautasuna zen erlijio hedatuena.

• XI-XIII.mendeen bitartean, Europako kristauaren mugak zabalduz joan ziren, iparraldetik, ekialdetik eta hegoaldetik.


• Elizaren presentzia eguneroko bizitzan oso nabarmena zen.

• Elizak bizitza pribatua arautzen zuen (bataioak, ezkontzak, festak, egutegiak,…).

• Elizak gainditu zuen eremu erlijiosoa eta gizarte arloa eta ekonomian eta politikan esku hartzen ere hasi zen.

– Monasterioek eta gotzaindegiek lurralde ugari kontrolatzen zuten.– Apaiz eta fraideek feudoetako jaunen jokabidea izaten zuten eta errentak kobratzen zizkieten nekazariei.– Hamarrena kobratzen hasi ziren. – Elizak errege-erregina kristauengan eragin politiko handia ere bazuen.– Alde militarrean, kristautasunaren aldeko Gurutzadak edo Lurralde Santuak berreskuratzeko gerra erlijiosoak bultzatu zituen.


KRISTAUTASUNAREN HEDAPENA


• XI-XIII.mendeen artean erresuma kristauen konkista espedizioak• Helburua: Islamiarrak Lur Santuetatik botatzea eta Kristoren hilobia askatzea

GURUTZADAK


GURUTZADAK

http://www.photo.net/photo/pcd1589/jerusalem-sunrise-64.4.jpg


Israel

Palestina

LUR SANTUAK GAUR EGUN


Urbano II.a Clermont-eko kontzilioan

Mendebaldean bizi diren zuen anaia-arrebek zuen laguntza behar dute lehenbailehen […]. Ondorioz, entzun duzuen bezala, turkiarrek eta arabiarrek eraso egin diete eta Erromaniako [Bizantzioko inperioa] lurretako lur zabalak konkistatu dituzte […].

Asko hil eta atzeman dituzte, eta elizak suntsitu dituzte eta inperioa hondatu dute. […] Jainkoak Kristoren heraldo izena eman dizuete […] kristau horiei laguntza azkar eman ahal izateko. […]

Bidean hiltzen diren guztiak, bai itsasotik bai lurretik izan, edo paganoen aurkako batailan, bekatu guztietatik askatuko dituzte.

Urbano II.a Clermont-eko kontzilioan (1095)

GURUTZADEN BISIOAK (I)


Gurutzatuak

Hain zen handia gizon haiek Jerusalen askatzeko egiten zituzten predikuak […] herrialde guztietako biztanleek […] gurutzadarako eskaini zuten euren burua. Ez zuen soilik kaleko jendeak bere burua eskaini, erregeek, dukeek, markesek, eta beste gizon boteretsu askok ere beren burua eskaini zuten; hala, Jainkoari euren leialtasuna erakusten ziotela uste zuten […]

Gizonen asmoak ezberdinak ziren: batzuk diruzaleak ziren eta mendebaldeko berriak jakin ondoren, bertara joan nahi zuten jakiteko asmoarekin. Beste batzuk txirotasunak bultzatuta joan ziren […]. Batzuk, zorrak itota, haien jaunei zor zieten zerbitzutik ihes egin nahi izan zuten. Beste batzuk, egindako gauza lotsagarriak zirela eta merezi zuten zigorretik ihesi, irteera bat bilatu nahi izan zuten.

Anonimoa, XII. mendea. Egokitua

GURUTZADEN BISIOAK (II)


•Jainkoa Unibertsoaren zentroa zen eta dena bere inguruan mugitzen zen (teozentrismoa).

• Arte mota hau Elizak sorturiko artea zen, erlijio- artea da, Eliza katolikoaren zerbitzura jarritako artea .

• Artelanen helburu nagusia fededunak Elizara hurbiltzea da.

• Oso arte sinbolikoa da.

• Erromanikoko lanek funtzio didaktikoa dute, esanahi espirituala

ERDI AROKO PENTSAMOLDEA


• XI. mendetik aurrera, arte-estilo berria hedatu zen Mendebaldeko Europan: ERROMANIKOA.

• Mendebaldeko Erromatar Inperioaren desagerpenaz geroztik, lehenengo aldiz, agertu zen arte-estilo komuna Europako herrialde gehienetan

E r d i A r o aErromanikoaren garaia

I II III

IV

V VI

VII

VIII

IX

X XI

XII

XIII

XIV

XV

XVI

XVII

XVIII

XIX

XX

XXI

KRISTAUTASUNAREN HEDAPENA ETA ERROMANIKOA


• ARKITEKTURA ZIBILA-HARRESIZ INGURATURIKO HIRIAK-GAZTELUAK

2.ARKITEKTURA ERLIJIOSOA-ELIZA-MONASTEGIA


1. HARRESIZ INGURATURIKO HIRIA


2. GAZTELUAK

Loarreko gaztelua


1. ELIZA ERROMANIKOA

Fatxada nagusian

dorre bat edo bi eraikitzen

ziren, kanpandorre

gisa erabiltzen zirenak.

Kontrahorma.

Kanoi-ganga.

Besoak gurutzatzen diren lekuari gurutzadura deitzen zaio. Gurutzaduraren gainean zinborio izeneko kupula bat ezartzen zen.

Gurutzearen beso luzea nabe batek edo batzuek osatzen zuten, hauek abside batean amaitzen ziren.

Batzuetan alboetako nabeak luzatu eta berauek girola osatzen zuten. Honek aldare nagusia inguratzea eta bertan gordetzen ziren erlikiak ikustea ahalbidetzen zuen

Kasu batzuetan solairu bat baino gehiago zeukaten.

3-5 nabe artean eduki ohi zituzten. Erdialdekoa aldeetakoak baino altuagoa zen.


Ekialdeko Europa guztira zabaldu zen XI. mendetik aurrera.

Arte erlijiosoa da: artelanen helburua fededunak Jainkoarengana hurbiltzea zen.

Arte sinbolikoa da, guztiak mezu bat erakutsi nahi du.

Artistak artisau hutsak ziren.

ERROMANIKOAREN EZAUGARRI OROKORRAK


FuntzioaFuntzioa: arte erlijiosoa, elizak, katedralak eta monastegiak eraikitzen ziren batez.

Ezaugarriak:

Materiala: harria. Elementu arkitektonikoak: kanoi-ganga, kupulak, erdi-puntuko arkuak, pareta lodiak eta kontrahormak. Tamaina txikia. Argi gutxi. Latindar gurutzedun oinplanoa.

ARKITEKTURA


Hasierako elizak

• Ordura arteko elizak zurezko teilatuak zituzten eta argia tea eta kandelekin egiten zenez, sarritan erretzen ziren.

• Hori izan zen eraikuntza berriak lortzeko arrazoia, batez ere harrizko gangak (bobedak), estilo erromanikoaren ezaugarri bat.Harrizko

ganga

ARKITEKTURA


Berezitasunak

• mazizoak• astunak,• argitasun gutxikoak, • ilunak, • leiho txiki eta gutxi, • baxuak

ARKITEKTURA


• HARRIA• ADREILUA• ZURA• MARMOLA

HARRI LANDUA: HARLANDUZKO HORMAK

MATERIALAK


Transeptua

Nabea

Gurutzadura

ELEMENTUAK


ERDI PUNTUKO ARKUA

KONTRAHORMA

ELEMENTU SOSTENGATZAILEAK


KONTRAHORMAK

ZUTABEAK

PILAREAK

HORMAK



ZUTABEAK

PILAREAK



KAPITEL ERROMANIKOAK



FAJOI-ARKUA ARKU FORMEROA Arku torala

ELEMENTU SOSTENGATUAK


ERTZ - GANGAKANOI GANGA



KUPULA


ZINBORIOA


FAJOI-ARKUA

KANOI-GANGA

Saint-Sernin (Toulouse)

ARKU FORMEROA


ERZ-GANGA

Arku toralak


ELEMENTU HORNITZAILEAK


Mainela (parteluz)

ArkiboltakTinpanoa

DintelaJanbak

Atea

ATEA


HORMA SENDOAK

BAO GUTXI: ILUNTASUNA

HORIZONTALTASUNA


OINPLANOAK

Veneziako Marcos Deuna

Saint-Étienne (Nevers) - Saint-Sernin (Toulouse) - Sainte-Foy (Conques)


GIROLA

DORREA

NABE ZENTRALAALBOKO NABEA

GURUTZADURA

ABSIDIOLOA

TRANTSEPTUAABSIDEA

PEREGRINAZIO-ELIZA


ALBOKO PORTADAABSIDIOLOAK

ALBOKO NABEA

GIROLA

NABE ZENTRALA

DORREAK

ZINBORRIOA

ABSIDEA

TRANTSEPTUA


Cluny-ko monastegia

MONASTERIOAK


Pobleteko monasterioa

Siloseko monasterioa, Burgos

MONASTERIOAK


Leireko monasterioa - Nafarroa

MONASTERIOAK


MONASTEGIKO KLAUSTROA


EUROPAKO ARKITEKTURA ERROMANIKOAREN HEDAPENA


VEZELAY-KO MADELEINE

FRANTZIA - BORGOÑA


CLUNYKO MONASTEGIA

A-OSTATUAB-KLAUSTROAC-SALA “CAPITULAR”-aD-SUKALDEA ETA BILTEGIAE-JANTOKIAF-LOGELAKG-ERITEGIA

FRANTZIA - BORGOÑA


CLUNYKO ELIZA

FRANTZIA - BORGOÑA


ANGULEMA-KO SAINT PETER

FRANTZIA - LOIRA ETA GARONA ARTEKOA: AUVERNIA ETA AKITANIA


PISAKO MULTZOA

ITALIA


XI.MENDEA XII.MENDEA

IBERIAR PENINTSULA


TAULL-EKO CLIMENT DEUNA

KATALUNIAKO ERROMANIKOA

RIPOLLEKO ANDRA MARI


RUA-KO PEDRO DEUNA


XI.mendea XII.mendea


ARKITEKTURA ZIBILA: GARESKO ZUBIA


ARKITEKTURA ERLIJIOSOALEIREKO MONASTEGIAREN ELIZA


LEIREKO MONASTEGIAREN ELIZA


ARALAR-KO MIKEL DEUNA


EUNATEKO ANDRA MARI


DORREAGAKO HILOBI SANTUAREN ELIZA


FROMISTAKO MARTIN DEUNA

HARLANDUA

HORMA SENDOAKSARRERA NAGUSIA

DORREAK

ZINBORRIOA

ALBOKO NABEA

GAZTELAKO ERROMANIKOA


FROMISTAKO MARTIN DEUNA


ZAMORAKO KATEDRALA

KUPULA GAILONATUA


COLEGIATA DEL TORO (ZAMORA)


“Oilarraren dorrea”

SALAMANCAKO KATEDRALA


COMPOSTELAKO SANTIAGO


Funtzioa:

Arte erlijiosoa: lanek bizitza espirituala islatzen zuten, ez edertasuna. Hezteko helburua: eszenek erlijio kristauaren gertakari eta gai nagusiak erakusten zituzten.

Estiloa:

Eskulturak arkitekturari egokitzen zitzaizkion. Ez daukate naturalismorik. Polikromia, kolore biziekin margotzen ziren.

Motak:

Kokapenagatik: elizako portaleetan edo zutabeen kapiteletan. Materialengatik: harrizkoa edo egurrezkoa. Gaiagatik: Ama Birjina Umearekin, Kristo gurutziltzatua.


Arkitekturari egokitzen zaio

Giza irudiek ez dute naturaltasunik

Jantziak zurrunak dira eta gorputzaren gehiengoa estaltzen dute

Eskulturak kolore biziekin margotuta daude

ESKULTURAREN EZAUGARRIAK


Ama birjina umearekinKristo gurutziltzatua

ESKULTURAREN GAI NAGUSIAK


Animaliak eta landareakEszena erlijiosoak



Egunerokotasuna



Moissac San Pedroko

portalea, FrantziaArkiboltak.

Mainela.

Tinpanoa.



Irudien kokapen hierarkikoa. Garrantzitsuenak erdialdean agertzen dira eta handiagoak dira.

Serafina.Serafina.

Kristo koroatuta dago. Eskuineko eskuarekin benedikatu egiten du eta ezkerrekoarekin Jainkoaren hitzaren liburuari eusten dio.

Hogeita lau agure lurrin-kopekin eta musika-tresnekin. Guztiak erdialdeari begira.

Tetramorfoak. Lau ebanjelariak irudikatzen zituzten ikurrak: Mateo (gizon hegalduna), Markos (lehoi hegalduna), Lukas (zezen hegalduna) eta Juan (arranoa).

TINPANOA


San Trófimo Arlesekoaren eliza, Frantzia Rebolledo - Burgos

KAPITELAK

http://www.flickr.com/photos/antoniojuez/427479715/


HARBURUAK

http://www.pueblos-espana.org/castilla+y+leon/palencia/lomilla/Dos+jinetes+y+un+destino/


Gloriako portalea, Santiagoko katedrala

1.

2.

Done Jakue

Azken judizioa

Jeseren zuhaitza

Apokalipsiaren hogeita lau agure

Apostoluak, patriarkak eta ebanjelariak

3.

4.

5.


Funtzioa: Arte erlijiosoa: lanek bizitza espirituala islatzen zuten, ez edertasuna. Hezteko helburua: eszenek erlijio kristauaren gertakari eta gai nagusiak erakusten zituzten.

Estiloa: Naturaltasun eza; eskematikoa eta gogorra. Pertsonaien hierarkizazioa tamainagatik. Gai erlijiosoak. Kolore biziak. Irudiak marra beltz lodiarekin inguratzen ziren. Atzealdean ez zen paisairik jartzen.

Motak: Horma pinturak: elizetako hormetan; freskoen teknika. Taula gaineko pintura: aldareen eta erretaulen aurrealdea; tenplearen teknika. Miniaturak: liburuak ilustratzeko.


Itxura eskematikoa eta postura gogorrak

Pertsona batzuk besteak baino askoz handiagoak dira

Kolore biziak

Ez dago paisairik hondoan

Marra beltz lodia perfilatzeko

MARGOEN EZAUGARRIAK


Fresko-pintura: Leongo San IsidoroTaula gaineko pintura

MARGO MOTAK


Miniaturak

MARGO MOTAK


Taüllgo San Clementeren absidea

Lau ebanjelarien irudiek Kristo inguratzen dute

Bedeinkatzen ari den eskua

Pantokratoa edo Kristo

Erregeren irudia

Almendra mistikoa edo mandorla

Liburu bat, bertan Ego

sum lux mundi

irakurtzen da

MARGO MOTAK


Leongo San Isidoroko errege-erreginen panteoia

Kristoren jaiotza iragartzen ari den

aingerua. Landaredia.

Abereak.

Mendiak.Artzainak.

MARGO MOTAK

Erromanikoaren garaia

Education

Transcript of Erromanikoaren garaia