Aymara mi parte

32
Integrantes : Susan Salazar Armando Moscoso Maricel Esteban Curso: P.E.I.B Profesora: Elías Ticona ecopilación de Enquelga

Transcript of Aymara mi parte

Page 1: Aymara mi parte

Integrantes : Susan SalazarArmando

MoscosoMaricel Esteban

Curso: P.E.I.B

Profesora: Elías Ticona

Recopilación de Enquelga

Page 2: Aymara mi parte

Caraguano: donde duermen los llamos Chapicollo: cerro con montes espinudosAncuyo : corral con piedra blanca Lampaipata : planicie con lampayaJalsuri : ojo de aguaTaipiguano : medio de un sector existe  guano 

Léxicos

Page 3: Aymara mi parte

•Ullu: Corral•Qulluru: Cerro•Kala: Piedra•Joko: Potrero•Pujio: Vertientes•Wasapan: Buena hora•Churu: Isla•Tola Kawa: Quebrada de puros montes•Paqollo: 2 cerros•Uma: Agua•Jun Kuma: Agua Caliente•Tapo: Es la cuchara en punta•Uya: Oveja•Kirwa: Oveja•Allpachu: Alpaca•Saunori: Muerte•Kawira: Rio•Ramos Churu: Se hace un tejido para que no se note la separación de la llixa•Shuru surañani: A la isla vamos a ir •Khuyuña: Ventear la Quínoa•Paja brava: Un tipo de paja que se encuentra en la cordillera •Karwa wanuña: Bañar a llamos•Uma sagi : Agua detenida•Toxtasiña: Bailar•Tola kawa: Quebrada de montes

Page 4: Aymara mi parte

•Suquri: viento , remolino•Katari: Burro•Pautasiña: Soplar•Jokora: Afirmativo•Turku : Cuando el agua está bajo•Mikalla: Es Cuando el agua esta hondo•Sarija: llamo macho que genéticamente fecunda a las llamas hembras.•Phawar: Pedir y Agradecer•Quilpa: Marca que se le hace a los llamos•Llampu: Chacra•Sipu monte: Planta que sirve para teñir y además es remedio para adelgazar.•Kirja: Unido, Coplado•Awayu: Monte grande y cuadrado

Page 5: Aymara mi parte

•Quña: Permiso•Ch´uqe : Papa•Larpar: Traje típico de los Aymaras •Saru par: Hacer un tejido para que no se arruine•Pit´u: Harina de Quínoa molida•Jala: Jugar Profundo•Purqar: Es la Forma que se le utiliza abrigar y limpiar a la papa sembrada.•Jayra : Flojo•Kathira: Es el tejido más fino y firme•Pichi: Trabas •Waicas: Collares•Tika: Soga redonda o cuadra con ocho hilos•Pinkillo : Instrumento•Queuche: Trama•Espuar: Bordado•Awayeta: Bufanda de color café•Aguayo: Manto•Lampaya: Es un chal café•Chuchuncaye: Lo enterraron

Page 6: Aymara mi parte

•Tika: Soga con ojo de perdiz, es redondo y se hace para el floreo.•Tuye: Es un palo para tejer•Piscayo: Espinas•Chia: Delante liso y atrás planchado.•Jaira: No sabe trenzar•Inkuña: Manto pequeño que se utiliza para las ceremonias.•Ch´uku: Terminación de los tejidos, se hace unos nudos con chasquilla•Ch´acura: Estacas•Qhapa: Trama•Kello: Los llamitos que tienen pintado en la cabeza•Pajayi: Figura en forma de flor•Ina: Pasar el palo

Page 7: Aymara mi parte

•Waiñu: Ceremonia•Wuakasan: Cuando se está telando•Sarta: Tejido•Wara-wara : Estrella•Jivillo: Deidad, Simbolo espiritual de figuras•K´ili : Salda en forma de flechas•Sipar: Planchar•Coch: Ulpara•Churu chilenito: Ojito de Perdiz•Pajalle: Todas las flores•Chuku: Costura en la cintura•Taquiraña: Pisar la Quínoa•Waika: Collar que usaban las mujeres solteras•Sipar: Planchar el jurkhu•Killtrar: Es matar a un llamito, lo primero que hay que hacer es amarrar al animalito las 4 patas y después cortarle en el estomago y matarlo.•Saponina: El polvo que tiene la Quínoa •Khullu: Tronco•Takiraña: Pisotear •Jariña: Es un paño colador•Karita: Casada

Page 8: Aymara mi parte

•Bandola: Instrumento de los españoles, la bandola se escucha en el floereo.•Waira Jilka Puri: Viento ven rápido•Apachetas: Son piedras que forman un cerro•Kolla: Collandar (una ceremonia para pedir permiso para la siembra)•Chila : Pala pequeña•Uka ullu: Esto es corral•Jiska Qota: Laguna chica •Quella: Ceniza•Wayuña: Es para la llevar la semilla de quínoa siembra•Awayu: Es para cargar cosas o se utiliza para decorar en los carnavales.•Khujuña: Ventiar•Sikus- Sampoña: Se toca en las temporadas de frio y de viento•Ulphu: Jugo de Quínoa

Page 9: Aymara mi parte

•Wañañar: Se muele•Shijo : Sombra de reloj •Wacacayo: Pompones de colores•Q´olla: Para la ceremonia •Jallu: lluvia•Korpa : Deslinde del vecino•Killpa: Marcar, cortar una pequeña parte de su oreja del llamito•Puracaya : Tipo de papa•Kellwa: Aves similar a la gaviota •Luq´i : Sajona •Jawallu: Es la manta de la llixa, tiene ojo de perdiz•Chakataki: Cerro con curvas•Alka : Cuando hay cambio del color por ejemplo: Blanco y negro•Wiska : Soga •Pastoreo del llamo: Hay que ir a buscarlos en el bofedal, acarrearlos en el corral, ellos ya saben que deben ir al corral al final del día.•Kurawa : Honda•Mutula: Monte (Planta medicinal, sirve para teñir)

Page 10: Aymara mi parte

•Mamuta: Cerro con quebradizos•Pinkillo: Flauta•Uma: Agua•Siputula: Para teñir•Burros jatares: Pez pequeño•Allka: Blanco y negro•Char jara: El ganado oscuro•Kisa: Degradación de los colores•Qulibria: Un adorno para bailar en el carnaval•Thuquña: Bailar•Tallo: Colores más claros

Page 11: Aymara mi parte

•Complementariedad: Lo que entrega la tierra, lo que da el animal.•Inkuña: Es un manto pequeño•Chumpi: Oscuro•Chunkullo: Algas que se come•Wuanka: Colores fuertes•Ch´unkuta: Cosido o Costura•Kostal: Saco para llevar la Quínoa, la papa, se mantiene 3 a 4 años la Quínoa. •Caupar: El cierre de la costura•Kile vista: Soga con 5 hilos en forma de punta de flecha.•Pampa: Cuando es plano el paisaje•Cose: Claro•Irnaqaña: Trabajar.•Wayaja: Bolsa para echar cosas•Tika wiska: Soga redonda•Uta : Casa•Pachino: 2 Chinos•Aipala: Un bicho rojo (Pulgilla)•Puente: Chaka •Juri: Barro negro que es medicinal, cura las heridas como infecciones.

Page 12: Aymara mi parte

Lapaya : para el riñón Chachacoma: dolor de estomago y PunaPopusa: desinflama la inchason Muña: dolor de estomagoRica Rica : refriados 

Plantas medicinales 

Page 13: Aymara mi parte

•Tola: Flor de los montes

•Uma t´ula

•Puku puku: Planta de espinas

•Chunkullu: Alga (Se come) •Murmuta: Algas•Siki: Arbusto rico en alimentos•Pocotongo: Planta roja

•Sipu t´ula

Page 14: Aymara mi parte

•Itapilla: Planta que controla en genio de las mujeres (tiene espinas que son peligrosas.•Waicha: Paja, para hacer el kisi, alimento para los animales.•Paja brava: Esta planta está en la cordillera y sirve para challar la casa.•Sorona: Arbusto que sirve para teñir y se da en pica•Kisi: Especie de paja•Siki: Planta que tiene en una parte algo blanco y se come•Pukotango: Arbusto pequeño•Ukillo: Arbusto que comen los animales (Para sacar una planta hay que pedir siempre permiso.•Uma tola: Planta que sirve para teñir

Page 15: Aymara mi parte

Saludos

Page 16: Aymara mi parte

Suma uru

Page 17: Aymara mi parte

Suma Jaypu

Page 18: Aymara mi parte

Suma arama

Page 19: Aymara mi parte

Kunamasta

Page 20: Aymara mi parte

Waliki

Page 21: Aymara mi parte

jikisimkama

Page 22: Aymara mi parte
Page 23: Aymara mi parte
Page 24: Aymara mi parte
Page 25: Aymara mi parte
Page 26: Aymara mi parte
Page 27: Aymara mi parte

zOONIMIA

Page 28: Aymara mi parte

zOONIMIA• sarija: llamo macho, líder de la tropa.

• Qarwa: llamo

• Alpachu: alpaca

• Jargual:

• Jamak´u: piojo pequeño de animal.

• Jamp´atu: sapo

• Anuqara / anuxara: perro

• Michitu / michi: gato

• Jarararinkhu/ jararankhu/ jaririnkhu: lagarto

• Parina: flamento

• Junturi: condor

• Suri: ñando/ avestruz

• Wallata: gaviona andina

Page 29: Aymara mi parte

TOPONIMIANOMBRE AYMARA CASTELLANO

CALA Qala PIEDRA

CHULPACUCHO Chullpa K´uchu RINCON DE GENTILES

CALAMOCO Qala muqu PIEDRA EN FORMA DE PUÑO

VICHUCAVA Wich´u q´awa QUEBRADA CON PAJA

GUAYLLA Waylla PAJA DE POTRERO

CHAPICOLLO Ch´aphi qullu CERRO CON ESPINAS

ANCUYO janq´u uyu CORRAL DE COLOR BLANCO

PUCARA Puqara CERRO CEREMONIAL

CHURO Churu ISLA

JUNTUPAMPA Junt´u pampa PAMPA CALIENTE

Page 30: Aymara mi parte

TOPONIMIANOMBRE AYMARA CASTELLANO

UTA Uta CASA

CHARVINTO Ch´arwintu VUELTA NEGRA

JUNTUMA Junt´u uma AGUA CALIENTE

CORACORANI Quraqurani LUGAR CON PASTO

JOKO Juqhu BOFEDAL/POTRERO

JARA Jara LUGAR DE DESCANSO

PUKIO Phuju / phujiyu VERTIENTE

Page 31: Aymara mi parte

NOMBRE AYMARA CASTELLANO

PAXI Phaxi MES O LUNA

Mara Mara Año

Page 32: Aymara mi parte

TALLER DEL PROFE JAVIER

SUJETO LUGAR VERBO

1.- Naya Juqhuru Sarta2.- Naya Qarwaru Sarta

3.- Naya Qulluru Sarta4.- Naya Jawiraru Sarta

5.- Naya Uyuru Sarta6.- Naya Chapicayaru Sarta7.- Naya Ch´aphiqulluru Sarta8.- Naya Sikiru Sarta9.- Naya Qarwa Killparu Sarta

10.- Naya Umutularu Sarta