3. ikasgaia

IZAKI

BIZIDUNAK

Izaki bizidunen

ezaugarriak

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

Izaki bizidun mota asko dago.

Izaki bizidun guzti-guztiek lau ezaugarri dute.

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

1. ezaugarria. Jaio egiten dira

eta hil egiten dira

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

2. ezaugarria. Antzeko konposizio kimikoa daukate

Gluzidoak Lipidoak ProteinakAzido

nukleikoak

UraGatz

mineralak

Hauek dira izaki bizidun guztietan dauden substantziak

SUBSTANTZIA ORGANIKOAKSUBSTANTZIA

EZ-ORGANIKOAK

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

3. ezaugarria. Zelula izeneko unitate mikroskopiko batez edo gehiagoz osaturik daude.

Zelulak unitate bizidun txikienak dira.

Tipula zelulak Odol-zelulak Kortxo-zelulak Landare baten hostoaren zelulak

Nerbio-zelulak Zelula bakarreko algak

Zelula bakarreko bakterioak

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

4. ezaugarria. Antzeko funtzioak egiten dituzte.

Hiru dira funtzio horiek:

1.- Nutrizio funtzioa.

2.- Harreman funtzioa.

3.- Ugalketa funtzioa.

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

4.1.- Nutrizio funtzioaNutrizio funtzioaren bidez izaki bizidunek bizitzeko

behar dituzten ENERGIA eta SUBSTANTZIAK lortzen dituzte.

Nutrizioaren arabera, bi talde hauetan sailkaltzen dira izaki bizidunak:

- Autotrofoak

- Heterotrofoak

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

Izaki bizidun AUTOTROFOAK:

Lurzorutik eta atmosferatik behar dituzten substantziak hartzen dituzte bere substantzia organiko

GUZTIAK sortzeko

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

Ura

Karbono dioxidoa

Gatz mineralak

Argia

Horretarako energia eta substantzia ez-organikoak behar dituzte.

Prozesu honi FOTOSINTESIA deritzo.

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

Izaki bizidun HETEROTROFOAK:

Beste izaki bizidun batzuren materia organikoa behar dute, hau da, izaki bizidunak edo bere hondakinak jan

behar dituzte.

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

Heterotrofoak Autotrofoak

Edozein elikadura kateren hasieran BETI, BETI daude organismo AUTOTROFOAk.

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

4.2.- HARREMAN FUNTZIOAHarreman funtzioaren bidez, izaki bizidunek harremanak dituzte

elkarren artean eta ingurunearekin.

Funtzio honi esker, landareak argitarantz hazten dira, animaliek ihes egiten dute harrapatu nahi dituztenean, gorputzeko ileak

tente jartzen zaizkigu hotz garenean,…

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

4.3.- UGALKETA FUNTZIOAUgalketa funtzioaren bidez, izaki bizidunek beren antzeko

ondorengoak sortzen dituzte.

Izaki bizidunak era askotan ugaltzen dira. Dena den, bi ugalketa mota nagusi hauek bereizten dira:

- UGALKETA SEXUGABEA.

- SEXU BIDEZKO UGALKETA.

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

Banako bakar bat aritzen da, eta banako horretatik sortzen dira ondorengoak.

UGALKETA SEXUGABEA

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

Sexu desberdineko bi banakok SEXU-ZELULA ( = GAMETO ) bana jartzen dute.

SEXU BIDEZKO UGALKETA

Bi gametoak elkartzean, ZIGOTOA eratzen da; hura garatzean, berriz, beste banako bat sortzen da.

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

ESPERMATOZOIDEA + OBULUA = ZIGOTOA

SEXU-ZELULAK edo GAMETOAK

IZAKI BIZIDUNEN EZAUGARRIAK -42-

ESPERMATOZOIDEAZIGOTOA BANAKO

BERRIA

OBULUA

BANAKO ARRA

BANAKO EMEA

+ =