Xenética molecular

46
XENÉTICA MOLECULAR Profesor: Adán Gonçalves

Transcript of Xenética molecular

XENÉTICA MOLECULAR

Profesor: Adán Gonçalves

1. O ADN, PORTADOR DA INFORMACIÓN XENÉTICA

As primeiras análises químicas revelaron que os cromosomas

(portadores da información xenética como reflectía a teoría

cromosómica) están constituídos por ADN, un ácido nucleico, e por

proteínas a partes máis ou menos iguais. Esto xa se sabía a principios

do século XX.

Nun principio os científicos dubidaban entre estes dous candidatos

(proteínas e ácidos nucleicos) como portadores desta información.

Incluso as proteínas tiñan máis apoios, pois había un coñecemento

maior da natureza química das proteínas (se sabía xa que eran longas

cadeas de aa cuxa orde variaba) que dos ácidos nucleicos que se

pensaba que eran un tetranucleótido cíclico.

O experimento de Frederick Griffith en 1928, sen sabelo nin el mesmo,

supuxo o primeiro paso para resolver este dilema…

O PRIMEIRO PASO: O EXPERIMENTO DE GRIFFITH (1928-29)

Griffith facía experimentos co pneumococo (unha

bacteria que causa pneumonía). A inoculación

desta bacteria en ratos pode causar a morte en 24

h debido a unha cápsula que posúen por fóra da

parede.

Hai 2 cepas desta bacteria: cepa S (con cápsula e

mortal) e cepa R (sen cápsula e non virulenta).

Cos seus experimentos Griffith comprobou que

unha mestura de cepa S fervidas (mortas) e cepa

R vivas provocaba a morte nos ratos. É dicir as

bacterias R volvíanse virulentas só coa presencia

de S mortas; TRANSFORMÁBANSE.

Debido a que Griffith non sabía cal era a molécula

responsable denominouna “PRINCIPIO

TRANSFORMANTE”.

O SEGUNDO PASO: OS EXPERIMENTOS DE AVERY, McCLEOD E

McCARTHY (1944)

En 1944, estos investigadores demostraron mediante varias experiencias

que o “principio transformante” de Griffith era o ADN, e é esta molécula

a que se transfire dende as bacterias S mortas (virulentas) ás R e que

convirte a estas últimas en virulentas. Só os extractos inoculados que

mantiñan o ADN intacto permitían a transformación. Por tanto, é o ADN

o portador da información xenética. Posteriores experimentos

demostraron que o ADN é o material xenético en todos os seres vivos.

F. Griffith O. Avery McCleod McCarthy

EXPERIMENTO DE HERSEY Y CHASE

2. A DOBRE HÉLICE

A publicación do modelo de Watson e Crick en 1953 (que xa explicamos en

temas anteriores) e a súa difusión rematou co escepticismo acerca do papel

do ADN como portador da información xenética e sentou as bases para o

nacemento dunha nova disciplina, a Bioloxía Molecular que supuxo unha

revolución sen precedentes no eido das ciencias biolóxicas e que debido ao

seu grande desenvolvemento nas décadas seguintes trouxo consigo unha

contribución esencial á comprensión do funcionamento molecular dos

sistemas vivintes.

Sen esquecer que na actualidade é unha das ramas da Bioloxía cun futuro

máis prometedor como veremos.

3. O CONCEPTO DE XENE

Cada ser vivo presenta unha características anatómicas, fisiolóxicas e

comportamentais que o fan único. Cada unha desas características ou

trazos distintivos denomínase, en Xenética, carácter.

Estos caracteres veñen determinados pola herdanza (os xenes), pero

tamén polo ambiente que rodea ao individuo. Así unha persoa pode ter

recibido dos seus proxenitores unha tendencia clara ao sobrepeso, pero a

súa dieta diaria (o ambiente) terá unha influenza definitiva na expresión

desta condición.

Dito isto, que é un xene?

Dende un punto de vista xenético, un xene é un fragmento de ADN que

porta a información xenética para un carácter.

Os experimentos de Beadle e Tatum

Estes experimentos realizados no fungo Neurospora crassa foron

esenciais para determinar as funcións dos xenes. A partir deles

enunciaron en 1948 a teoría un xene - un enzima pola que recibirían

o premio Nobel en 1958. Da idea xene-carácter a xene-substancia.

Posteriormente comprobouse que esta idea podía extenderse a

todas as proteínas e reformulouse como teoría un xene – unha

cadea polipeptídica.

Dende un punto de vista molecular, un xene é un fragmento de

ADN que leva información para a síntese ou a regulación da síntese

de alomenos unha proteína, necesaria para que se exprese un

determinado carácter nun individuo. É a unidade básica da

transcrición.

3. O CONCEPTO DE XENE

4. A REPLICACIÓN É SEMICONSERVATIVA

Watson e Crick xa esbozaran no mesmo ano en que publicaron o modelo

da dobre hélice o mecanismo polo cal o ADN faría unha copia de si mesmo

para poder repartir equitativamente o material xenético entre as células

fillas cando unha célula vai a dividirse. Eles afirmaban que a replicación

era semiconservativa mediante a apertura das cadeas para que serviran

como molde, pero se plantexaron tamén outras posibilidades.

Hipótese conservativa: O ADN ábrese e cópiase orixinando un ADN fillo

formado por dúas cadeas totalmente novas. O resultado son dúas

moléculas unha a que servíu de patrón e outra de síntese “de novo”.

Hipótese semiconservativa: O ADN ábrese e cada cadea serve de patrón

para copiar unha febra nova orixinanado polo tanto dúas moléculas

híbridas (cada unha cunha cadea patrón e cunha cadea filla).

Hipótese dispersiva: O ADN ábrese e o copiado alterna nas febras

fragmentos novos e antigos.

O EXPERIMENTO DE MESELSON Y STAHL (1957)

Estes dos científicos demostraon nun elegante experimento que Watson e

Crick tiñan razón, a replicación é semiconservativa.

Para elo pasaron bacterias de E. Coli cultivadas nun medio con 15N a un

medio con 14N durante media hora, o tempo preciso para un ciclo de

replicación. Despois extraeron o ADN e centrifugárono. Mediante

ultravioleta observouse que o ADN obtido ocupaba unha posición

intermedia entre o ADN con 15N e o ADN con 14N. Esto permitía descartar

xa a hipótese conservativa.

Posteriormente deixaron pasar dous ciclos de replicación e repetiron o

procedemento. O resultado foi ADN de dúas densidades, un que coincidía

co ADN con 14N e outro que era intermedio entre o 14N e o 15N.

Para asegurarse repetiron o experimento permitindo ata 3 replicacións e

observaron que o ADN híbrido (14N-15N) diminuía o que descartaba

definitivamente a hipótese dispersiva e demostraba a semiconservativa.

Se deixaban un maior número de ciclos de replicación a proporción de

ADN híbrido era cada vez máis pequena.

Ademais como procedemento definitivo aillaron o ADN e separaron as

dúas febras comprobando que unha era lixeira e outra pesada.

5. A REPLICACIÓN

Tras comprobar que efectivamente a replicación é semiconservativa houbo

numerosos esforzos por tratar de dilucidar como sucedía exactamente o

proceso:

Arthur Kornberg illou en 1956 unha ADN polimerasa capaz de sintetizar

ADN.

John Cairn e outros nos anos 60 demostraron que a replicación é

ordenada e secuencial e que se forma unha “horquilla de replicación”.

Okazaki , en 1968, descubriu os fragmentos que levan o seu nome e

demostrou a síntese retardada.

O proceso é moi similar en procariotas e eucariotas e está moi ben

estudado en E. Coli. Comentaremos agora como é proceso nesta bacteria e

salientaremos as diferenzas máis importantes que se dan do proceso en

eucariotas.

Lembremos que se produce no período S do ciclo celular.

5. A REPLICACIÓN

A replicación ou duplicación do ADN é un proceso complexo no que

participan moitas enzimas entre as que destacan as ADN-polimerasas que se

encargan de sintetizar as novas cadeas a partir das cadeas patrón. En

procariotas hai 3 ADN-polimerasas e en eucariotas coñecemos 5.

Para que se poida levar a cabo a síntese das novas cadeas é preciso que a

dobre hélice se desenrrole para permitir o acceso das polimerasas ás cadeas

que van a servir de molde.

Fase de Inicio: en procariotas comeza nun só punto denominado ORI C

(Monofocal), mentres que en eucariotas sucede simultaneamente en varios

puntos chamados replicones (Multifocal) grazas a existencia dunha señal de

incio (rica en A e T). Na separación da dobre hélice participan diversas

enzimas: helicasas (rompen as pontes de H entre as bases), topoisomerasas

(impiden as torsións), as proteínas SSB (estabilizan a estrutura)... A

actuación destas enzimas forma a horquilla de replicación que permite ás

polimerasas acceder ás cadeas patrón.

5. A REPLICACIÓN

Fase de Elongación: para que a polimerasa sexa capaz de iniciar o proceso

para ir sintetizando nucleótidos (nt) complementarios da cadea que serve

como molde (parental ou patrón) precisa de fragmentos curtos de ARN

(primer ou cebador) que son sintetizados por unha enzima chamada

primasa.

A ADN-polimerasa III engade desoxirribonucleótidos complementarios da

cadea parental a partir do cebador, pero só pode engadilos a partir do

extremo 3´-OH polo que a síntese da nova cadea prodúcese sempre en

dirección 5´-3´. Como consecuencia deste feito fórmase unha cadea de xeito

continuo (febra condutora ou continua) e a que se está a sintetizar enfronte

faino de modo discontinuo (febra retardada) en fragmentos (fragmentos de

Okazaki). Esto é así porque a replicación é bidireccional o que provoca que a

horquilla de replicación se mova nas dúas direccións, pero por contra as

polimerasas só actúan, como dixemos, nunha dirección tendo que esperar

nunha das cadeas a que a horquilla se abra para poder sintetizar a cadea.

©César Benito Jiménez

5. A REPLICACIÓN

Consecuencia do proceso vaise formando

unha cadea retardada a fragmentos e

con numerosos cebadores, pois cada

fragmento precisa un cebador.

A ADN-polimerasa I encárgase de

eliminar os cebadores e rechear os ocos

con desoxirribonucleótidos (corremento

de mella ou nick-translation),

posteriormente unha ligasa une todos os

fragmentos.

Fase de terminación: o proceso remata

cando se copia por completo a molécula

de ADN.

Diferenzas na replicación en eucariotas

É multifocal e comeza nos replicóns.

Hai 5 tipos de ADN-polimerasas

Ao completar cada ciclo de replicación prodúcese o acurtamento dos

telómeros (extremos dos cromosomas) que está relacionado co

envellecemento celular.

6. A EXPRESIÓN DA INFORMACIÓN XENÉTICA

Unha vez que Badle e Tatum en 1948 estableceran o paralelismo entre

xene e enzimas e tras a proposta da dobre hélice por Watson e Crick en

1953, o propio Crick formula a “hipótese da colinealidad” na que establece

a correspondencia entre a secuencia de nucleótidos e a secuencia de

aminoácidos da enzima que codifica o xene.

No paso da secuencia de nucleótidos á secuencia de aminoácidos

diferéncianse dous procesos:

Transcrición

Tradución

Este fluxo de información entre nucleótidos e aminoácidos foi proposto por

Crick como o dogma central da bioloxía molecular, que como veremos un

pouco máis adiante na actualidade engloba algúns procesos máis.

6. A EXPRESIÓN DA INFORMACIÓN XENÉTICA

A información xenética está contida no ADN, na secuencia de nucleótidos.

Esta información exprésase en último termo en forma de proteínas. Para

que esto suceda, ocorren dous procesos: TRANSCRICIÓN (copiado de ADN

a ARN) e TRADUCIÓN (de ARN a proteínas).

O ADN non pode saír do núcleo nos eucariotas para dirixirse ós

ribosomas, orgánulos onde se produce a síntese de proteínas. Por iso hai

que “copiar” (TRANSCRIBIR) o fragmento de ADN que interese á célula

nese momento. A molécula que leva a información do ADN do núcleo cara

ós ribosomas, é o ARNm constituído polas bases complementarias dunha

das dúas cadeas de ADN que lle serviu de molde. Este ARN leva como

pentosa a ribosa e como base complementaria da adenina o uracilo.

6. A EXPRESIÓN DA INFORMACIÓN XENÉTICA

Pero ademais disto sabemos que hai virus, retrovirus, que posúen ARN

que poden empregar como molde para a síntese de ADN grazas a que

posúen unha enzima denominada transcriptasa inversa ou

retrotranscriptasa.

E outros virus de ARN posúen outra enzima, a replicasa, que lles

permite facer copias do seu ARN.

7. TRANSCRICIÓN

De xeito xeral a transcrición consiste non só na síntese de ARNm, senón de

tódolos tipos de ARN tomando como patrón unha febra de ADN. O proceso

en liñas xerais é moi similar en todos os casos. Para que se copie a

información contida no ADN a ARN son necesarias unha enzimas

chamadas ARN-polimerasas. Nos procariotas hai só unha, nos ecucariotas

hai tres. O proceso pode resumirse nas seguintes etapas:

Iniciación

Elongación

Terminación

Maduración

En eucariotas este proceso sucede no núcleo.

7. TRANSCRICIÓN

Iniciación: a ARN-polimerasa únese a un sitio específico do ADN, o

promotor. O promotor ten unha secuencias consenso que recoñece a

polimerasa. Estas secuencias varían entre procariotas e eucariotas.

Elongación: o ADN nesa rexión desenrrólase e queda o descuberto a

febra que actuará como patrón e a ARN-polimerasa ira colocando fronte

ela ribonucleótidos (lembremos que sintetiza ARN) complementarios;

como se está a formar ARN fronte a A poñerá U. A dirección de síntese da

cadea é 5´-3´.

Terminación: a síntese de ARN finaliza cando a polimerasa chega a unha

rexión do xene denominada “sinal de terminación”. En procariotas

habitualmente é unha rexión palindrómica de GC, en eucariotas é unha

sinal de poliadenilización.

En procariotas, para a síntese de ARNm o proceso remata aquí, pois éste

é ARN que xa pode ser traducido a proteínas. De feito, é habitual que

mentres se está a transcribir a cadea, polo extremo contario se esté

traducindo (transcrición e tradución acoplada). Tamén é frecuente a

formación de polisomas.

Maduración: en eucariotas en todos os ARN e en procariotas no caso

do ARNt e ARNr hai un último proceso preparativo antes de que os

ARN desempeñen a súa función denominado maduración.

En procariotas o ARNt e o ARNr sofren corte e empalme e despois

plegamento para dar lugar a forma tridimensional característica.

En eucariotas o proceso é máis complexo e hai unha serie de

modificacións post-transcricionais que afectan a todos os tipos de ARN.

7. TRANSCRICIÓN

7. TRANSCRICIÓN

Modificacións post-transcricionais en el ARNm de eucariotas:

Formación da CAP: no extremo 5´ engádese a 5-metil-guanosina-

trifosfato denominada cap ou caperuza que protexe da degradación e

facilitará a formación do complexo de inicio do próximo proceso de

tradución.

Formación da Poli-A: no extremo 3´engádese unha cadea de A que

tamén protexen contra a degradación da molécula e ademais facilitan a

saída do ARNm do núcleo.

Splicing ou corte e empalme: en eucariotas tras a fase de terminación o

ARNm é en realidade un transcrito primario ou ARNhn que non pode ser

traducido todavía. Nesta molécula hai rexións con información para

síntese peptídica (exones) e outras sen esta información (intróns). Estes

intróns deben ser eliminados mediante o mecanismo de “corte e empalme”

(splicing) que ten lugar grazas a enzima ribonucleoproteína pequena

nuclear e ao ARNpn. O empalme sucede grazas a ligasas.

O espliceosoma é o encargado do corte e

empalme. É un complexo formado por

estes enzimas que comentamos. Animación transcrición

PROCARIOTAS EUCARIOTAS

ARNm policistrónicos (unha

molécula de RNA codifica para

varios xenes)

ARNm monocistrónicos

Transcrición e tradución

acopladas

Transcrición e tradución separadas

espacial e temporalmente

Unha ARN polimerasa Tres ARN polimerasas

ARNm sen maduración Transcrito primario que sofre

modificacións post-transcripcionais

ARN sen intróns nin exóns Con intróns e exóns

Sen splicing Con splicing

DIFERENZAS TRANSCRICIÓN PROCARIOTAS-EUCARIOTAS

8. TRADUCIÓN OU BIOSÍNTESE PROTEICA

O CÓDIGO XENÉTICO

As proteínas sintetízanse cunha secuencia de aa determinada pola tradución da

información contida no ARNm. No ARNm os aa veñen especificados por unidades de

información de tres nucleótidos, os tripletes ou codóns. A correspondencia entre estes

codóns e os aa proteicos denomínase código xenético.

Como se descubríu o código xenético?

Grazas sobre todo a dous hitos da bioloxía molecular:

En 1955 Severo Ochoa e Marianne Grunberg-Manago aillan a enzima

polinucleótido fosforilasa que é capaz de sintetizar sen molde ARNm. A partir dun

medio con soamente UDP obteñen un poli-U (UUUUUU...)

En 1961 M.W. Nirenberg dispuxo 20 tubos cos 20 aa proteicos marcados con 14C.

En todos engadíu poli-U e só no tubo da fenilalanina apareceu un polipéptido

marcado. Polo tanto este aa está codificado por UUU. Posteriormente fixo o mesmo

con poli-C (prolina), con poli-A (lisina) e poli-G (sen resultado).

Finalmente e a partir de aquí outros experimentos conseguiron dilucidar o código

xenético ao completo.

Como acabamos de ver demostrouse que

cada tres “letras” (bases) indican un

determinado aminoácido da cadea proteica.

No código xenético observamos a relación

entre cada secuencia de tres bases do ARNm

co aminoácido que codifica. A cada unha

destas secuencias chamáselle triplete ou

codón.

8. TRADUCIÓN OU BIOSÍNTESE PROTEICA

As proteínas están formadas por 20 aminoácidos distintos, mentres que o

ARNm contén só catro nucleótidos diferentes. Polo tanto, non era posible a

relación un nt- un aa, nin mediante dobletes (42 = 16). O mínimo necesario

eran tripletes (43 = 64).

8. TRADUCIÓN OU BIOSÍNTESE PROTEICA

Propiedades do código xenético:

É universal, é dicir aparece en todos os seres

vivos salvo rarísimas excepcións en

mitocondrias dalgúns organismos e ciliados.

É dexenerado, porque moitos aa están

codificados por máis dun codón, aínda que

cada codón codifica para un só aa. Estos

tripletes difiren nun só nt. Se só houbera 20

tripletes traducibles quedarían 44 (64-20) sen

sentido e un simple erro tería moitas

posibilidades de converterse nun codón sen

sentido que detendría a síntese proteica.

Non é solapado, cada triplete codifica un

codón.

No código xenético o codón de inicio da tradución sempre é AUG que

codifica para a metionina (Met) en eucariotas e formilmetionina en

procariotas, hai sen embargo varios codóns de paro.

8. TRADUCIÓN OU BIOSÍNTESE PROTEICA

O proceso de tradución pódese dividir en varias fases:

Activación: cada un dos 20 aa proteicos se une no hialoplasma ao seu

ARNt específico. Este proceso, como xa comentamos, é mediado pola

aminoacil-sintetasa a expensas do ATP que se convirte en AMP+ PPi.

Cada ARNt só pode transportar un aa específico, pero un aa dado pode

ser transportado por varios ARNt.

Cada ARNt ten unha

secuencia de tres

nucleótidos (anticodón) que

lle permitirá a unión ao

ARNm no ribosoma

específicamente.

8. TRADUCIÓN OU BIOSÍNTESE PROTEICA

Inicio: o ARNm únese polo seu extermo 5´ (onde está CAP) á subunidade

menor do ribosoma, despois únese o primeiro ARNt co seu aa específico

que ven codificado polo primeiro codón do ARNm. A unión no ribosoma

do ARNt e o ARNm prodúcese por complementariedade entre o codón do

ARNm e o anticodón do ARNt. Este codón de inicio é sempre AUG

(Metionina en eucariotas; formilmetionina en procariotas), polo tanto o

ARNt ten como anticodón UAC.

Na subunidade menor hai dous centros de unión, o centro P (centro

peptidilo) e o centro A (centro aminoacilo). O primeiro ARNt (que porta a

Met ou a formilMet) únese ao centro P, depois únese a subunidade maior

e queda constituído o complexo de inicio.

INICIO

Debuxos realizados por Milagros Nespereira

8. TRADUCIÓN OU BIOSÍNTESE PROTEICA

Elongación: o seguinte aa en entrar no ribosoma ven dado polo codón do

centro A. O ARNt específico para o aa codificado por ese codón únese,

polo tanto ao centro A (neste momento temos 2 ARNt no ribosoma).

Posteriormente rómpese o enlace entre o primeiro ARNt e a Met que pasa

a unirse ao segundo ARNt que entrou no ribosoma (catalizado por

aminoacil-transferasas). O primeiro ARNt sae do ribosoma e éste móvese

un codón quedando agora o 2º ARNt que porta neste momento 2 aa no

centro P e deixando libre o centro A ao que se unirá o seguinte aa

codificado polo correspondente na cadea de ARNm e exposto no centro A.

A medida que o ribosoma avanza ao longo da cadea de ARNm en

dirección 5´-3´vaise formando a cadea polipeptídica en dirección N-

terminal a C-terminal.

ELONGACIÓN

Debuxos realizados por Milagros Nespereira

8. TRADUCIÓN OU BIOSÍNTESE PROTEICA

Terminación: o proceso repítese ata que o ribosoma chega a un codón que

non codifica para ningún aa, un codón de terminación. Neste momento,

desensámblase o ribosoma e a cadea peptídica libérase.

Debuxos realizados por Milagros Nespereira

8. TRADUCIÓN OU BIOSÍNTESE PROTEICA

Como paso final a cadea peptídica adopta a súa forma tridimensional

biolóxicamente activa (pregamento).

9. REGULACIÓN DA EXPRESIÓN XÉNICA

A regulación a cal se sintetiza un produto xénico pódese regular en calquera

parte da ruta: a nivel transcricional, de procesamento ou estabilidade do

RNA, da tradución ou das modificacións postranscricionais.

En xeral, a expresión da maior parte do xenes foise optimizando ao longo da

evolución e as proteínas máis empregadas posúen promotores máis fortes.

Denomínanase xenes regulados a aqueles cuxa expresión varía coas

condicións da célula (concentración de metabolitos, pH, Tª...). A maioría dos

xenes son regulados por proteínas reguladoras que se unen ao DNA en

zonas cercanas ao promotor. Éstas poden ser represores ou activadores.

9. REGULACIÓN DA EXPRESIÓN XÉNICA

Represión: xene regulado negativamente por un represor que inhibe a

transcrición.

Activación: xene regulado positivamente por un activador que permite a

súa transcrición.

Represores e activadores son enzimas alostéricos.

Hai 3 mecanismos xerais de regulación da transcrición:

Activación: o activador e o seu ligando únense ao xene e estimulan a

transcrición, sen activador a transcrición é moi reducida.

Indución: un represor inhibe a transcrición. Cando o inductor (ligando)

únese ao represor diminúe a afinidade para unión ao xene e prodúcese a

transcrición.

Correpresión: o represor non se une ao ADN cando non está o

correpresor (ligando). Se hai correpresor, o represor se une ao xene e o

inhibe.

9. REGULACIÓN DA EXPRESIÓN XÉNICA

De xeito xeral, a síntese de ARNm en procariotas depende do substrato

dispoñible, mentras que en eucariotas adoita depender dos niveis

hormonais do medio interno.

9.1. O Operón

Este sistema foi proposto por Jacob e Monod como modelo de regulación

da expresión xénica en procariotas en base aos seus descubrimentos no

funcionamento do Operon Lac de E. Coli.

Un único promotor controla a expresión de varios xenes estruturales

(xenes policistrónicos) e este promotor está regulado por represores.

O OPERÓN LAC

9. REGULACIÓN DA EXPRESIÓN XÉNICA

9.2. Control da expresión xénica en eucariotas

Nos pluricelulares todas as células teñen tamén o mesmo ADN, pero non en

todas se expresa o mesmo, como xa sabemos, e ésta é a base da

diferenciación celular. Tamén sabemos que o nivel de condensación do ADN

está relacionado coa súa actividade transcricional e isto está regulado nas

células:

A acetilación das histonas por parte de enzimas favorece a transcrición.

A metilación do ADN impide a expresión.

Ademais a nivel de membrana hai distintos receptores hormonais que

permite a cada célula diana respostar a estos mensaxeiros químicos. A

regulación difire segundo o tipo de hormonas:

Hormonas lipídicas: atravesan a membrana, forman complexos hormona-

receptor intracelulares que poden unirse a xenes específicos.

Hormonas proteicas: mediante o sistema da adenilato-ciclasa que xa

vimos.

GRAZAS POR ATENDERME

WEBGRAFÍA

http://biologiacampmorvedre.blogspot.com.es/2013/02/bloque-iii_7399.html

http://www.bionova.org.es/biocast/tema19.htm

http://3.bp.blogspot.com/-

1DYI9JlJUK0/T1_42CIw1fI/AAAAAAAAABw/QnvhnVw_oL4/s1600/TTTTTT.jpg

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:ADN_animation.gif

http://pendientedemigracion.ucm.es/info/genetica/grupod/Replicacion/Replicacion.

htm#Inicio

https://pendientedemigracion.ucm.es/info/genetica/grupod/Transcripcion/Transcripc

ion.htm

http://planetas.unipe.edu.ar/cienciayt/?cat=37