Unidade 9 poboamento urbano

O concepto de cidadeO concepto de cidade

• Qué é unha cidade? = resposta complexa que resulta da combinación de dous grandes tipos de criterios:

Cuantitativos: baséanse en cifras. O INE considera urbanos os concello de + de 10.000 habitantes. Criterio incompleto xa que considera a poboación de todo o nucleo municipal.

Cualitativos: baséanse nas características da cidade. Varios tipos:

✓Morfolóxicas: aspecto formal da cidade poboamento concentrado, alta densidade de poboación e edificación, viviendas colectivas e en altura…

✓Funcionais: función da cidade = actividades económicas predominantes, normalmentesecundarias e terciarias (non agrarias).

✓ Sociolóxicas: a cidade posee maior diversidade social, relacións máis impersonais e anónimas que o rural.

✓Espaciais: capacidade da cidade de organizar o espazo influencia sobre outros núcleos de poboación e interrelación con outras cidades. A amplitude desta influencia depende do tamaño e importancia da cidade (mundial, continental, estatal, interrexional, rexional, comarcal)

O concepto de cidadeO concepto de cidade

Proceso de urbanizaciónProceso de urbanización

Fase Preindustrial: dende orixe das cidades (S. IX e VIII a.C) até industrialización (S.XIX). Trazos:

a) Taxas urbanización: baixas (10%) tamaño medio das cidades 5000-10.000 hab, poucas superaban os 25.000.

b) Factores da urbanización: estratéxicos (control territorio), político-administrativos (centros do poder), económicos (control recursos e comercio), relixiosos (sedes do poder relixioso) e culturais(centros de saber importantes).

c) Etapas: tres principais:

Idade Antiga (s. IX a.C – V d.C):

α Inicios: colonización (fenicia e grega) e dominación (púnica) da península ibérica primeirascidades (comercio e extracción riquezas mineiras) na costa levantina (Ampuries, grega; Cartago nova, púnica) e sudatlántica (Gadir, fenicia).

β Apoxeo: dominación romana (a partir do S. III a.C) numerosas cidades por toda a península

(Tarraco, Caesar augusta, Hispalis, Emerita, Lucus…) con funcións estratéxicas, administrativas, ec… Unidas entre si por redes de calzadas.

ϖ Fin: decadencia romana e invasións xermnicas ruralización da sociedade desapariciónde moitas cidades.

- Proceso de urbanización: progesiva concentración da poboación na cidade. En España tres fases importantes:

Colonizacións fenicias e gregas en Iberia (Ss. VIII-V a.C)

Provincias, cidades e calzadas romanas en Hispania. Fines da República romana

(S. I. A.C)


A Vía XVIII (Vía Nova): calzada romana ourensá



Idade Media (S. V- XV): urbanización en 2 espazos:

Espazo musulmán: centro e sur peninsular urbanización importante cidades fundadas directamente polos musulmáns (Almería, Murcia…) ou a partir de asentamentos anteriores en decadencia (Zaragoza, Córdoba, Granada, Córdoba…) con funcións estratéxicas, económicas, administrativas… (Cidade máis importante Córdoba = + de medio millón hab no S.XI).

✜Espazo cristián: áreas montañosas do N P.I. urbanización escasa. Coa expansión hacia o surmusulmán repoboación do territorio con cidades creadas (León, Zamora,…) ou reconquistadas aos musulmáns (Toledo, Sevilla, Zaragoza…) crecemento e expansión das cidades adicadas ao comercio (Barcelona, Valencia, Sevilla, Burgos, Valladolid…).

Idade Moderna (S. XVI- XIX): oscilacións no proceso de urbanización:

a) S. XVI: urbanización por crecemento demográfico e aumento comercio con Indias. Principais zonas urbanas: Andalucía (Sevilla = centro comercial) e Castela (Madrid = capital con Felipe II).

b) S.XVII: urbanización por crise demográfica e ec.

c) S. XVIII: reanimación urbanización baixo a nova dinastía (Borbóns) grazas a recuperación ec e demográfica principal crecemento = Madrid e portos atlánticos e mediterráneos por comercio.

Córdoba: catedral y mezquita

Ávila: murallas medievais

Cuenca: casco antigo

Madrid: Praza Maior


Fase Industrial: dende inicio da industrialización (S. XIX) ata a crise ec de 1975:

a) Taxas urbanización: gran crecemento poboación urbana supera a rural

b) Factores da urbanización: económicos (industrialización da periferia peninsular) e administrativos (división provincial 1833 crecemento capitais provinciais).

c) Etapas: tres principais:

Dende mediados S.XIX á Guerra Civil: crecemento manifesto por capitalidade provincial e industrialización das cidades (inicio éxodo rural).

Guerra civil e posguerra (1936-1959): interrupción do crecemento urbano por deterioro das cidades e apoio franquista a permanencia da poboación no campo. Autarquía aposta estatal pola industria básica crecemento das cidades onde se instalou (franxa cantábrica: Bilbao; Barcelona).

Desenvolvemento franquista (1960-1975): maior crecemento ec e urbano do século debido a factoresDemográficos (baby boom) e económicos (expansión industria e actividades terciarias) crecemento de cidades industriais : do eixe cantábrico (Ferrol- San Sebastián), mediterráneo (Girona-Cartaxena) e Ebro (Zaragoza), eixe litoral galego (A Coruña-Vigo), triángulo andaluz (Sevilla, Cádiz, Huelva)… e cidadesterciarias: do terciario avanzado (Madrid, Barcelona, Valencia) ou turísticas (Levante e arquipélagos).


Fase Postindustrial: a partir da crise ec de 1975

a) Taxas urbanización: desaceleración do crecemento debido a: redución crecemento natural(réxime demográfico moderno), redución éxodo rural pola crise e reestructuración industrial.

b) Factores da urbanización: cambian: a industria perde peso para a atraer poboación pola reestructuración e desindustrialización trala crise (ex: franxa cantábrica) principal factor =actividades terciarias: centros de decisión e xestión (Madrid, Barcelona), turismo (arco Mediterráneo e arquipélagos).

c) Tendencias actuais: - As cidades grandes frean o seu crecemento e incluso decrecen nos 80 e 90. Naúltima década recuperan crecemento grazas á inmigración estranxeira (maior fecundidade.

- O maior crecemento rexístrase en cidades medias e pequenas e na periferia dasgrandes cidades (áreas metropolitanas) difusión da urbanización á áreas cada vezmáis amplias (urbanización difusa).


• Morfoloxía = aspecto externo que presenta unha cidade factores

✖ Localización: espazo concreto sobre o que se asenta a cidade, depende do medio físico e función da cidade (defensivas = sobre outeiros, comerciais = portos ou vías de comunicación,…

✖ Situación: posición relativa da cidade respecto a un contorno xeográfico máis amplio (comarca, rexión, estado). Ex: Madrid en centro do estado control administrativo estatal, Zaragoza en centro val do Ebro control comunicacións.

✖ Construción: inclúe trama e edificación.

✖ Usos do solo: utilización do espazo urbano. Ex: negocios, residencial, comercial, industrial, equipamentos,…

Morfoloxía urbanaMorfoloxía urbana

Trama: disposición dos edificios 2 tipos:

- Compacta ou pechada: edificios moi xuntos.

- Aberta: os edificios deixan amplios espazos entre sí.

Edificación: tipo de vivendas 2 tipos:

- Colectiva: en altura (bloques e torres).

- Individual: vivendas exentas ou acaroadas.

O Plano é a representación gráfica das superficies edificadas e das non edificadas (rúas, xardines, prazas, etc.) dunha cidade.

Irregular, o de aquelas cidades que non obedecen a un plan ou proxecto previo, senón que é o resultado dun crecemento espontáneo, como ocurre na Idade Media. Si chega a ser moi intrincado, con moitas ramificacións, moitas de elas sen saída (adarves), chámase laberíntico.

Principais tipos: Irregular, radiocéntrico, ortogonal, lineal e desordenado.

Morfoloxía urbana: OplanoMorfoloxía urbana: Oplano

Radiocéntrico, formado por rúas que parten do centro a modo de radios que se cortan perpendicularmente con outras en forma de círculos concéntricos. Denomínase ademáis estrelado, se adopta esta forma xeral.


Palmanova

París



Ortogonal, no que as rúas se cortan formando ángulos rectos. Denomínanse tamén reticulado, en cuadrícula, en damero ou hipodámico.

Mileto

Barcelona


Lineal, articúlase ao longo dunha vía de comunicación e as vivendas están en permanente contacto coa natureza.

Desordeado, no que o trazado das súas rúas y edificios está en desorden, pero non a causa da súa espontaneidade, senón por haberse planificado para acabar cos problemas do tráfico e permitir o acceso aos espazos verdes.

Principais tipos: Irregular, radiocéntrico, ortogonal, lineal e desordeado.

Cidade lineal (Arturo Soria)


• Estrutura urbana = división da cidade en áreas con morfoloxía e funcións cracaterísticas.

• Evolución da estrutura urbana 3 fases ben diferenciadas: preindustrial, industrial e postindustrial:

Estrutura urbanaEstrutura urbana

Fase Preindustrial (até S.XIX):-Fase preindustrial casco antigo = parte da cidade urbanizada dende orixe até S.XIX. Trazos:

a) Tradicionalmente rodeado por murallas función defensiva, fiscal (garantir cobro impostos), sanitaria (illar á cidade en caso de epidemias).

b) Plano irregular (normalmente) rúas estreitas e tortuosas. Existen exemplos con plano radioconcéntrico (Vitoria) ou cadrícula (Tarragona, Castellón, Aranxuez).

c) Trama pechada.

d) Edificación: predominio casas unifamiliares de baixa altura, con existencia edificios representativos: igrexas, mesquitas, concellos, pazos,…

e) Usos do solo diversos: vivendas, talleres, comercios, edificios públicos. Existencia de barrios erúas especializadas en certas actividades comerciais e artesanais (gremios de zapateiros, curtidores,…).

f) Diversos grupos sociais: as élites vivían no centro, onde tamén se localizaban os edificios públicos, as clase traballadoras nas periferias eminorías étnicas e relixiosas en barrios propios (guettos: xuderíasmourerías,…)

• Evolución da cidade histórica ou casco antigo:

a) Cidade romana: plano regular a partir campamento militar (2 eixes cardo-decumano) cruce de ambos = foro = praza pública onde se situán edificios públicos. Ex cidades con herdanza romana: Zaragoza, Tarragona, León, Mérida…

b) Idade media: órixe da maioría de cascos históricos españois. 2 tipos:

Cidade musulmá: núcleo amurallado (medina), cos principais edificios públicos: mésquita, zoco, alcazaba, barrios residenciais. Fóra da medina arrabaldes (barrios periféricos) de traballadores. Plano irregular, rúas estreitas e tortuosas, algunhas cegas (adarves). Exemplos: Córdoba, Toledo, Sevilla…

Cidade cristiá: tamén amurallada. No centro coexisten prazas (mercado) con

edificios públicos (concello, igrexa, pazo…). Planos variados: irregular (casi todas), radioconcéntrico (Vitoria), ortogonal (Villarreal). Rúas con gremios artesanais casas con taller na planta baixa e residencia na alta.

c) Renacemento (S.XVI) : novos espazos prazas maiores (Madrid, Salamanca…) e novos barrios de planta máis regular + alá das murallas.

d) Barroco e Ilustración (S. XVII e XVIII): inicios de preocupación de embelecemento da cidade (prazas, fontes, xardíns, paseos, edificios monumentais con fachadas representativas (Madrid dos Borbóns, Compostela barroca…)

IV milenio a. C. 476 d. C.

As primeIras cidades aparecen en diversos lugares no mundo, pero aquelas cuxa influencia afecta a Europa teñen a súa orixe en Próximo Oriente, concretamente en Mesopotamia e, un pouco despois, en Exipto.

Evolución da cidadeEvolución da cidade

A IDADE ANTIGAA IDADE ANTIGA



A CIDADE EN CRETA A CIDADE EN GRECIA




A CIDADE EN ROMA

Timgad


IV milenio a. C. 476 d. C. 1453 d. C.

A IDADE MEDIAA IDADE MEDIA

A CIDADE MEDIEVAL CRISTIANAA CIDADE MEDIEVAL CRISTIANA


IV milenio a. C. 476 d. C. 1453 d. C.

A IDADE MEDIAA IDADE MEDIA

LA CIUDAD MEDIEVAL MUSULMANALA CIUDAD MEDIEVAL MUSULMANA


Madrid

IV milenio a. C. 476 d. C. 1453 1789

A IDADE MODERNAA IDADE MODERNA

A CIDADE A PARTIR DO RENACIMENTOA CIDADE A PARTIR DO RENACIMENTO

Se desenvolve por primeira vez unha preocupación polo urbanismo que leva a:

proxectar como sería a cidade ideal, a que resolvería todas as necesidades de salubridade, defensa, comunicacións...

remodelar e engrandecer as cidades existentes, mediante a construción de prazas, edificios emblemáticos, fontes, xardines, etc.

Vaticano

Madrid


Fase Industrial (S.XIX- 1960):- Fase industrial cidades industrias que atraeron grandes continxentes de poboación derribo de murallas (xa inservibles defensivamente) aparición novos elementos: ensanche burgués e barrios periféricos obreiros, onde residen os protagonistas da sociedade do XIX e inicios do XX.

-Cidade industrial 4 tipos de sectores:

1. Casco antigo: evolución e transformacións: Plano: políticas de renovación nos seus sectores máis valorados novas prazas e grandes vías con importantes comercios,Bancos, casinos, teatros, liceos (facilitadas por Desamortizacións). No resto inicio proceso de deterioro.

Trama: densificouse aproveitar máis o espazo.

Edificación: 2 tendencias: a) substitución de edificios medievais por outros novos, máis altos e con estilo diferente e incluso novos materiais

(cristal, ferro, formigón…)b) conservacionismo: negativa a calqueira tipo de reforma deterioro e abandono polos residentes dos cascos

antigos (Toledo, Salamanca, Cáceres…).

Usos do solo: progresiva terciarización edificios renovados reciben establecementos terciarios (bancos, comercios,Empresas, despachos de profesionais, teatros, hoteis, restaurantes casco antigo = principal centro comercial e de negociosConsecuencias = desprazamento dos usos residenciais a barrios e enesanche, conxestión e deterioro edificios por contaminación. Socialmente: segregación social do casco antigo grupos de baixa renta en barrios degradados (guettos) e os de alta en barrios renovados.

2. Ensanche burgués: espazo novo que responde ao crecemento urbano e aos desexos da burguesía orde (plano regular), hixiene (pavimentación, sumidoiros, auga corrente, espazos verdes). Polotanto características:

✔Plano: regular en cuadrícula rúas rectilíneas e anchas.

✔Trama: baixa densidade con amplos espazos verdes.

✔Edificación: palacetes burgueses, vilas axardinadas, inmobles de mediana altura.

✔Usos do solo: residencial burgués principalmente por alto prezo do solo.

Primeiros ensanches en España: Barcelona de I. Cerdá (1859) e Madrid de Castro (1860) difusión a casetodas as cidades a finais S.XIX e inicios S.XX.

Co paso do tempo modificacións: densificación da trama (máis edificación e menos espazos verdes), os edificios gañaron altura (cambio dos palacetes burgueses por bloques de vivendas). Nos usos do solo Funcións terciarias (comercios, oficinas, bancos,…) e residencial burguesa.

3. Barrios obreiros: complexos industriais e barriadas marxinais para o proletariado (éxodo rural) periferia das cidades, ao longo das vías de acceso, ferrocarril e portos dominio de almacéns, talleres, fábricas condicións míseras e insalubres baixa valoración do solo. Características:Plano: desorganizado (orixe descontrolado).

Trama: pechada e densa.

Edificación: escasa calidade e dimensión.

Usos do solo: residencial obreiro, industrial (talleres e almacéns) Servizos e equipamentos escasos.

Son derribadas as murallas que a rodean.

1789IV milenio a. C. 476 d. C. 1453 s. XIX

CASCO ANTIGOCASCO ANTIGOOUOU

CENTRO HISTÓRICOCENTRO HISTÓRICO

CIDADE PREINDUSTRIALCIDADE PREINDUSTRIALCoaCoa

REVOLUCIÓNREVOLUCIÓNINDUSTRIALINDUSTRIAL

A CIDADE INDUSTRIALA CIDADE INDUSTRIAL

A cidade existente ata agora (A cidade existente ata agora (cidade preindustrialcidade preindustrial) quédase pequena:) quédase pequena:

Son abertas grandes vías.

Granada

Os barrios obreiros, destinados a os traballadores.

Arrededor de ela surxen novos barrios:

O ensanche, para acoller aos burgueses.

Evolución da cidadEEvolución da cidadE

Ata 1850 Cidade preindustrial ou centro Cidade preindustrial ou centro

históricohistórico

A CIDADE INDUSTRIALA CIDADE INDUSTRIAL

Ata 1915 EnsancheEnsanche

Barrios obreirosBarrios obreiros

Un exemplo: MADRID

Casco Casco antiguoantiguo

EnsancheEnsanche

Cuatro caminosCuatro caminos

ProsperidadProsperidad

Puerta del ÁngelPuerta del Ángel

Evolución da cidadEEvolución da cidadE

4. Cidades-xardín: creados a finais do S. XIX- inicios S.XX. Resultado de ideas naturistas e

hixienistas (efectos beneficiosos sobre persos de sol e aire libre) propostas de unión de natureza e cidade.

Inicialmente proxectadas para o proletariado (xa que a burguesía residía en centros e ensanche)

Barrios de vivendas unifamiliares (monótonas e reducidas dimensións) con xardín. Ante escaso éxito entre o

Proletariado reorientación hacia clases medias barrios xardín de maior calidade.

Fase Postindustrial (dende década 1960):- Dende anos 60 enorme crecemento das cidades españolas debido a:

Crecemento natural da poboación (baby boom).Inmigración campesiña (éxodo rural) atraída por auxe industria e servizos (turismo).

-Consecuencias evolución áreas preexistentes e aparición novas na periferia (áreas periurbanas).

-Áreas xa existentes que evolucionan:

Casco histórico: o seu deterioro políticas de reahabilitación en época reciente efectos:

•Plano e trama: moitas rúas fixéronse peonís (evitar tráfico rodado) e ensancháronse e axardináronse prazas.

b) Edificacións: contrastes = nalgúns perdura deteorización e abandono, ocupadas por persoas de baixa renda.Noutros, rehabilitación e nova construción (grupos alto poder adquisitivo), que valoran a proximidade a lugarde traballo e ocio (gentryficación) embelecemento dos centros urbanos.

c) Usos do solo: redúcense a terciarios. Contrastes:- nas zonas degradadas pequenos comercios e restaurantes (inmigrantes).- nas zonas renovadas uso cultural e turístico (museos, teatros, comercio tradicional, tapeo,pubs, discotecas…).

d) Socialmente: profunda polarización intentos solución: instalación clases medias.

Un Exemplo de Casco histórico rehabilitado:

Vitoria- Gasteiz

Ensanche: continúa sendo zona residencial burguesa, zona financeira (bancos, oficinas) e terciaria. O seu avellentamento obras de modernización e embelecemento atraer terciario superior = actividades de alto rango (CBD).

Barrios obreiros: crecemento urbano antigas zonas industriais e obreiras quedaron nunha posicióncéntrica proceso de baleirado industrial = traslado da industria á periferia revalorización do solo transformacións:

a) áreas valoradas: instalación usos terciarios (museos, centros comerciais e recreativos, Instalacións deportivas, campus universitarios, edificios administrativos…) ou residenciais (maior poder adquisitivo).

b) Zonas menos valoradas: talleres e inmobles deteriorados (grupos de baixa renda) e abandonados, solares sen edificar necesidade de rehabilitación.

Ensanche de ValladolidMuseo Guggenheim

(Ría de Bilbao)

- Cidade postindustrial áreas periféricas diferentes tipos: áreas residenciais e áreas industriais e deEquipamento.

-Áreas residenciais:

a)Barrios marxinais (infravivendas e chabolas): sobre solos ilegais e sen organización urbanística.Vivendas autoconstruídas con refugallos e carencia de servizos esenciais (auga, saneamento, luz). MáximoAuxe nos anos 50 e 60 por éxodo rural masivo e insuficiente oferta de vivendas operacións mellora e renovación ou realoxo poboación en vivendas sociais na actualidade reactivación do problema(inmigrantes) e grupos sociais marxinais,

b) Barrios de vivendas de protección oficial: vivendas construidas con axuda estatal, con limitacións de prezo de compra e aluguer barrios de trama aberta, de vivendas unifamiliares ou bloques,con escasa calidade construtiva (rápida degradación) e carencia de servizos e equipamentos necesidadede políticas de rehabilitación e maior dotación de equipamentos.

c) Polígonos de promoción privada: trama aberta en bloques ou torres con amplos espazos entre as vivendas para xardíns e aparcamentos. Co tempo, dotación de servizos.Hoxe en día 2 formas predominantes:

- Bloques en forma de H, de considerable altura con xardíns, parkings e equipamentos comúns (deportivos) abertos.- Quinteiro pechado: bloques de edificios arredor dun patio central colectivo (xardins, piscina…)privado.

b) Barrios de vivendas unifamiliares: proliferan nas periferias dende anos 80, debido ao desexode contacto coa natureza, uso de automóbil e transportes públicos (cercanías) e boas comunicacións. ClasesMedia-altas. Trazos: trama aberta, vivendas adosadas ou exentas e usos residenciais.

-Áreas industriais e equipamento: situadas xunto asprincipais vías de acceso ás cidades (proximidade e soloabundante a baixo prezo):

a)Áreas industriais: polígonos industriais de navesacaroadas; ou parques empresariais e tecnolóxicosen áreas de elevada calidade ambiental.

b) Áreas de equipamento: froito da descentralizacióndas actividades económicas hacia as periferias Centros comerciais, universitarios, complexos sanitarios,aeroportos,…

1789IV milenio a. C. 476 d. C. 1453 s. XIX s. XXI

Este desenvolvemento configurou a casi todas as cidades actuais de maneira similar, ata o punto de atopar prácticamente en todas elas unha estrutura típica.

A CIDADE POSTINDUSTRIALA CIDADE POSTINDUSTRIAL

ZONAS RESIDENCIAiS

ZONAS NO RESIDENCIAISO crecemento das cidades ao longo do s. XX foi acelerado, agregándose novos elementos na periferia como...

Barrios de clases acomodadas

Barrios obreiros

Chabolas

Polígonos industriais

Zonas comerciais e de ocio

Zonas de equipamento (estruturas sanitarias, de servizos, universidades...)


Ensanche

SECTOR CENTRAL

Estructura urbanaEstructura urbana

Centro histórico

Ensanche

C.B.D.

Zonas residenciais

Zonas no residenciais

Barrios de clases acomodadas Barrios obreiros Chabolas

Polígonos industriais Zonas comerciales e de ocio

Zonas de equipamento (estruturas sanitarias, de servizos, universidades...)

ESTRUTURA DA CIDADE ACTUALESTRUTURA DA CIDADE ACTUAL

C.B.D.

Centro Histórico Barrios acomodados

Polígonos industriais

Barrios obreiros

Chabolas

Zonas comerciales e de ocio

Zonas de equipamento

EXTRARRADIO

TIPO DE AGLOMERACIÓNS URBANASTIPO DE AGLOMERACIÓNS URBANAS

A) ÁREA METROPOLITANA: grande extensión urbana que rodea a unha cidade importante e abarca varios municipios, con relacións sociais e ec entre eles. Características das áreas metropolitanas:

Presidida por unha cidade importante (cidade central).

Relacións ec e sociais entre a cidade central (emprego e servizos) e os núcleos da área metropolitana (solo + barato e residencia para traballadores cidades dormitorio).

Rede de comunicacións esencial para garantir relacións.

Estilo de vida urbano en toda a área metropolitana, predominio de pob nova e variedade social (de acomodados a humildes).

Estructura espacial: 2 modelos: coroas concéntricas (coroas arredor do núcleo central) ou sectorial e radial (sectores especializados en función dos usos do solo ao longo de vías de comunicación). Nalgunhas cidades (Madrid) modelo mixto.

• Na actualidade, a partir da crise de 1975, áreas metropolitanas transformacións:

- Expansión territorial.

- Descentralización da poboación e actividades ec hacia núcleos da área.

- Crecente dotación de infraestructuras e de servizos.

- Especialización funcional (residenciais, industriais…) e social dos espazos.

B) CONURBACIÓN: Área urbana continua formada polo crecemento de 2 ou + cidades ata unirse, a través, normalmente de vías de comunicación. Cada cidade da conurbación mantén a súa independencia.

C) REXIÓN URBANA: área urbana discontinua, integrada por cidades dispersas (nebulosa urbana), pero suficientemente densas rexión con características urbanas espazo unitario, creado normalmente polo crecemento de varias cidades.

D) MEGALÓPOLE: constituída por diversos elementos urbanos (conurbacións, áreas metropolitanas, rexións urbanas) con funcións distintas. Acada dimensión suprarrexional forma rede urbana descontinua, pero sen grandes fracturas (exemplo en España = eixe mediterráneo, desde fronteira francesa ata Cartaxena…).

Problemas de vivenda: caras por alto prezo do solo e á especulación. Solución = políticas de urbanismo e planificación protección oficial e rehabilitación vivendas antigas.

Problemas de abastecemento e equipamento: consumo de auga e enerxía das cidades nos últimos anos investimentos e instalacións custosas de abastecemento necesidade de aforro. As cidades demandan tamén mellora de equipamentos recreativos, culturais, sanitarios, zonas verdes… fortes investimentos.

PROBLEMAS DAS CIDADES ESPAÑOLASPROBLEMAS DAS CIDADES ESPAÑOLAS

Problemas de tráfico: causados por desprazamentos residencia-traballo atascos e dificultades de aparcamento. Solución: vías de circunvalación e parkings (de pago, como non!), limitación do uso do automóvil (centros e cascos antigos) e potenciación do transporte público.

Problemas ambientais: 4 tipos de problemas:

Microclima urbano: temperaturas e precipitacións + altas que o seu entorno cidade = foco calorífico por tráfico, calefaccións, industria, materiais (reteñen máis calor) e altura de edificacións (limita ventilación reflicten radiación solar cara ó chan) illa de calor urbana (temperaturas + altas no centro das cidades pola noite que no seu entorno rural).

Contaminación atmosférica: por tráfico, calefaccións campá de po (campa urbana) que afecta á saúde, plantas e edificios.

Contaminación acústica: ruído por tráfico, obras, ocio (botellóns…)… transtornos (cefaleas, estrés, insomnio e xordeira).

Produción e eliminación de residuos: augas residuais e residuos sólidos urbanos entérranse ou queimánse en vertedoiros de lixo grave impacto ambiental. Solución: depuración de augas e reciclaxe.

Problemas de marxinación social e delincuencia: maior pob, hábitos urbanos (publicidade, estrés, amoreamento…) e desemprego marxinación social (racismo, exclusión, delincuencia, drogadicción, prostitución, alcoholismo). Solución: campañas de prevención e educación destinada a mozos/as principalmente.

SISTEMA URBANO ESPAÑOLSISTEMA URBANO ESPAÑOL• Cidades sistema = rede urbana,

que cumpre un destacado papel na organización do espazo. As cidades teñen unhas características (tamaño e función), a partir das cales exerce a súa influencia sobre unha área determinada + o – ampla, e ocupan unha posición xerárquica no sistema urbano.

1. TAMAÑO DAS CIDADES.- En España o maior tamaño

demográfico 7 áreas metropolitanas que superan medio millón de habitantes Madrid (a de + pob), Barcelona (con tamaño moito maior do que lle corresponde á 2 cidade dun sistema nacional), Valencia (a notable distancia das anteriores), Sevilla, Bilbao, Zaragoza e Málaga. Tras elas existe un elevado nº de cidades entre 300000 e 400000 (Vigo, A Coruña, Murcia, Valladolid, Alacant, As Palmas…) debido ao crecemento pola descentralización hacia elas de tarefas productivas nos últimos anos.

- A distribución espacial das cidades polo seu tamaño caracterízase por:a) Grandes cidades na periferia formando semianel: rodeando un espazo interior pouco urbanizado, agás Madrid, rodeado de pequenas cidades. O crecemento das áreas metropolitanas eixes territoriais urbanos:

Eixe setentrional: discontinuo e con dificultades de integración inclúe eixe atlántico (A Coruña e Vigo con proxeccións hacia interior) e eixe cantábrico = triángulo asturiano (Oviedo, Xixón, Avilés), Euskadi e Pamplona con ramificacións interiores (León, Burgos…).

Eixe mediterráneo: levante mediterráneo entre Xirona e Cartaxena + dinamismo.

Eixe andaluz: 2 ramificacións: Val do Guadalquivir (de costa a Xaén) e litoral (Almería-Huelva).

b) As grandes metrópoles concéntranse no NE: con 5 das 7 maiores áreas metropolitanas (+ de ½ millón hab) e deles os 4 maiores plos de actividade ec (Mad, Bar, Bil, Val) e Zaragoza (posición estratéxica).

2. FUNCIÓN DAS CIDADES ESPAÑOLAS.- Funcións = actividades socioeconómicas que realizan as cidades cara ao exterior

(non hacia o interior) clasificación das cidades en 3 tipos:

Cidades primarias: especialización en actividades do sector do primario (agrociudades andaluzas e murcianas, cidades mineras asturianas).

Cidades secundarias: especializadas na industria (asturianas, catalanas, vascas) ou na construción (case todas as cidades, principalmente turísticas).

Cidades terciarias: especilizadas en servizos, principal actividade urbana. Estes servizos poden ser comerciais, administrativos, culturais, turísticos… Destacan as grandes metrópoles nacionais.

3. ÁREA DE INFLUENCIA URBANA.- Polas súas funcións as cidades =

lugares centrais que abastecen de bens e servizos a unha área de influencia (hinterland). Está será maior canto máis diversas e especializadas sexan as funcións urbanas.

- Teoría clásica de distribución de lugares centrais foi enunciada polo xeógrafo aleman Christaller (1933) lugares centrais teñen unha área de influencia hexagonal unha vila tería como área de influencia 6 aldeas, unha cidade pequena 6 vilas e así sucesivamente ata chegar ás metrópolis nacionais territorio organizado coma unha malla hexagonal formada polos lugares de influencia de cada lugar central. Difícil aplicación na realidade, no obstante o caso español resulta aproximado

• Madrid = lugar central principal (Barcelona secundario) e influencia por toda España.

• Na periferia sitúanse os núcleos que lle seguen en influencia (Barcelona, Bilbao, Sevilla, Valencia…).

• A unha distancia intermedia sitúanse os núcleos de rango medio (Valladolid, Burgos, Murcia, Granada, Códoba..) e despois os núcleos de influencia menor.

4. XERARQUÍA URBANA ESPAÑOLA.- Tamaño, funcións e área de influencia organización xerárquica do sistema

de cidades categorías:a) Metrópoles: cidades na cima do sistema ou rede urbana (+ de 250.000 hab). Funcións especializadas e diversificadas (servizos e industria de alto rango e tecnoloxía) ampla área de influencia. Dentro das metrópoles diferenciamos varios grupos:

Metrópoles nacionais: áreas metropolitanas de Madrid e Barcelona (+ de 4 millóns de hab). Funcións moi especializadas (servizos alto rango e industrias punta e alta tecnoloxía). Influencia nacional, por todo o territorio español, europea e mundial.

Metrópoles rexionais: áreas metropolitanas de Valencia, Bilbao, Sevilla, Málaga e Zaragoza (entre ½ e 1,5 millóns de hab). Servizos de alto rango (administrativos e comerciais). Área de influencia rexional e relacións con metrópoles nacionais.

Metrópoles subrexionais: cidades entre ½ e ¼ millón hab Valladolid, A Coruña, Vigo, Murcia, Oviedo, Alacant… Funcións e servizos especializados (Universidades). Área influencia rexional e subrexional e relacións con metrópoles rexionais.

b) Cidades medias: capitais provinciais non incluidas nas metrópoles. Pob entre 50.000 e 250.000 hab. Funcións terciarias sobre todo, e menos especializadas (comerciais, administrativas, sanitarias, educativas…). Influencia subrexional e relacións con metrópoles e vilas.

c) Cidades peq (vilas): pob menor de 50.000 hab. Funcións moito menos especializadas (administrativas, comerciais, educativas). Área de influencia comarcal (nodos de transporte).

Unidade 9 poboamento urbano

Documents

Transcript of Unidade 9 poboamento urbano