UNIDADE DESENVOLVEMENTO PÁXINAS FINAIS O planeta Terra · 2011-04-13 · 1. O poboamento 73 2. O...

22

Técnicas de traballoProxeccións e escala 28

Ideas claras 29

Actividades finais 30

Técnicas de traballoElaboración e comentariode climogramas 48

Ideas claras 49


1. O universo 72. O planeta Terra 83. A rede e as coordenadas xeográficas 104. O relevo terrestre 125. A auga na Terra 146. O clima 167. Os medios naturais 228. Os continentes 26

1 O planeta Terra

6

2 O medio físicode España

32

3 A poboación

52

4 O poboamento

72

5 A actividadeeconómica

98

6 As actividadesdo sector primario

116

7 A industria

138

1. A situación xeográfica de España 332. O relevo e os solos 343. Augas continentais: ríos, lagos e lagoas 384. O clima e a vexetación 405. As paisaxes naturais 426. Os espazos protexidos 447. Os recursos naturais 46

Técnicas de traballoA pirámide de poboación 68

Ideas claras 69


1. A evolución da poboación 532. A distribución da poboación mundial 543. Os movementos naturais da poboación 564. Os movementos espaciais 605. A estrutura da poboación 616. A poboación en España 63

Técnicas de traballoAnálise dun plano urbano 92

Ideas claras 93


1. O poboamento 732. O poboamento rural 743. O poboamento urbano 774. Os problemas urbanos e as súas solucións 845. O poboamento en España 86

Técnicas de traballoComo se crea e se empregaun blog 112

Ideas claras 113


1. A economía 992. Os bens económicos

e a actividade económica 1003. Os sistemas económicos.

A economía de mercado 1024. Os axentes económicos 1045. O mundo do traballo 1066. A globalización da economía 110

Técnicas de traballoComentario dunhafotografía aérea 134

Ideas claras 135


Técnicas de traballoElaboración de gráficos 154

Ideas claras 155


1. O sector primario 1172. O espazo agrario 1183. A agricultura 1224. A gandaría 1265. A explotación forestal 1286. Transformacións no mundo rural 1297. A actividade pesqueira e a utilización do mar 1308. Consecuencias medioambientais 132

1. O sector secundario 1392. Factores de produción industrial 1403. Tipos de industrias 1454. Os espazos industriais 1485. Os cambios na produción industrial 1496. As grandes rexións industriais do mundo 1507. Consecuencias medioambientais 152

UNIDADE DE SENVOLVE MENTO PÁXINA S FINAI S

Avaliación de competencias 96-97

Proyecto1 22/3/11 12:25 Página 2

3

8 As actividadesdo sector terciario

158

9 A economíaen España

176

10 A organizaciónpolítica. O Estado

200

11 A diversidadede España

214

12 Europae a Unión Europea

240

13 Os conxuntosxeográficos

260

14 Un mundo global

276

Técnicas de traballoComentario de mapastemáticos 172

Ideas claras 173


Técnicas de traballoAnálise dunha zona turística 194

Ideas claras 195


1. O sector terciario 1592. O comercio 1603. O transporte 1644. O turismo 1685. Os medios de comunicación 1706. O impacto do sector terciario 171

1. Unha economía moderna 1772. O sector primario 1783. A industria 1834. O sector terciario 1865. Consecuencias medioambientais 193

Técnicas de traballoElaboración dun informe 210

Ideas claras 211


1. A organización política das sociedades 2012. Os estados democráticos 2033. A organización política de España 2054. A organización territorial de España 207

Técnicas de traballoAnálise dunha táboade datos 236

Ideas claras 237


1. Unidade e diversidade de España 2152. A diversidade xeográfica de España 2163. Os contrastes territoriais 2344. As políticas territoriais 235

Técnicas de traballoElaboración dun dossierde prensa 256

Ideas claras 257


1. Europa 2412. A Unión Europea 249

Técnicas de traballoElaboración dun esquema 272

Ideas claras 273


Técnicas de traballoDebate na aula 292

Ideas claras 293


1. Os grandes conxuntos xeográficos do mundo 2612. África 2623. América 2644. Asia 2665. Oceanía 270

1. As consecuencias da globalización 2772. O desigual desenvolvemento humano 2803. Os desprazamentos da poboación 2844. Os problemas medioambientais

e as súas solucións 287

15 Galicia

296

Ideas claras 319


1. O medio físico 2972. A poboación en Galicia 3033. O poboamento 3074. As actividades económicas 3095. A Comunidade Autónoma de Galicia 316

UNIDADE DE SENVOLVE MENTO PÁXINA S FINAI S



Índice analítico 324

Anexo cartográfico 328Anexos


44

Cada unidade está estruturada en cinco partes:

� Unha páxina de presentación.

� Varias páxinas de desenvolvemento.

� Unha sección de Técnicas de traballo.

� Un apartado de Ideas claras.

� Unha dobre páxina de Actividades finais.

Ao final de cada bloque temático engádese unha dobre páxina de Avaliación de competencias.

Presentación

A páxina inicial introducirate nos contidos da unidade.Observa atentamente a imaxe, reflexiona sobre a relaciónque ten cos temas que se van tratar e intenta responder aspreguntas iniciais.

1. Describe que representacada unha destas imaxes.

2. Recoñeces algunha daspaisaxes ? Indica a que zona deEspaña poderían corresponder.

3. O relevo de Españaé plano ou montañoso?

CUES

TIÓ

NS

A diversidade de España

Desenvolvemento

Nestas páxinas expóñense os contidos esenciais que tesque estudar.

A información das marxes servirache para ampliar ou com-pletar os teus coñecementos con conceptos importantes,feitos de interese, vocabulario específico, datos para lem-brar, textos…

Tamén se inclúen actividades para que apliques os teuscoñecementos a medida que os vas adquirindo.

As unidades conteñen cadros, mapas, táboas de datos,fotografías, debuxos e outros elementos gráficos que cheaxudarán a comprender e completar os contidos expostosno desenvolvemento.

4.2. Provincias e municipiosO Estado español divídese en provincias e municipios, entidades

territoriais de menor tamaño que as comunidades autónomas.

As provinciasSon entidades territoriais establecidas polo Estado que agrupan varios

municipios. O seu goberno e administración corren a cargo das deputaciónsprovinciais, formadas por deputados elixidos á súa vez polos concellos. Afunción principal da provincia é xestionar e coordinar servizos (transportes,fornecemento de auga, cultura, protección do medio natural…) comúns dosmunicipios que a forman. A provincia é tamén o territorio (chamado cir-cunscrición electoral) en que se elixen os representantes para o Congreso e oSenado.

No caso das comunidades autónomas uniprovinciais (constituídas porunha soa provincia), é o Goberno autonómico o que asume directamente asfuncións das deputacións provinciais. Nas Illas Baleares e nas Canarias, acoordinación dos municipios correspóndelles aos consellos insulares (Balea-res) e aos cabidos insulares (Canarias).

Os municipiosSon as entidades básicas da organización territorial en España. O

ámbito xeográfico de cada municipio, denominado termo municipal, é deextensión variable e está gobernado polo Concello. Esta institución intégranao alcalde e os concelleiros, elixidos por sufraxio universal cada catro anos(eleccións municipais). O Concello préstalles aos cidadáns diversos servizos:iluminación pública, recollida do lixo, limpeza das rúas, rede de sumidoiros,pavimentación, coidado dos parques e xardíns, bombeiros, policía local, asis-tencia social1, etcétera.

A organización política do Estado 209

As competencias asumidas polas comunidades autónomas poden ser dedous tipos:

� As establecidas no artigo 148 da Constitución, son adquiridasde forma inmediata por cada comunidade no momento de se consti-tuír. Exemplos son a regulación das obras públicas, a agricultura ou oturismo.

� As que o Estado outorga ou transfire (segundo o establecido no arti-go 149 da Constitución española). Entre estas competencias encón-transe a educación, a lexislación laboral, a seguridade dos cidadáns,etcétera.

O financiamento das comunidades autónomasA lexislación española establece dous réximes de financiamento das

comunidades autónomas:� Réxime foral. Está presente no País Vasco e a Comunidade Foral de

Navarra. Neste caso, a comunidade autónoma finánciase cos impostosrecadados a través das propias institucións no seu territorio. Desesimpostos, a comunidade aboa unha cantidade anual (ou cota) ao Esta-do en concepto de compensación polos servizos recibidos (por exem-plo, as estradas ou ferrocarrís do Estado que percorren a devanditacomunidade).

� Réxime común. É o que existe nas restantes comunidades. Os ingre-sos proceden dos impostos recadados na comunidade autónoma, dou-tros impostos cedidos polo Estado ou percibidos polas comunidadesautónomas co obxecto de financiar servizos como a educación e asanidade.

UNIDADE 10208

Os servizos de saúdeA Constitución española estable-ce, no seu artigo 43, o dereito áprotección da saúde e á atenciónsanitaria de todos os cidadáns. Co-mo sucede con outras competen-cias e funcións do Estado, a xes-tión e planificación dos servizos desaúde é competencia das diferen-tes comunidades autónomas.

Por ese motivo, nos hospitais ecentros de saúde de cada comu-nidade autónoma aparecen un-has siglas ou símbolos diferentes.

1. Quen xestiona e planifica osservizos de saúde en España?

2. Investiga e descubre o nomecompleto do servizo de saúde datúa comunidade autónoma.

Le e comenta

IMPOSTOS RECADADOS POLO ESTADONAS COMUNIDADES E CIDADES AUTÓNOMAS

Cataluña20,1 %

Comunidade de Madrid48,2 %

Ceuta e Melilla0,0 %

C. Valenciana6,4 %

Estremadura0,6 %

Galicia3,1 %

Illas Baleares1,5 %

Castela-A Mancha1,5 %

Castela e León2,2 %

Cantabria1,6 %

Canarias1,2 %

Aragón1,9 %

Andalucía6,5 %

A Rioxa0,4 %

R. de Murcia1,1 %

P. de Asturias1,4 %

País Vasco2,2 %

C. F. de Navarra0,0 %

FONTE: AXENCIA TRIBUTARIA, Informe anual de recadación tributaria 2009.

As comarcase outros entes territoriais

Actualmente, varias comunidadesautónomas e algunhas provinciasconstituíron comarcas, é dicir, di-visións administrativas que agru-pan municipios veciños. O seuobxectivo é establecer unidadesterritoriais menores que as provin-cias co obxectivo de mellorar aprestación de servizos (fornece-mento de auga, recollida do lixo,construción de camiños…) aos ci-dadáns dun mesmo ámbito xeo-gráfico.

Noutras ocasións, os propios mu-nicipios únense para xestionar ser-vizos comúns e crean mancomu-nidades.

Por outra banda, en Galicia e noPrincipado de Asturias existen pa-rroquias, que son entidades terri-toriais de menor tamaño que osmunicipios.

1asistencia social: axuda a persoas conescasos recursos económicos ou nece-sidades especiais por causa da idade,unha enfermidade, etcétera.

MUNICIPIOS E COMARCAS DE ZAMORA

OURENSELEÓN

VA

LLA

DO

LID

SALAMANCA

Fronteira internacionalLímite autonómicoLímite provincialLímite comarcalLímite municipal

SANABRIA

BENAVENTE

ALISTE

TIERRADE CAMPOS

BAJO DUEROSAYAGO

P O R T U G A L

30 km0

1 :1 373 000

N

FONTE: DEPUTACIÓN PROVINCIAL DE ZAMORA.

Actividades

Observa o gráfico e ordena noteu caderno, de maior a menor, ascomunidades autónomas segundoa porcentaxe de impostos que reca-da o Estado en cada unha delas.

Expón en que consiste a cota nascomunidades autónomas de réximeforal.

16

15Actividades

Di que son as provincias. E osmunicipios?17

A industria

3.1. A minaríaHai algunhas décadas, a minaría sufriu unha reconversión que tivo a súa

orixe en varias causas: o esgotamento dos recursos, a escasa rendibilidadedas explotacións en relación cos altos custos de extracción, o forte impactono medio natural e a baixa competitividade respecto da minaría doutros paí-ses. Esta reconversión tivo varias consecuencias:

� A desaparición de moitas empresas mineiras e o investimento de capi-tal estranxeiro nalgunhas das que sobreviviron.

� A introdución de innovacións tecnolóxicas, que obrigaron a pechar asexplotacións mineiras que non resultaban rendibles. Isto ocasionou unaumento do desemprego no sector.

� O retroceso da minaría metálica (ferro, cobre, etc.) respecto da nonmetálica (sepiolita, etc.) e á de rochas industriais (granito, lousa, etc.).

3.2. As fontes de enerxíaEnerxías non renovables

� Carbón. Destínase á produción de electricidade nas centrais térmicase ás industrias siderúrxica e cementeira. As principais rexións carbo-níferas están en Asturias e León. O esgotamento dos depósitos, a bai-xa calidade do carbón e as dificultades de extracción son as causas queexplican o descenso da produción do carbón.

� Petróleo. É a fonte de enerxía máis utilizada en España, pero procededo exterior: Federación de Rusia, México, Libia, Arabia Saudí, Nixeria,Irán e Iraq. As principais refinarías localízanse en Tarragona, Alxeci-ras, Huelva e Puertollano (Cidade Real).

� Gas natural. O seu consumo creceu pola demanda das centrais tér-micas, as industrias e o uso doméstico. Impórtase, sobre todo de Alxe-ria e, en menor medida, de Nixeria e Qatar.

� Enerxía nuclear. A súa principal aplicación é a xeración de electrici-dade nas centrais nucleares. Estas producen case o 20% da enerxíaeléctrica xerada en España.

3

A economía en España 183

2.5. A pescaÉ unha actividade económica importante en España. Diferéncianse dúas

grandes rexións pesqueiras:� Rexión atlántica. As especies máis destacadas son o atún, a pescada,

a sardiña, o bocarte, o peixe espada e o peixe sapo.� Rexión mediterránea. As súas especies principais son o bocarte, a

sardiña, o xurelo e a xarda.

A actividade pesqueira en España presenta os seguintes problemas:� O esgotamento dos caladoiros españois.� A limitación das capturas nos caladoiros exteriores. España réxese

pola política pesqueira común (PCP) da Unión Europea, que determinao volume máximo admisible de capturas pesqueiras.

� A antigüidade da frota pesqueira.Estes problemas fixeron necesaria unha reconversión (reforma) da acti-

vidade pesqueira. Entre as medidas adoptadas destacan:� A modernización da frota, coa renovación dos barcos e a redución

do número de embarcacións.� A creación de empresas pesqueiras mixtas con outros países (Arxen-

tina, Senegal, Marrocos…).� As axudas ás zonas máis afectadas pola reconversión pesqueira.� O desenvolvemento da acuicultura.

UNIDADE 9182

O anisakisO anisakis é un parasito que se

pode atopar no peixe e provocar al-teracións dixestivas e reaccións alér-xicas, ás veces graves. Para evitar-mos estes problemas, cómpre seguirestas indicacións:

Se se come o peixe cru ou casecru, debemos que conxelalo previa-mente a unha temperatura de -20 °Cou inferior durante 24 horas comomínimo.

Igualmente, antes de os consumir,deberemos conxelar tamén os bocar-tes en vinagre e os peixes en escabe-che, o peixe marinado, os peixes crusen salmoira, como os arenques, e ospeixes afumados en frío, como o sal-món.

www.aesan.msc.es/aesa (Adaptación)

QUE FACER PERANTE…

Actividades

Procura información sobre a acui-cultura española. Elabora un informeen que indiques en que comunida-des autónomas ten máis importan-cia esta actividade, que especies secrían, etcétera.

4

FONTE: MINISTERIO DE FOMENTO, 2009 (Adaptación).

Sta. Cruzde Tenerife Las Palmas

de Gran Canaria

OCÉANOATLÁNTICO

Mar Mediterráneo

OC É ANO A T L ÁN T I CO

FRANCIA

PORTUGAL

ANDORRA

A Coruña

Vigo

Marín ería de Pontevedra

Pasaia

Barcelona

Tarragona

Castelló de la Plana

Valencia

Alacant

Huelva

CádizMálaga

Palmade Mallorca1

SantanderAvilés Xixón

Cartaxena

Alxeciras

Ferrol--San Cibrao

Ceuta

Almería2

Menos de 1 000 toneladas

Entre 1 000 e 5 000 toneladas



Máis de 15 000 toneladas1 Inclúe datos de todos os portos das Illas Baleares.2 Inclúe datos dos portos de Almería-Motril.

PESCA DESEMBARCADA NOS PORTOS ESPAÑOIS

200 km0

1 :11 117 000

N

meridiano

deGreenw

ich

A enerxía en España

A enerxía en España presenta estascaracterísticas:

� O consumo é crecente por morda enorme demanda da industria,o transporte e os fogares.

� Cómpre importar enerxía, xa queen España non se produce en canti-dade abonda.

1. Que características presenta aenerxía no noso país?

2. Observa os gráficos sobre a pro-dución e o consumo de enerxía enEspaña. Que enerxía é a que máisse produce? Cal é a que máis seconsome?

PRODUCIÓN

Carbón

Petróleo

Gas natural

EnerxíahidroeléctricaEnerxía nuclear

Outras

28,8 %

10,7 %

1,3 %

9,7 %

47,8 %24,4 %

6,1 %

50 %

14,2 %

6,5 %

0,1 %

0,4 %

CONSUMO

FONTE: MINISTERIO DE INDUSTRIA, TURISMOE COMERCIO, La energía en España, 2009(Adaptación).

As rochas industriais extráense en canteiras.

Le e comenta


5

Cando temos que expresar datos numéricos, resulta máisfácil comprendelos se se representan nun gráfico.

Características dos gráficos� Os gráficos deben debuxarse de forma clara para que

sexan fáciles de interpretar. Non é conveniente incluírmoitos datos, pois o gráfico resultaría confuso.

� Teñen que estar encabezados por un título que indi-que claramente o fenómeno que se representa.

� É preciso citar a fonte de onde se tomaron os datosempregados para elaborar o gráfico.

Tipos de gráficosOs gráficos máis utilizados son os seguintes:

� Gráfico lineal. É o máis axeitado para representar aevolución no tempo de un ou varios datos concretos.Para a súa elaboración, séguense estes pasos:

� Debúxase un eixe de coordenadas. No eixe hori-zontal indícanse os períodos de tempo (anos,meses…) en intervalos iguais, e no eixe vertical, osvalores en cifras absolutas ou en porcentaxes.

� Sinálase cun punto a intersección de cada valor coperíodo de tempo correspondente.

� Únense todos os puntos cunha liña.

FONTE: BP, Statistical Review of World Energy, 2009.

� Gráfico de barras. É útil para representar datos des-continuos. Todas as barras teñen que ter a mesmaanchura e poden dispoñerse en vertical ou en hori-zontal. Realízase do seguinte modo:

� Debúxase un eixe de coordenadas; nun dos eixessitúanse os datos numéricos a intervalos proporcio-nais. No outro colócase o nome dos elementosrepresentados (países, anos…), deixando un espazoentre eles.

� Debúxanse as barras, dende o elemento represen-tado ata o valor numérico que lle corresponde.

FONTE: BP, Statistical Review of World Energy, 2009.

� Gráfico de sectores. Emprégase para representardatos que forman parte dun conxunto; para isto utilí-zanse sectores en forma de cuña que parten do cen-tro dunha circunferencia. O tamaño de cada sector éproporcional ao valor cuantitativo dos datos.

Para a elaboración do gráfico, séguense estes pasos:

� Transfórmanseosdatos engraosmediante a seguintefórmula:

� Trázase unha circunferencia e sinálase un raio.

� O primeiro dato, transformado en graos, trasládaseá circunferencia utilizando un transportador deángulos, a partir do primeiro raio trazado; o arcoformado péchase con outro raio.

� Repítese a operación cos datos que aparezan acontinuación, empregando como raio de partida oúltimo que se trazou.

FONTE: El estado del mundo 2010, Akal.

dato específico � 360ºtotal de datos

Elaboración de gráficos A industria

A industriaUNIDADE 7 155154

O sector secundario

� Está integrado por dúas actividades económicas: a construción e a industria.

� No proceso industrial empréganse máquinas movidas por unha fonte de ener-xía, existe un espazo concreto (fábrica) e imponse a división do traballo.

� Xeralmente identifícase país industrializado con país desenvolvido.

Factores de produción industrial

� Materias primas: de orixe animal, vexetal, mineral e artificial.

� Fontes de enerxía: recursos naturais procedentes de combustibles fósiles. Oconsumo de enerxía serve paramedir o desenvolvemento dun país. Enerxíasnon renovables: carbón, petróleo, gas natural e enerxía nuclear; enerxíasrenovables ou alternativas: hidroeléctrica, solar, eólica, etcétera.

� Os recursos humanos son un elemento fundamental no proceso industrial.

� O capital proporciónano empresas privadas, estatais ou mixtas. As empresasúnense (concentración vertical e horizontal).

Tipos de industrias

� Industrias pesadas: requiren elevados investimentos, son moi contaminantese ocupan grandes espazos. Tipos: industrias metalúrxica e química pesada.

� Industrias de bens de equipo.

� Industrias lixeiras ou de bens de uso e consumo: consomen menos cantidadede materias primas e fontes de enerxía e son menos contaminantes. Tipos:industria alimentaria, automobilística, química lixeira, etcétera.

Os espazos industriais

� Creación de espazos industriais: dispersos e agrupados.

Os cambios na produción industrial

� Cambios nos procesos de produción industrial, constantes innovacións enovos materiais.

As grandes rexións industriais do mundo

� A actividade industrial concéntrase nos países cun maior desenvolvementoeconómico.

Consecuencias medioambientais

� Efectos negativos da industrialización: residuos, contaminación…

� Medidas correctoras: conciencia ecolóxica e políticas ambientais.

Elabora un esquema cos principais contidos da unidade.

1 000

1 250

1 500

1 750

2 000

2 250

2 500

2 750

3 000

1970

Billóns m3

Anos1975 1980 1985 1990 1995 2000

1 026,3

1 939,0

1 448,4

1 658,4

1 971,2

2 126,1

3 018,7

2005 2008

2 769,8

2 442,8

CONSUMO MUNDIAL DE GAS NATURAL

Miles de millóns de barrís

OrienteMedio

Iberoamérica África Américado Norte

Asia ePacífico

Eurasia0

255075

100125150

700725750

754,1

123,9 125,6

70,9

42,0

142,2

RESERVAS MUNDIAIS DE PETRÓLEO

PRODUCIÓN MUNDIAL DE BAUXITA

Restodo mundo30,2 %

Australia30,5 %

Brasil10,4 %

China10,3 %

India9,4 %

Guinea9,2 %

As actividades do sector primario 137

Define os seguintes termos:

� Sector primario.

� Espazo agrario.

� Policultivo.

� Agricultura de mercado.

� Gandaría estabulada.

Se pensases dedicarte á agricultura, cal destas zonaselixirías, tendo en conta as súas características físicas?Por que?

Copia no teu caderno e une con frechas:

Que entendes por deforestación?

Observa o mapa e responde:

a) En que zonas do mundo se desenvolve a agriculturade rozas? E a de plantación? Que teñen en comúnestas zonas dende o punto de vista físico?

b) Que produtos se cultivan en cada unha destas paisa-xes agrícolas?

c) En cal destas áreas se destina a produción ao auto-consumo? E á comercialización?

d) Onde se desenvolve a agricultura extensiva de «paí-ses novos»? Que características ten?

e) Coa axuda dun atlas, cita dous países nos que sepractique a agricultura intensiva monzónica.

f) Consulta un atlas e explica que tipo de agriculturapredomina en Italia.

4

5

3

2

1

UNIDADE 6136

Indica no teu caderno se estes produtos procedenda agricultura, da gandaría, da pesca ou da explotaciónforestal:

a) Unha ducia de ovos.

b) Un taboleiro de madeira.

c) Tres leitugas.

d) 1 kg de bocartes.

Observa o gráfico e responde as preguntas:

FONTE: FAO, 2010.

a) Que países son os maiores produtores mundiais dearroz? Onde se localizan?

b) Que tipo de agricultura se practica nos arrozais destecontinente? Cales son as súas características?

Observa estas fotografías e responde:

a) Que animais aparecen en cada imaxe?

b) Onde se atopa o gando en cada caso?

c) Como se alimentan?

d) Cal das dúas fotografías corresponde á gandaría esta-bulada? E á gandaría non estabulada?

Comenta a fotografía desta paisaxe agraria. Sigue aspautas marcadas no apartado Técnicas de traballo.

Indica se as seguintes afirmacións son verdadeirasou falsas e corrixe estas últimas no teu caderno:

� O aumento da poboación reduce a demanda de ali-mentos.

� A acuicultura consiste na reprodución de especiesacuáticas en granxas mariñas ou piscifactorías.

� A silvicultura é o cultivo dos bosques ou montes paraobter produtos, garantindo, ao mesmo tempo, a súarexeneración e conservación.

Enumera dúas transformacións que se producisenno mundo rural nos últimos anos.11

10

9

8

7

6

Característicasfísicas

Zona A Zona B Zona C

Temperaturamedia anual

20 °C-25 °C 10 °C-15 °C 35 °C-40 °C

Xeadas Non En inverno Non

Insolación 2800 h/ano 1600 h/ano 3000 h/ano

Totalprecipitacións

1000 mmanuais

800 mmanuais

300 mmanuais

Altitude 150 m 1000 m 180 m

Relevo Chaira Montaña Val

SoloRico ennutrientes

Pobre ennutrientes

Pobre ennutrientes

Pesca de baixura

Pesca de altura

Barcos grandes

Alta mar

Barcos pequenos

Proximidade á costa

mer

idia

node

Gree

nwich

5 000 km0

1 :235 527 000

N

círculo polar ártico

círculo polar antártico

O C É A N O

O C É A N O

Í N D I C O

O C É A N O

P A C Í F I C O

O C É A N O

P A C Í F I C O

A T L Á N T I C O

O C É A N O G L A C I A L Á R T I C O

trópico de Cáncer

ecuador

trópico de Capricornio

O C É A N O G L A C I A L A N T Á R T I C O

A AGRICULTURA NO MUNDO

Agricultura de rozas

Agricultura intensiva da Asia monzónica

Agricultura mediterránea de secaño

Agricultura mediterránea de regadío

Agricultura de plantación

Agricultura extensiva de «países novos»

Agricultura avanzada europea

Países

Millóns de toneladas

BangladeshChina India Indonesia Vietnam

193,3

148,2

60,246,9

38,7

0

40

80

120

160

200

PRINCIPAIS PRODUTORES DE ARROZ

297

España forma parte da Unión Europea. Observa este mapa e indica a que país se refire cada frase.

a) Foi un dos países que firmou o Tratado de Roma e limita con España.

b) Incorporouse á UE en 2004 e limita con Alemaña, República Checa e Eslovaquia.

c) Este país integrouse na UE cinco anos antes que España.

d) Son dous países insulares que ingresaron na CEE (actual UE) en 1973.

Unha das preocupacións da Unión Europea é a conservación do medio ambiente; para isto adoptáronsemedidas como as que se citan no texto. Leo e contesta as preguntas:

Nova luz para o cambio climáticoA Unión Europea evitou que se emitan á atmosfera 32 millóns de toneladas de CO2 cun xesto tan sinxelo como

premer o interruptor da luz. Dende setembro do ano 2009, as antigas lámpadas incandescentes substituíronsepor outras mellores, que duran máis e consomen moita menos enerxía. Con estas medidas, para o ano 2020espérase aforrar o equivalente ao consumo eléctrico anual de Bélxica. Será coma se 23 millóns de fogares goza-sen de electricidade sen consumir enerxía. Esta norma é un exemplo das medidas tomadas na UE contra o cam-bio climático.

http://ec.europa.eu/ (Adaptación)

a) Busca información e explica en que consiste o cambio climático e como contribúen a el as emisiónsexcesivas de CO2 á atmosfera.

b) Segundo o texto, que medida adoptou a UE para loitar contra o cambio climático?

c) O 86% dos europeos considera que todas as persoas poden realizar accións individuais para protexer omedio ambiente. Estás de acordo con eles? Por que?

d) Realizade un debate na clase sobre este tema: que problemamedioambiental é o máis grave en España?

4

3

Avaliación

decom

petencias

UNIDADES 1014

296296

Observa a imaxe e explica se corresponde a un sistema político democrático ou ditatorial. Por que?

Le o texto, realiza a actividade e responde as preguntas:

Constitución española de 1978Artigo 66

1. As Cortes Xerais […] están formadas polo Congreso dos Deputados e o Senado.

2. As Cortes Xerais exercen a potestade lexislativa do Estado […].

Artigo 68

1. O Congreso componse de […] deputados, elixidos por sufraxio universal […].

Artigo 69

2. […] elixirase [os] senadores por sufraxio universal […].

Artigo 98

1. O Goberno componse do presidente, dos vicepresidentes, no seu caso, dos ministros e dos demais membrosque estableza a lei […].

2. O presidente dirixe a acción do Goberno e coordina as funcións dos demais membros deste […].

Artigo 117

1. A xustiza […] é administrada […] por xuíces e maxistrados […] independentes […].

a) Copia e completa este esquema:

b) Existe en España separación de poderes? Por que?

c) En que consiste o sufraxio universal?

d) O réxime político español é ditatorial ou democrático? Por que?

2

1

Avaliación

decompetencias BLOQUE III

OS PODERES NO ESTADO ESPAÑOL

Poder xudicial

Exérceo

Poder executivo

Exérceo

Poder lexislativo

Exérceno

Persoas exercendo o seu dereito a votar.

DublínLondres

EstocolmoHelsinki

Tallin

Riga

Vilna

Varsovia

Copenhague

ÁmsterdamBruxelas

Berlín(RDA)

Luxemburgo

París

LisboaMadrid

Roma

La Valeta

Praga

VienaBudapest

LjubljanaBucarest

Sofía

Atenas

Ankara

Nicosia

Zagreb

Skopje

Bratislava

SUECIAFINLANDIA

ESTONIA

LETONIA

LITUANIADINAMARCA

REINOUNIDO

IRLANDA

FRANCIA

PORTUGALESPAÑA

POLONIA

ROMANÍAHUNGRÍA

BULGARIA

GRECIA

CHIPRE

ITALIA

BÉLXICA

PAÍSES BAIXOS

ALEMAÑA

REP. CHECA

MALTA

CROACIAMACEDONIA

ESLOVENIA

TURQUÍA

ESLOVAQUIALUXEMBURGO

AUSTRIA

Ceuta Melilla

I. Baleares

Córsega

SardeñaSicilia

Creta

I. Canarias

Mar

Mediterráneo

EVOLUCIÓN DA UNIÓN EUROPEA

N

1 000 km0

1 :48 963 000

Mar Negro

O C É A N O

A T L Á N T I C O

Mardel

Norte

Tratado de Roma (1957)

Incorporación en 1973

Incorporación en 1981

Incorporacion en 1986(Europa dos Doce)

Reunificación de Alemaña(1990)

Incorporación en 1995(Europa dos Quince)

Incorporación en 2004(Europa dos Vinte e cinco)

Incorporación en 2007(Europa dos Vinte e sete)

Países candidatos

Fronteiras actuais

círculo polar ártico

mer

idia

node

Gree

nwich

FONTE: http://europa.eu/abc/european_countries (Adaptación)

Técnicas de traballo

Incluíuse esta sección en cada unidade para perfeccionar a túa capa-cidade de observación, comprensión e análise a través dun procede-mento determinado.

Ideas claras

A finalidade deste apartado é sintetizar os contidos esenciais da uni-dade, o que che axudará a asimilar os conceptos máis importantes.

Actividades finais

As cuestións propostas nesta dobre páxina serven para aplicar oscoñecementos que adquiriches e detectar algúns contidos que quizaisdebas repasar.

Avaliación de competencias

A finalidade destas probas é comprobar se adquiriches as compe-tencias básicas correspondentes a cada bloque de unidades.


UNIDADE DESENVOLVEMENTO PÁXINAS FINAIS O planeta Terra · 2011-04-13 · 1. O poboamento 73 2. O...

Documents

Transcript of UNIDADE DESENVOLVEMENTO PÁXINAS FINAIS O planeta Terra · 2011-04-13 · 1. O poboamento 73 2. O...