SEXU-EZAUGARRIAK

Gizonen eta emakumeen ezaugarri fisikoak dira.

daude

Lehen mailako Bigarren mailako

sexu-ezaugarriak. sexu-ezaugarriak.

dira

dira

ugalketarekin lotura ez duten ezaugarri

Ugaltze organoak. fisikoak.

Emakumeak

Gizonak

-Ilea gorputzean - Titiak zabalak

-Gihar handiagoak - Aldaka

-Bizarra - Ahots altua

-Ahots baxua

PUBERTAROA

Adin jakin batetik aurrera sexu-hormonak eta sexu-

organoak

garatzen dira, eta sexu-hormonak bigarren mailako sexu-

ezaugarri guztiak sortzen dituzte. Adin horri pubertaro

deritzo.

Nesken eta mutilen gorputzak ez dira aldi berean aldatzen;

neskak hamaika urtetik aurrera eta, mutilak hamairu urtetik

aurrera.

EMAKUMEEN UGALTZE APARATUA

Emakumeen ugaltze-aparatua hainbat organoz osatuta dago,

sexu-organoek hauek dira:

OBULATEGIA: Gameto emeak eta sexu-hormonak bertan sortzen dira.

Falopioren tronpa: Obulategiak eta umetokia lotzen dituzte.

Umetokia: Organo huts malgu bat da,eta bertan haurra garatzen da.

Bagina: Umetokia eta kanpoaldea lotzen dituen kanala da.

Alua: Ugaltze aparatuaren kanpoko zatia da.Bi larruazal-tolestutak ostuta

dago. Ezpain deritze eta bajinako zuloa babesten du.

BARRABILAK:Espermatozoideak eta sexu-hormonak sortzen dira.

HODI DEFERENTEAK:Gernubideraino eramaten dituzte espermatozoideak.

GERNUIDEA:Espermatozoideak kanpoaldera eramaten ditu.

GURUINAK:Semen-besikulak eta prostata dira.Espermatozoideak elikatzen

eta garraiatzen dituen likidoa sortzen dute.

ESKROTOA:Barrabilak babesten dituen ehun-poltsa da.

ZAKILA:Gernubideak hor amaitzen da.

GIZONEN UGALTZE-APARATUA

Sexu-zelula emea

Emakumeen sexu zelula obuluak dira.Gameto eme ere esaten zaio esfera

formako zelula handiak dira.

Pubertaroan obuluak heltzen hasten dira.28 egunean obulotegi bateko obulu

bat heltzen da.

Obulua obulutegitik atera falopioren tronpa zeharkatu umetokira iristen da

eta kanpoko aldera ateratzen da,odoljairo batekin batera. odoljairo horri

menstruazioa edo hilekoa deitzen da.

Emakumeak 50 urte dutenean ez zaizkie obuluak heltzen eta ez dute

hilekoa, horri menopausia deritzo.

Sexu-zelula arra

Sexu zelula arra espermatozoideak dira.Gameto ar ere esaten zaie.Obuluak

baino txikiagoak dira,itsas mugikor txiki bat dute mugitzeko.espermatozoideak

etengabe sortzen dira barrabiletan.Epermatozoideak barrabiletatik

atera, hodi deferenteak eta gernu bidea zehar ibiltzen dira kanpo aldera atera

baino lehen.Hodi deferentean zehar dabiltzanean semen besikulek eta prostata

sortutako substantzia batekin nahsten dute,substantzia horri semena derizo.

Ernalketa

Obulu bat espermatozoideekin elkartzen denean, gertatzen da.

Obulua heltzen denean Falopioren trompetatik igarotzen da espermatozoide

batekin elkartu arte.

Hori gertatzeko gizonen semena(semena espermatozoideak garraitzen dituzte)

emakumeen baginara iritsi bh. Gero, espermatozoideak Falopioren trompetatik

igeri joaten dira.

Espermatozoideak obuluarekin elkartzean zigoto deitzen den zelula bat sortzen

dute.Ondoren, zelulan beste bi zelula, beste zortzi zelula hurrenez hurren, bola

txiki bat sortu arte. Bola horri enbrioi deritzo.

Embrioia Falopioren trompak zeharkatu eta egun batzuen barru enbrioia

umetokira iritsiko da. Han enbrioia handitzen joango da.

ENBRIOIAREN

GARAPENAEnbrioia umetokiko paretan itsatsita geratzen da eta zelula kopurua ugaritu egiten da.

Umetokian likido amniotikoa, plazenta eta zilbor-hestea daude.

Likido amniotikoa: Poltsa batean dagoen eta enbrioia babesten duen likido bat da.

Plazenta: Enbrioiak plazenta organoaren bidez mantenugaiak eta O2 jasotzen ditu

amarengandik.

Zilbor-hestea: Enbrioia lotzen du plazentara eta mantenugaiak eta O2 eramaten ditu.

Enbrioia hazi eta aldatu egiten da.

FETUAREN GARAPENAHirugarren hilabetean,enbrioiaren organo guztiak osatuta daude.Hortik aurrera

enbrioiari fetua esaten zaio.Fetua hazi eta heldu egiten da etengabe bederatzi

hilabete arte edo gutxiago.Bederatzi hilabete dituenean fetua guztiz osatuta

dago.Jaiotzen denean 50 zentimetro 3,300 kiloko pisua.

HAURDUNALDIAErnalketa gertatzen denetik haurtxoa jaio arte bederatzi hilabete inguru

irauten du.

Hardunaldia,amaren gorputzak hainbat aldaketa izaten du.Horrez gain,

sabela hazi egiten zaio pixkanaka eta gizendu egiten da.Titiak ere handitu

egiten zaizkio emakumeari.

Harduanaldian, emakumeak zaindu egin behar du bere burua;besteak

beste, ezin du edozein gauza jan,eta ezin ditu alkohol eta tabakoa

kontsumitu ,enbrioira iritsi eta kalte egin baitiezaiokete.

Maitasuna eman bear diote emakumeari eta ondo zaindu,etapa gogorra

baita.

ERDITZEAHaurtxoa amaren baginatik kanpora ateratzeari esaten zaio erditzea.

Erditu aurretik urak botatzen dira.

Erditzearen lehen fasea dilatazio-fasea deritzo.Fase horretan

pixkanaka-pixkanaka irekitzen da,ama haurtxoaz erditu ahal izateko.

Hurrengo fasean,egozte-fasea da.Haurtxoa baginatik kanpora

ateratzen da.

Jaio ondoren,zilbor-hestea mozten da eta amaieran plazenta

kanporatzen da.

EdoskitzeaUmea, lehendabiziko hilabetetan bakarrik amak titietan daukan esnea edaten

dute denbora horri edoskitzaro deitzen zaio.

Umea, amaren bularreko esnea edaten ari denean esnea sortzen da amaren

titietan. Amaren titietan dagoen esnea ume txikientzat oso osasungarria

da, ume txikiari babesten dio eta umea behar dituen elikagaiak eta defentsak

ditu.

Hilabete batzuk pasa eta gero, amaren esnearen ordez ere esne artifiziala

hartu al dute(esne artifiziala behi-esne eraldatua da.)

Egileak:Iker B., Ander, June, Irati eta Pablo.