GIZA- UGALKETA

Egileak:Ainara,Nerea,Lander,Eneko eta

Julen.

AURKIBIDEA:Sexu-ezaugarriak-Zer dira sexu ezaugarriak?

-Pubertaroa

-Emakumeen ugaltze aparatua

-Gizonen ugaltze aparatua

Sexu zelulak eta ernalketa-Sexu zelula emeak

-Sexu zelula arrak

-Ernalketa

Aurdunaldia eta erditzea-Enbrioiaren garapena

-Fetuaren garapena

-Haurdunaldia

-Erditzea

-Edoskitzea

SEXU-EZAUGARRIAK

Zer dira sexu-ezaugarriak?Sexu-ezaugarriak gizonen eta emakumeen arteko

desberdintasun fisikoak dira.Bi motatako sexu-ezaugarriak

daude:

Lehen mailako sexu-ezaugarriak ugaltze organoak dira.

Bigarren mailako sexu-ezaugarriak ezaugarri fisikoak dira.

Ezaugarri horiek emakumeak eta gizonak bereizten

dituzte:

Gizonak: ahots baxua, bizarra,emakumeak baino gihar

handiagoak eta ile asko gorputzean.

Emakumeak: titiak,ahots altua,aldaka zabala,eta ile gutxi

gorputzean.

PUBERTAROA

Pertsonek adin batetik aurrera hasten dira garatzen. Pubertaroan

ugaltze aparatua garatzen da.Hipofisia sortutako hormonak

batzuk jariatzen dituzte.Hormonak sexu-organoetara

iristean, hauek garatzen dituzte eta sexu-hormonak sorrarazten

dizkiete.

Etapa horretan neskei eta mutilei ilea ateratzen zaie pubisean eta

galtzarbeetan.

Nesken eta mutilen gorputza ez dira adin berean aldatzen.Neskak

11 urtetik aurrera hasten dira aldatzen eta mutilak 13 urtetik

aurrera.

Emakumeen ugaltze aparatua

hainbat organoz osatuta

dago.Sexu organoak dira eta 5

atal bereizten dira:

OBULUTEGIA:Obulu deritzo gameto

emeak organo horietan sortzen

dira.Sexu hormonak ere sortzen

dira.

FALOPIOREN TRONPAK:

Obulutegia eta umetokia lotzen

dituzte.

UMETOKIA:Organo huts malgu bat

da eta haurra bertan garatzen da

haurdunaldian.

BAGINA:Umetokia eta kanpoaldea

lotzen dituen kanala da.

ALUA:Ugaltze aparatuaren kanpoko

zatia da.Bi larruazal tolesturaz

osatuta dago.Tolestura horiei

ezpain deritze eta baginako zuloa

babesten dute.Gernubideaten

zuloa ere aluan dago,eta hortik

kanporatzen da gernua

EMAKUMEEN UGALTZE APARATUA

GIZONEN UGALTZE APARATUA

Sexu organo hauek osatzen dute:

-BARRABILAK:Espermatozoide

deritzen gameto arrak organo

horietan sartzen dira.Sexu

hormonak bertan sartzen dira.

-HODI DEFERENTEAK:Gernubide-

raino eramaten dituzte espermato-

zoideak.

-GERNUBIDEA:Espermatozoideak

kanpoaldera eramaten ditu.

-GURUINAK:Semen- besikulak eta

prostata dira.Espermatozoideak eli-

katzen eta garraiatzen dituen likidoa

sortzen dute.

-ESKROTOA:Barrabilak babesten di-

tuen ehun-poltsa da.

-ZAKILA:Gernubidea hor amaitzen

da.Gernubidean zehar

kanporatzen

dira espermatozoideak.

SEXU- ZELULAK ETA

ERNALKETA

SEXU ZELULA EMEAK

Ugalketa hainbat fase ditu,eta ernalketa garrantzi handiko fasea

da.Sexu-zelulek hartzen dute parte fase horretan:sexu-zelula

emeak eta sexu-zelula arrek.

Emakumeen sexu zelulak obuluak dira. Gameto eme ere

esaten zaie.

Pubertaroan, obuluak heltzen hasten dira. Obulua obulutegitik

atera, Falopioren tronpa zeharkatu, umetokira iritsi eta

kanpoaldera ateratzen da, odoljario txiki batekin batera.

Odoljario horri menstruazio edo hileko esaten zaio.

Emakumeek 50 urte dituztenean gutxi gora behera obuluak ez

zaizkie heltzen eta menstruaziorik ez dira izaten. Hori

menopausia deritzo.

SEXU-ZELULA ARRAK

Gizonen sexu-zelulak espermatozoideak dira.Gameto ar ere

esaten zaie.Obuluak baino txikiagoak

dira.Espermatozoideak barrabiletan sortzen

dira,pubertarotik aurrera.Espermatozoideak barrabiletatik

ateratzen dira.Hodi deferentetan dabiltzanean,semen

besikulek eta prostatak sortutako substantzia batzuekin

nahasten dira. Likido bat sortzen da nahaste

horretatik:semena.Semenak espermatozoideak garraiatzen

eta elikatzen ditu.

ERNALKETA

Ernalketa esaten zaio obulu bat eta espermatozoide bat

elkartzeari.Obulu bat heltzen denean,obulutegitik

Falopioren tronpara igarotzen da.Tronpan zehar dabilela

espermatozoide bat aurkitzen badu ,ernalketa gerta

daiteke.

Ernalketa gertatzeko,gizonaren semenak emakumearen

baginara iritsi behar du.Baginatik,espermatozoideak igeri

joaten dira,Falopioren tronparaino.

HAURDUNALDIAEMBRIOIAREN GARAPENA

Likido

amniotikoa

Zilbor-hestea

Enbrioia

Enbrioia likidoz betetako poltsa batean

egoten da.

Likidoak likido amniotikoa izena du eta

enbrioia babesten du.

Plazentaren bidez mantenugaiak eta

oxigenoa jasotzen du amarengandik

embrioiak.

Zilbor-hestearen bidez ama eta enbrioia

harremanetan daude.

Enbrioia haztean organoak garatzen

zaizkio.

Enbrioiak 3 hilabete dituenean fetu

esaten zaio, organo guztiak osatuta

dituelako.

Bederatzi hilabete dituenan osatuta

dago jaiotzeko prest. Fetuak 50 cm

eta 3.300 gr izan ditzake.

HAURDUNALDIA

FETUAREN GARAPENA

Haurdunaldia ernalketatik umetxoa jaio arteko tartea da,

bederatzi hilabete irauten ditu.

Amaren gorputzak aldaketak izaten ditu haurdunaldian.

Haurdun dagoen emakumea zaindu behar da umeari kalterik ez egiteko.

ERDITZEAHaurtxoak amaren baginatik ateratzeari esaten zaio erditzea.

Erditu aurretik,likido amniotikoa duen poltsa apurtzen da.Likido hori urak

botatzea esaten zaio.

Erditzearen lehen fasea luzeena,dilatazio-fasea deritzo.Umetokiaren irteera pi-

xkanaka-pixkanaka irekitzen da,ama haurtxoa erditu izateko.Umetokiko ez-bor-

ondatezko giharrak uzkurtu eta aldian behin,haurtxoak kanporatzeko.

Hurrengo fasean,egozte-fasean.Amak indar handiz bultzatzen du sabelaldeko

giharrak,haurtxoari jaiotzeari laguntzeko.

Haurtxoa jaio eta zilbor-hestea mozten da.Haurtxoari

orbain bat geratzen zaio:

zilborra.

Erditzearen amaiaren,plazenta botatzen da.Fase ho-

rri plazenta kanporatzeari esaten zaio.

EDOSKITZEA

Lehendabiziko hilabetean, haurtxoek esnea soilik edaten dute. Aldi horri

edoskitzaro esaten zaio.

• Erditu ondoren, haurtxoak bularra hartzen du. Bitartean sortzen da esnea

bularrean.

• Amak sortutako esnea oso osasungarria da. Haurtxoak behar dituen

elikagai guztiak dituelako eta gaixotasun askoren kontrako defentsak

dituelako.

• Haurtxoek esne artifiziala, behi-esne eraldatua, har dezakete.