Ugalketa eta bizi funtzioak

Zer da?- Edozein espezietako banakoek beren antzeko beste banako batzuk sortzen dituzten funtzioa da.

Bi mota daude : Asexuala eta sexuala.

Ugalketa asexuala.

• Oso arrunta da.• Bi moduz egin daiteke:• 1.Zatiketaz• 2.Gemazioz

Animalia gehienak sexu bidezko prozesuen bidez ugaltzen dira.

Animalien sexu bidezko ugalketa sexu desberdineko bi banako behar dira: arra eta emea.

Banakoen sexua

Bi mota daude:

• Sexubakarrak ~> Banakako bakoitzak gonada mota bakarra du eta sexu bereziak dituzte: arrak eta emeak.

• Hemafroditak~> Banakako bakoitzak bi gonada mota ditu:

maskulino eta femenino.

Ernalketa.• Ernalketa deritzo obulu bat eta espermatozoide bat elkartu eta

bakoitzaren nukleoetatik bat egiteari; ernalketaren ondorioz, obulozelula edo zigotoa eratzen da.

Bi ernalketa mota daude:

-Kanpo ernalketa ~> Uretako animalia gehienak ernaltzen dira horrela, eta lehorreko gutxi batzuk ere bai; adibidez, anfibioak eta zenbait intsektu.

-Barne-ernalketa ~> Itsas zaldiak eta beste arrain batzuk ernaltzen dira horrela, bai olagarroak eta lehorreko ia animalia guztiak ere.

Gameto maskulinoa eta femenino bat elkartzen direnean, zigotoa sortzen da eta hark embrioia eratzen du ,embrioia garatzen denean ,esporofitoa sortzen da eta hark esporak eratzen ditu eta gero esporetatik beste gametofito batzuk garatzen dira. Landare loredunetan landarean ikusten dugun guztia izten da esporofitoa eta gametofitoa berriz loreen barnealdea baino ez.

Ugalketa asexuala ohikoagoagoa da landaretan animalitan baino bi mota daude Ugalketa begetatiboa : horrela ugaldu al diren landareak gai dira norberaren zati

batetik “gematik” beste banako batzuk sortzea Gema motak Estolioak: zurtoin txikiak dira eta lursorutik paralelo hazte dira… Erraboilak: lurpean hazten diren zurtoin txikiak dira … Tuberkuluak: lurpeko zurtoinak dira lodi lodiak gordekin ugari pilatzen dituzte adibides

patata marrubia

estoloia

Tuberkulua Erraboila edo rizoma

Banako baten zelula batetik nukleoa behin eta berriz zatitzearen ondorioz, zenbait zelula ume sortzen dira: esporak. Gero baldintzak egokiak badira zelula horietan beste banako batzuk sortzen dira inolako beste zelula batzuekin elkartu gabe

Goroldio, iratzeak eta onddoak berdin ugaltzen dira naizta azken hauek landareak ez izan.

-Enbrioi garapen deritzo zigotoa sartzen denetik banakoa jaio bitarteko prozesu osoari.

-OBIPAROA:Enbrioia amaren gorputzetik kanpo garatzen da: arrautzan hain zuzen ere, eta bertan dauden gordekinez elikazen ari dira.

BIBIPAROA: Enbrioi amaren gorputzaren barnean gertatzen da eta, garapen prozesuan, amak batez beste elikatu ere egiten du.

OBOBIBIPAROA: Enbrioia amaren barnean geratzen da, baina mantenugaiak arrautzako gordekinetatik lortzen ditu

Enbrioi-garapeneko prozesuaren bukaeran, eklosioa gertatzen da, obiparoetan eta obobibiparoetan, eta erditzea, bibiparoetan.

Enbrioi-aldiaren osteko garapena deritzo banakoa jaiotzen denetik heldu bihurtu eta ugaltzeko gaitasuna hartu bitarteko prozesuari

Animalietan, garapen hori bi motatakoa izan daiteke:

ZUZENA: Kumeek,jaiotakoan, helduen antzeko itxura dute,eta horrenbestez, haztean baino ez datza prozesua. Bibiparo ugaztunak garatzen dira horrela, bai eta substantzia elikagarri ugariko arrautzak dituzten animalia obiparoak ere: narrastiak, hegaztiak eta zenbait intsektu, alegia.

ZEHARKAKOA: Kumeak(LARBAK deritzenak, hain zuzen) erabat garatu gabe jaiotzen dira, eta haien itxura eta portaera helduen itxuraren eta portaeraren oso bestelakoak dira. METAMORFOSI deritzen zenbait aldaketaren bidez bihurtzen dira larbak heldu.

Bi metamorfosi mota daude: BAKUNA eta KONPLEXUA.

Metamorfosi bakuna Metamorfosi konplexua