UGALKETABio-Geo DBH 3

Berrio-Otxoa Ikastetxea 2017Mikel Entziondo Txakartegi

Hasi baino lehen. Zer dakigu?

Sexua Ernalketa Ugalketa asexuala

Sexualitatea Nerabezaroa Homosexuala

Metodo antikontzeptiboak Sexu-transmisioko gaixotasunak

1. Ugalketa-funtzioa

Gizakion ugalketa sexu bidezkoa- Sexu desberdineko bi banako behar dira- Gameto mota desberdinak

Ugalketaren prozesuak:1. Gametogenesia: gametoak eratzeko prozesua, gonadetan.

2. Ernalketa: bi gametoak elkartzea, zigotoa eratuz. Barneko prozesua

3. Enbrioiaren garapena: zelula zatitzen, enbrioia sortu.

Hazi eta eraldatu, fetua.

4. Erditzea: haurra jaiotzeko prozesuaBibiparoak gara gu, fetua amaren sabelean garatu.

5. Garapena: gorputza handitzeko prozesua.

Heldutasun sexualeranzko aldaketak

Karaktere sexual primarioak: sexu organoakHorien heldutasuna pubertaroan (10-16 urte)

Sexu-hormonak sortu Aldaketak (karaktere sexual sekundarioak)

Nerabezaroa: pubertarotik helduarora bitarteko garaia (aldaketa fisiko, psikologiko eta sozialak)

Gizonezkoen ugaltze aparatua eta gametoak

Gizonezkoen gametoak: espermatozoideak

Parteak: NukleoaBurua

Akrosoma (obuluaren geruza zeharkatzeko entzimak ditu)

Lepoa (zentrioloa, eta mitokondria ugari energia lortzeko)Isatsa (flageloa)

Emakumezkoen ugaltze aparatua

Barneko organo genitalak:1. Obulutegiak2. Ugaltze-bideak

* Falopioren tronpak* Umetokia* Bagina

1. ObulutegiakEmakumezkoen gonadak (2 dira)Funtzioa: obuluen sorrera

2. Ugaltze-bideak2.1. Falopioren tronpak

Funtzioak:- Obulutegia eta umetokia lotzen duten

hodiak- Finbriek obulua hartu- Zilioek obulua umetokirantz eraman

2.2. Umetokia

Organo hutsa

Funtzioa: izaki berria hartuko du

Pareta lodia(miometrioa)

Endometrioak estali (mukosa)

Umetoki-lepoak baginarekin lotzen du

2.3. BaginaMukosaz estaliriko gihar-paretadun hodia

Irekigune baginala (uretra eta uzkiaren artean)

Funtzioak:a) Organo kopulatzaileab) Fetua kanporatzeko bidea

Emakumeen gametoak

Obulua (emakumeen gametoa)

450 obulu inguru heldu

Zelula esferiko eta handia, 1,5 mm

Obuluen osaketa:BILKINAK

Koroa erradiatua Obulua babesten zelulak

Mintz peluzidoa Kanpoko mintza (babesa / elikatzea)

Mintz plasmatikoa Zitoplasma mugatzen du

ZITOPLASMA Organuluak eta nukleoa barnean

NUKLEOA Esferikoa, barnean nukleoloa

Konparatu gametoak

Obuluen sorrera edo obogenesiaObulu-folikuluak edo obozitoakHilero bakarra helduko, eta obulutegitik irtetean

obulua izango da- Hipofisiko hormonen garrantzia

Hormonak

Hormonak guruin endokrinoek sorturiko substantzia kimikoak dira (lipido edo proteina izan ohi dira), mezulari kimiko ere esaten zaie.

Hormonei esker gure gorputzeko hainbat funtzio kontrolatzen dira, adibidez, metabolismoa, hazkuntza edota emakumezkoen ugaltze-aparatuko zikloa, besteak beste.

Komunikazio mota horri endokrinoa esaten zaio, eta odolean zehar gertatzen da.

Emakumezkoen ugaltzen aparatuaren zikloak

Obulutegietako zikloa Umetokiko zikloa

Hormonak

FSHLH

EstrogenoakProgesterona

Faseak

1. Folikularra2. Obulazioa3. Fase luteoa

1. Hilekoa2. Ugaritzekoa3. Jariaketa

Obulutegietako zikloa

1. Fase folikularraFSH Folikuluak heldu

(bat asko hazi)2. Obulazioa

LH Obulua askatu

3. Fase luteoaLH Folikulua bihurtu

Estrogeno / progesterona

(aldaketak endometrioan: umetokiko fasea)

gorputz luteo

Umetokiko zikloa1. Hilekoa

Endometrioa loditu, askatu2. Ugaritzekoa

Estrogenoa Endometrioa berregiten 3. Jariaketa-fasea

Endometrioak hazten (enbrioia hartzeko)Ernalketarik ezean

- Obulua hil- Gorputz luteoa degeneratu

Obulutegietako progesterona (hilekoa)

4 hormona ikusi ditugu. Adierazi bakoitza non sortzen den, eta zer eragiten duen emakumezkoen ugaltze-zikloan.

FSHLHEstrogenoaProgesterona

FSH: hipofisian / folikuluak heltzeaLH: hipofisian / obulua askatzea eta gorputz luteoa sortzeaEstrogenoa: obulutegian / endometrioa berregiteaProgesterona: obulutegian / hilerokoa (gutxi dagoenean)

ErnalketaEspermatozoideak eta obuluak bat egitea,

zigoto edo obozelula sortuzNukleoak dira batzen direnak

Falopioren tronpetan

Obulua EspermatozoideakBakarra24-48 ordu ernaltzeko

300 milioi3-5 egun

Bilkin babesleak zeharkatuAkrosomaren garrantzia (batzuek koroa erradiatua zulatuko dute, besteei mintz peluzidora heltzea ahalbidetuz)

Zigotoa eratzean, ernalketa-mintza

Gorputz luteoak progesterona jariatzen jarraitu (endometrioko paretak lodi)

Zigotoa umetokiranzko bidean, zatituzMorulaBlastozitoa

7 egunetara: endometrioan ezarri

Haurdunaldiaren garapena

Haurdunaldiaren garapena

Blastozitoa endometrioan ezartzean hasten da.Enbrioia sortuEgiturak

PlazentaZilbor-hesteaAmniosa

Erditzea

Haurra jaiotzeko prozesua

Dilatazioa3 fase Egozpena

Haurlaguna botatzea

Dilatazioa Egozpena Haurlaguna botatzea

Umetokia uzkurtzen hasi

Umetokiko lepoa dilatatu

Zorro amniotikoa apurtu(urak bota)

Burua erdialdeko kanalera

Lehen aldian 8-14 h

Umetokia gehiago uzkurtu

Diafragma uzkurtu

Baginatik atera(lehenik burua)

Zilbor-hesteari matxardez eutsi eta moztu (orbaina zilborra)

1-30 minutu

Umetokia berriro uzkurtu (haurra jaio ostean)

Plazenta askatzeko

Oritza sortu amaren ugatzek (mantenugaiak, antigorputzak)

Ondoren esnea

Antzutasuna. Laguntza bidezko ugalketa teknikak

- Antzutasuna: seme-alabarik izateko berezko ezintasuna

Ez obulatzea

Enbrioia ezartzean arazoak

Falopioren tronpen buxadura

Espermatozoide gutxi sortzea

Espermatozoide heldugabe edo malformatuak

Baginako mukiarekin

bateraezintasuna

Hodi deferenteen buxadura

Laguntza bidezko ugalketa teknikakIntseminazio artifiziala In vitro ernalketa

Espermatozoideek obuluraino ezin iritsi

Gizonezkoaren semena artifizialki sartu umetokian edo Falopioren tronpetan (emakumea obulatzen ari denean)

Emakumezkoek hormona bidezko tratamendua, hainbat obulu sortuz

Atera, eta laborategian ernaldu gizonezkoaren espermatozoideekin

Enbrioiak ezarri emakumezkoaren umetokian

Haurdunaldi anizkoitzak

Sexu transmisioko gaixotasunak

STG: sexu-harreman bidez kutsatzen diren gaixotasun infekziosoak

Eragileak

Treponema pallidum GIB Candida albicans

Bakterioak Birusak Onddoak

Nola kutsatzen dira?

Larruazaleko zaurien bidez

Genitaletako, ahoko edo uzkiko mukosetako lesioen bidez

Gorputzeko fluidoen bidez (semena, odola, baginako jariakinak, gernua…)

Sintomak

Jariakin zurixkak zakiletik edo baginatik kanpora

Lesio ultzerosoak (herpes genitala edo sifilisa)

Garatxo itxurako lesioak (papiloma)

Mina, azkura, erresumina genitaletan

Sifilisa- Treponema pallidum (bakterioa)- Sintomak (3 fase)

1) Txankroa agertu (lehen zauria) genitaletan (21 egun)2) Lesio gorriak, sukarra, ganglioak handituta (2 hilabete)3) Arazo larriagoak nerbio sisteman eta bihotzean, sendatuta zegoela uste arren (hamar urtetara ager daitezke)

BIRUSAKHerpes genitala HIESA

Intereseko bideoakObulazioahttps://www.youtube.com/watch?v=fHV8cv_mRB8Ernalketahttps://www.youtube.com/watch?v=_5OvgQW6FG4Ernalketa anitzakhttps://www.youtube.com/watch?v=M6e1uHYX294Intseminazio artifizialahttps://www.youtube.com/watch?v=S6FmkzOf9aoIn vitrohttps://www.youtube.com/watch?v=uXsCngh89fIhttps://www.youtube.com/watch?v=-qDCZH0uIFshttps://www.youtube.com/watch?v=ciDwpSDRDA4