3. Unitatea

HEZUR-SISTEMA

OINARRI BIOLOGIKOAK -- TAFYD 1. MAILAJuan Arbulu

HEZUR SISTEMA2

1. Hezurren ezaugarriak

2. Hezurren funtzioak

3. Hezur motak

4. Hezurren osaera eta egitura

5. Giza eskeletoa

6. Hezurren fisiologia

7. Artikulazioak

8. Lotailuak eta tendoiak

HEZUR-SISTEMA3

Aparatu eskeletikoa hezurrek eta horiekin zerikusia

duten ehunek (kartilagoak eta lotailuak, adibidez)

osatzen dute. Horiek guztiek gorputzari euskarria,

babesa eta mugimendua emango dizkiote.

HEZURREN EZAUGARRIAK

4

Hezur-ehuna, beste ehun konektibo batzuk bezala,

zelulaz eta zelulaz kanpoko materialez edo matrizez

osatuta dago.

Oinarrizko bi zelula mota daude:

osteoblastoak: zelula sortzaileak dira.

osteoklastoak: hezurra desegiten duten zelulak

dira (kasu honetan mineralak (kaltzioa) eta proteinak

odol-zirkulaziora pasatzen dira).

HEZURREN EZAUGARRIAK5

Helduaroan bi faseen artean oreka dago: Sortu /

Desegin = 1

Gaztaroan, batez ere, sortu egiten da: Sortu /

Desegin = > 1

Zahartzaroan, batez ere, desegin egiten da: Sortu

/ Desegin = < 1

HEZURREN EZAUGARRIAK6

Hezurretan zelulaz kanpoko materiala zelulak baino

ugariagoa da:

Organikoa (adib. proteinak eta ura, hezurrari

malgutasuna ematen diotenak) edo

ez-organikoa (adib. kaltzioa eta fosforoa,

hezurrari behar duen zurruntasuna ematen diotenak).

HEZURREN FUNTZIOAK

7

Hezurrek betetzen dituzten funtziorik nagusienak hauexek dira:

bizi-egiturak babestu, bizi-organoak dituzten barrunbeen pareta zurrunak sortuz: bular-pareta, garezurra, bizkarrezurra eta pelbis-barrunbea.

mugimendua: muskuluak gogor lotzen zaizkie hezurrei. Muskuluak tolesten eta uzkurtzen direnean, hezurretatik tira egiten dute eta giltzadurari mugimendua eragiten diote.

euskarria: hezurrek gorputzari eusteko armazioaren funtzioa egiten dute. Gorputzeko atalen forman, lerrokaduran eta kokapenean eragiten dute.

bilgune minerala: hezurrak erreserba-leku nagusia dira. Kaltzioa eta fosforoa gordetzen dute batez ere, eta gorputzaren beste lekuren batean behar izanez gero, mineral horien kopuru txikiak har daitezke.

hematopoiesia: hezur-muinak odolaren zelulak sortzen ditu. Muin hau hezur luzeen muinbarrunbean eta hezur arolaren gelaxketan dago.

HEZUR MOTAK

8

Egituraren arabera 4 hezur mota defini daitezke:

Luzeak

Laburrak

Zapalak

IrregularrakIrregularra

Luzea

Zapala Motza

HEZUR LUZEAK

9

Luzera da nabarmentzen dena.

Izterrezurra

HEZUR LUZEAK10

Hezur horiek hiru atal dituzte:

epifisi izeneko bi mutur (kanpotik hezur-egitura trinkoa

dute eta barrutik hezur-egitura arola), eta

diafisi deritzon erdialde bat (hezur-ehun trinkoko egitura

hau tutuerakoa da eta erdiko hutsunea gai bigun batez

beteta dauka, hezur-muinaz).

Hazkundea bukatzen ez den bitartean, epifisiaren eta

diafisiaren artean metafisia edo hazkunde-kartilagoa

deritzon gunea dago. Hortik hazten da hezurra luzeran.

HEZUR LABURRAK

11

Ez dago besteengan nabarmentzen den hezurrik. Denak

txikiak dira.

Adibideak karpoa eta tartsoa dira.

HEZUR ZAPALAK

12

Azalera handia dutenak dira.

Hezur mota honen adibideak dira: garezurra, iliakoa

eta bularrezurra.

HEZUR IRREGULARRAK

13

Adibiderik argienak ornoak eta aurpegiko zenbait

hezur dira.

HEZURREN OSAERA ETA EGITURA

14

Kimikoki bi osagai mota:

Gai organikoak:

%90 kolagenoa da elastikoatsuna

Zelulak:

Osteoblastoak: osteogenesia. Matrize organikoa ekoizten

du.

Osteozitoak: Osteoideak kaltzifikatu ondoren sortzen da.

Osteoklastoak: Hezurra desegiteko gaitasuna duten zelulak

dira.

HEZURREN OSAERA ETA EGITURA

15

Osteoblastoak Osteozitoak

Osteoklastoak

HEZURREN OSAERA ETA EGITURA

16

Gai inorganikoa:

Hezurrei gogortasuna ematen die

Gatz mineralez osaturik: kaltzio, fosfato, magnesio,

sodio

Hezurraren %25 da.

HEZURREN OSAERA ETA EGITURA

17

Egiturari dagokionez honako zatiak bereizten dira:

1. Kanpoaldeko geruza: xafletan antolatuta eta odol-hodiezzeharkatuta Havers-en kanalak edo osteona eratuz.

2. Hezur-ehun trinkoa: osteonez osaturik.

3. Hezur-ehun arroa: Trabekulaz zeharkatuta. H. labur eta lauagehienbat honetaz osatarik daude. Luzeetan, berriz, epifisi barneanbakarrik agertzen da, diafisia hutsik egonez.

4. Hezur-muin gorria: Eskeleto axialean koxalean eta eskapulan h. arroaren trabekulak muin gorriz beteta daude. Beste hezurretan, gantz ehunez beterik daude muin horia eratuz.

5. Periostioa: Hezur guztia biltzen duen mintz konektiboa da. Giltzaduretan eta epifisietan periostioaren ordez ehunkartilaginosoa agertzen da.

HEZURREN OSAERA ETA EGITURA

18

1

2

3

3

5

HEZURREN OSAERA ETA EGITURA

19

GIZA ESKELETOA20

GIZA ESKELETOA21

GIZA ESKELETOA

Hezurrak honela banatzen dira:

1. BURU-HEZURTZA

2. GORPUTZ-ENBORRA

a. Bizkarrezurra

b. Saihetsezurrak

c. Bularrezurra edo esternoia

3. GORPUTZ-ADARRAK

a. Goiko gorputz-adarrak

b. Beheko gorputz-adarrak

22

BURU-HEZURTZA

Garezurrean edo buruko eskeletoan bi alde ikus

daitezke:

Ganga: hezur frontala, bi parietal, bi tenporal,

okzipitala, etmoidea, esfenoidea eta belarriko

hezurrak.

Aurpegia: masailezurra, baraila, sudurreko hezurrak

eta hezur zigomatikoak.

23

BURU-HEZURTZA

GAREZURRA

Bakunak

• Hezur frontala

• Esfenoide hezurra

• Okzipitala

Bikoitzak

• Hezur parietala

• Tenporala

AURPEGIKO HEZ.

• Etmoide

• Malko-hezurra

• Masailezurra

• Bomer hezurra

• Sudurraren hezur

propioak

• Baraila

• Hezur zigomatikoa

24

BURU-HEZURTZA

GAREZURRA

Bakunak

• Hezur frontala

• Esfenoide hezurra

• Okzipitala

Bikoitzak

• Hezur parietala

• Tenporala

AURPEGIKO HEZ.

• Etmoide

• Malko-hezurra

• Masailezurra

• Bomer hezurra

• Sudurraren hezur

propioak

• Baraila

• Hezur zigomatikoa

25

BURU-HEZURTZA

Garezurreko hezurren artean joskurak agertzen dira

eta hauek dira garrantzitsuenak:

Joskura koronala: Frontala eta Parietalaren arten.

Joskura sagitala: Parietalen artean.

Joskura lanbdoideoa: Okzipitalen eta bi parietalen

artean.

Joskura eskamosoa: Tenporalaren eta Parietalaren

artean.

Joskura metopikoa: Frontalean.

26

BURU-HEZURTZA27

BURU-HEZURTZA28

GORPUTZ-ENBORRA

Bizkarrezurra gorputz-enborraren eskeletoa osatuko duten

egituren ardatz nagusia izango da. Bere ondoan daude,

goialdetik sorbalda-gerrikoa (eskeletoaren alde horretatik

goiko gorputzadarra gorputz-enborrari lotzen zaio) eta

azpialdetik pelbis-gerrikoa (gorputz-enborrarentzako oinarri

finkoa osatzen duten hezur multzoa da, eta hura beheko

gorputz-adarrekin lotzen dute).

Bestalde, goian eta aurrealdean, toraxa deritzon hezur-kaiola

bat dago (Saihetsezurrak eta Esternoia) eta bertan zenbait

organo egongo dira: bihotza eta birikak.

29

GORPUTZ-ENBORRA

BIZKARREZURRA

Bizkarrezurrak bi zeregin betetzen ditu:

1) Gorputzaren pisuari eutsi eta garezurraren zein

gorputzenborraren mugimenduak ahalbidetu; eta

2) Hezur-muina babestu. Egitura hori, ikuspegi biomekanikotik,

zurruna da (pieza bakarra izateagatik) eta malgua (haien

artean artikulatuta dauden piezak izateagatik).

24 ornoz osatuta dago (7 lepaorno, 12 dortsal eta 5 gerri-orno

tartea edo lunbarrak), uzkornoa edo kokzixa eta erreinezurra.

30

GORPUTZ-ENBORRA

Bost aldetan banatzen da bizkarrezurra:

1. Lepoaldea. Lepoa eratzen du. 7 lepo-ornoz edo orno zerbikalez osaturik dago. Lehenengoa Atlasaeta bigarrena Axisa. Burua eta lepoaren arteko higidura ahalbidetzen dute.

2. Bizkaraldea. Bizkarreko 12 bizkar-ornoz edo orno torazikoz osaturik dago. Bakoitzeti bi saihetsezur irteten dira.

3. Gerrialdea. 5 gerri-ornoz edo orno lunbarrezosaturik dago

31

GORPUTZ-ENBORRA

4. Erreinaldea. 5 ornoz osaturik dago. Erreinezurra

(Sakroa) izeneko bakar batean.

5. Uzkornoaldea. 4 orno txikiz osaturik dago. Hezur

bakar bat eratzen dute uzkornoa (Kokzixa)

izenekoa.

32

GORPUTZ-ENBORRA

Lepoaldea

• Atlasa

• Axisa

33

GORPUTZ-ENBORRA

Bizkaraldea:

Orno

Torazikoak

34

GORPUTZ-ENBORRA

Gerrialdea:

Orno lunbarrak

35

GORPUTZ-ENBORRA

LORDOSIA

ZIFOSIA

LORDOSIA

36

GORPUTZ-ADARRAK

1. GOIKO GORPUTZ-ADARRA

Gerri-eskapularra: Eskapula eta klabikula

Besoa: Humeroa

Besaurrea: kubitua eta erradioa

Eskua: Karpoa, metakarpoa eta falangeak

37

GORPUTZ-ADARRAK38

2. BEHEKO GORPUTZ-ADARRA

Sabel-gerria: Koxalek osatzen dute (Iliona, iskiona eta

pubisa)

Izterra: Femurra eta errotula

Zangoa: Tibia eta peronea

Oina: tartsoak, metatartsoa eta falangeak

GORPUTZ-ADARRAK39

GORPUTZ-ADARRAK40

ARTIKULAZIOAK

Giltzadura edo artikulazioak zenbait hezurren

arteko lotura-guneak dira. Hezurren artean

kartilagozko geruza bat dago, hezurren arteko

marruskadura eta hezurren higadura eragozten

duena.

Beraien funtzioen artean eskeletoari mugikortasuna

ematea datza.

41

Artikulazio motak:

1. ARTIKULAZIO FINKOAK- SINARTROSIAK

Giltzadura mugiezinak dira.

Ez dago inolako giltzadura-gunerik hezurren

artean.

Hezurrak erabat loturik daude joskuren bidez.

Adibidea kranioko hezurren arteko loturak izan

daiteke.

ARTIKULAZIOAK42

ARTIKULAZIO FINKOAK- SINARTROSIAK

JOSKURAK: Ertz zorrotzak lotura gisa. Adb:

garezurreko hezurren artean.

SINKONDROSIA: Hezurren azalerak kartilagoaren

bidez lotzen dira: Adb: art. Esternokostala.

GONFOSIA: Haginak masailezurrean edota barailan

egiten duten artikulazioa da.

SINOSTOSIA: Bi hezurren artean, erdian ezer kokatzen

ez delarik. Adb: hezur koxalaren loturak.

ARTIKULAZIOAK43

ARTIKULAZIO FINKOAK- SINARTROSIAK

ARTIKULAZIOAK

Joskurak Sinkondrosia Gonfosia Sinostosia

44

2. ARTIKULAZIO ERDIFINKOAK- ANFIARTROSIAK

Higimen mugatua daukate.

Hezurrak ehun kartilaginosoz lotzen dira mugitzeko

ahalmen mugatu hori emanez.

Motak:

SINFISIA: Adb: pubisaren sinfisia edo ornoen arteko

artikulazioa.

SINDESMOSIA: Adb: artikulazio peroneotibiala,

kubitorradiala edo jaio berrien garezurreko loturak

ditugu.

45

ARTIKULAZIOAK

ARTIKULAZIO ERDIFINKOAK- ANFIARTROSIAK

46

ARTIKULAZIOAK

Sinfisia

Ornoen artekoa

Pubisekoa

Sindesmosia

Kubiturradiala

Peroneotibiala

3. ARTIKULAZIO MUGIKORRAK – SINOBIALA

EDO DIARTROSIA

Higidura maximoa dute.

Hezurrak zuntzezko ehun konektiboz osatutako

lotailuz eta inguratzen dituen artikulazio-kapsula

baten bidez lotzen dira.

Artikulazio-kapsula mintz sinobialaz inguratuta dago

bere likido sinobialarekin

Bi hezurren artean kartilago artikularra dago.

47

ARTIKULAZIOAK

ARTIKULAZIO MUGIKORRAK – SINOBIALA EDO DIARTROSIA

ARTIKULAZIO ARTRODIALAK: Hezurrak bata bestearen gainean labaintzen dira eta

mugimendua lotailuz mugatua da. Adb: Art. Interkarpianoa, intertartsianoa eta

eskapuloklabikularra.

ARTIKULAZIOA TROKLEARRA: Mugimendua zeharkako ardatzean bakarrik burutzen da.

Adb: Ukondoa eta belauna.

ELKARARTEKAPENAK: Zeharkako mugumenduaz gain, angulazio mugimendua ere egin

dezakete. Adb: Art. Karpometakarpianoa.

ARTIKULAZIOA KONDILEOAK: Aurrekoaren mugimenduaz gain, zirkularrak ere egin

ditzakete. Adb: Eskumuturraren artikulazioa.

ARTIKULAZIO TROKOIDEA: Eraztun batean mugitzen den egitura zilindriko bat eratzen

dute eta ardatz bertikala bakarrik agertzen da. Adb: Art. Erradiokubitala, atlanto-axoideoa.

ARTIKULAZIO ENARTRORRADIALA: Mugimendu gehien duena da. Adb: Sorbalda edo

izterrarena.

48

ARTIKULAZIOAK

ARTRODIALA TROKLEARRA EKARARTEKAPENA

KONDILEOA TROKOIDEA ENARTRODIALA

49

ARTIKULAZIOAKA

rtik

ula

zio

Sin

ob

ilak

a

50

ARTIKULAZIOAK

Art

iku

lazio

Sin

ob

ilak

a

LOTAILUAK ETA TENDOIAK

Bi egitura hauek bizigabeko gai interzelular batez,

kolageno-zuntzez eta hauen artean fibroblastoen

lerroez osatuta daude.

Helduaroan fibroblastoak fibrozito bihurtzen dira

nahiko inaktiboak

Igurtziketako lekuetan tendoiak mintz sinobialez

inguratuta agertzen dira (bi geruza eta likido

sinobiala)

Tendoiak eta lotailuak hezurrei gogor lotzen zaizkie.

51

52

LOTAILUAK ETA TENDOIAK

53

LOTAILUAK ETA TENDOIAK

AMAIERA54