berriaDURANGOKO 44.EUSKAL LIBURU ETA DISKO AZOKA p3 4 Sarrera eta egitaraua 6-7 Jon Irazabali...

berria

q001_durango 23/11/09 12:06 Página 1

2 p DURANGOKO 44. EUSKAL LIBURU ETA DISKO AZOKA

q002_durango 20/11/09 12:55 Página 1

DURANGOKO 44. EUSKAL LIBURU ETA DISKO AZOKA p 3

4 Sarrera eta egitaraua6-7 Jon Irazabali elkarrizketa8-9 Argizaiola saria10-11 Kataluniako literatura12-13 Karmele Jaiori elkarrizketa14 Astola urtekaria16-17 Haur literatura18 Durangoko Plateruena antzokia19 BERRIAren txokoa20 Aisialdia azokatik kanpo22-23 Liburuak24-25 Erakustazokaren planoa26-27 Diskoak28-29 Hedoi Etxarteri elkarrizketa 32-33 Unai Elorriagari elkarrizketa34 Erakustazokaren kartela36-37 Bide Ertzean taldeari elkarrizketa38 Elkar argitaletxearen iritzi artikulua39 Gaztelupeko hotsak, iritzi artikulua40-41 Jabier Muguruzari elkarrizketa42 Eskulangintza azoka44-45 Mikel Urdangarini elkarrizketa46 Joseba Jaka lasterketa

Aurkibidea

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Testuak: Aritz Maldonado

eta Aizpea AmasAzokako kartelaren egilea: Lur Merino

Diseinua: BERRIAko diseinu taldeaPublizitatea: Iragarri SM

2009ko abendua

Luis

Jaur

egia

ltzo

- A

rgaz

ki P

ress

q003_durango 24/11/09 12:26 Página 1

Ongi etorri kulturaren hiriburura!

Hemen da Euskal Liburu eta Disko Azoka.Hemen da herritarrek euskal kulturarekinurtero izan ohi duten topaketa. Urtero legez,abenduko egunotan euskal kulturaren hiri-buru bihurtuko da Durango, Landako era-kustazoka kulturgileen eta kulturzaleentopagune bilakatzen den bezala. Urte osoaneginiko lanak ikusi eta entzuteko aukera iza-ten da; euskal kulturaren uzta jasotzekosasoia. Gerediaga Elkarteak antolatuta,Euskal Herriko argitalpen berriak —batzuklehendabizikoz ikusiko dira— zein zaharra-goak eskura egongo dira Durangon, krista-lezko eraikin handian.

Durangoko Azoka ez da ohiko feria: euskalliburu eta disko salmentaren gailurra da.Aurten, gainera, krisiaren mamua izango dugainean, baina antolatzaileek ez diote bel-durrik. Jon Irabazabal zuzendariaren uste-tan, azokak ondo erantzungo die aurtengoerronkei ere. Urteroko topagunea izatera iris-teko, lan ugari egin behar izan dute askok.Horren guztiaren oparotasunaren ondorioda, nolabait, azken sei urteetan Landakoerakustazokan egitea. Irazabalen ustetan,gainera, gai izango lirateke eraikin handiagobat ere betetzeko. Merkatua krisian dagoengaraiotan kultura indartsu dagoela esandaiteke, beraz.

Ia mende erdiaAurten berrogeita laugarren aldia du euskalkulturaren topaguneak. Inor gutxik pentsatu-ko zuen hasieran Andra Mariako elizpekoferia xume hori egun den ekimen itzela izate-ra iritsiko zenik. Ohikoa eta urterokoa izanarren, urtez urte bisitariari zerbait berritzaileaeskaintzen saiatzen dira Gerediagako kideak.Horrela, orain lau urte, beste herrialdeetakoordezkaritzak gonbidatzeari ekin zioten,beste herrialdeetako kultura Euskal Herrianjakitera emateko asmoz, eta alderantziz,euskal kultura munduan zehar hedatzeko.

Iaz finlandiarren bisita jaso ostean, aurtenaukera izango da kultura katalanaz gehiagojakiteko. Hango literatura, musika eta ikuski-zunak egongo dira, besteak beste.

Egitarau osoa ez dute katalanek bakarrikbeteko, ordea. Goizeko hamar eta erdietan

azokak ateak ofizialki irekitzen dituenetik,kolorez jantziko dira herriko kaleak. Ordu erdigeroago, Durangoko Udalak harrera egingodie ordezkaritza katalaneko kideei. Aurten-go beste nobedadeetako bat Ahotseneaproiektuaren parte-hartzea da. Parte har-tzen duten lehendabiziko aldia izan ez arren,aurten leku bat izango dute azokako eraiki-naren alboan. Sortzaileen gune izango da,eta sortzeko zein sortutakoaz gozatzekoaukera egongo da. Abenduaren 5ean egin-go dira Ahotsenea proiektuaren egitasmogarrantzitsuenak.

Sostengu apartaDurangokoa bezalako azoka bat gauzatze-ko, lan franko egin beharra dago. Lan horiosatu eta aberasteko, liburu eta disko azo-karen osagarri perfektua agertu da: Plate-ruena kafe antzokia. Bertan, mokadu edotrago bat hartzeko aukera izateaz gain, azo-kan aurkezten diren lan berrienak zuzeneanikusteko modua egon ohi da. Asier IturriagaPlateruenako kultura programatzailearenesanetan, askotan «primizian» ere aurkez-ten dira lan berri horiek. Aurten Des-kontrol,Mikel Urdangarin, Betagarri eta Berri Txarraktaldeek izango dute beren azken diskoakaurkezteko pribilegioa. Diskoez gain, libu-ruen aurkezpenak eta eztabaidak ere eginizan ohi dira. Azken urteetan bezala, JosebaJakaren oroimenez egiten den herri laster-ketaren sari banaketa bertan egingo da aur-ten ere.

Landako erakustazoka eta inguruak ez dira izango, ordea, Durangoko interes-gune bakarra. Ekimenak herri osoan egitendira. Egitasmo ezagun bat Arbasok antola-tzen duen Euskal Denda da.Aurtengoa Euskal Denda antolatzen den hamalaugarren aldia izango da; egitasmo finkoa bilakatu dela esan daite-ke, beraz. Merkatu plazara hurbiltzen

denak euskal eskulangileek eginiko lanakikusi eta erosi ditzake. Merkatu plazatikmetro gutxi batzuetara, Sapuetxe gaz-tetxea dago, eta bertan azoka ez-komertziala antolatu ohi dute. Agiansona gutxiago dute bertan aurkeztendiren lanek, baina ezin da utzi albobatera gazte horiek Liburu eta Disko

Azokari egiten dioten ekarpena. Egunhauetarako egitarau oparoa prestatu ohidute, eta ohikoa da gaztetxean jende ugaribatzea, batez ere gaueko kontzertuetan.Aukera horiek guztiak eta askoz gehiagoegon ohi dira Durangon abenduko egunmagiko hauetan.


Urte osoan egindako liburu eta diskoak ikusi eta erostekoaukera duzu, Gerediaga elkarteak antolaturik,Durangoko 44. Liburu eta Disko Azokan.

Iaz finlandiarren bisitajaso ostean, aurtenDurangoko Azokan

aukera izango da kultura katalanazgehiago jakiteko

( )

DURANGOKO 44.EUSKAL LIBURU ETADISKO AZOKA.EGITARAUA

Abenduak 410:30 Durangoko 44. Euskal Liburu eta

Disko Azokak zabalduko dute.11:00 Durangoko Udalak harrera

egingo die udaletxean kultura katalanaren ordezkaritzari,gonbidatuta etorriko baita azokara.

13:30 Elkartegian kultura katalanaren ordezkariak prest izango dira,emango duten hitzaldiaren ostean nahi duten komunikabi-deekin solasaldia izateko.

19:00 Azokaren aurkezpen ofiziala, era-kunde publikoen ordezkariekin.Andreu Carranza idazle katalanakparte hartuko du.

Abenduak 510:30 Ahotsenea proiektuaren hasiera.11:30 Circ Bover ikuskizuna. Andra

Marian.13:30 El moment de dir prou liburuaren

aurkezpena.18:30 Poesia irakurketa Joan Marga-

ritekin.Abenduak 612:30 Euskadi, crónica de una desespe-

ranza liburuaren aurkezpena.18:30 Mahai-ingurua: Euskal eta Kata-

lan Musika.Abenduak 712:30 Liburu digitalaren inguruko

hitzaldia.18:30 Solasaldi literarioa Albert San-

chez Piñolekin.21:30 Gerard Quintana eta Jabier Mugu-

ruzaren kontzertua. San Agustinaretoan.

Abenduak 812:00 Elkartegian, Gerediaga Elkarteko

ordezkariek Durangoko 44. EuskalLiburu eta Disko Azokaren balan-tzea egingo dute.

q004_durango 24/11/09 12:27 Página 1


q005_durango 20/11/09 12:56 Página 1

Jon Irazabal( )

«Azken urteetan igarri dabeherakada bat egon dela,baina azokak betierantzun izan du ondo»

Krisi ekonomikoa dela eta, inoiz baino gehiago hitz egiten ari daEuskal Liburu eta Disko Azokan salduko diren liburu eta diskoenkopuruari buruz. Jon Irazabal zuzendariaren ustetan, azokakondo erantzungo dio erronka berri horri. Haren aburuz, azoka ohi-tura bat da jadanik; egoera ekonomikoak salmentei eragin die-zaiekeen arren, giroak ez du behera egingo, ezta kulturgintzak ere.Azokako zuzendaria izateaz gain, Irazabal Gerediaga elkarteko ki-dea ere bada.Nola dator aurtengo azoka? Zein ezaugarri nagusi izango ditu?Eta zein berrikuntza?Ekoizpenei dagokienez, hainbat idazle eta abeslarik liburu etadisko ugari kaleratuko dituzte. Urtero gertatzen den legez, sortzai-leek azoka egunak erabiltzen dituzte beren lanak aurkezteko.Sorkuntzaren aldetik ez da nabarituko krisia. Salmenten aurrei-kuspenei dagokienez, ez dakigu nola joango den; askotan aurrei-kuspen batzuk egiten dituzu, baina ez da erraza. Urtean behinegiten da azoka, ez du zerikusirik merkatuarekin, eta horrek ez da-kar erraztasunik aurreikuspenak egiteko orduan.Aurtengo herrialde gonbidatua Katalunia izango da. Zergatik?Bai, hala da, Katalunia izango da herrialde gonbidatua, eta egita-raua ere horren arabera egin dugu. Hainbat olerkari, musikari etaidazle hurbilduko dira Kataluniatik. Hainbat sortzaile etorriko diraazokara, bi herrialdeen arteko elkartasuna islatzeko asmoz edo.Landako eraiki zenetik sei urte igaro dira. Zer balantze egitenduzue? Egokitu al da azoka eraikin berrira?Bai, orain inguruek beste forma batez begiratzen diote azoka. Nikuste dut maila nagusiko edozein azokak duen irudia eta mailaduela orain. Orain, ordea, 3.000 metro karratura mugatu behardugu azoka bera, eta horrek arazoak sortzen dizkigu, antolatzekoeta abar. Espazio gehiago izango bagenu, beste era batera anto-latuko genuke Azoka; beste aukera batzuk egongo lirateke, etaesan daiteke bestelako azoka bat izango genuela. Baina bere ga-raian esan genuen eraikuntza bat zegoen momentuan eraikinhorretara egokituko ginela eta horretan gaude. Parte hartu nahiduten guztiei gutxieneko toki bat eskaintzen saiatzen gara.44. aldia izango da aurtengoa. Osasun ona al du azokak?Liburu eta Disko Azokak osasun ona duela uste dut; jendea bil-tzen da, eta aurten ere bilduko da. Gabonetatik hurbil daudenegunak izanda, jendea prest egon ohi da aurrez ikusi gabeko gas-turen bat egiteko; alde horretatik, ondo salduko dela uste dut. Li-buru denda eta argitaletxeek dute zalantza gehiago. Haren esa-netan, %15-20 jaitsi dira salmentak, eta Durangon berdin gerta-tuko den beldur dira. Hala ere, ez dut uste azokan hori gertatukodenik; azken urteetan igarri da beherakada bat egon dela, bainaazokak beti erantzun izan du ondo. Gainera, lehen esan dudanbezala, azoka ez da merkatuaren egoeraren ispilurik onena; Du-rangora liburu dendetara biltzen ez den jendea dator, eta diruagastatzen du; diskoak eta liburuak erosten ditu. Aurten ere azo-kak ondo erantzungo duela uste dugu, beraz.Durangoko Liburu eta Disko Azoka euskal kulturaren topagu-nea dela esan daiteke, ez duzu uste?

Bai, horixe azpimarratu nahi dugu: merkatua izateaz gain, kultu-raren topagunea ere bada. Biak eskutik helduta joan behar dute-la uste dugu, gainera. Durangon salduko ez balitz, jendea ez litza-teke etorriko Durangora, eta azoka desagertu egingo litzateke.Baina, era berean, sorreratik azokak eduki duen topagune fun-tzioa betetzen jarraitu nahi dugu. Horregatik prestatzen dugu egi-tarau bat, kultura funtzio hori azpimarratzeko. Lanik handienaegitarau hori prestatzeak ematen digu, gainera. Hainbat talderenlanari esker, topagune itxura hori sendoagoa da.Zein irizpide jarraitzen duzue azokan postua jarri ahal izateko?Bai, baldintza batzuk bete behar dira; azken urteetan arazobatzuk ere izan ditugu horrekin. Durangoko Azokan saldu edoerakutsi ahal izateko, baldintza batzuk bete behar dira. Liburueidagokienez, euskaraz idatzita dagoen edozein liburu aurkez dai-teke; beste hizkuntza batean idatzirik badago, ostera, EuskalHerriaren inguruko gai bat jorratu behar du liburuak. Musikan iriz-pide berak betetzen ditugu. Hitzak euskaraz badira, edozeinmusikarik erakuts dezake bere lana; musika bakarrik bada, Eus-kal Herriko sortzaile batena izan behar da. Batzuek bestela usteduten arren, Durangokoa ez da Euskal Herriko Liburu eta DiskoAzoka, baizik eta Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azoka; eus-karazko edo Euskal Liburu eta Disko Azoka. Euskaraz publika-tzen den edozerk du lekua Azokan, euskaraz idatzita badago,baita Real Madrilen historia laburbiltzen duen liburuak ere.Gaztelaniaz, frantsesez, ingelesez edo beste hizkuntza bateanidatzita badago, Euskal Herriari buruzko liburu bat izan behar du.Aurtengo azokan aurrekoetan baino liburu eta disko gehiagoegongo dira?Nobedadeei dagokienez, iaz bezala ibiliko garela uste dut; ez daegongo aparteko boom-ik. Nik uste dut argitaletxeek eta diskoe-txeek krisia igaro arte itxarongo dutela. Hainbat argitaletxek, adi-bidez, tirada motzagoak kaleratzen dituzte orain. Lehen,2.000ko tiradak egiten ziren; orain, 1.500ekoak. Normaltasunegoera bat azaltzen saiatu arren, igartzen da urduri daudela.Ahal den neurrian, gastuak murrizten saiatzen ari dira; krisia pasabitartean, eusten saiatuko dira guztiak.Nolakoa da gaur egun euskal kulturaren egoera?Zoritxarrez, kulturgintzan aritzen garen elkarte gehienek menpe-kotasun handia dugu erakundeekiko, diru laguntzak direla eta ezdirela. Hurrengo urterako, adibidez, udalen laguntzak %15-20 jai-tsiko direla espero da. Horren ondorioz, hainbat ekitaldi ez diraegingo. Kultura taldeek gutxienekoekin iraun beharko dute, biurtez, gutxi gorabehera. Euskal Herriko kultura munduan sortuden azpiegiturari eustea da helburua; horretarako, lehen esanbezala, hainbat proiektu gelditu edo atzeratu egin beharko dira.Arazorik handienak, egun, hauek dira: babesle pribatuak lortzekozailtasunak eta erakundeen laguntzekiko menpekotasuna.Merkatuari eta kulturari buruz jardun dugu, baina nola ikustenduzu gizartea? Zenbat kultura kontsumitzen dute herritarrek?Kultura oso berba zabala da, baina nik uste dut hori moden ara-berakoa dela; orain bidaiatzea dago modan. Modaren arabera-koa da, beraz, kulturaren kontsumoa. Beste garai batean musikaeta zinema egon izan dira modan. Jendeak kultura kontsumitzendu. Agian, arazoa guk nahi dugun momentuan guk nahi dugunkultura mota ez kontsumitzea da; jendeak liburu eta disko gehia-go erostea nahi dugu, baina…

Orain txartoen pasatzen ari direnak diskoetxeak direla uste dut.Euskal Herriko diskoetxe ugari txikiak dira; talde indartsu bateduki eta diskoetxea sortzen dute batzuek; beste musikagilebatzuek beren lanak beren kabuz ekoizten dituzte … Egun pirate-riak industria osoa baldintzatzen du, eta diskoetxe txikienkasuan, baldintzatu baino gehiago ere egin dezake. Azken finean,ezin da jakin zelako eraginak izango dituzten epe luzera horrelakoastinduek.

p

p

p

p

p

p

p

p

p

DDurangoko Azokako zuzendariaeta Gerediaga elkarteko kidea


q006-007_durango 23/11/09 19:30 Página 1

1.700en aldizkaria

Kepa Altonaga Jon Arano Aurelia Arkotxa J.A.Artze Mikel Asurmendi Marisol Bastida Harkaitz Cano Irati Elorrieta Miel A. Elustondo Estibalitz Ezkerra Aritz Galarraga Asun Garikano Jacinto Iturbe Joxemari Iturralde Koldo Izagirre Xabier Kintana Mariasun Landa Anjel Lertxundi Xabier Lete Karlos Linazasoro Ania Miner Víctor Moreno Antonio Muro Mari Jose Olaziregi Lourdes Otaegi Kirmen Uribe Andres Urrutia Iban Zaldua Zuzendaria: Bernardo Atxaga


Marisol Ramirez - Argazki Press

q006-007_durango 23/11/09 19:31 Página 2

Iluntasuneko argi printza

Ikastolen hasierako garaietan andereñoizan zirenek jasoko dute, kolektibo gisara,2009ko Argizaiola saria. LehendabizikoIkastolek ez zuten zerikusirik oraingoekin; iaezerezetik hasi ziren euskara zabaltzen. Era-biltzen zuten pedagogia ere berritzailea izanzen. Jon Irazabal Gerediaga Elkarteko kidea-ren esanetan, lan hori guztia egin izana datalde hori osatzen dutenak omentzeko arra-zoia. «Iluntasunetik argia sortu zuten». Aur-ten 18. aldia izango da Argizaiola saria bana-tuko dena. Orain arte bezala, ez zaioemango pertsona edo elkarte bati, kolekti-bo bati baizik.

Ondo eginiko lana merezi den moduaneskertu behar da. Askotan, ahalegin horiordaindu egiten da; ekonomikoa edo beste-lakoa izan daiteke saria. Maiz, ordea, ez dakontuan hartzen batzuek egiten duten lana.Isilpekoa izateagatik, edo beste arrazoibatzuengatik, bada inortxoren esker onikjaso gabe egiten den lana ere.

Kultura txikiek beharrezkoak izaten dituztebultzada horiek, baita euskarak eta euskal-gintzak ere. Ezinbestekoa izan ohi da elkar-teek, eragileek eta herritarrek eskainitakobabesa. Bide horri jarraiki, eta DurangokoEuskal Liburu eta Disko Azokaren harira,

Gerediaga Elkarteak Argizaiola sariakbanatzen ditu; euskal kulturaren aldeko lanhori eskertzeaz gain, saritu egiten da, beraz.Gerediaga Elkarteak inurri lan hori egitendutenei esker ona erakutsi nahian banatzenditu sari hauek; pertsona horiek euskal kul-turgintzaren alorrean aritzeagatik saritzendituzte.

Emakume aitzindariak Ia ezinezkoa litzateke ekitaldi bakarrean bil-tzea garai hartan euskal kultura sustatzenirakasle gisara aritutako guztiak; hori delaeta, ordezkaritza bat joango da saria bana-tzeko ekitaldira. Herrialde bakoitzeko ande-reño bana igoko da taula gainera, bere

herrialdearen ordezkari moduan. Nafarrenordezkaria Izaskun Gastesi izango da. Gas-tesi 1967. urtean hasi zen eskolak ematen,Iruñean. San Jose plazan zuten ikasgelaorduan. Urte batzuk geroago, San Fermineta Paz de Ziganda ikastetxeetan kokatuahal izan ziren. Arabatik, Izaskun Arrue joan-go da saria jasotzera. Arrue ezaguna da etaArabako lehen andereñotzat jotzen dute.Lehendabizi, zortzi urte egin zituen Lezaetan(Nafarroa), irakasle gisara. Garai hartanpraktikante gisara ere jardun zen.1960an Gasteizera joan zen bizitzera,ezkondu ostean. Etxean bertan emanzituen lehendabiziko hiru urteetako eskolak,harik eta 1967an moja batek alokaturikoetxera joan ziren arte. Orduan hasi ziren pro-blemak; 6 urtetik gorako ume guztiek legeabete behar zuten, eta ikastolek ez zutenbetetzen. 1973. urtean, parte hartu zuenOlabide ikastolaren sorreran. Ikastola utzitaere, euskarazko eskolak ematen jarraituzuen; tartean, garai hartan Gasteizko gotzai-na zenari eman zizkion eskolak. 1991koAraba Euskaraz egunean, omenaldia eginzioten euskararen alde egindako ibilbidea-gatik.

Libe Goñi lazkaotarraren historiak Arrue-renaren antza du. 60ko hamarkada

amaieran sortu zen Seaska, IparraldekoIkastolen Elkartea, eta lehendabizikoikastola bi haurrek eta irakasle batekosatzen zuten. Irakasle hori, hain zuzen,Libe Goñi zen. Elkarteko lehen langileaere izan zen Goñi. Hainbat urtez jardunzuen andereño, Ipar Euskal Herriko zen-

bait ikastolatan: Baionan, Angelun, Arran-goitzen… Euskarazko ikas-materialik izan ezarren, guztietan moldatu ahal izan zen. Kar-mele Esnal oriotarrak ordezkatu zuenGipuzkoa. Aurrekoek bezala, Esnalek ereibilbide luzea eta oparoa egina du euskal-gintzan; 1955ean bere ikastola sortu zue-netik 44 urte igaro dira, hain zuzen. Bereha-la hasi zen inguruko herrietako irakasleakpraktiketarako hartzen. 1958an, lekua txikigeratu zitzaiola ikusirik, lekuz aldatu zuenikastola, Artzain Onaren plazako 18.era.Ordurako, 30 ikasle baino gehiago zituen.Eskolaz kanpo ere jarduten zuen euskara-ren alde: 1965ean, begirale lanetan arituzen Barrian (Araba) antolatutako lehenbi-ziko euskal udalekuetan. Urte hartan, eus-

karazko eskolak ematen hasi zitzazikienSanto Tomas Lizeoko batxilergoko ikasleei,bere ikastolarekin jarraitzeaz gain. Urtebatzuk geroago, aipaturiko zentroko egitu-ran sartu zen. 1997ra arte aritu zen irakasle,eta urtebete geroago ohorezko euskaltzainizendatu zuten, Euskal Idazleen Elkarteakohorezko bazkide egiteaz gain.Begoña Aranguren da taula gainera igokoden beste ordezkarietako bat; Gasteizenjaio zen, baina Bizkaia ordezkatuko du.1953an misiolari joan zen Riosera (Ekua-dor), eta, hamaika urte han igaro ostean,itzuli egin zen. Barakaldoko ikastolakoandereño izan zen. Horretan urteak igaroondoren, Hezkuntza ordezkariak euskarazereginetarako liberatu zuen, harik etaeskolara itzuli zen arte. Duela hamar urteerretiratu zen.

Gerediaga Elkarteak euskal kulturarensustapenean ibili diren edo dabiltzan elkar-te zein pertsonak omentzeko asmoz banatzen ditu Argizaiola sariak. Aurten,ikastolen sorrerako lehendabiziko andereñohoriek omenduko dituzte, hainbeste urtezeta hain egoera zailean euskararen alde egi-teagatik. Omenaldia eta sari banaketaabenduaren 5ean izango da, San Agustinaretoan.


Ikastolen hasierako andereñoak gogora ekarri eta omendunahi ditu Gederiaga elkarteak, eta Argizaiola saria emangodiete, euskararen alde egindako lanarengatik.

Aurten, lehenengoandereñoak omendukodituzte: hainbeste urtezeta hain egoera zaileanikastolen sorreran parte

hartu zuten haiek( )

ARGIZAIOLA SARIAK.AURREKO URTEETAKO IRABAZLEAK

1992 Jon Bilbao.1993 Bernardo Estornes Lasa1994 Eusko Ikaskuntza / Euskaltzaindia1995 Koldo Larrañaga, Benito Ansola,

Pio Caro Baroja, Fernando Larrukert, Nestor Basterretxea,Euskadiko Filmoteka

1996 Antonio Zabala Etxebarria1997 Bittor Kapanaga1998 Juan Jose Agirre1999 Jose Maria Jimeno Jurio2000 Klaus F. A. Niebel2001 Juan San Martin2002 Labayru ikastegia2003 Gerardo Bujanda2004 Jose Luis Alvarez Enparantza,

Txillardegi2005 Gotzon Garate2006 ‘Jakin’ aldizkaria2007 ‘Maiatz’ aldizkaria2008 Juan Zelaia

q008-009_durango 24/11/09 12:27 Página 1


Andereño bat haurrez inguratuta.Lan handia egin zuten umeakeuskaraz hezteko. German Zorraquin

q008-009_durango 24/11/09 12:28 Página 2

www.mondragon.edu

Bi kultura, helburu bakarra

Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azokatopagunea izaten da euskal kulturgintzaren-tzat.Bada,dena dela,bestelako kulturezgozatzeko aukerarik ere.Aurten, laugarrenez,lotura osatuko da Durangon munduan zeharberen esparrua lortzen ari diren kulturen etaeuskal kulturaren artean.Eslovenia,Georgiaeta Finlandiako ordezkaritzen bisita jasoostean,aurten kultura katalanaz gehiago jaki-teko modua izango dute Durangora biltzendirenek.

Betidanik izan da senidetasuna bi herrial-deen artean; historian, biek ala biek eskatuizan dute autonomia handiagoa Espainiare-

kiko, eta bi herrialdeetako hizkuntzek elebi-ko egoeran iraun behar izan dute… Horrezgain, kataluniarrekin salbuespen bat egindute Gerediaga Elkarteko kideek, orain arte-an sekula egin gabea: izan ere, iaz jakinarazizuten aurtengo gonbidatuak Ramon LlullInstitutuko kideak izango zirela.

Egitarau oparoaKultura katalanaren eta euskal kulturarenarteko harremanean, aurrerapausoa izangoda Durangokoa, eta azokako egitarauan ereikusiko da batasun hori. Aurten, Euskal Libu-ru eta Disko Azoka abenduaren 4tik 8ra

izango da, eta abenduaren 4ko harrera eki-taldian Andreu Carranza idazleak parte har-tuko du. Carranzak (1957) filosofia ikasizuen, eta hainbat egunkari eta aldizkaritanidazten du. Hainbat liburu ere idatzi ditu;besteak beste, La clave Gaudí eta ImprentaBabel.

Abenduaren 5ean, hiru ekitalditan partehartuko du kultura katalanaren ordezkari-tzak. Larunbatean, Circ Bover ikuskizunaegongo da Andra Marian; ikuskizun horrenbidez, historian zehar bidaia egingo du ikus-leak. Izan ere, obrak zirkuaren garaiak erre-pasatzen ditu: izan dituen aldaketak, per-tsonaia esanguratsuenak… Azken finean,aurreko garaietan zirkua nolakoa zen eraku-tsiko dute. Hirurogeita hamabost minutuz,ikuskizunak liluratu egingo ditu AndraMariako elizpera biltzen diren haur, gazte


Kataluniako kultura ezagutzeko tartea izango da aurtenazokan, eta, horretarako, hainbat hitzaldi, liburu aurkezpeneta ikuskizun antolatu dituzte.

q010-011_durango 24/11/09 12:29 Página 1


hizkuntzetarako itzulpenak bultzatuz. Bestehizkuntza eta kultura batzuekin harremane-tan jarri eta hitzaldi, topagune eta horrelako-en bidez. Kanpoaldean katalana sustatzenduten elkarte eta proiektuen indartzea; bidebatez, mota guztietako sorkuntza katalana-ren zabaltzea dute helburu. Horrekin guztia-rekin batera, beste herrialdeetako antzekoinstituzioekin harremanak landu nahi dituzte.Helburu horiek lortzeko, hiru arlotan dagobanaturik lana: Hizkuntza eta Unibertsitatea-ren arloa, Sorkuntza arloa eta Literatura etaPentsamendu arloa.

Aurretik esan izan da Durangoko EuskalLiburu eta Disko Azokara etortzeko gonbita

urte hauetan eginiko sari moduan har dai-tekeela. Alta, hori ez da erakunde honek jasoduen sari bakarra. Aurten hiru sari jaso ditu,eta 2008an lau sari jaso zituzten. Atzerrirabegirako lana eta irudia asko zaintzen duRamon Llull institutuak, horren adibidebezala, atzerrian dituen bulegoak dira: Berli-nen, Londresen, New Yorken eta Parisenbulego bana dute. Gainontzeko herrialdee-kiko hartu eman horren beste adibide batmundu osoko 160 unibertsitaterekin harre-mana dutela da. Urte osoan mila parte har-tzen dute ekitalditan baino gehiagotan.Gaur egun, Bogota, Mosku, Madril eta Vene-zia hiriak dira haien hurrengo helmugagarrantzitsuenak.

Besteak beste, iragarri dute Josep Barga-llo, LLull institutuko zuzendaria etorriko delaDurangora. Horren arabera, oso pozgarriaizan da Gerediagak gonbidatu izana. Duran-goko azoka erakusleiho aparta da euskalkulturarentzat, baina baita beste herrialdebateko kulturentzat ere. Hori dela eta, kultu-ra katalanaren ordezkaritzak Bizkaiko herriraeramango duen eskaintza zabala eta asko-tarikoa izango da, Azoka bera bezalakoa:ikuskizunak, liburuak, antzerkia eta anima-zioa egongo dira. Bargallok aurreratu zuena-ren arabera, musikagintzaren eta literatur-gintzaren ordezkaritza entzutetsu batekbisitatuko du. Ez dadila inor harritu, beraz,Durangon jendeak katalanez hitz egitenbadu.

Segura Historia Garaikideko katedraduna da;horrez gain, Bartzelonako UnibertsitatekoNazioarteko Ikerketa Historikoko Zentrokozuzendarietako bat da. Arratsaldean, euskalmusika eta musika katalanaren ingurukomahai-ingurua egongo da. Besteak beste,Marc Biosca (1980, Lleida) Zientzia Politiko-etan eta Soziologiako lizentziaduna mintza-tuko da. Ordezkaritza katalanaren bidaldiaastelehenean bukatu da, baina horrek ez duesan nahi egun horretarako ezer prestatu ezdutenik. Egunari hasiera emateko, liburu digi-talaren inguruko hitzaldia egongo da; EnricFaura izango da mintzakideetako bat. Beste-ak beste, Edi.cat-eko zuzendaria da Faura.Bromera, Angle eta Cossetania argitaletxeindependenteek osatzen dute Edi.cat, etakatalanez idatziriko lehendabiziko liburudigitalak kaleratzen dituzte; Contra la fami la guerra, eta Foc latent dira eskura dau-den liburu elektroniko horietako batzuk.Arratsaldean, literatur solasaldia izangoda, Albert Sanchez Piñolen eskutik. EuskalHerriaren eta kultura katalanaren artekosenidetasun bira amaitzeko, kontzertuaegongo da San Agustin aretoan. Bertan,Jabier Muguruza eta Gerard Quintanak ikus-kizuna osatuko dute, 21:30ean hasita. Biekala biek beren lan berriak aurkeztuko dituzte.Muguruzak Taxirik ez kaleratu berri du, etaQuintanak, berriz, Deterratenterrat.

Urteetako lanaren fruituaBi kulturen arteko harremana indartzeazgain, Ramon Llull Institutuari urte hauetaneginiko lana eskertzeko saria ere badaDurangoko Azokarako gonbita. Liburu etadisko azoka euskal kulturaren topagune iza-nik, gainontzeko kulturen arteko elkarguneaizatea ere lortu nahi dute. Ramon Llull Insti-tutuak sortu zeneko helburu berak ditu egunere: hizkuntza eta kultura katalana kanporabegira ahalik eta gehien zabaltzea, horretara-ko edozein adierazpide mota erabiliz.Horrenbestez, Llull institutuak Gerediagaelkarteak betetzen duen funtzio bera bete-tzen duela esan daiteke. Jakina, lan hori buru-tan ateratzeko, bi hizkuntzen (euskara etakatalana) normalizazioak gauzak erraztukolizkieke biei. Bide horretan, hainbat ekimensustatzen ditu Llull institutuak; esaterakounibertsitate eta goi mailako ikasketakeskaintzen diren zentroetan katalanez ikas-tera bultzatzen dute jendea, eta katalanarenirakaskuntza Kataluniatik kanpora ere bul-tzatzen dute. Katalanezko literaturaren alde-ko apustua egiten dute, horretarako, beste

eta ez hain gazteak. Goizean ikusterik ezdaukatenek jakin dezatela arratsaldean ereemanaldia izango dela.

Arratsaldean, 13:30ean, El moment de dirprou liburua aurkeztuko dute, Toni Strubellidazleak idatzia (Oxford, 1952). Egunekoazken ekitaldia poesia irakurketa bat izan-go da, Joan Margarit (Sanauja, Lleida,1938). 2008an, poesia arloko EspainiakoSari Nazionala irabazi zuen, Casa de miseri-cordia obrarekin (2007, Proa). Margaritarkitektoa da, baina poeta elebiduntzatdefinitzen du bere burua. 1963an kaleratuzuen lehendabiziko poema liburua; hamarurteko etenaldi baten ostean, Cronica idatzizuen. Geroago, 80ko hamarkadan, katala-nez idazten hasi zen; besteak beste, Vellmalentes eta El passat i la joia obrak idatziditu hizkuntza horretan. Margaritek ondu-tako azken lana izan da Casa de misericor-dia.

Abenduaren 6ko ekitealdiei hasiera emate-ko, Antoni Seguraren Euskadi, crónica de unadesesperanza liburua aurkeztuko dute.

Atxaga, Quim Monzo eta JosepBargallo, iaz, Durangoko azokan.Kataluniako kultura izango daprotagonista aurten. Jon Urbe - Argazki Press

Kataluniako musikaren

eta literaturarenordezkaritza entzutetsua

izango da Durangoko azokan

( )

q010-011_durango 24/11/09 12:29 Página 2

KarmeleJaio( )

«Idazleok jendeareniritzia behar dugu»

Gitarra hartu eta, abesti bat sortzen arituko balitz bezala, Kar-mele Jaiok (Gasteiz, 1970) amaitu du bere pieza. Musika aireannobela argitaratu du, bere bigarrena. Aurretik, arrakasta handialortu du Amaren eskuak-ekin, eta hamaika aldiz berrargitaratudute dagoeneko. Urriaren 23an aurkeztu zuen Musika airean, etaorain ikusi egin behar zer gertatzen den liburu berriarekin. Idazlea,behintzat, lehen iritziak jasotzeko gogoz dabil.Amaren eskuak-ekin arrakasta lortu ondoren, zorabio pixkabat ematen du beste nobela argitaratzeak?Kezka izan daitekeena kanpotik etortzen zait. Musika aireanidazten ibili naizen bitartean, ez dut buruan eduki aurrekoakharrera ona izan zuen edo ez zuen izan. Agian, konturatu gabeere horrek eragina izan dezake, baina benetan, kontzienteki, nikez dut eduki kontuan idazten aritu naizen bitartean.Oraingoan Elena da protagonista, munduari leihotik begira-tzen dion emakume alarguna, 70 urte ingurukoa. Zer ikustendu hortik? Zertan ari da pentsatzen?Irudi hori aukeratu nuen [emakume bat leihotik begira, eta baka-rrik] bakardadeaz hitz egin nahi nuelako. Hori izan da abiapun-tua. Musikarekin esaten dudana da nola bakoitzak barruanbarne musika duen. Eta, kasu honetan, Elenarena entzun nahinuen. Saiatzen naiz barne musika hori hitzetan azaltzen. Eta zerikusten duen? Leihoa aukeratu dut bera lekuko sentitzen delakobizitza honetan; jadanik ez da protagonista sentitzen. Askotan,jende askori gertatzen zaio adin batera iristean: sentitzen zaramundu honetan zaudela, baina ez zarela mundu honetako pro-tagonista.Zaila izan al da 70 urteko pertsona baten larruan sartzea?Zaila ez. Nik neure burua imajinatu dut, eta saiatu naiz 70 urtekopertsona baten buruan sartzen. Oraindik gaztea naiz, eta ziur ezdudala lortu hainbat gauza islatzea gero adinarekin datozenak.Hala ere, imajinatu dut nola izan daitekeen; azken finean, bakar-dadearen sentipen hori antzekoa izan daiteke adin batekin edobeste batekin. Saiatu naiz buru horretan sartzen. Alegia, zer pen-tsa dezakezun bizitza oso bat igaro duzula pentsatzen duzune-an, eta zein sentipen izan ditzakezun konturatzen zarenean bizi-tza amaituz doala.Beatriz etorkin gaztea sartuko da Elenaren bizitzan. Nolakoada bien harremana?Ez dut horrenbeste sakondu bi emakume horien arteko harre-manean. Azaltzen dut nolakoa izan daitekeen, eta elkarri zeresaten dioten... Niri oso interesgarria iruditzen zitzaidan egoerahori ikustea, azken finean errealitate bat baita. Kalean ikustendituzu hainbat emakume nagusi, kanpotar emakumeek zaintzendituztenak. Eta esaten nuen: «Zein adin diferente, zein herrialde

eta zein kultura diferente! Bi mundu hain diferentetan bizi direnemakumeek… zer esango ote diote elkarri etxean?». Halakojakin-mina sortu zitzaidan; horregatik pentsatu nuen Beatriz sar-tzea Elenaren mundu honetan. Gainera, Beatrizek haize berriaekarriko du, eta musika berria sartuko du Elenaren bizitzan.Elenaren barruan gorroto handia dagoela ikusten da. Zer esannahi du horrek harentzat?Denboraren iragatea bizitzan zehar egiten zaizkigun zauriak dira.Nik esan nahi nuen iragana ez dela iragana; iragana oraina dela.Alegia, iraganean gertatu zaizun guztiak daukala zerikusia gauregungo zure izateko moduan, eta egiten dituzun gauzetan. Etaaskotan pentsatzen dugu joandako zerbait dela, baina hor dago.Eta, kasu honetan, Elenari gertatzen zaio. Hark ez du onartu nahi,baina hortxe dago min ematen dion iraganeko zerbait. Ideianagusia hori zen: askotan pentsatzen dugula hutsetik hastengarela goizero-goizero, baina ez dela horrela: gurekin datorrelagure bizitzan gertatu zaigun guztia. Eta ez bakarrik guri, baitagure inguruari, gure familiari ere… Denak du zerikusia gure izatekomoduan.Iragana eta oraina lotzeko musika erabiltzen duzu?Musikak garrantzi handia dauka nobelan. Musika da sentitzenduzuna, eta, gainera, oso sakon senti dezakezun zerbait, baina ezikusten dena. Eta hainbat eta hainbat sentimendu daude gureeguneroko bizitzan musikaren antzekoak... Badaude hainbatgauza sentitzen ditugunak baina ikusten ez ditugunak. Nobela,azken finean, horri buruz ari da. Gure inguruan dagoen musikahori, gertatu zitzaiguna, berriz datorrela orainera. Gero musikamota asko aipatu ditut: soka kanta bat, seaska kanta bat, jazza...Bakoitzaren soinu banda liratekeen hainbat musika daude.Bitxia da entzuten den zerbait idatzizko hizkuntzara erama-tea...Lortu nahi nuen irakurleak entzutea, irakurtzen duen bitartean: iakanta guztiak ezagunak dira, haurtzarokoak… Irakurri bitarteanesatea «nik ere gogoratzen dut kanta hau», eta giro edo atmos-fera horretan sartzea.Bakardadea izan da abiapuntua, eta amaieran laguntasunaagertzen da. Bien artean pauso bat besterik ez dago…Nobelan, protagonistaren bilakaera kontatzen da, eta protago-nista aldatzen da pixka bat. Hasiera negatiboa da, baina bukae-ran itxaropen izpi bat ikusten da. Hau da, hasi naiz bakardadeariburuz idazten, eta bukatu dut laguntasunaz idazten. Azkenean,biak daude guztiz erlazionatuta. Emakume hau bakarrik senti-tzen da, ez fisikoki hala dagoelako soilik, baita adiskideekin ere.Konkretuki, lagun batekin gertatu zitzaionak bakardade sentipenhori areagotzea eragiten dio.Liburua urriaren 23an aurkeztu zenuen. Oraindik goiz da nolakoharrera izan duen jakiteko? Ideiarik ez. Lagunek esan didatena dakit, baina oraindik zainnago. Azkenean, nik beti esaten dut: idazleak oso hauskorrakgara. Behar dugu iritzi hori, eta hori onartu behar da. Gustatzenzaigu entzutea zer esaten duen jendeak, zer esaten duen zure la-nari buruz… Orain hutsune horrekin nago, zer harrera izango duenzain.

p

p

p

p

p

p

p

p

p

DIdazlea. ‘Musika airean’ nobelaargitaratu du


q012-013_durango 23/11/09 16:47 Página 1

Durangoko azokaneko azken argitalpenak

IVAPeko argitalpen katalogoa:


Andoni Canellada - Argazki Press

q012-013_durango 23/11/09 16:48 Página 2

Argazkiak eta hitzak,ezagutzaren zerbitzura

Abadiñoko (Bizkaia) auzo bat izateazgain, Gerediagak kaleratzen duen urteka-riari izena ematen dio Astola-k. Eskualde-ko eguneroko kontuen berri jakiteko, Anbo-to astekaria dute Durangaldekobiztanleek; hain ezagunak ez diren gaieiburuz gehiago jakiteko, berriz, Astola urte-karia dute. Urtekari horretan Durangaldekohainbat arlori buruz hitz egiten da; historiaeta ikerketa lanak dira gehienak. Historia,arkeologia, etnografia, literatura, zien-tziak… Astola-n jorratzen diren gaiak asko-tarikoak dira. Gainontzeko aldizkarietatikbereizten duena, ostera, ikerketa lan horiekgaratzeko erabili ohi duten sakontasunada.

Aurreko bi zenbakien antzeko irudia izanarren, Astola aldizkariko hirugarren zen-bakiak desberdintasun erakargarri batdu: inoiz baino protagonismo handiagoahartu dute argazki eta irudiek. Edukisakona duten erreportajeak kalitateoneko argazki eta irudiekin jantziak dira.Horrek are interesgarriago egiten duurtekaria. Gerediagakoen esanetan,gaiak gustuko izaten ez dituztenak ere

erakarriko ditu urtekariaren aurkezpen txu-kun honek.

Aldaketekin jarraituz, badira beste alda-kuntza batzuk ere. Zenbaki honek 180 orrial-de ditu (bigarren zenbakiak baino 24 gehia-go); aldizkari mardulagoa da, beraz. Aurrekobi zenbakien arrakastaz ohartuta, 2009kozenbaki honetarako ale kopurua handituegin du Gerediagak. Hirugarren zenbakiko1.200 ale kaleratuko dira; bost euroko pre-zioan salduko dira aleok. Liburu eta DiskoAzokan Gerediagak duen erakusmahaianlortu ahal da urtekaria, baita Durangaldekoliburu dendetan ere.

Lan berriak, sail berriaLehendabiziko eta bigarren urtekarietan

bezala, ikerketa lanak dira Astola-renoinarria. Aurten, berrikuntza gisara, atalbat gehitu diote Gerediagako kideek aldiz-kariari. Sail berri horri Barruko ibilbideakderitzo; Durangaldeko pertsona ezagu-nek beren haurtzaro eta gaztaroko lekukutunak aurkeztuko dituzte bertan. Zen-baki honetan, besteak beste, Felix Arkara-zo, Balendin Lasuen eta Jasone Agirremintzatuko dira beren gogoko lekueiburuz.

Gainontzeko lanen bidez, eskualdekohistorian zehar bidaiatu dezake irakurleak,besteak beste. Hegazkinak eta artasoroak:Iurreta eta abiazio eremuak izenburupean,Jose Mari Uriartek Durangaldean 1910. eta1919. urteetan hegazkinen inguruan jazozirenen bi anekdota ekarri ditu gogora.1910ean abiazio jaialdia egitekoa zen,baina matxinada handia bilakatu zen eki-taldi hura. 1919. urtean, berriz, abioi batekderrigorrezko lurreratze bat egin zuenIurretan (Bizkaia). Gregorio Monrealek,ostera, eskualdeak Erdi Arotik gaurdainoizan duen antolatzeko modua aztertu du,baita Durangaldeko berezitasunak, Astolaeta Gerediagako Batzak, eta DurangokoMerinaldearen eta Bizkaiko Jaurerriarenarteko harremanak ere. Erdi Aroa albobatera utzi gabe, Astxiki (Abadiño) gailu-rrean zegoen gazteluaz idatzi du ArmandoLlamosasek. Arma zein aztarna ugari aur-kitu dira Astxiki tontorrean. Hala ere, inoizez da sakoneko indusketarik egin. Llamo-sasek gazteluaren inguruko hipotesi batplazaratu du.

Erreportaje guztiak ez dira antzinakogaraietakoak, ordea. Urkiolako ParkeNaturalak hogei urte bete ditu, eta bihamarkada horiei buruz mintzo dira hain-bat teknikari eta eragile sozial Urkiolak 20urte. Natur parkearen argi-ilunak errepor-tajean. Xabier Aierdi EAEko Immigraziora-ko Behatokiko zuzendaria azken urteetakomigrazioak gizarteari ekarri dion erronkariburuz jardun da Etorkinak, auzoko berriaktestuan. Bestalde, Itsasoz bestalderasalto egin zuten euskal pilotariei buruzidatzi du Jose Maria Etxaniz kazetariak.Haiek ere beste gizarte batera moldatubehar izan zuten; moldaketa horien non-dik norakoei buruz idatzi du Etxanizek,baita izan zituzten lan arazoei buruz ere.Egoera ekonomikoa dela eta, lan mundu-ko erreportaje bat ere badakar Astola-renhirugarren zenbakiak. Bertan, ElorriokoFuncor kooperatibari buruz irakur daiteke;1955-1970 urteen artean iraun zuen espe-rientzia horrek.

Esan bezala, gai ugari jorratzen dituAstola-k. 2009ko zenbaki honetan musika

ere hartu dute hizpide. Jon Gaminde Biz-kaiko gaiteroak dultzainaren berezitasu-nak azaldu ditu. Horrez gain, Durangal-deko eskualdeak eman dituendultzainero nagusiak aipatu ditu erre-portajean. Urtekaria ixteko, Elorriokoharriei buruzko argazki bilduma bat aur-

keztu du Luis Madinak.


‘Astola’ urtekariaren hirugarren alea kalean dago jada, etaDurangaldeko hainbat arlori buruzko kontuak jasotzenditu, ikuspegi historiko, arkeologiko, etnografiko zeinzientifikoak kontuan hartuta.

Astola aldizkariak argazki handiagoakizango ditu aurten. Argazkian, aurkezpeneguneko agerraldia. Gerediaga elkartea

Aurreko urtekoaldizkariekin alderatuzgero, aurtengoan edukisakoneko erreportajeak

kalitate oneko argazki etairudiekin jantzi dituzte

( )

q014_durango 23/11/09 13:46 Página 1


q015_durango 20/11/09 12:57 Página 1

Literaturaren txokotik euskararen mundura

Hogei urte igaro dira lagun talde batekBerbaro elkartea sortu zuenetik.Durangoneuskarak zuen egoera txarra konpontzekoasmotan elkartu zen talde hori.Egun,bizirikdirau,hasierako balio eta helburu berekin,gainera.Hori dela eta,aurtengoa ospakizunurtea da Berbaro elkartearentzat.

Berbaro elkartearen lehendabiziko proiek-tuetako bat Haur Literaturaren Aretoa izanzen. Txikientzako proiektua bai, baina ez txi-kia. Haur eta gaztetxoen irakurzaletasunabultzatzeko sortu zen, eta Gerediaga elkarte-ak lagundu egin zuen hasieratik. DurangokoEuskal Liburu eta Disko Azokan aurkeztendiren hainbat produktu haurrentzat izatendira, baina azoka bera helduentzako espaziobat da. Aldiz, txoko horretan gustura egonohi dira umeak. Hori dela eta, aurten, hogei-garrenez, beren txokoaz gozatu ahal izangodute.

Haur Literaturaren Aretoak bi zutabe ditu:alde batetik,ikasturtean Durangaldeko ikas-tetxeetan egiten dena; bestetik,azokakoegunetakoa.Oihane Barrutia Berbaroko gaz-te arloko dinamizatzailearen hitzetan,lehen-dabizikoaren helburua 4-12 urte bitartekoumeak euskaraz bizitzea lortzea da; horreta-rako,literatura erabiltzen dute.Liburuek sor-tzen duten interes horretatik abiatuta,haurzein gurasoak euskal literaturara hurbiltzeanahi dute.«Azken finean,irakurzaletasunabultzatu nahi dugu».

Haur Literaturaren Aretoa eskualdeko ikas-tetxe ugaritan egiten da.«Eskualdean,uda-lekin elkarlanean,aurrera ateratzen duguproiektua; Durangon,ostera,gu konponduohi gara»,zehaztu du Barrutiak.Euskarazkoliburuei bidea irekitzen laguntzen du haurren-tzako literatura aretoak,eta,horretarako,fun-tzionamendu jakin bat du.Haur Hezkuntza-koentzat,ipuin antzeztuak egon ohi dira,etaLehen Hezkuntzako 1,2,3 eta 4.mailakoen-tzat,antzerkia edo ipuin kontalaria.LHko 5eta 6.mailakoentzat,ostera,idazleekiko el-

karrizketak antolatu ohi dituzte.Guztira,es-kualde osoan 5.000 gaztetxo inguru batzendira Haur Literaturaren Aretoak irauten duenegunetan.«Ikastetxeetan ohitura da jada»,gehitu du Berbaroko kideak.Haur Literatura-ren Aretoaren barnean antolatzen diren eki-menen artean,azpimarratzeko modukoa daLiburu Erraldoia; ekimen parte-hartzailea daoso.Haur Literaturaren Aretoan parte har-tzen duten ikastetxeetatik liburu erraldoi batpasatzea da egitasmoaren funtsa; haienikastetxetik pasatzean,ikasleek ipuin edo po-emak idatzi eta marrazteko aukera dute.

Haur Literaturaren Aretoari zutik eustendion bigarren zutabea azoka bera da.Azokakirauten duen egunetan,modulu batzuk jar-tzen dituzte Berbarokoek azoka kokatzenden erakustazokaren alboan.Aretoak azo-kan bestelako formatua duela argitu du Ba-rrutiak.«Azokako egunetarako,egun osokoegitarauak prestatu ohi ditugu.Umeen-tzako txotxongiloak antolatzen ditugu,an-tzerkia,ipuin kontalariak,magia,karaokea,2009ko liburuen aurkezpenak,era guztie-tako ekimenak,denetik pixka bat».Nonaukeratua badago Haur Literaturaren Are-toan,beraz.

Kulturarekin lehendabiziko harremanaAskok bestela pentsatu arren,Haur Literatu-raren Aretoa ez da haurtzaindegia edo ume-ak zaintzeko lekua.Umeentzako txoko horrekbeste funtzio bat du: 2-12 urteko ume eta gaz-tetxoak literaturara eta musikara hurbiltzea,hain zuzen.Haurren partaidetza bultzatzekobegiraleak ere egongo dira une oro.

Aurretik esan bezala,Azokako Haur Litera-turaren Aretoak egitarau oparoa du.Azokakolehendabiziko eguna –aurten abenduaren4a,gaur—,ordea,desberdina izan ohi da:egun horretan,Euskal Herriko ikastetxe asko-tariko umeak bildu ohi dira Durangora; nor-mala izaten da egun horretan autobus pilaikustea Landako erakustazokaren ingurue-

tan.«Lehendabiziko eguna desberdina izanohi da; hori dela-eta,lehiaketa prestatzen du-gu egun horretarako»,esan du Barrutiak.Lehiaketa altxorraren bilamoduko bat delaesan daiteke.Oihane Barrutiak azaldutakoa-ren arabera,umeak erakustokiz erakustokiibiltzen dira,eta,tarteka,probak pasa beharizaten dituzte.Probek liburuekin edo diskoe-kin zerikusia izaten dute —erakustokiarenaraberakoa da—.Sariak egoten dira irabazle-entzat; nolanahi ere,benetako irabazlea kul-tura bera da.

Haur askorentzat euskal kulturarekin dutenlehendabiziko harremana da Haur Literatu-raren Areto a.Durangoko azoka urte hauetanguztietan garatu den bezala garatuta,umeentxoko hori ez da atzean geratu.Urtez urte are-to handiagoa prestatzen dute Berbaro elkar-teko kideek,eta,hala ere,txiki geratzen zaiebeti,haurren erantzuna dela-eta.«Jendez le-po egon ohi da urtero; beti geratzen zaigu txikiaretoa»,azaldu du Barrutiak.Aurten ere an-tzera ibiliko direla espero dute Berbarokoek.Azken urteetan bezala,Haur Literaturaren

Aretoa Landako erakustazokaren albo ba-tera ipiniko dute; berdegunearen ondoan,hain zuzen ere.Ordutegiari dagokionez,azo-kak irauten duen artean,goizeko hamar etaerdietatik arratseko zortziak bitartean,ateakirekita edukiko ditu.Alegia,Euskal Liburu etaDisko Azoka zabalik dagoen bitartean HaurLiteraturaren Aretoa ere zabalik egongo da.

Hogei urte beharreanOrain bi hamarkada sortu zutenean,gutxikusteko zuten Berbarok bizirik jarraituko zuelahogei urteren ostean.Baina oraindik bizirikdirau,sortu zen helburu berberekin: «Euska-raz bizitzeko eta gozatzeko uneak eta guneaksortu nahi ditugu»,azaldu du Barrutiak.Haur


Berbaro elkarteak haurrentzako literatura aretoa sortuzuen, haur eta gaztetxoen artean irakurzaletasunabultzatzeko, eta aurten hogeigarren urtea izango du.

Azokan ez ezik,ikasturtean ere ekintzak

egiten dituzteikastetxeetan, 4-12 urteko

umeen artean euskalliteratura sustatzeko

( )

q016-017_durango 24/11/09 12:50 Página 1


Azokan haurrentzako aretoa antolatzen duteBerbarokoek; besteak beste, txotxongiloak,antzerkia eta magia izaten dira. Gerediaga elkartea

Literaturaren Aretoa estrategia horren barne-an kokatu du Berbaroko kideak.Haren uste-tan,umeei asko kostatzen zaie irakurtzea;horregatik,etxean zein hezkuntzan aldaketakegin behar dira. Irakasle batzuek aldatu omendute metodologia dagoeneko.«Ikastetxebatzuetan irakasleak jadanik ez dio gela oso-ari liburu bera irakurtzeko eskatzen.Batzuekidazle bat proposatzen dute,ondoren bereliburuetako bat aukeratzeko.Askotan, idazlehori ikastetxera eramaten dute ikasleek gal-derak egiteko».

Haur Literaturaren Aretoa euskaraz bizitze-ko gune horien artean kokatzen da, baina ezda bakarra; hor daude Santa Anan Berbarokduen txokoa edota Plateruena antzokia.Berbaro elkarteak urte osoan jarduten duaisialdia eta euskara bere osotasuneanuztartzeko ekimenak antolatzen. Horren adi-bide ditugu udan egiten dituzten udalekuakedota ikastaroak. Euskararen erabilpenasustatzeko Berbalagun bezalako ekimenakditu. Etorkizunagatik galdetuta, ez du luzepentsatu Barrutiak: «Onena gurea bezalakoelkarteek existitu behar ez izatea litzateke».

Hogeigarren urteurreneko ospakizunezgain, azken bi hamarkadetan zehar eginikolanaren inguruko hausnarketa ere egin duteBerbaroko kideek. Elkarte euskaltzaleak bihamarkada hauen balorazio positiboa egindu gogoetan. Bertan adierazten dutenarenarabera, Berbarok antolaturiko ekimenakugariagoak dira, baita kalitate handiagokoakere. Bestalde, egitasmo horietan inoiz bainojende gehiagorengana heltzen dela ustedute; jarduera Durangora mugatu beharreanDurangaldera hedatu dela esaten da.

q016-017_durango 24/11/09 12:30 Página 2

Lan berrien lehenbiziko aurkezpena

Durangoko Plateruena kafe antzokia ezda agertoki hutsa. 2004ko urrian ireki zute-netik, ehunka talde igaro dira taula gainetik,bai euskaldunak, bai nazioartetik etorritako-ak. Musika emanaldiez gain, beste hainbatekimen ere antolatzen dituzte, eta urteosoan izaten dira. Baina Durangoko EuskalLiburu eta Disko Azokak irauten duen egune-tan, ekitaldiak ugaritu egiten dira. Asier Itu-rriaga Plateruenako kultura programatzaile-aren esanetan, horrek badu bere zergatia:«Azokaren osagarria gara. Bertan [azokan]aurkezten diren produktu batzuk zuzeneanerakusten dizkiogu jendeari, eta, normalean,lehen aurkezpena izaten da».

Nobedadea izatea ez ezik, euskarazkoekoizpena izatea ere eskatzen da, azokakirauten duen egunetan Plateruenan aurkez-tua izan dadin. Aurtengo egitaraua, adibidez,ibilbide oparoa duten zenbait artistak osa-tzen dute: abenduaren 4tik 8ra bitartean,beren lan berriak aurkeztuko dituzte Betaga-rri, Des-kontrol eta Berri Txarrak taldeek etaMikel Urdangarin abeslariak. Kontzertuhoriez gain, beste hainbat ekitaldi ere ikusiahal izango dira Plateruenan. Abenduaren8an, adibidez, Euskal Kultur Erakundearekinelkarlanean, Iparraldeko Gutiziak ikuskizunaaurkeztuko da. Bertan, Beñat Axiari etaAmaia Riouspeyrous arituko dira, besteakbeste.

Euskara eta kultura ardatz2004ko urriaren 28an ireki zuen lehendabi-ziko aldiz Plateruena kafe antzokiak. Bosturte hauetako ibilbidearen balorazio posi-tiboa egin du Iturriagak: «Hasierako hel-buru berberak ditugu. Egindako lan gogo-rrari esker, jende askok ezagutzen gaitu,eta gugana lehen baino jende gehiagokjotzen du». Kultura programatzailearenesanetan, kultura ekoizpena zein kontsu-moa ez daude beren loraldian, batez ere

euskarazkoa. «Iaz 160 ekitaldi baino gehiagoeskaini genituen, eta %60-70 euskarazkoakizan ziren». Etorkizunera begira, Iturriagakargi dauka zein den bidea: «Jendearen kon-tsumo ohituretara moldatu behar dugu,baina betiere sorreratik ditugun helburuakalboratu gabe. Kultur eskaintza zabala etakalitatezkoa eskaintzen jarraitu nahi dugu».

Hasieran esan bezala,Plateruena ez daareto soil bat; euskara eta kultura dira proiek-tuari zutik eusten dioten bi zutabeak.«Kultu-raren bidez euskara bultzatzea,eta euskara-

ren bidez kultura bultzatzea: horra hor gurehelburua», laburbildu du Iturriagak.Hori dela-eta,Plateruenako arduradunen lehentasune-tako bat da Euskal Herriko kulturgileei lekuaegitea.Areto berria izan arren,ospea lortu duPlateruenak; aretoen artean lehia handiadago,eta Durangoko antzokira ,euskal talde-ez gain,nazioartekoak ere biltzen dira ema-naldiak eskaintzera. Iturriagaren ustez,bosturte hauetan egindako lanaren emaitza dahori: «Euskal Herriko talde eta abeslari esan-guratsuenek bertan aurkezten dituzte berenlan berriak».Lan berri horietako asko Liburueta Disko Azokak irauten duen egunetan aur-kezten dituzte,guztientzako lekurik ez dago,ordea.Hala ere,Azokako egitarauan lekurikizan ez arren,artista horiek ez dituzte antzoki-ko ateak itxiak,ezta gutxiago ere.Urte osoanegiten du lan Plateruenako jendeak,eta hordaude,adibidez,Anari,Ruper Ordorika etaSorkun abeslariak,azokaren ostean joko bai-tute.

Bost urte hauetako balantze positiboa eginarren,guztia ez da arrosa kolorekoa kulturaarloan.Gizarteko sektore guztietan du eraginakrisi ekonomikoak,eta ikuskizunen mundua ezda salbuespena.Plateruenak ostalaritza zeinkultura zerbitzuak eskaintzen ditu; biak alabiak estu loturik daude.Iturriagaren esanetan,lehen baino jende gutxiago mugitzen da kul-tura ekitaldiak kontsumitzeko,eta krisiareneragina igartzen da. «Kontsiderazio ekonomi-koez gain,beste helburu batzuk ditugunez,aurrera egiten dugu.Esan bezala,gure helbu-rua Euskal Herriko kulturgileei leku bat eskain-tzea da».

Kontzertu areto bat baino gehiagoIkuskizunak eskaintzeaz gain,eginkizungehiago ere betetzen ditu Plateruena kafeantzokiak.Kontzertuak antolatu edo aretoaalokatzeaz gain,hainbat elkarterekin ekitaldi

ugari antolatzen dituzte elkarlanean.Bes-teak beste,Agurrik gabeak ekitaldia anto-latu zuten,Durango 1936 elkartearekinelkarlanean.Urte osoaneginiko ekime-nak ere hainbat izaten dira: ezin dira utziaipatu gabe Berbaro elkarteak antola-tzen dituen ludotekak,eta DF BertsozaleEskola, joan den urtean lehendabizikoz

egina.


Liburu eta diskoen azokakirauten duen bitartean,hainbat ekitaldi etakontzertu egiten dituztePlateruena kafe antzokian.

Plateruena

Betagarri, Des-kontrol,Berri Txarrak eta Mikel Urdangarin

izango dira kontzertuetan

abenduaren 4tik 8ra( )

q018_durango 23/11/09 11:47 Página 1

BERRIAren txokoa

BERRIAk ezin du huts egin Durangokoazoka eta, urtero legez, aurtengo eta dato-rren urteko produktuak eskainiko ditubere erakusleihoan. Hain zuzen, urtekoazken egunetan egiten da azoka, etaordurako urte berrian pentsatzen hasibeharra dago. Hala, guztia ongi-ongiantolatuta edukitzeko, horra horBERRIAren egutegia eta agenda. Urterobezala, 2010eko egutegia berrikuntze-kin dator. Aurten kolore urdina etakometa nabarmendu dira, eta datorrenurtean bozgorailua eta txoria izango dira:BERRIAren ale bat ageri da, bozgorailu itxurahartuta, eta eskuetan mundua duen per-tsona batek oihu egiten dio; handik txoribat ateratzen da, gainean Jalgi hadi idatzitadaukana.

Agendak, berriz, ohiko itxura izango du:aste osoa ikusteko aukera emango du, etaEuskal Herriko errepide mapa, interesekotelefonoak eta hiru urtetako egutegia erebarruan izango ditu, besteak beste.

Egutegiaz eta agendaz gain, BERRIArenbeste produktu batzuk eskuratu ahal izangodira.

Sukaldaritza gustuko dutenentzat: Euskarazko lehen sukaldaritza bildumajarri du martxan BERRIAk, eta lehen bialeak ez dira faltako Durangoko Azokan.Lehenengoa, hain zuzen egokia da pin-txoetan trebatu nahi dutenentzat: Kuti-xiak donostiar erara. Pintxoen tradizioaerabat aldatu duten tabernetako erreze-tarik onenak bilduko dituzte liburuan: AFuego Negro, Alex, Andra Mari, Bergara,Borda Berri, Casa Vergara, El Lagar, Hidalgo56, La Cuchara de San Telmo, Mil Catas,Txubillo eta Zeruko, hain zuzen. Kalitate

handiko edizioa izango du, eta argazki era-kargarriz lagunduta egongo da.

Bigarrenean, berriz, errezetak bildu dituzteetxeko txikiak eta hain txikiak ez direnak ereongi elikatzeko: Handitzen, handitzen. 200errezeta haurrak ondo elikatzeko. Entsala-detatik hasi eta postreetaraino: pasta, hara-gia eta arrain errezetak ageri dira, besteakbeste. Pausoz pauso azaltzen du errezetabakoitzaren prestaketa, hura egiteko beha-rrezko diren osagaiekin batera. Horrez gain,elikagaien taula, adinez adin kontsumitubeharrekoa, eta beste hainbat eduki ereagertuko dira.

Etxeko txikientzat: Mantagorriren Zinema etxean saileko lau-garren bilduma ere salgai izango da BERRIA-ren txokoan. Sei DVDek osatuko dute: Lagu-na arraina naiz, Heidi 3. Berriro mendian,

Betizu eta Xangaduko misterioa, Olentze-ro eta Subilaren lapurketa, Urtemuga

festa eta Prop & Berta. Seiak bildumabakar batean izango dira eskura.

Zer eguraldi egingo duen jakiteko:Planak ez zapuzteko, Pello Zabalarenhigrometroak iragarriko du zer egural-di egingo duen. Airearen hezetasuna

neurtzen du higrometroak: zenbat etagiro hezeagoa izan, orduan eta behera-

go edukiko du eskua fraideak. Alderantziz,zenbat eta giro lehorragoa izan, orduan etagorago edukiko du, txapela guztiz bota arte.Higrometroarekin batera, Pello ZabalarenEguraldia beti airean liburua egongo daatxikita. «Meteorologiaren sukaldea nola-koa den» azalduko du eguraldi adituak.Alegia, giro eguzkitsutik hasi eta euritsuraarteko baldintza guztien banakako azterke-ta egin du liburuan: eguzkia, presioa,haizea, euria, elurra… Horiek guztiak banan-banan aztertu ditu, eta betiere airearengarrantzia azpimarratu. Izan ere, Zabalakdioenez, «eguraldia arnasten dugun aireabera da».


BERRIAk bere txokoa izango du Durangoko Azokan,eta, ohiko egutegiaz eta agendaz gain, sukaldaritzabilduma eta Mantangorriren ‘Zinema etxean’ sailekofilmak eskura daitezke.

q019_durango 25/11/09 12:37 Página 1

Kulturaren hiriburua

Grisak izan ohi dira abenduko egunak;batez ere, arratsalde parteak. Hotz egiteazgain, goiz iluntzen du, eta salbuespena izan-go litzateke euririk ez egitea. Euskal Liburu eta Disko Azoka zabalik dagoen egunak desberdinak dira, ordea. Goizeangoizetik, Durango zeharkatzen duen zirkulazioa bizi-bizia da, eta udaltzainekinoiz baino lan gehiago izan ohi dute.Antzera ibiltzen dira gainontzeko langileak ere: ostalaritzakoak, garraiopublikoetakoak, garbitzaileak… Euria eginarren, egunotako jendearen joan-etorriaikaragarria izaten da, eta zer esanik ez, egu-raldia lagun den egunetan: egun horietanzaila izaten da azokan gustura ibiltzea.Hala ere, kaleetan egoten den giroagatikbakarrik bada ere, merezi du Durangora bil-tzea.

Durangoko azoka egingo den 44. aldia iza-nik, gauzak asko aldatu dira; hobetu egindirela ere esan daiteke. Onerako zein txarre-rako, bai Durango bera eta bai Euskal Liburueta Disko Azoka hazi egin dira, eta horrek

ondorio batzuk ditu. Aldaketa garrantzitsuhorietako bat kokagunea da: lehendabizikoazokak, hau da, 1965etik aurrerakoak,Durangoko alde zaharrean egiten ziren,Andra Maria elizako arkupeetan. Sei urtedaramatza azokak Landako erakustazoka

hartzen, eta beste erabilera batzuk erebadituen arren, funtsean azokarako eraikizen.

Jende oldeaEuskal Liburu eta Disko Azokak irauten duenegunetan, jende andana dabil Durangoosoan zehar. Helikoptero batetik begiratuzgero, jendetzak erreka bat osatu ohi duela

esan daiteke; Landako erakustazokan jaioeta parte zaharrean bukatzen den erreka.Ibilbide osoan giro polita sortzen da; guztien-tzako modukoa, gainera. Erakustazokaondotik hasita, Plateruena antzokia aipa dai-teke, eguerdian zein gauez ekimenak egonohi baitira. Errekaren bestaldean, Sapuetxegaztetxean ere kontzertuak antolatu ohidituzte, bertako Azoka Alternatiboaren hari-ra. Kultur ekimen gehiago nahi dituenak,bestela, Durangoko erdialdera hurbiltzea du,San Agustin antzokira. Kontzertuak bainoohikoagoa da bertan antzerki emanaldiakegotea; dena dela, eskaintza zabala izan ohida bertakoa. Emanaldiei dagokienez, aipa-men bat egin behar zaie kaleko artistei. Egunhorietan Durangon jendetza batu ohi delajakinda, askok agertoki bilakatzen dituztealde zaharreko kaleak, eta beren ikuskizunaeskaintzen dute, beren lanak ezagutzeraemateko. Hala, eguraldia lagun izanez gero,ikuskizun ugariz gozatu daiteke Durangon,umeentzako pailazo ikuskizun batetik hasieta punk-rock kontzertuetara arte. Guztien-tzako lekua dago kulturaren hiriburuko kale-etan.

Aurretik esan bezala, asko aldatu dira baiAzoka eta baita Durango bera ere. Aldatu ezdena, ordea, Euskal Liburu eta Disko Azokakirauten duen egunetan herri osoan zeharegoten den giroa da. Azken hilabeteetanguztien ahotan dabilen krisiak ezin izan zueniaz giroa zapuztu, eta, eragiten duen arren,aurten ere giro ona herri osoan zeharbarreiatuko dela dirudi.

Kultura ekimenez gain, badago bestelakoeskaintzarik herrian. Ostalaritzako langileeklan asko egin behar izaten dute data haue-tan, eta eskaintza gastronomikoa itzela da

Durangalde osoan. Durangon bertan,gustu guztietarako moduko eskaintzadago. Landako Erakustazokaren ingu-ruetan hainbat taberna daude ogitarte-koak eta pintxoak eskaintzen dituzte-nak; alde zaharrean ere horrelakoeskaintza mordoa dago. Zurrunbilotikurrundu eta lasaixeago egon nahi due-

nak, ostera, baditu aukerak ere: herrikoerdigunetik aldenduta jatetxe ugari dago,eta janari txinatarra, turkiarra, italiarra …

Euskal kulturaren topagune izateaz gain,Durango munduko gastronomien elkargu-nea dela ere esan daiteke. Haur, gazte zeinedadetu edo erosketak egitera, parrandanzein egun pasa doanarentzako aukera pare-gabea izango da Durango, Azokak irautenduen egunetan.


Durangoko azoka baliatuz, herriko kaleak jendez lepoizaten dira, azokaren aitzakiarekin egun-pasa egiteko.

Liburu eta disko azokazgain, kultur ekimen

ugari izaten dira Durangoko erdialdean:

kontzertuak,antzerki emanaldiak...

( )

Jendez gainezka izaten dira Durangoko kaleak azoka egunetan,eta guztientzako moduko giro politasortzen da. Monika del Valle - Argazki Press

q020_durango 23/11/09 13:50 Página 1


q021_durango 23/11/09 20:02 Página 1

Karmele JaioMusika airean. Elkar

Eguna leihotik begira pasatzendu Elenak. Alarguna da, 70 urteingurukoa. Bizitzan eginbeharguztiak egin dituelakoan dago,eta kanpoan zer geratzen den,horren lekuko izatea besterik ezzaio geratzen. Bat-batean, bai-na, seme-alabek Ekuadorkoemakume gazte bat ekarrikodiote bera zaintzeko eta etxetikateratzeko.Maitasunari, gorrotoari, bakar-dadeari eta adiskidetasunariburuz hitz egiten du KarmeleJaiok bere bigarren nobelan.

Unai ElorriagaLondres kartoizkoa da. Elkar

Phineas arratsaldero igotzen dabere lagunarekin hamazazpiga-rren teilatura, handik bakarrikikusten baitira errepidea eta trengeltokia. Arreba Sararen zaindago: udan iritsi beharko bailu-ke. Oraindik erabat amaitu ezden diktaduraren ondorengogaraiak dira. Krudeltasunarenoroitzapena jaso eta gorde nahidute pertsonaiek, zauriak behin-goz ixteko. Aurreko hiru nobele-tatik urrunduta, azken lanari be-rrikuntza ematen saiatu da UnaiElorriaga, bai gaiaren aldetik etabai idazkeraren aldetik.

Joan Mari Irigoien.Haragiaren gauak eta egunak.Elkar

Beste trilogia bat, Joan Mari Iri-goienek osatua. Duela urte ba-tzuk hasi zen Orbe sendiaren tri-logia lantzen; iaz kaleratu zuenlehenengo liburua, Bestea damundua, eta aurten bigarren za-tiarekin dator: Haragiaren gauaketa egunak. Lehenengo zatian,Nazario Orbe eta Regina Alda-soro protagonista aurkeztu zi-tuen. Bigarrengoan, berriz, pro-tagonisten nortasun eta berezi-tasunak ezagutuko dituirakurleak, bakoitzaren ametsaketa ekintzak, nahiak eta ezinak,eta, etxekoen gorabeheren bi-

tartez, XX. mende hasieratik36ko gerra bitarteko mugimen-du eta gertakarien lekuko bihur-tuko da.

Xabier Etxaniz ErlePuntan punta bat. Pamiela

«Aralarren ba omen zen artzainbat…» eta antzeko ipuinen ha-sierak bildu ditu Xabier EtxanizErlek Punta punta bat lanean.1986an argitaratu zuen Haurfolklorearen bilduma eraberritudu bilduma honetarako, eta ha-ren jarraipena egin du. Euskaltradizioaren elementu batzukbildu ditu, hala nola esaera za-harrak, poemak, lo kantak, ahokorapiloak eta ipuin bukaerak,baina garai hauetarako moldatuditu.

Juan Kruz IgerabideElurra sutan. Alberdania

Yoga maisu bat eta haren se-mea ditu protagonista Juan KruzIgerabideren azken lanak. India-tik Bilbora joango dira trantsiziogaraian. Haien bakezaletasunaketa mistikak, ordea, talka egingodute industriaren gainbeherare-kin eta trantsizioak berekindauzkan gatazkekin. Aldi bere-an, mendizaletasunaren eta es-kaladaren mistikak bat egingodu yogarekin, astrologiarekin etaNew Age joerekin. Euskal esote-rimoa loratzen ahalegindukodira testuinguru horretan.

Fertxu IzquierdoTelebista antenetan atsedenhartzen dute txoriek.Alberdania

Txoriak protagonista dituela, hi-riko bizimoduaren metaforaegin du Fertxu Izquierdok poesialan honetan. Goizean goizetikgauaren azkeneraino bidaia da:hiriko paisaian geratzen diren hi-tzak, industrialdeetako poesiak,hiria ulertzeko modu bat.Eguneko lau une gogoeta egite-ko: goiza, eguerdia, arratsaldeaeta gaua hiriko paisaiaren ba-rruan, inguruan gertatzen denazgogoeta egiteko, telebista ante-nak txoriz beterik daudela ohar-tzeko eta goiztiria gogorra be-zain ederra dela ondorioztatze-ko. Izquierdok Bilboko Blas deOtero poesia saria irabazi du lanhonekin.

Pedro AlberdiCarlos esaten dioten gizona.Alberdania

Mario Onaindiaren bizipenakditu ardatz, eta, hain zuzen, be-rak idatzitako El precio de la li-bertad autobiografian dago oi-narrituta. Euskal Herrian koka-tzen da, Eibarren, 1950ean.Gerra ondorengo industrializa-zio garaia zen, eta etorkin oldeaheldu zen herri horretara, hiribihurtzeraino. Horiez gain, bestegai batzuk ere jorratu ditu Alber-dik: familia transmisioa; mugi-mendu sozialaren sorrera; herriaeta eliza; bokazioen krisia; koo-peratibismoaren lehen pauso-ak; gaztedi berria; Marx eta Sa-bino Arana; indarkeria; zineforu-mak eta eskola sozialak; Sartreeta Unamuno; alienazioa etasorkuntza; sator lana; Che Gue-vara eta Txillardegi; gizona, lana

eta makina; heroiak eta ere-duak; bizitzaren zentzua, lagun-tasuna, aberria, heriotza…

Oier GuillanEskuen sustraiak. Susa

Zortzi ataletan banatutako poe-sia bilduma da, eta bizitzaren zi-kloa ematen du aditzera: haziaerein, bizitza sortu, amaitu arte.Gizakia testuinguru latz bateankokatzen du, eta horren kontraborrokatzea baino ez zaio gera-tuko.

Hedoi Etxarte Alain M.Urrutia Ihes ederra. Alberdania

Bikote baten arteko harremanaeta testuinguru ukronikoa dirairudi eleberri honen gakoak.Gaur egungo Euskal Herrian ko-katua da, baina azken urteakFrantziako Errepublika Federa-laren barnean egiten ditu. Joa-nes Apaolaza protagonistakkontatzen du istorioa, eta hain-bat gai landu: monogamia, mai-tasuna, sexua, geopolitika etahistoriaren aldakortasuna, bes-teak beste.

Juan Ramon MakusoHuntza hezur berritan. Erein

«Emakumea leihotik so. Etakristala urtu da. Ez dago goizal-barik haizeak labainkatu baitu.Eta sehaskan haurrak amarensorbalda du ikusmira. Bestalde-an bizitza du. Eta oinak lokar-tzen dira. Ametsa aintzira bat dabere isiltasunarekin. Ibilbideamugatzen da teilatuko zerua be-zala. Itsasoak zuloak ditu. Me-zuen geltokiak dira. Hizkien za-borra pentsamenduaren kiratsada. Orri zuriak ezkatetan tolesta-tzen dira. Kaian ez dago poesia-rik. Hiri hustuak dira».Juan Ramon Makusok laugarrenlana du Huntza hezur berritan.

Nyanatiloka MahatheraBudaren hitza. Ibaizabal

Historia osoko pertsonarik han-dienetakoa da Siddharta Gau-


Udazkenekoliburuak

q022-023_durango 23/11/09 13:51 Página 1


rren artean gurutzatzen direngertakizunak dira, erritmo biziankontatuak.

Unai OrmaetxeaMario haritik tiraka. Lanku

Estutzen eta askatzen duen ha-riaren esentziari tiraka dator dis-ko-liburu hau; bizitzari buruzkoa,azken batean. Ormaetxeakhainbat kolaboratzaile izan ditu,hala nola Eñaut Elorrieta, IñakiZabaleta, Aitor Rubio, Aitor Agi-rre, Alain M. Urrutia, Iñigo Ibarre-txe eta Joseba Berriotxoa.

Ramon OlasagastiAfrikako arimaren esploratzailea. Elkar

«Euskal herriko historiako es-ploratzaile handienetakoa, han-diena ez bada». Ramon Olasa-gastik halaxe definitu du ManuelIradier Gasteizko esploratzailea.Idazlearen iritziz, abenturazale-aren biografia falta zen euska-raz, eta berak ekin zion huraidazteari. Horren emaitza izanda Manuel Iradier, Afrikako ari-maren esploratzailea.1854an jaio zen Iradier, eta gaz-tetatik izan zuen esploratzekogrina. Afrika izan zuen helmuga.Hogei urterekin egin zuen lehe-nengo bidaia, emaztearekin etakoinatarekin, Gineako golkora.

bakartiaren zentzua aldatuegingo da neskatila batekin etagizon batekin topo egiten due-nean. Biek ala biek, erlojugilea-ren moralaren eltzea sutan jarri-ko dute, nahita edo nahi gabe,eta, geldirik egonagatik ere, de-nok urria dugun denbora amai-tuz joango zaio, bizitza irabazte-ko edo galtzeko bidean. Bigarrenlan honetan, ideien literaturarenaldeko hautu indartsua egin duAsier Serranok.

Antton IrustaOlentzero eta oparien ordua.Ibaizabal

Olentzeroren baserrian lapurre-ta egin dute. Olentzerori askomaite duen ordularia lapurtudiote, eta ordulari hori gabe ezinditu banatu opariak. Nork la-gunduko dio Olentzerori? Nolalortuko du opari guztiak bana-tzea?

Xabier Mendiguren ElizegiJoxemeren asmazioak.Xaguxar

Mutiko alferra da Joxeme. Besteezer egin baino, nahiago du ohe-an gelditu. Baina nagusiak atze-tik ditu, bata edo bestea egitekoaginduz. Horiek egiteko, beraz,ohelikopteroa asmatu du: ohe-tik altxatu gabe edonora era-

mango duen tramankulua.Hamabi urtez egon da Joxeme-ren inguruko libururik idatzi gabeXabier Mendiguren Elizegi, bainaberriz ere beste abentura bate-kin etorri da.

Juan Mari Torrealdai Imanol Murua UriaEkin eta jarrai. Euskaltzaindia.

Euskaltzaindiaren 90. urteurre-naren harira ateratako liburuada. Euskaltzaindiaren historiakontatu dute, baina egileekesan dute «erreportaje arina,duina eta esanguratsua» eginnahi izan dutela; liburu arina da,eta bisuala. Hala, akademiarenargazki bilduma osatu dute,hainbat galderari erantzutekomodukoa: zer den, zer eginduen orain arte, zer egiten ariden…

Fermin EtxegoienAutokarabana. Pamiela

Lehen eleberria du Fermin Etxe-goienek. Mundu garaikidea agerida bertan, errealismoz eraku-tsia. Protagonistak herri batekokooperatiban lan egiten du, etazenbait tramaren erdian aurki-tuko du bere burua. Esperien-tzian oinarrituriko literatura da,egungo familia zein laneko bizi-penak jasotzen dituena. Elka-

tama, K.a. V. mendean Indiansortua: Buda, Argitua, Iratzarria.Budaren irakaspen nagusien bil-duma da, Nyanatiloka Mahat-hera maisu beneragarriak(1878-1957) eratua.

Aingeru EpaltzaIzan bainitzen Nafarroako erre-ge. Elkar

Erresuma eta Fedea trilogiare-kin jarraituz, bigarren alearekindator Aingeru Epaltza: Izan bai-nitzen Nafarroako errege. Au-rreko nobelan (Mailuarenodola) agerturiko maitasunarikoxka bat gehiago erantsi diobigarren zatian. Trilogia XVI.mende amaierako eta XVII.mende hasierako Nafarroandago girotuta, eta erlijioaz, poli-tikaz eta literaturaz ari da. Sortahonekin, gogoetara bultzatunahi du Epaltzak, eta gertaerakbeste modu batekoak izangobalira zer gertatuko litzatekeenpentsarazi.

Asier SerranoErlojugilea (Txalaparta)

Pertsonak, autoak… denak gel-dirik daude, infinitua dirudien ar-gazki batean. Pertsonaia, hauda, erlojugilea da mugituko denbakarra, jainko txiki bat balitzmoduan. Ordea, haren ihesaldi

q022-023_durango 23/11/09 13:51 Página 2

MARISOL RAMIREZ / ARGAZKI PRESS

106 105 104 103 102 101 10099

9897

94

7271

12

34

56

78

910

1112

1314

1516

1718

1920

6160

59 58

9594

9392

91

9089

8887

8685

8483

8281 80

7978

7776

7574

7372

7170

6968

6766

6564

6362

61

21

2425

2627

2829

3031

3233

3435

3637

3839

4041

4243

4445

8988

8584

8382

81 8079

7877

7675

7473

7069

6867

62

9190

34

56

78

910

1112

13

3536

12

34

56

78

910

1112

1314

15

1819

2021

2223

2526

27 2829

3031

3233

34

37

7170

6968

6766

6564

6362

72

102 101 100 9998

9796

104 103

107 106 105

4950

52

46 4748

6059

3940

41

5655 54

9392

12

1415

24

3635

61 60

42

6364

16

17

38

59

4544

4342

4746

57 5655

5453

52

4948

41 40

51 50

39

58

3738

4546

47

44

48

108

110109

111

9695

43

49 50

23

5653

57

2829

3031

2627

1617

1819

2021

2425

32 33

22 23

34

53 5251

5758

22

8786

6566

GOIENKALE

GOIENKALE

ARTEKALE

ARTEKALE

BARRENKALE

BARRENKALE

Haur literatura

aretoa

Informazioa

Teknologi

berrien

gunea

Aurkezpen

aretoa

Gerediaga elkartea

Institut

Ramon

Llull

Ahotsenea

.Eus: Euskara Eta Euskal Kultura

Abarka

Agorila

Arabako Foru Aldundia

Arantzazu Edizio Frantziskotarrak

Aranzadi Zientzia Elkartea

Artez-Euskal Papergintza

Azkue Fundazioa

Badihardugu Euskara Elkartea

Barton Films

Bbk Fundazioa

Bertsozale Elkartea

Bilboko Udala

Bitarte

Bizkaiko Foru Aldundia

Bizkaiko Museoak

Casa Cristiana Emanuel

Deustuko Unibertsitatea

Durangaldeko Argitalpenak

Durangoko Udala

EHAEO-COAVN

Elhuyar Fundazioa

Elhuyar Fundazioa

Elkar

Elkar Azokak

Elkar Banaketa

Elkar Banaketa

Ena

Eroski

Etor-Ostoa

Euskal Dantzarien Biltzarra

Euskal Herriko Ikastolak

Euskal Herriko Musika Eskolen Elkartea

Euskal Herriko Unibertsitatea

Euskalema Kultur Elkartea

Euskaltzaindia

Eusko Ikaskuntza

Eusko Jaurlaritza

Eusko Legebiltzarra

Gaiak-Basandere

Gakoa

Gatuzain

Gazteriaren Kontseilua (Egk)

Gerediaga Elkartea

52

79-81

64

94

16

7

35-37

45-47

10-11

71

108-109

27

12

61

98-100

6

70

89-90

110

105

86

43-44

59-60

25-26

74-76

21-23

38-42

48

106-107

66-67

30

49

33

91-92

34

1-2

14-15

101-104

13

82-83

68

65

73

111

Gipuzkoako Foru Aldundia

Habe

Hamaika Telebista

Hemen-Karmel

Idatz

Ikas-Ztk-Euskalzaleen Biltzarra

Jakin

Kirola Euskaraz Programa

Kutxa Fundazioa

Labayru Ikastegia

Lanku

96-97

50-51

56-57

18

17

63

24

95

19-20

8-9

28

AEK-Aizu!

Amedisk

Argia

Askapena

Ataramiñe Kultur Elkartea

Atxeh Independent Records

Aunia-Nondik

Babelmusik Musikaz Bete Mundua!

Baga-Biga

Berria

Bidehuts

Brian's Records

Brixton Records

Ddt Diskak-Gatazka Gunea

Eguzki Bideoak

Elkar

3

14

1

13

11

31

69

18

37-38

5-6

30

36

43

57

54-55

21-28

Elkar Banaketa

Entzun!

Errabal Jazz

Euskal Herria Sozialista

Euskal Herrian Euskaraz

Gara

Gaztelupeko Hotsak

Gaztesarea

Gaztezulo

Gite-Ipes / Ahaztuak 37-77 /

Bilgune Feminista

Gor Diskak

Hiri Records

Hitza

Ika

Jk. Irizar

Kap Produkzioak

Katxiporreta

Kenzazpi

Klasikoak

La Gallina Vasca

Lemuria-Estaturantzako Nazioak

Metak-Esan Ozenki

19-20

66

48

10

2

8-9

49-51

52-53

67

62

32-35

15

4

71

40

16

41

47

58-60

63

61

44

Musikherria

Nabarra

Oihuka

Pirritx, Porrotx Eta Mari Motots

Poxpolo Ta Mokolo

Presoen Lagunak

Su Ta Gar

Talka

The Balde

Tmeo

Topagunea

Zazpi Haizetara

Zenbat Gara Elkartea

56

68

45-46

42

39

12

17

29

65

64

72

7

70

Afede

Aise Liburuak

Aizkorri Argitaletxea

Alberdania

Altaffaylla-Arabera

Bassarai

Bertsolari Aldizkaria

Bideojolasak-Ametsa Soft

Bizkaiko Urtxintxa Eskola

Desclée

Ekin

El Mundo De Los Pirineos

Elkar

Erein

Euskal Herria Aldizkaria

Euskal Herriko Ikastolak

Everest

Gero-Mensajero

Gure Liburuak

Hik Hasi

Ibaizabal

Igela

Luditoys

Meettok

Nabarralde

Pamiela

Pamiela-Udalbide-Eke

Saure

Sortzen-Ikasbatuaz Elkartea

Sua Edizioak

Susa-Literatura

Tinko

Travel Bug

Ttarttalo

Txalaparta

Urtxintxa Eskola-Gipuzkoa

4-5

41-44

95

23-28

45

29

6

3

83

96-97

40

48-49

67-80

15-20

46-47

99-106

94

21-22

39

98

7-14

61

1

62

30

55-60

53-54

84-85

82

50-52

65-66

2

63-64

86-93

31-38

81

Leer

Maiatz

Maramara Taldea

Mendebala Diskak

Mendebalde Kultura - Adorez Hizt.

Mondragon Unibertsitatea

Sabino Arana Fundazioa

Softekin Informatika

Trikitixa Elkartea

Txapelgames

Txertoa

Txistulari Elkartea

Udako Euskal Unibertsitatea

University Of Nevada Press

Utriusque Vasconiae

Zutoia

58

62

72

31

3

87

4-5

53

29

54-55

77-78

32

88

93

69

84-85

Barrenkale

Artekale

Goienkale

24 p DURANGOKO 44. EUSKAL LIBURU ETA DISKO AZOKA DURANGOKO 44. EUSKAL LIBURU ETA DISKO AZOKA p 25

Landakoerakustazoka

q024_durango 23/11/09 11:52 Página 1

Mikel UrdangarinZubiak. Baga-Biga

Abeslari zornotzarraren zortzi-garren diskoa da Zubiak. Anekidatzi dit zutaz lanarekin autoe-koizpenarekin saiatu ostean,diskoetxe batera itzuli da azkenlan hau kaleratzeko, Baga-Biga-ra, hain zuzen. Diskoan, une go-zoak momentu biziagoekin tar-tekatzen dira, Urdangarinen la-netan ohikoa den bezala; popjoerako tarteak ere aurki daitez-ke Zubiak lanean. Urrian diskoakaleratu zuenetik hainbat kon-tzertu eman ditu egile bizkaita-rrak; Euskal Liburu eta DiskoAzokaren harira, kontzertuaemango du Mikel UrdangarinekDurangoko Plateruena kafe an-tzokian.

Des-kontrolAurrera begira. Baga-Biga

Iaz kaleraturiko Hipokrisia etafaxismoaren aurka CD laburra-rekin zaleak gosetu ostean, Au-rrera Begira honekin aseko ezdenik ez da izango. Orain, lauko-te bilakatuta, inoiz baino gogogehiagorekin jardungo dira zuze-nean; ia atsedenik hartu gabedenbora ugari darama taldearrasatearrak kontzertuak ema-ten. Abenduaren 5ean Durango-ko Plateruena kafe antzokianAurrera Begira lana aurkeztukodute.

Bide ErtzeanLeidor sessions. GaztelupekoHotsak

Urtarrilaren 16an Tolosako Lei-dor antzokian emandako kon-tzertuaren grabaketa da Leidorsessions; gau horretan talde to-losarrak zuzenean jotako hama-sei abestiek osatzen dute CD-DVDa. Kontzertua bere osota-sunean agertzeaz gain, RaulLopezek zuzenduriko dokumen-tal bat ikus daiteke DVDan. Bos-kote tolosarrak hamar urtetaneginiko ibilbide oparoaren labur-pen txukuna da GaztelupekoHotsak zigiluak kaleratu duen

lana. Bide Ertzean taldeak begi-rada bat egiten du kaleratu di-tuen sei diskoei hamasei abes-tietan, baita kanta berri bat joere.

UEKU10. Gaztelupeko hotsak

Urtebeteko etenaldiaren osteanbueltan dugu UEK berriz ere.Tal-dearen hamargarren urteurrenaospatzeko asmoz,lau diskokobilduma berezi bat kaleratukodu Gaztelupeko Hotsak zigiluak;U10lehendabiziko hiru disko ins-trumentalek eta bitxikeriak (tar-tean,Michael Jackson zenarenBeat Itabestiaren moldaketabat) eta abesti berriak izango di-tuen CD batek osatuko dute.Egun Keu Agirretxea,Mikel Ara-kistain eta Aitor Aristondok osa-tzen dute UEK.Behin lana kale-ratuta,diskoa zuzenean aurkez-teari ekingo dio hirukoteak.

BetagarriBizitzari txistuka. Elkar

Ibilbide luzea duen taldea daBetagarri. 1993an taldea sortuzenetik zortzi disko kaleratu(baita 50.000 kopiatik gora sal-du ere) eta 700dik gora ema-naldi eskaini dituzte. Hiru urteigaro dira Hamaika gara (Elkar,2006) estudioko lana kaleratuzutenetik, baina ez dira geldirikegon denbora honetan. Kon-tzertuak zuzenekoak eskaintze-az gain, Bizitzari txistuka lanera-ko abesti berriak lantzen aritudira. Behin diskoa kaleratuta,taula gainean aurkeztera ekingodiote. Abenduaren 4an Duran-goko Plateruenako ikusleakdantzan jarriko dituzte.

MalenkoniaHegazkadak dakar ekaitza.GOR

Oñatitik dator Malenkonia tal-dea. Urteetan ereindako hazienuzta jaso du azkenean seikotegazteak. Fruitu horrek Hegazka-dak dakar ekaitza du izena; pop-rockean oinarrituriko hamar

abestik osatzen dute lana. Cold-play, Oasis eta antzeko taldeeneragina nabarmena da Malen-koniaren melodietan, beraz, Bri-tish Pop estiloa gustuko dute-nek asko gozatuko dute diskohonekin. 2002an taldea sortuzenetik, aldaketa batzuk izanditu Malenkoniak formazioaridagokionez; egun, Iñaki Goitia(bateria), Aitor Lamas (baxua),Andoni Correas (pianoa), ErikZubia (arrabita), Iñigo Ugarte(gitarra) eta Roberto Ferreirok(gitarra eta ahotsa) osatzendute taldea.

Zeren Zai Ametsei koloreak margoztuz.GOR

Talde gipuzkoarraren hirugarrenlana da honakoa; Julen Arzelusabeslaria eta Iraitz Igartza etaIon Izaga gitarristak donostia-rrak dira, Gabi Hernandez baxujotzailea eta Jabi Alberdi bateriajotzailea, ostera, Errenteria etaIrunen bizi dira, hurrenez hurren.Aurreko lanetan bezala, pop-rock doinuak nagusitzen dira;kantuen hitzei dagokienez, oste-ra, maitasuna jorratzen dutegehienek (alde ona zein txarra).Taldearen diskoa osorik jaitsidaiteke www.zerenzai.infowebgunean.

Jabier MuguruzaTaxirik ez. Resistencia

Artista beteranoa da Muguruza;musikaria ez ezik, idazlea erebada. Esku artean dituenproiektuak asko izan arren, den-bora atera du irundarrak lan haukaleratu ahal izateko. Abenduak29 eta Enegarren postala lane-kin egin zuen bezala, Resistenciazigilu espainiarrarekin kaleratudu Taxirik ez diskoa. Lana ha-mar abestik osatzen dute; bes-teak beste, Harkaitz Canoreneta Bernardo Atxagaren poemeimusika jarri dizkiete.

Inoren Ero NiFosbury. BideHuts

BideHuts taldearen zortzigarrenlana da Fosbury. Inoren Ero Nigipuzkoako talde bat da, etaurrian kaleratu zuen Gronhölm(BideHuts, 2008) lanaren jarrai-pena da disko hau, trilogia bate-ko bigarren zatia, hain zuzen.Mariano Hurtado (Drakek utzi-tako hutsunea bete du), BorjaIglesias eta Okene eta MikelAbrego anaiek osatzen duteegun taldea. Estiloari dagokio-nez, post-hardcorea nagusitzenda, hala ere, Okeneren abestekoera melodikoagoa da oraingolan honetan.

AnariIzan irla. BideHuts

Lau urte igaro dira Anarik bereazken lana kaleratu zuenetik:Zebra (Metak, 2005). Disko be-rriaren izenburuak hori adierazdezakeen arren, lan hau ez dairla bat abeslari azkoitiarrarendiskografian. Lehen aipaturikoZebra eta Habiak (Metak,2000) arteko nahasketa bat dalan berria; rock gordina ukitu iluneta malenkoniatsuarekin. Hain-bat lagunek kolaboratu duteIzan irla diskoan: Maite Arroita-jauregi, Gaizka Insunza (Audien-ce), Joaquin Pascual (Surfin’ Bi-chos) eta Beñardo Goietxe(Morau eta Agotak).

Berri TxarrakPayola. Roadrunner Records

Oztopoak oztopo, muga askohautsi dituen taldea izan da Be-rri Txarrak. Euskara hutseanabestuta, Roadrunner Recordszigilu ezagunarekin diskoa kale-ratzeko gai izan da, besteak bes-te. David Gonzalez Payola baxujotzailearen lehendabiziko dis-koa da, alta, taldea sortu zute-netik bertako kide dela dirudi;primeran egokitu da taldera, baisoinura, baita zuzenekoetan ere.Hilabete batzuetako geldiunea-ren ostean, irailean kontzertuakeskaintzen hasi zen talde nafa-rra; urrian hainbat kontzertu es-kaini zituzten Burning Heads tal-


q026-027_durango 23/11/09 18:03 Página 1

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

�

�� !��


taldeak, eta horrekin CD etaDVD osatu zuen. Taldearen his-toriari jarraipena egiten dio lanhonek; Urbinakoaz gain bestehainbat kontzertu, lau disko etaMexikotik egindako bira biltzenbaititu. Saldutako disko bakoi-tzetik euro bat egun hartan Urbi-nan atxilotu zituztenentzat izan-go da.

Filmaren musikaCheckpoint rock. Cancionesdesde palestina. Talka

Fermin Muguruzak eta JavierCorcuerak zuzendutako Palesti-naren inguruko road movie-arenmusika da. Hemezortzi kantuzosatuta dago, eta CDarekinbatera 52 orriko liburuxka batdago. Bertan, jatorrizko arabie-razko hitzak eta itzulpenakagertuko dira beste hiru hizkun-tzatan: euskaraz, gaztelaniazeta ingelesez. Aldi berean, taldebakoitzaren argazkiak eta filma-ren grabazioan egindako irudiakbiltzen dira. Besteak beste,DAM, Amal Murkus, Safaa Ara-piyat entzun ahal izango dira,baita Fermin MuguruzarenYalah yalah Ramallah kantaere.

XabaltxCymeus. Agorila

Bosgarren lana du CymeusPantxoa Bergara Xabaltx musi-kariak. Zaldi, Sobera Laster, Ere-sia Zeru Zola Gainean dira dis-koan aurki daitezkeen abestienizenetako batzuk, guztiak popdoinuan jantzita.

Mendeku Itxuak Usurbilgo lau-koteak ez du ezer berria asmatu.Alta, horrek ez du zertan txarraizan. Mendeku Itxua heavymetal hutsa da; euskalduna,melodiaduna eta, batez ere,teknikoa. Gure oihua (OrtotsBurdin Hotsak, 2006) lanarekinestreinatu ostean, bigarrenpauso sendoa suposatzen duIndarrak batuz lanak. Su Ta Gartaldearen lehendabiziko disko-ak gustuko dituztenek pozarrenentzungo dute IZ estudioetanHaritz Harreguyren eskutik gra-batu den CD hau. Euskal heav-yaren oinordekoak izateko hau-tagaiak dira.

Sexty SexersHero Mantra. Volcom Enter-tainment

Rock-and-rollaren samuraiakbueltan dira! Bi urte itxaron be-har izan dute zaleek Berako bos-kotearen lan berria entzun ahalizateko. Hala ere, itxarotea me-rezi izan du. Volcom Entertain-ment zigiluaren eskutik kaleratudute Hero Mantra lana; euskaraeta ingelesa dira abestietan en-tzun daitezkeen hizkuntzak. Dis-koan Joseba Irazokik, Fer Apoa-k eta Oskar Benasek parte hartudute.

Kasu!2. MusikHerria

Irailaz geroztik kalean da Kasu!nafarren bigarren diskoa.2diskoaosatzen duten hamabost abes-tietan hainbat estilo jorratzenditu Kasu!-k,hasi metal rapetik

eta swingera arte.Kantuetako hi-tzak gai sozial eta politikoei bu-ruzkoak dira.2003an sortu zentaldea eta bi urteren buruan be-raien lehendabiziko diskoa kale-ratu zuten,Beldurrik ez.Lehenda-biziko lanarekin egin zuten beza-la,MusikHerriarekin kaleratu dutebigarren CD hau ere.

J.C Perez eta Bilbao OrkestraSinfonikoaItoiz suite. Serrano Ekoizpenak

Itoiz talde mitikoaren itzulera dahonakoa. Urte eta erdiko lanke-taren ostean, bi kontzertu emanzituen Bilboko Orkesta Sinfoni-koak. Bertan, Itoiz taldearenhainbat abesti jo zituzten; tarte-an, Lau teilatu abestia.

M.C.D.Empezamos un 23F. DDT dis-kak

Bilboko punk taldeak 1984anargitaratu zuen Empezamos un23F. Hogeita bosgarren urteu-rrena ospatzeko, maketa horiberriro argitaratu dute: binilo for-matuan eta aurkezpen dotorea-rekin. Hurrengo diskoetan eza-gun egingo ziren kantak entzunahal izango dira lan honetan.Gainera, biniloa jartzeko biragai-lurik ez daukatenentzat, biniloakberak CD bat ekarriko du atxiki-ta.

El trono de JudasZuzenean. DDT diskak

AHTaren kontra Urbinan eginzuten kontzertua grabatu zuenEl trono de Judas Iruñeko punk

dearekin Frantzian zehar. Kon-tzertu ugari eman ostean, sa-soian iritsiko dira abenduaren7an Plateruenan emango dutenkontzertura.

Su Ta GarSu Ta Gar 20 urte

Hogei urte bete zituen iaz Su TaGar taldeak. Urteurrena ospa-tzeko, kontzertu berezia emanzuen Durangoko Plateruenakafe antzokian. Iazko abendukokontzertu hura berezia izan zen,Eibarko taldearen abesti ezagu-nenez gain, aspaldian jo ez zituz-ten hainbat abesti jo zituztelako,adibidez, Amaren negarra etaBasamortuetako zalduna. Tal-dearen zaleek ez ezik, oro har,musika gogorraren zaleek ederkigozatuko dute lan honekin; eus-kal heavyaren talde sortzailee-tariko bat izanik, izen bat egindute urte guztiotan musikarenmunduan, eta oraindik ere gazteaskorentzako erreferenteak diratalde bat sortzerakoan.

Gose3. Kap Produkzioak

Trikitiaren folkloreari perkusioelektronikoa eta programazioakitsastea pentsaezina izango li-tzateke orain urte batzuk. Bada,nahasketa iraultzaile horri gehi-tu gitarra elektriko bat, sartukoktelontzian, nahastu eta es-kuartean izango duzuna Goseizango da. 2004an sortu zenetikibilbide oparoa izan du hirukotearrasatearrak; Durangoko Azo-kan aurkeztuko dutena hiruga-rren lana izango da. Bost urtekoibilbide laburra izan arren, ez dudenbora alferrik galdu Gose tal-deak. Hiru disko kaleratzeazgain, Euskal Herri osoko antzokieta plazetan zehar kontzertuugari eman dituzte; hirugarrenlana aurkezteko kontzertuekinhasi dira jada.

Mendeku ItxuaIndarrak batuz. Ortots BurdinHotsak

Udazkeneko diskoak

q026-027_durango 23/11/09 18:03 Página 2

HedoiEtxarte( )

«Munduan indar bakarradagoenetik ez dagogehiegi eztabaidatzerik»

Poesiatik eleberri grafikora pasatu da Ihes ederra lanean HedoiEtxarte (Iruñea, 1986), Alain M. Urrutiarekin batera. Aldaketaederra da. Hala ere, zerbait gorde du Suzko liliak aurreko poesialanetik: surrealismoa. Independentziako gerran, Espainiak EuskalHerria galdu eta Euskal Errepublika Askea deitutakoa FrantziakoEstatupean dagoela azaldu dute. Eztabaida sortu nahi izan dute-la onartu du Etxartek.Ihes ederra lanak elementu ugari biltzen ditu: testua, irudia, po-esia… Zuk nola definituko zenuke?Gai batzuk jorratu nahi genituen, bai horretarako bai irakurleapertsonaien psikologian sartzeko, XX. mendetik literaturan sarriegin den narrazio ez-jarrai hori behar genuen. Eleberrietan BerlinAlexanderplatz-en eta Manhattan Transfer-en egiten den beza-la: pertsonaien elkarrizketak batzen dira pentsatzen dutenarekin,kaletik doazenean irakurtzen dutenarekin eta beste gauza ba-tzuekin. Antzeko zerbait egin dugu guk formatuei dagokienez.Agian, irudi eleberriak irakurtzeko ohitura duten horientzat irudimailan ez dago berritasun handiegirik. Baina testu motei dago-kienez, agian, badaude. Eta poesia ere sartu dugu. Saiatu garapaperak ematen zigun mugetaraino iristen. Eta horrela sortu daformatu nahasia, testuartekotasun handia duena, baita irudikor-tasuna ere.Horrelako lan batek denbora luzea suposatzen du? Egia esan, zaila da kontatzen. Hilabeteak esaten baditugu, osogutxi da. Duela urtebete hasi nintzen ideiak biltzen, zein testuin-guru izango zen... Oso modu abstraktuan hasi nintzen mugatzengure historiaren markoa izango zena, hau da, testuinguru politi-ko-historikoa. Baina, gero, urtarrilean egiten hasiko ginela pen-tsatu genuen, baina apirilean hasi ginen. Eta, azkenean, hiru hila-bete eta erditan egin dugu. Baina aurretik denbora asko beharizan dugu dokumentatzeko, irakurtzeko, irudi berri batzuk ikuste-ko, komikiak eta eleberriak irakurtzeko…Zu zeu poesian aritzen zara. Eleberri grafikoan nola moldatuzara? Nola ikusi duzu zeure burua? Oso eroso aritu naiz. Nahiko azkar moldatu behar izan nintzen,eta, agian, punturik gogorrena formatua hautatzea izan zen. Li-buruak bost kapitulu ditu, eta bost horietako bat egitea lortu ge-nuenean esan genuen: ‘begira, liburua hala izango da’. Behin horieginda, idazteko oso erosoa izan da. Poesia puntu bat ere bada-go barneko ahots horretan. Eta, elkarrizketei dagokienez, moldeerosoa zait elkarrizketa, inguruan jendeak askotan hala hitz egi-ten duelako; adibidez, zalantzan jartzen dituztenean hainbatgauza maila afektiboan, gizarte mailan edo kontu ideologikoe-tan.

Ez zenuten berrikuntza bilatu nahi, baina hori izan da emaitza…Emaitza moldatu egin dugu kontatu nahi genuen istoriora, etaegia da ideia batzuk interesatzen zitzaizkigula edo iruditzen zi-tzaigula egokia izan zitekeela hainbat eztabaida piztea; horreta-rako erabili dugu liburua. Dela bikote finkoaren ideia, dela zein fa-milia proiektu duen bere burua ezkerrekotzat duen batek, esta-tua, mundializazioan alde eta kontrak eta zein aldetik (ezkermuturretik eta eskuin muturretik…). Alde horretatik, saiatu gara,surrealistek esaten zuten bezala, mapa hori handitzen. Eta or-duan iritsi gara oinarria komikia izango zuen formatu honetara.Gaur egun, surrealismoa bera ere ez da oso ohikoa…Surrealismoa sustraitik ulertuta, oso mugimendu konplexua da.Batetik, irudimena ahalik eta gehien bortxatzea da bizi garen gi-zarte burgeseko balioak zalantzan jartzeko: formatuaren bortxa-keta, eta formatu horren bidez transmititzen diren ideien bortxa-keta. Jendea harritu egiten da jakitean surrealistek gehien idatzizuten gaia maitasuna izan zela. Oso-oso idealistak ziren maita-sunaren gaian, jende askorentzat atzerakoiak agian. Gainera, osoerradikalak ziren politikoki, eta, ondorioz, oso erradikalak zirenmaitasunea. Guri oso ongi zegokigun bide hori hartzea.Edukiari begiratuta, Ihes ederra liburuak bikote baten harrema-na kontatzen du. Harreman hori nolakoa da?Bikote arrunta da estatistikoki: heterosexuala, laikoa, ezkerrareki-ko edo mugimendu erradikalekiko sinpatia duena, gaztea (37 eta32 urte artean), lan egoera txarrean dagoena… Alde horretatik,arrunta da; izan ere, arruntasun horrek oso ongi adieraz dezakegizartean dauden arazoak eta eztabaidak. Eta hori da kontatzenduguna. Jendeak oso istorio arrunta topatuko du bi pertsonaienartean: edozein bikote heterosexual finkok dituzten kezkak, mi-nak, ezinegonak, etxekotzea…Testuingurua bera ere oso garrantzitsua da. Harremana bezaingarrantzitsua dela esan daiteke?Guk hasieratik nahi izan dugu bigarren mailakoa izatea. Orduanirakurle bakoitzak ikusten du. Batzuek esango dute %80 maita-sun istorio bat dela, eta beste batzuek ukronia bat, edo fikziozkoistorio bat. Testuinguruak badu bere garrantzia, azaletik bertatikhasita. Egia esan, dena dator bat surrealismoa zuztarretik bizitze-ko joera horrekin. Aldarri bat egiten dugu, ez bakarrik zer izango li-tzatekeen Euskal Herriaren zati handiena duela 200 urtetik Fran-tzian balego. Baizik eta zer izango litzatekeen mundua moderni-tatean jarraituko bagenu. Eta guri modernitatea interesatzenzaigu, dela giza mailan, bikote mailan edo maila politikoan edoBerlingo harresia jausi izango ez balitz… Hor iruditzen zaigu bada-goela zeresana eta zer eztabaidatua. Iruditzen zaigu munduanindar bakarra dagoenetik ez dagoela gehiegi eztabaidatzerik.Historian zerbait aldatzen baldin bada, ondoren datorren guz-tia aldatzen da. Hori Alain M. Urrutia eta zurera ekarrita, elkarezagutuko ez bazenute uste duzu liburua aurrera aterako zela? Gu oso gutxi ezagutzen ginen. Ezagutu gara liburua egiteko as-moa izan dugunetik. Eta egia da, zorionez, gai askotan antzerapentsatzen dugula. Alainek esaten duen bezala, liburua da gureezagutza prozesuaren emaitza. Agian horregatik da horren naha-sia formatua bera.

p

p

p

p

p

p

p

p

DItzultzailea eta idazlea,‘Ihes ederra’-ren egilea


q028-029_durango 25/11/09 12:29 Página 1


Gaizka Iroz

q028-029_durango 23/11/09 19:36 Página 2


OSTALARITZAe

q030_durango 23/11/09 13:52 Página 1


q031_durango 23/11/09 11:58 Página 1

Unai Elorriaga( )

«Ni neu ere ez nintzenharritzen idaztennuenarekin»

Aldaketa izan da ezaugarrietako bat Unai Elorriagaren (Getxo,1973) liburu berrian: Londres kartoizkoa da. Behar zuen. Berakesan duen bezala, «literaturak irakurlea harritu behar du», etaaukeratutako gaiak ere horretara bultzatu dio.Londres kartoizkoa da lanean literatura aldatu duzula esanduzu. Zerk eragin du zugan aldaketa hori egiteko erabakia har-tzea?Gauza askok. Alde batetik, barruko gogo batek, aldatzeko gogohorrek. Nik beti uste izan dut arteak, kasu honetan literaturak,egin behar duena dela irakurlea harritu, ikuslea harritu. Jakina,beti errepikatzen baldin baduzu estilo bera, formula bera, heldu-ko da momentu bat inpresio hori daukazula: beti egiten ari zarelafilm bera ikusten edo disko bera entzuten. Eta hori da nik nahi eznuena. Ni neu ere ez nintzen harritzen idazten nuenarekin, orduaninor harritzeko ez nuen aukerarik, eta orduan aldatu behar nuen.Eta, bestetik, kontatu nahi nuen hori kontatzeko beste estilo le-horrago eta zuzenago bat behar zela.Behin diktadura bezalako gai bat aukeratuta, idazkera aldatzeaekarriko du horrek.Noski. Oso gauza gogorrak kontatzen direlako eta jende askorenbarru-barruan min handia ematen duten gauzak direlako. Or-duan ezin zara ekilibristen edo faranduleroen moduan jardun, etagauza bitxiak-eta esaten hasi.Eta nola sentitu zara aldaketaren ostean? Berrituta? Bai. Gertatzen dena da lau urte egin ditudanez liburuarekin, azke-nean lau urte denbora asko dela. Orain esanda ematen du ez di-rela asko, baina lau urte egunero estilo horretan murgilduta, azke-nean sentitzen duzu zeurea dela, ez dela gauza arrotz bat. Hasie-ran, agian, bai, baina apurka-apurka lehenengo urtean, bigarrenurtean, hirugarren urtean… dagoeneko zure-zurea da.Batzuk esan dute aldaketa ez zaiela horrenbesterainokoa iru-ditu. Zergatik uste duzu izan daitekeela hori?Hori ere esan didate niri. Eta seguru asko arrazoia edukiko dute.Aldaketa bat badago, baina ez hainbestekoa. Azken batean, nikgarun bat baino ez daukat. Eta ezin naiz pertsona bi izan, oraindikaukera hori ez daukat. Seguru asko nahiz eta ahalegin handiaegin aldatzeko, nire keinu batzuk, nire esateko modu batzuk isla-tuko dira. Orduan edukiko du niretik apur bat, eta ezberdintzekoahalegin horretatik beste apur bat.Eta irakurleei gustatu zaie aldaketa? Orain arte oso-oso kritika onak entzun ditut. Nik uste baino askozere hobeak. Uste nuen nobelaren parte batzuetan arazoak izan-go zituztela, oso lehorrak direlako eta oso harrigarriak batzuk, ba-tzuetan irakurleak ez daki non dagoen, ez daki nora doan… Bainaorain arte esan didate oso-oso gustura irakurri dutela, harritu egindirela eta amaiera ikaragarri gustatu zaiela.Idazlea beti egoten omen da jendearen iritziaren zain...Jakina. Hori Bernardo Atxagak esaten du. Guk inorentzat ez bage-nu idatziko, hau da, irla bakarti batean biziko bagina, guk bakarrikez genuke ahalegin hori egingo. Idatziko genuke gogoak anima-tzen gaituelako, eta gero itsasora botatzeko paperak, besterikgabe, ariketa moduan. Baina zuk egiten duzunean ahalegin handihori, pertsonaiak, egitura, estiloa, tonua… doitzeko, eta gero aha-legina egiten duzunean publikatzeko eta portada ederra jartzeko,argi dago komunikazio jardun batean ari zarela. Guk nahi dugunada komunikatu, hau da, gauza bat eman eta bestea jaso. Eta hori

irakurleak egiten du. Irakurleak esaten duena, guretzat, edo nire-tzako behintzat, oso garrantzitsua da. Gero, irakurleak eta irakur-leak daude. Baina guztiek daukate egiaren zati bat beharbada.Kritikak txarrak baldin badira? Liburu bat egiteko lan asko eginbehar da, beraz, gogorra izango da kritika txarrak jasotzea? Oso gogorra da. Jendeak ez daki. Horregatik nik askotan esan izandut eta errepikatu dut kritika txarrak egon daitezkeela, eta behar-bada guk ahalegina egiten dugu, eta ez dugu asmatzen. Eta be-harbada bateren bati ez zaio gustatzen edo iruditzen zaio kaleegin duzula. Ados, oso ondo, eta esan hori. Baina beti ere errespe-tuz eta astakeriarik esan gabe. Batzuetan izaten dira kritika ba-tzuk batere errespeturik gabeak. Lan handi bat dagoenean atze-an, beharbada, maitasun handiagoa behar da. Eta esan beharbada txarra dela, ba, esan. Baina tentuz.Zu bezalako idazle batek entzungo zituen halako kritikak, ezta?Kritika bat txarra denean ematen du munduko kritikarik txarrenadela. Eta, egia esan, ez dut kritika txar-txar-txarrik hartu. Baina,agian, bateren bat edo kritikaren zati bat txarra izan da, eta horrierreparatzen diozu, on guztiei baino askoz gehiago. Agian izan di-tuzu hamar kritika on eta bat txarra, eta bat horri erreparatzendiozu pila bat, eta irakurtzen duzu hamaika aldiz ea zer egin du-zun gaizki, ea arrazoirik daukan… Hori beti gertatzen da.Lau urte eman dituzu Londres kartoizkoa da idazten. Zerkeman dizu lan gehien: dokumentazioak, idazteak…Denak. Lehenik liburua egituratzen denbora asko egin nuen.Gero, egitura bera arkitektura lan bat dela esango genuke. Denakbere lekuan behar du, eta horrekin egon nintzen denbora asko.Denari eman behar diozu zure denboraren zati handi bat, bestela,hanka-motz geratzen da: edo egitura dago txarto, edo dokumen-tazio hori falta da, edo idazkera ez da hain-hain gotorra…Lan handi horren ostean esan duzu kritika onak jaso dituzulagehienbat. Orduan, pozik egongo zara.Oso pozik.Gainera,beldurrak-eta badituzu.Buruari buelta askoematen dizkiozu, idazten ari zarenean hainbeste denboran betidaukazu: ‘Orain ez badut asmatu?’.Gainera,gaietan ere ematendu pauso bat eman dudala,eta pauso hori ongi hartu izan dela,hau da, jendeak ez duela errepikatze hutsa nahi.Euskal irakurleariere egin behar zaio horrelako laudorio bat,ez dagoelako beti bes-tseller edo horiei begira,nahi dituela gauza ezberdinak ikusi etapentsarazten duten gauzak irakurri.Hori ere poztekoa da.Durangoko Azoka txikiegia al da zuretzat?Ez, ez. Durangoko Azoka da gure txikian, baina kanpoko batzukere etortzen dira, eta harrituta geratzen dira zelako jende mugi-mendua dagoen Durangon. Ez da batere normala munduan ha-lako literatura txiki batean horrelako jende mugimendua. Halakoliburuaren inguruko jardunaldirik ez dut uste askorik dagoenik.Agian izango dira azoka handiak, ez dakit zenbat erakusmahai…Gurean da oso txikia, eta oso kontzentratua, eta egun gutxitanjende piloa joaten da, mugimendu handia, jaiak, kontzertuak…Hori ez da leku askotan ikusten.Promozioekin bukatzean beste proiektu batekin hasteko as-moa duzu?Bai, badaukat buruan, baina hasi orduko uste dut lan handia eginbehar dudala dokumentazioan. Nahiko proiektu handizalea da;gero, agian, nobela txiki bat izango da, baina nahiko gauza gogo-rra egin nahiko nuke. Eta hori egin bitartean, itzulpen bat egiten arinaiz, baina nahi dudalako, ez inork aginduta. Hartu dut oso-osogustuko dudan idazle hungariar bat [Adam Bodor, La visita delarzobispo]. Ikaragarri ona iruditzen zait bere idazteko modua, etabere egituratzeko modua… Ariketa moduan nabil itzulpen horiegiten euskarara. Oso bitxia da, Interneten ikusi dudanez, gazte-laniaz eta hungarieraz bakarrik dago itzulita. Eta ez dakit zergatikargitaletxe batek topatu zuelako behin, txiripaz, gaztelaniazdago. Eta nik esan nuen: ‘Ba egongo da gaztelaniaz, hungarierazeta euskaraz’.

p

p

p

p

p

p

p

p

p

p

p

p

DIdazlea, ‘Londres kartoizkoa da’nobela idatzi du


q032-033_durango 23/11/09 17:30 Página 1


Luis Jauregialtzo - Argazki Press

q032-033_durango 23/11/09 17:30 Página 2

Azokara hurbiltzeko deia

Lur Merino Astrabudukoa (Erandio)da 2009ko Azoka iragarriko duen kar-telaren egilea; lehiaketara aurkeztudiren 55 lanetatik berea izan da epai-mahaiari gehien gustatu zaiona. Disei-natzaile bizkaitarrak abenduaren 4tik8ra bitartean Durangora hurbiltzekogonbita egin nahi izan du Zure eskuradago deitzen den lanarekin. Krisia pil-pilean dagoen garaiotan kulturaninbertitzera bultzatu nahi ditu herrita-rrak. Egoera ekonomikoarekin bat egite-ko, elementu grafikoen ekonomiara joduela aitortu du diseinatzaileak; afixatipografia, marrak eta kolore bakarbatek osatzen dute. Azokaren berriematen duen kartelaren egilea ez ezik,diseinuaren munduan ibilbide oparoaegin duen diseinatzailea ere bada Meri-no. Besteak beste, 2000. urtean Gasteiz-ko Andra Mari Zuriaren jaietako kartelaeta Doctor Deseo musika taldearenSexo, ternura y misterio (Sexua, samur-tasuna eta misterioa) diskoaren diseinuaegin zituen. Horrez gain, aurten, CarsaArte lehiaketako saria irabazi du.

Iazko kartelak harroturiko hautsa kontuanhartuta, bi aldiz pentsatuko zuten Durango-ko Liburu eta Disko Azokako kartel lehiake-tako epaimahaikideek aurtengo kartel ira-garlea zein izango zen erabakitzeko. 2008koAzoka iragarri zuen afixak, Aritz Zabalak egi-niko Gizon ikusezina Azokan izenekoak,zeresan ugari eman zuen. Alta, Emakumeeneta Gizonen Defentsarako Erakundeak era-baki zuen kartelak ez zuela diskriminaziorikegiten sexu arrazoiengandik. Aurtengo kar-telak ere eztabaida sortu du. Oraingoan,ostera, arrazoi artistikoak dira eztabaidarenardatza.

Durangoko Azokako kartelaren egilealehiaketa bidez izendatu den hirugarrenaldia izan da aurten. Igotz Ziarreta eta AritzZabala izan ziren 2007ko eta 2008kolehiaketetako irabazleak, hurrenez hurren.Azoka iragarriko duen kartela zein izangoden erabakitzeko epaimahai bat dago.Epaimahai hori diseinu, komunikazio etaarte plastikoetako profesionalek osatzendute. Aurtengo epaimahaia ondoko profe-sional hauek osatu dute: Txelu Angotiak(argazkilaria), Pedro Maria Basañezek(arkitektoa eta EHUko irakaslea), NereaMujikak (Gerediaga elkarteko lehendaka-ria), Beatriz Pik (diseinatzailea) eta ImanolLarrinagak (artista plastikoa). Lehiaketahau iragartzeagatik 1.300 euroko sariajasoko du Merinok.

Lur MerinoKartelaren egilea

Nola jaso zenuen albistea?Pozarren! Ilusio handia egin zidan, batez ereez nuelako espero lehiaketa irabaztea. Nahi-ko proposamen ausarta zen nirea, azken fi-nean, testua bakarrik ageri delako. Funtse-an, kartel tipografiko bat da.Zertan inspiratu zara?XX. mendearen hasierako egile vienarrenkarteletan; erabiltzen zuten errekurtsobera erabili dut, marra horizontalena.Testu bloke bat sortzeko asmoz erabil-tzen dira marra horiek. Niri oso ondo eto-rri zitzaidan bitarteko hori, liburutegi ba-teko apalei erreferentzia egiteko.Zein izan da jendearen harrera? Nik hasieratik argi neukan horrelako kartelaegin nahi nuela. Egia esateko, zirriborroa es-kuz egin nuen, eta marraztu nuen modu be-rean pasatu nuen ordenagailura, berdin.Nire asmoa jendearen arreta bereganatukozuen irudi erraz bat egitea izan zen. Irudi sin-ple eta elementu gutxikoak gogoratzekoerrazagoak izan ohi dira, ez duzu uste? Bes-talde, zuriaren eta beltzaren arteko konbina-zioak beti ondo funtzionatu ohi du, oso ira-kurgarria da. Egungo egoerarekin bat etorri-ko zen lan bat egin nahi zuen, bide batez.Azken finean, kartela zuri-beltzean izanik,merkeagoa da produzitzeko.

Zure eskura dago. Zer esan nahi izan duzu?Leloaren ideia nagusia jendea azokara joa-ten animatzea da. Disko bat edo liburu bat

erostea edonoren eskura dagoela ustedut, eta, azken finean, hori gure kulturaninbertitzea da.Azokara Euskal Herri osoko jendea eto-rri ohi da. Zure lana aurkezteko erakus-leiho egokia dela uste al duzu?Alde horretatik ere oso pozik nago. Le-hen esan dizudan bezala, ez nuen espe-ro irabaztea, ezta nire lanak horrelakooihartzun mediatikoa edukiko zuenikere; hedabide guztietan irten da, jendepilo batek zoriondu nau. Egia esateko,nire egunean baino gehiago zoriondunaute... Hainbat arlotako jendeak zo-riondu nau, gainera. Nire inguru profe-sionaleko jende ugarik ere deitu dit.Erakusleiho garrantzitsu bat dela esandezaket, beraz.Eta zuretzat zer da Durangoko EuskalLiburu eta Disko Azoka? Joan ohizara?Bai, hainbat aldiz joan naiz azken urte-etan, niretzat oso atsegina da, beraz.Lagun asko ditut Durangon, urte as-koan joan izan naiz … Ez da aurkeztunaizen lehendabiziko aldia, asko poz-

tu nau, beraz, aldi honetan irabazlea izateak.Noiz aurkeztu zinen lehendabizikoz?Duela bi urte aurkeztu nintzen lehendabizi-koz; guztiz desberdina izan zen proposamenbatekin,gainera.Lan hartan bazeuden hain-bat elementu figuratibo, liburu eta diskoekinzerikusia zutenak.Zenbakiak eta hizkiak ereagertzen ziren,beste maila batean,ordea.Nolako harrera izan du zure lanak?Diseinuari buruzko foro batean hainbat ai-pamen irakurri nituen horren ingurukoak;batzuk, gainera, lehiaketara aurkeztutako

pertsonek idatziak ziren. Batzuek nire lanakritikatzen zuten. Nik espero nuen kartelakeztabaida sortzea, batez ere lehen azaldu-tako ezaugarri horiek dituelako; argi dagokartel sinplea izateak, edo Azokari edo Du-rangori aipamenik egiten ez dion elementufiguratiborik ez edukitzeak eztabaida sor de-zakeela. Nik argi neukan nolako kartela eginnahi nuen, eta hori transmititzen saiatu nin-tzen kartela egiterakoan. Kartel metaforikoada, imajinazioari lekua egiten diolako nire la-nak; nik nire arrazoiak azaldu ditut, bainagero norberak nahi duena uler dezake.


55 lan aurkeztu ziren Durangoko Euskal Liburu etaDisko Azokako kartel lehiaketara, eta guztien arteanLur Merinoren lana hautatu dute.

«Leloaren ideia nagusiajendea Azokara joateko

animatzea da. Disko edoliburu bat erostea

edonoren eskura dagoelauste dut»

( )

q034_durango 24/11/09 12:32 Página 1


q035_durango 23/11/09 17:13 Página 1

ImanolUbeda( )

«Kantak berrizsentitu nahi genituengeureak bezala»

Gauzak ongi doazenean denbora azkar pasatzen da. Bide Ertzea-ni ere halako zerbait gertatu zaio. Dagoeneko hamar urte beteditu taularen gainean, eta, hori ospatzeko, Leidor Sessions diskoaeta DVDa argitaratu dute. Joni eta Imanol Ubeda anaiek (Tolosa,1973) sortu zuten, Karlos Aranzadirekin batera, eta azken urtee-tan beste kide batzuek batu zaizkie, musika aberastuz.Egun nabarmen bat iritsita, beti izaten da balorazioak egitekogaraia. Hamar urte egin ditu taldeak; beraz, zer irudipen dauka-zue orain arte egindako lanaz?Hain azkar pasa zaizkigu… Hasi ginenean baten batek esan izanbalu hamar urteko iraupena izango zuela taldeak, agian, barrezlehertuko ginateke. Bost kantuko disko txiki bat plazaratu genuen1998an, ni ez nintzen sekula kantari moduan aritu, eta gero musi-ka mota hori Euskal Herrian egitea ez zen oso ohikoa. Bazeudenaurretik horrelako estiloko taldeak, guk ez dugu ezer asmatu. Bai-na gu beste musika batzuetatik gentozen, eta apustu hori egiteaez zen erraza. Hamar urte eta gero sei disko atera ditugu, zuzene-ko bat grabatu dugu, eta oso pozik gaude. Eta gainera, nik ustedut duela hamar urteko ilusio bera mantentzen dugula.Pixka bat zuen estiloa mantenduta, baina bilakaeraren batedukiko zenuten. Zertan nabaritzen duzue? Ni agian ez naiz pertsona egokiena baloratzeko taldearen ebolu-zioa, baina datu batzuk emango dizkizut. Gu hasi ginenean hiru-kotea ginen: Joni baxua, Karlos [Aranzegi] bateria, eta ni gitarra-rekin abesten. Azken lau-bost urteetan, ordea, funtzionatu duguboskote bezala: Fran Iturbe gitarran, Joxerra Senperena pianoaneta Hammond organoan, eta gero Joni, Karlos eta ni. Orduan horeboluzio bat nahi eta ez eman da. Beste elementu batzuk, besteinstrumentazio batzuk batu ditugu gure kantuetan, eta duelabost urtetik hona, adibidez, pianoak eta Hammond organoak eretokia hartu dute gure abestietan. Horri esker baliabideetan iraba-zi dugu, eta taldeak errekurtso gehiago ditu. Horrek nik uste dutaberastu gaituela. Beste gauza batzuk egiteko bidea eman digu-te Franek eta Joserrak.Instrumentu gehiago sartu duzue; nahi zenuten zerbait izan daedo halabeharrez etorri da? Nik uste dut bilatu dugula hori. Oso gogoan dut 2002an MaiteOut diskoa prestatzen ari ginela lokalean, Karlos Aranzegi bateriajoleak ikusten zuen kantu batzuetan tokia zutela pianoak, orga-noak… Berak Joserra Senperena ezagutzen zuen aurretik besteproiektu batzuetan lan egin zutelako. Guk ere beti izan dugu kez-ka hori: gauza ezberdinetara jotzeko, esperimentatzeko, eta zen-tzu horretan bilatu dugun zerbait izan da, eta egia esan sorpresahandiak hartu ditugu. 2002an Maite Out diskoa prestatzen hasi

ginenean, ikusten genuen Joserraren tokia hor, eta bat-bateanbeste taldekide bat bilatu da, eta esango nuke, bereziki azken lanhonetan pisu handia izan duela; zuzeneko diskoan karga handiahartu du, eta kantu osoaren konponketak bereak dira.Zuzeneko disko horren grabaketarako Leidor aukeratu zenu-ten. Toki berezia da zuentzat.Egia esan, zuzenekoa grabatzeko aukera ezberdinak aztertu ge-nituen, baina baldintza batzuk ere bete behar ziren. Guk nahi ge-nuen areto bat gure esku izatea aste oso batean: prestaketak egi-teko, entseguak… Azkenean Leidorrekoa aukeratu genuen natu-ralena hori delako: gure disko gehienak hor aurkeztu ditugu,bertakoak gara… Nik uste dut bazuela zerbait berezia, eta gerodenborak arrazoi eman digu: jaialdi horretan egon zen oso giroberezia, eta hori DVDan jaso da. Azkenean bete-betean asmatugenuela uste dut, eta eskerrak eman behar zaizkio Tolosako Uda-lari, eta Leidorreko langileei eman zizkiguten erraztasunengatik.Zer moduzkoa izan zen zuzeneko horren grabaketaren espe-rientzia? Aurretik ere lan handia izango zenuten.Bai. Guk ez dakigu beste modu batean egiten gauzak: edo gauzakmodu serio batean edo bestela ez ditugu egiten. Eta zentzu ho-rretan beste musikari guztiek bazuten esperientzia aurretik: Jose-rrak parte hartu du Fito eta Fitipaldisekoekin, Karlosek Alex Uba-gorekin, Fran Iturbek Mikel Erentxunekin… Baina kasu hau ezber-dina zen. Aurretik beraiek bira batean zeuden, eta amaieranemanaldi bat grabatu behar zuten. Guk alderantziz: guk kontzer-tu bat bereziki prestatu genuen grabatzeko. Orduan horrek besteezaugarri batzuk ditu. Gu ez ginen egon aurreko sei hilabeteetankontzertuak eskaintzen. Aldiz, denbora hori pasa genuen proiek-tua lantzen, eta entsegu asko egin genituen, aspaldi jotzen ez ge-nituen kantu zaharrak berreskuratu genituen… berriz sentitu nahigenituen gureak bezala, eta horretarako aire berri bat eman nahigenien. Lan pila egin dugu, baina gustuko tokian aldaparik ez.Kantuek berregokitze bat izan dutela aipatu duzu. Instrumen-tuei buruz ari al zara?Bai. Horrez gain, kantu batzuk beste modu batean jotzeko aukeraikusi dugu. Adibidez, Badator eguna duela hamar urtekoa da, etabeste aire bat eman diogu Joserraren bidez. Orduan gustatzen zi-tzaigun, baina hamar urte eta gero Joserraren parte hartzearekin,eta berak egin duen moldaketarekin aktualago egiten zaigu, etaberriagoa den aldetik guretzat ere erakargarriagoa da orain.Graffiti izan ezik kantu guztiak zaharrak dira. Nola egin zenutenaukeraketa? Zein irizpideren arabera? Taldekide bakoitzari eman genion lana. Azkenean sei disko eta70 bat abesti ditugu. Bakoitzak 30 kantuko zerrenda egin zuen,eta bazeuden batzuk guztiok aukeratu genituenak, eta horiekerabakitzat hartu genituen. Gero beste batzuetan zalantzak izangenituen, eta orduan erabaki genuen entsealekuan hartuko ge-nuela azken erabakia. Azkenean entseatzen-eta ikusi genuenkantu batzuek funtzionatzen zutela, eta beste batzuek ez. Gerobetikoa, eta bagenekien gertatuko zela: ‘Kantu hau ez duzue gra-batu, eta beste hau nola utzi duzue kanpoan?’. Hala ere, orain dis-koa atera eta egin ditugun aurkezpenetan DVDtik kanpo daudenkantu batzuk ere jo ditugu zuzenean.

p

p

p

p

p

p

p

DBide Ertzeaneko kidea, ‘LeidorSessions’ diskoa argitaratu dute


q036-037_durango 24/11/09 12:32 Página 1


Imanol Otegi - Argazki Press

q036-037_durango 24/11/09 12:33 Página 2

Urtero da aurten

Hemen dugu Durangoko Azoka… urtero be-zala. Eta urtero bezala, tartean izango daliburu ederrik. Urtero bezala, argitaletxeakberen nobedadeak eramango dituzte. Ur-tero bezala, jendetza hurbilduko da liburu

eta disko bakarren bat erostera, kontzerturen bat entzu-tera, kulturaren inguruan antolatzen den festaz gozatze-ra. Urtero bezala, egileak egongo dira beren liburuak etadiskoak sinatzen. Irakurleek beren egile kuttunak ezagu-tzeko eta agurtzeko aukera izango dute. Kontzertuakizango dira, hitzaldiak, eztabaidak… urtero bezala.

Alde horretatik begiratuta, Durangoko Azoka euskalkulturaren topagune bihurtu zaigu. Euskal kultur indus-triaren erreferentea.Termometroa. Ispilua. Eta Euskalkultur industria esaten denean, sortzaileak ditugu gogo-an, argitaletxeak eta, nola ez, irakurleak eta musika en-tzuleak, jendea… Euskal jendea, euskarazko kultur ekoiz-penak erosi eta dastatzen dutenak baitira, azken batean,gure kultur industriaren sostengu eta euskarri behineneta printzipalenak. Atzera begiratu eta azken urte luzeo-tan egin dugun bidea ikusi besterik ez dugu, Azokarenhazkundea gure kultur industriaren hazkundearen esku-tik doala jabetzeko.

Gero eta idazle gehiago eta hobeak plazaratuz doazki-gu urterik urte. Eta horrekin batera, gero eta irakurlegehiago, gero eta jende gehiago biltzen gara Azokaren ji-ran. Ahaztu baino lehen esan dezadan: Zorionak KirmenUriberi, eta euskal literaturaren unibertso osoari. OrainKirmenekin bezala, poztu ginen Unai Elorriagarekin etaBernardo Atxagarekin, Nazioarteko Sari bat jaso zutela-ko. Sari bat beti baita pozgarria. Adierazgarria ere bai.Bernardo Atxagari saria eman ziotenean, belaunaldi osobaten lana errekonozitu zutelako sentipena izan genuenEuskal Herrian. Gure euskal idazle xahar kuttunen lanakfruituak ematen hasia zen: Joseba Sarrionandia, Anjel

Lertxundi, Koldo Izagirre, Ramon Saizarbitoria, XabierLete datozkigu, besteak beste, gogora lehen kolpean…Unai Elorriagari Saria eman ziotenean, gazteek erreleboaindartsu jaso zutela pentsatu genuen, eta berdin orainKirmen Uriberi eman diotenean ere.

Horiek guztiek, ordea, lehenagotik jasoa zuten erreko-nozimendua gure artean, urtez urte, Durangoko Azokan.Durangoko Azoka gure kultur jardunaren termometroaere bai baita, aldez edo moldez.

Aurki guztiak du, ordea, bere infrentzua. Aurten, urterobezala, aspaldiko eztabaidak berrituko dira, aspaldikoakizanagatik gaurkotasunik galdu ez dutenak. «Gazteleraz-ko gauza gehiegitxo euskal kulturaren izenean», erronkaegiten dit beti adiskide batek, Durangoko Azokaren aldemintzatzen naizenean. Eta nik baietz aitortu behar izatendiot. Azoka gure errealitatearen ispilu ere badela esatendiot, eta ispiluak horixe duela txarra, aurrean duguna isla-tzen digula fideltasun amorragarriz. Eta euskaraz bizinahi eta ahalegintzen garenok koska edo pareta horrekinegiten dugula topo behin eta berriz.

Lagun onenak egoskorrak suertatu zaizkit, ordea. «Al-ferrik ari haiz basoa erdi beteta ikusteko ahaleginean.Euskal kulturak badu alderdi bat Durangoko Azokak jaso-tzen ez duena», bota dit lagunak, Egunkaria-ren auziagogoraraziz. Beti bezala arrazoia eman behar izan diot.Baina ez osorik. Gogorarazi behar izan diot, DurangokoAzokaren bidez ere, euskal jendeak beti eman izan diolaerantzuna euskararen kontrako erasoei. Jende gehiagohurbiltzen dela Azokara euskal kultura eta bere adieraz-penak erasopean sentitzen direnean. Horren ispilua erebadela Durangoko Azoka.

Hemen dugu Durangoko Azoka… urtero bezala. Libu-ruak, diskoak, kontzertuak, lagun egoskorrekin eztabaidainteresgarriak…

Urte askotarako izan dadila.


Mitxel MuruaElkarargitaletxea

q038_durango 24/11/09 17:24 Página 1

Hurrengoa arte

Durangoko Azokan gaude dagoeneko, bat-batean, Gabonen atarian. Beste urte batpasa da.Prestatu ditugu gure nobedadeak, musikataldeen hurrengo diskoak, liburuak, sor-

tzaile berrien lehenengo lanak, CDak, biniloak… Almaze-na betetzea erreza da, gero etorriko dira hustutzeko ko-meriak. Ez dakigu nolako amaiera edukiko duen ipuinabezala hasitakoak.

Buru-belarri sartuko gara beste urte batez DurangokoAzoka ditxosozko honetan. Bertan izango gara argitale-txe txikiak... handiaren babesean.

Musikaren negozioa aldaketa handietan murgilduadago; formatu aldaketa bertan da, disko dendak ateakixten edo erreziklatzen ari dira, diskoetxe batzuek itxi egindute edo langileak murriztu dituzte, produkzioen aurre-kontua lupaz begiratzen da...

Arazoak dauzkagu erreferentziak edukitzeko saltokihandietan.. .Aukeraketa bortitza egiten dute —gure hobebeharrez, noski!— behar bezalako aukerak eduki ditza-gun sortzaileek, diskoetxeek, konsumitzaileek. Eskerrakbaten batek pentsatzen duen... gure ordez.

Azoka pasa ondoren agertuko dira orain eginak direniragarkiak eta esango digute zein disko eta liburu izan di-ren salduenak eta zeintzuk erosi behar diren Gabonetan,baita zein saltokitan dauden ere... ate okerrean jo ez de-zagun.

Azken batean, boterea daukanak horrelako gauzak eginditzake, baina, dena den, onartu behar dut ikusitakoakikusita ez dakidala zer egingo nukeen nik botere hori izan-da. Aldaketa egongo litzake, baina, jakina, aldaketaz gainausardia behar da, eta itxuraz ez omen da erraza: ikusi

behintzat ez da horrelakorik ikusten. Zarataka sartu bai,baina gero… antzerako parezido.

Diskoetxe independentea izateak hori dauka: botererikez, baina gauzak diren bezala esateko libre. Diren bezala,edo ikusten ditugun bezala. Errealitatea behintzat, geu-rea ere bada... zatitxo batean. Edo ez?

Dena den,badaukagu ipuin honetan maltzurrarena egi-ten duen pertsonaia globalizatu bat,Krisia du izena.Denadago hankaz gora,ez da saltzen eta SGAEkoak ere kezka-turik daude,ez omen baita lehen bezala fabrikatzen.Etadenok dakigu diskoetxeek ez badute fabrikatzen ezin delasaldu,eta ez bada saltzen ezin dela dirua bildu.

2009ko Durangoko Azokan, pasa den urtean beste dis-koetxe egongo dira. Batzuk berriak dira, eta nobedadeeidagokienez, iaz baino gehiago daude. Beraz, gure Krisiamaitagarriak beste ipuin batera egin beharko du salto,honetan ez dauka lekurik... Ez ote?

Euskal Musikaren negozioa sasoi onean dagoela ema-ten du, baina ez da horrela. Azoka oso garrantzitsua daargitaletxe gehienentzat, baina ez da industria diskogra-fikoaren islada erreala. Azoka komertziala da, zuzeneansaltzekoa, mozkin handiagoarekin, urtean jasatzen ditu-gun zaztadak arintzeko. Hala bedi aurten ere... gure errea-litatea estaltzen jarraitu ahal izan dezagun!

Ez da erreza fonografioaren gaian sakontzea, non jarribehar diren mugak, non ezaugarri industrialak, krisi luze-an dagoen sektore honi zelan lagundu... Automozioa ze-lan lagundu garbi dago, baina musika…

Eta gainera ez da denen gustukoa izango…Agian onena edo erosoena ezer ez aldatzea da.Eta bidean geratzen denari «gogoan zaitugu» esan eta

«berdinean segi hurrengoa arte».


Ubane UzinGaztelupekoHotsak

q039_durango 24/11/09 12:59 Página 1

Jabier Muguruza( )

«Leiho bat zabaldu,eta beste modu baterabota diot begiradaerrealitateari»

Jabier Muguruzaren (Irun, 1960) azken bi lanak intimismoakezaugarritu ditu, eta bietan, azkenengoa batez ere (Konplizeak),aitaren heriotzak markatu zuelako. Oraingo lanean, ordea, zer-txobait aldendu da joera horretatik, eta «beste irribarre bat, besteargi bat» sumatzen dela dio. Aldaketa izan da Taxirik ez-en, baimusikari dagokionez, eta bai gaiei dagokienez.Zure webgunean bertan irakur daiteke Jordi Bianciottok hona-ko hau jarri zuela El Periodico de Cataluña-n: «Jabier Muguruzada beharbada gaur egungo kantautorerik onena». Zer senti-tzen da zutaz horrelako zerbait esaten dutenean?Hasieran, harridura. Kontua da hemendik kanpora ateratzen hasiginenean, gehienbat Kataluniara eta baita Madrilera ere, hasi zi-rela horrelako aipamenak ateratzen prentsan eta hedabideetan.Nahiko harrituta hartu genituen hasieran, eta gero ohitu egitenzara. Orain, adibidez, aste honetan Madrilen egon naiz promozioaegiten, eta diskoetxekoek beraiek esaten zidaten nahiko harriga-rria dela egin ditugun komunikabide guztiak egitea: El País, ElMundo, Público; egunkari nagusiak. Eta ikusten duzu jendeakhartzen zaituela errespetu handiz, eta asko estimatzen duelazure lana, eta hori pozgarria da, ederra.Zertara dator Taxirik ez? Zer adierazi nahi izan duzu horrekin?Egia esaten badizut, nik Harkaitz Canoren testua irakurri nuen,eta berehala pentsatu nuen: «Taxirik ez izan daiteke». Letra ho-rietan azaltzen zen Taxirik ez, eta iruditu zitzaidan oso egokia titu-lurako. Zergatik? Ez da erraza esaten. Ikusten nuen bazuela berexarma titulua emateko. Gero, gainera, jokoa ematen dit azaltze-ko, «Taxirik ez, ez dakit nora daramatenak…». Baina arrazoi nagu-sia da sonoritatea. Niretzat Taxirik ez oso titulu polita da.Aldaketa izan da zure aurreko diskoetatik. Aldaketa, zertan?Disko honetan berriz berreskuratu dute oinarri erritmikoa: baxuaeta bateria. Instrumentazio aldetik ere badago aldaketa: instru-mentu gehiago, beste modu batera jantzita dago diskoa… Kan-tuetan eta hitzetan ere beste gai batzuk azaltzen dira. Berezikiaurrekoa oso markatuta zegoen gure aitaren heriotzarekin. Etaoraingo honetan nik uste dut bestelako gaiak, eta beste irribarrebat, beste argi bat sumatzen dela lan osoan.Behar al zenuen aldaketa? Edo halabeharrezkoa izan da? Uste dut egileak etengabeko hausnarketan ibiltzen garela, etahori, gainera, guri dagokigula: beti erne ibiltzea eta beti hausnar-keta egiten egotea. Bestela, lokartzen baldin bazara… bertangoxo egotea ez da egileari dagokiona. Orduan bilakaera eta go-goeta horren barruan dezente eragin du Leonard Cohenen ome-nezko diskoan egoteak. Prozesu horretan ikusi nuen. Bi kantu eginnituen Leonard Cohenenak, eta oinarri erritmikoarekin, eta ia-iahor erabaki nuen. Alegia, erabaki nuen instrumentu gehixeagobehar nituela…Aldaketa hori gustatu zaie zure jarraitzaileei? Zuzenean ez dugu kontzertu askorik eman, bi: Donostian eta Bil-bon. Eta oraingoz jendearen harrera oso ona izaten ari da. Adibi-dez, Donostian lehengo egunean musikari lagunak egon ziren,eta oso iritzi positiboa transmititu zidaten. Esan zidaten gustatuzitzaiela formatu berria, instrumentazio berria, kantuak ere gogo-ko dituztela…eta oraingoz, inpresio onak hartzen ari naiz.

Musikariei dagokienez, aurreko diskoetakoekin aritu zara. Ba-tzuetan konfiantza beharrezkoa izaten da, ezta?Bai, jakitea pixka bat kontzeptu aldetik ikuspegi berdintsu sama-rra dugula; musika ikusteko modu antzeko samarra. Beste musi-kariekin ere oso ondo lan egin daitekeela uste dut, eta nik ere bes-telako esperientziak izan ditut musikari horiek ez direnekin. Bainaoraingo honetan nahi izan dut berriz ere Angel Unzu eta MireiaOtzerinjauregirekin lan egin, eta berreskuratu aspaldiko kolabo-ratzaile batzuk: Txema Garzes, David Gomez… konfiantza horidagoelako, baina gehienbat badakidalako zer emango didaten.Eta horren atzetik ibili naiz. Adibidez, baldin bada birtuoso batnota asko jo nahi dituena, eta erakutsi nahi duena zein ona den,hori ez da nire gustuko musikaria, egia esan.Kolaboratzaileak ere aurreko diskoetako berak izan dituzu:Bernardo Atxaga, Harkaitz Cano…Gehienak dira ohiko kolaboratzaileak: Iñaki Irazu, Bernardo Atxa-ga, Gerardo Markuleta, Harkaitz Cano… Kasu berezi bakarra izan-go litzateke, Iban Zaldua, bere lehenengo hitzak idatzi baititukantu baterako. Eta kontent geratu naiz.Oraingoan zer lan egiteko eskatu zenien? Eskatu nien poesia idatzia baino nahiago nuela kantu baterakohitzak izatea: testua izatea, eta ez poema. Poema eta hitza ze-hazki ez da gauza bera. Poemak pisu handiagoa izaten du, etagainera, ez du errepikarik, ez du lelorik… Eta gero kontuan hartze-ko pixka bat intimitate hori. Intimista izatea asko interesatzenzait, eta hortik ez naiz sobera aldenduko. Baina nahi nuen [alden-du], eta uste dut lortu egin dela disko honetan: leiho bat zabaldu,eta beste modu batera errealitateari begirada bota, nahiz eta nirigehien interesatzen zaidana eguneroko bizitza izan.Acordes con Leonard Cohen diskoan bi kantutan kolaboratzai-le aritu zinela esan duzu. Leonard Cohen artistarekin izanik, zerekarri dizu horrek?Horrelako lanak izaten dira aitortza bat, sariak bezala… Gauza ho-riek beti ederrak dira, eta bultzatu egiten zaituzte, animatu, aurre-ra egiteko orduan. Zehazki, Leonard Cohenen omenaldia bi fase-tan garatu zen, eta aukera eman zidan lana egiteko nik mirestendudan jende askorekin: Jackson Browne, Kiko Veneno… Eta ezbakarrik lan egitea: hamar egunez han entseatuz (Katalunian)ikustea nola lan egiten duten, nola mugitzen diren, beraiekin hitzegitea… niretzat oso aberasgarria izan zen. Horrelako aitortzakbeti dira politak.Diskoan Kataluniako poesiari eta Maria-Merce Marçali ome-naldi txiki bat egin diezu. Zergatik, eta zergatik, zehazki, MariaMerce Marçal? Zer esan nahi du zuretzat?Hor bi arrazoi daude. Bat Kataluniako jendeari eskertza bat. Le-hengoan Kataluniako egunkari batean irakurtzen nuen euskalmusikariak ez goazela jadanik Kataluniara. Eta seko harrituta ge-ratu nintzen. Gu urtero-urtero joaten gara, eta lan asko egitendugu Katalunian. Beraz, batetik, keinu hori, eskertzeko modu ba-ten gisan. Eta bestetik, Maria Merce Marçalen omenezko diskoanparte hartu nuen joan den udaberrian. Orain dela hamar urte hilzen. Eta heriotzaren hamargarren urtemugan halako omenaldiaantolatu zioten, Fundaçio Maria Merce Marçalek. Han parte hartuzuten kataluniar oso ezagunek: Maria del Mar Bonet, Toti Soler,Gerard Quintana… eta niri deitu zidaten kantu bat egiteko katala-nez, nik konposatzeko eta nik kantatzeko. Konposatu nuen, gra-batu nuen Bartzelonan Mikel Azpirozekin batera, eta orain bai-mena eskatu diet diskoan sartzeko. Orduan, zergatik? Pozik gera-tu nintzelako, eta keinu hori egin nahi nuelako.Orain zertan zabiltza? Momentu honetan nire lan nagusia diskoa aurkeztea da. Eta geroantzerki obra batean nabil Jose Ramon Soroizekin eta JosebaApaolazarekin, Aitarekin bidaian, antzerki obran. Hasieran, musi-ka konposatu nuen, baina zuzenean ere aritzen naiz, hirugarrenpertsonaia moduan.

p

p

p

p

p

p

p

p

p

p

p

DMusikaria eta ‘Taxirik ez’diskoaren egilea


q040-041_durango 24/11/09 12:41 Página 1

musika-bulegoaren eskutik

baga-biga musika ideiaktelf. 618 072 076 /026www.baga-biga.com / [email protected]

management bulegoa zabalik 618 072 076

seiurte maitips linea 2txapelpunk 20 hatz set mamba beat mutedbiok

des-kontrol laiamikel urdangarinetxe the uski’s


Luis Jauregialtzo - Argazki Press

q040-041_durango 24/11/09 12:41 Página 2

Eskulangintza bultzatzea helburu

Abenduaren 4tik 8ra Durangon ez da Eus-kal Liburu eta Disko azoka bakarrik izango.Egun horietan herrira biltzen direnek EuskalDenda ere bisitatu ahal izango dute. Bisita-riak ez du disko eta libururik aurkituko ber-tan, baina Euskal Herri osoko eskulangileenlanak ikusi eta erosi ahal izango ditu.

Iazko leloa Artisautza maite dugu! izanzen. Aurtengoa, ostera, bost zentzumenekinlotu nahi izan dute antolatzaileek. Izan ere,Arbasoko kideen esanetan, ikusmenarekin,entzumenarekin, usaimenarekin, dastame-narekin zein ukimenarekin goza daiteke arti-sautzaz. Hartara, Artisautza: bizi ezazu zen-tzu guztiekin da aurtengo leloa.

Ekimen egonkorra Azoka garaian Durangora milaka bisitaribiltzen dira, eta egoera hori aprobetxatuzantolatzen du Arbaso elkarteak eskulan-gintza azoka. Liburu eta Disko Azokarenitzalean jaio den beste egitasmoetakobat da artisauen topagunea. Urtez urteegonkortuz joan da, eta egun euskal esku-langileentzat urteko erakusleiho garrantzi-tsuenetako bat da. Arbasoren helburuetari-ko bat bete dela esan daiteke, beraz: EuskalHerrian eginiko eskulangintza tradizionala-ren zein garaikidearen zabalkuntza, susta-pena eta merkaturatzea bultzatzea. Horrezgain, kalitatezko artisautzak egunerokota-sunerako zein oparietarako balio dezakeelaerakutsi nahi dute.

Krisi ekonomikoak alor guztiak ukitu ditu,eta eskulangintza ez da salbuespena izan.Euskal Dendak, ordea, bere horretan man-tentzeaz gain, gora egitea lortu du. Datuekhazkunde hori egiaztatzen dute: guztira 65postu egongo dira, iaz baino bederatzigehiago. Herrialdeka begiratuz gero, Biz-kaiak jarriko du erakustoki gehien, 28 ordez-karirekin. Gipuzkoa eta Nafarroa dira hurre-

nak, eta bakoitzetik bederatzi ordezkariizango dira. Hego Euskal Herriko ordezkari-tza Arabako hiru eskulangilek osatuko dute.Ipar Euskal Herriari dagokionez, sei salma-hai jarriko dituzte: Lapurdiko bost eta Nafa-rroa Behereko bakarra. 65 horietako bede-ratzik lehendabizikoz jarriko dutesalmahaia. Urtez urte, emakumeek gero etapresentzia nabarmenagoa dute, eta 31tanarduraduna emakumezkoa da.

Berrikuntza ugari Euskal Dendak gaurdaino bizirik iraun duurtero aurkezten dituen berrikuntzei esker,besteak beste. Azken urteetan bezala,azoka hau Merkatu plazan egingo da. Hain

zuzen, eraikin horretan ospatu izan zenLiburu eta Disko Azoka hainbat urtez. Mer-katu plaza horretan obrak egin dituzte, etahorri esker asko irabaziko du Euskal Dendak;hori diote, behintzat, Arbasoko kideek.Ateak beiraz hornitu dituzte, eta arrapalabat jarri dute sarbidean, besteak beste.Aldaketa horiei esker, lehen lekuagatik eginezin ziren ekimenak egin ahalko dira; sarre-ran ezarriko den erakusketa esaterako. JuanUnzueta saskigile durangarraren omenezGaleuscaren erakusketa egongo da bertan;Unzuetak 75 urte daramatza saskigintzan.Euskal Herriko saskigileez gain, Galiziako etaKataluniako saskigile ordezkaritza bat izan-go da. Haien herrialdeko kulturaren partediren lanak erakutsiko dituzte.

Durangoko Liburu eta Disko Azoka iragar-tzen duen kartelak zeresan handia sortu duaurten ere.Lur Merinok eginiko kartela Eus-kal Dendako afixaren antzekoa da,bi karte-len egileek Euskal Herrian zein mundu osoanbizi den egoera ekonomikoa islatu nahi izandutelako.Arbasoko kideen arabera,horrega-tik da 14.ekitaldiko kartela hain sinplea etasoila.Euskal Dendarekin betidanik lotu izanden kolorea nagusitzen da kartelean,lazuli-ta.Koloreaz gain,hitzak dira karteleko prota-gonista bakarrak; gainontzeko sinbolo guz-tiak albo batera utzi dira.Eskulangintza osotradizionala izan arren,Arbasok garaira ego-kitu nahi izan du Euskal Denda; hori dela eta,Facebook sare sozialean ezaugarrien multzobat sortu du azokarako.

Antzinako kulturatik gaur egunekora Euskal Dendak bezala,Arbaso elkarteak ere

14 urte ditu —1995ko martxoaren 5ean jaiozen—.Bernat Vidal eta Xanti Illarramendiartisauek eginiko hainbat bileraren ondo-tik,artisauak batzeko proiektuak aurreraegin zuen.Egungo kulturaren sustraiakarbasoen kulturan daudela uste dute el-karteko kideek,eta haien ustez,lotura horiezin daiteke saihestu.Euskal kultura bizirik

mantentzeko ezinbestekoa ikusten dutekultura horri eustea,eta hedatzea.Euskaltradiziotik eratorriak ez diren ogibide batzukere onartzen ditu Arbasok.Egun,hainbatgremioko ehun bat artisau tailerrek osatzendute diru asmorik gabeko elkarte hori; EuskalHerrikoak denak.

Euskal Dendaz gain, Artetsu saria erebanatuko du Arbasok, bosgarren urtez. Sarihonekin eskulangintza sustatu eta zabal-tzen eginiko lana eskertu nahi diete pertso-na eta elkarteei. Aurten Juan Unzueta 85urteko saskigileari emango diote. Ia biziosoa lanean daraman arren, saskigintzanjarraitzen du Unzuetak; jardunean jarraitzenduen bizkaitar bakarrenetakoa da, gainera.Euskal Denda amaitzean salmahairik apai-nena zein izango den ere aukeratuko dute.


Euskal Denda sailean, Euskal Herri osoko eskulangileenlanak ikus eta eros daitezke.

Txotxongiloak ere izango dira, besteakbeste, 14. Euskal Denda honetan.Raul Bogajo - Argazki Press

Artetsu sariak erebanatuko dituzte

eskulangintza azokan,eta aurtengoan JuanUnzueta saskigileari

emango diote( )

q042_durango 23/11/09 18:16 Página 1


q043_durango 23/11/09 12:00 Página 1

MikelUrdangarin( )

«Kantua zuganjaiotzen da, baina ez daosatzen norbaitenganaheltzen ez bada»

Bederatzigarren diskoa atera du Mikel Urdangarinek (Zornotza,1971). Bat-batean, atzera begiratzen hasi da, eta, hain zuzen, ho-rretaz hitz egingo du Zubia diskoan: bizitzan eman gabeko pau-soez, maiteminaz… Berarengandik ateratzen den zubia helarazinahi die beste aldean dauden entzuleei.Zubia-n ohiko musikariekin egin duzu lan. Zer dauka berririkmusikaren aldetik?Bederatzi kantu berri eta bertsio bat dago. Niretzat kantu berribatekin berez badago nahiko berritasun, baina disko batean bila-tzen duzu horrelako sonoritate propioa izango duen abesti sorta.Niri gustatzen zait zigilu propioa edukitzea disko bakoitzak, soinubat aurrekoetatik desberdintzen duena. Esango nuke disko hausoinu aldetik aurrekoetatik gehien desberdintzen dena dela.Eta edukien aldetik?Edukiak beti dira berdinak, betikoak; aldatuz goazenak gu gara,gai horiek unibertsalak direlako. Ez gara orain dela hamabi urte-koak, eta ezta orain dela urte batekoak ere. Aldatuz goaz, eta gu-rekin batera gauzen gaineko begirada. Gainera, uste dut istorio al-detik ez dela oso era narratiboan kontatzen: istorioak oso zeha-tzak izan gabe argazki eta flashen bitartez kontatzen ditut.Ez zara kolaboratzaile makalekin ere ibiltzen…Ez, egia da. Hain zuzen, nahiko ikuspegi pertsonaletik abiatu naizdiskoan: ‘zu eta ni, eta zu eta biok gauden espazio eta denbora’.Eta kolaboratzaileei nolabait ere hori kontatu nien, giza harrema-netan eman daitekeen guzti hori dela nolabait diskoaren ardatza.Azken finean, zu eta ni hori harreman bat da, eta harreman horiedozer izan daiteke. Hori esaten dudanean ez da horrenbeste bi-kotea, baizik eta gauza zabalagoa.Zu eta ni horren artean zer dago, zubia?Badago irudi bat lagundu didana diskoaren prozesu osoan zehar,eta kantu batean jorratzen dudana. Eta irudi hori da zubi bat, etazubiaren alde bakoitzean pertsona bana. Bi pertsona horiek elkarikusten dute, bakoitzak bere muturretik, elkar ezagutzen dute, etaia-ia elkar sentitu dezakete. Baina ez batak ez besteak ez dutepausorik ematen zubiaren erdian elkarrekin topatzeko. Nik ustedut kantuak berak gonbidatu nahi duela pauso hori ematera. Etabestalde, zubia beti da musikariak eraiki nahi duena: zubia zuga-nako, norbaitenganako. Diskoaren azala ere zubi bat da, eta aldebatetik abiatzen da eta bestetik ez da ikusten; alegia, amaitu ga-beko zubi bat da. Azkenean kantu bat horixe da: zugan jaiotzenda, baina ez da osatzen beste norbaitengana heltzen ez baldinbada.

Aipatu duzu zubiaren alde banatan daudela bi pertsona, bainaezin dutela gurutzatu. Zerk oztopatzen die, beldurrek? Hori da. Agian eman ez ditugun pauso horiek. Diskoan asko begi-ratzen da iraganera, normalean kantuetan kontatzen duzu biziduzun horretatik, ez etortzeko dagoenetik. Nire ustez, zer edo zerbaldin bagara batez ere iragana gara, hau da, etorkizunetik ezdaukagu ezer. Gure bizitza pertsonaletan eman gabeko pausoasko izaten dira, beti tamalak, azken finean eman gabekoak dire-lako. Baina horrelakoak gara: batzuetan ematen dugu pauso hori,beste batzuetan ez. Kontua da tarteka ematea, eta ez beti zubia-ren alde horretan geratzea.Karoline abestia zuk zeuk idatzitakoa da, eta Ted DemmerenBeautiful Girls filmean oinarritutakoa. Zer esan nahi du zure-tzat film horrek?Omenaldi txiki bat da pelikulari, eta hori kantuaren bitartez egitendut. Film horrek 30 urtetik gorako koadrila baten gora beherakkontatzen ditu. Guztiak bizitzen ari dira nolabaiteko krisi existen-tziala. Batez ere pertsonaia nagusiarekin daukan nolabaitekoidentifikazioaz doa. 30 jota urte horiek ez dakit zer daukaten, bai-na nolabait adin berezi samarra dira. Bat-batean, (hogei urtere-kin ez bezala) atzera begiratzen hasten zarela uste dut: denbora-ren gainean pentsatzen, iragandakoaren gainean, eta beste neu-rri bat hartzen diozu guztiari. Kuriosoa da.Aurreko diskoa zuk zeuk argitaratu zenuen, eta oraingoan, be-rriz, argitaletxe batekin: Baga bigarekin. Zergatik? Lan handie-gia eduki al zenuen? Lan handia eman zidan, hori seguru; autoekoizpenarena ez dalan samurra. Gainera, gure kasuan nahiko produktu handia zentamainaz eta zabalkuntzaz, eta horrek eskatzen zuen nahikoahalegin handia autoekoizpenaren aldetik. Disko honetako as-moa ere autoekoizpenarena zen, baina orain urtebete etorri zi-tzaizkidala Baga Bigakoak, aurreko azokan gogoratzen dut, pro-posatzen hurrengo diskoa haiekin ateratzeko. Baldintza duinekinetorri zitzaizkidan, ilusio handiarekin, eta gogoarekin. Autoekoiz-penarena niretzat bide interesgarria da, eta ikusten dut egun osotxertatuta dagoela, eta etorkizunean are gehiago egongo dela.Orduan lasaiago sentituko zara ezta?Argi dago apustua handia baldin bada ardura handiak hartzendituzula. Horrek ez du esan nahi orain ardurarik ez daukadanik.Momentu honetan diskoetxeen asuntoarekin pausoz pauso noa,aurretik ere diskoetxeekin lan eginda nago, eta harreman guztie-tan bezala zapore gazi gozoak ditut bilduta. Momentu honetanBaga Bigarekin nago, ilusioz, pozik, ea zer bide mota egiten du-gun, baina egunez egun eta pausuz pausu, gogotsuz lan egiteko.Musikan epe luzean ezin daiteke pentsatu.Orain gogoarekin egongo zara kontzertuetan jendearen bero-tasuna jasotzeko…Oso argi daukat zuzenekoa dela gehien gustatzen zaidana. Diskobat egiten duzu, kantuak sortzen dituzu, eta gauza politak diraguzti horiek. Baina gero guztiaren funtsa horretan [kontzertue-tan] islatzen da. Eta ahal bada kantuaren bitartez jendearenga-na heltzea, eta zerbait kontatu eta hor barruan zerbait eragin.Hori da guztiaren nukleoa, bihotza.

p

p

p

p

p

p

p

p

p

DMusikaria; ‘Zubia’ diskoa argitaratu du


q044-045_durango 23/11/09 18:30 Página 1


Monika del Valle - Argazki Press

q044-045_durango 23/11/09 18:30 Página 2

Joseba Jakarenoroimenez

Ez da harritzekoa Euskal Liburu eta Disko Azo-kak irauten duen artean Durangoko kaleetan zeharohikotasunetik kanpo geratzen diren egitasmoakikustea. Egun horietan Bizkaiko herri horretakokaleak jendez lepo izan ohi dira, batez ere, egural-diak laguntzen duenean. Aurten, azoka egunak ereez dira oso desberdinak izango. Kontzertuak, kale-antzerkiak, saltzaile ibiltariak denetik aurkitu dai-teke, kaleetatik pasioan ibiltzea besterik ez dago.Tartean, jada ohitura bilakatu den lasterketa batezere gozatu daiteke: Joseba Jaka VIII. Herri Laster-keta, hain zuzen.

Bizi zen artean euskararen alde eginiko laneskerga eskertzeko asmoz, Durangoko kaleakzeharkatzen dituen herri lasterketa egiten da Eus-kal Liburu eta Disko Azokako azken egunean. Aur-tengo Azokan ez da salbuespenik egongo, etaBERRIAk antolatuta, abenduaren 8an VIII. JosebaJaka herri-lasterketa egongo da. Esan bezala, las-terketa hau egingo den zortzigarren aldia izangoda, beraz, izen bat egiten ari dela esan daiteke.Kike Zurutuza lasterketaren sustapen arduradu-naren arabera, korrikalari profesionalek ere partehartzen dute lasterketan, herritarrez gain. Zortzi-garren edizioa du honakoa Joseba Jaka oroime-nezkoak, eta, oraindik ere, hasierako helburuberak ditu. Hiru dira herri lasterketa hau zutikmantentzen duten zutabeak. Lehendabizikoakirola eta euskara uztartzea da. Horrekin batera,bigarrena, herri kirola bultzatzea. Hirugarrena,ostera, Joseba Jaka Auzmendi izan zena gogora-tzea da.

Ume eta nagusiakDurangoko kaleak gurutzatzen dituen lasterketahau bi zatitan banatzen da: alde batetik, umeenlasterketa dago; bestalde, nagusiena. Lehendabi-zikoa goizeko 10:30ean hasiko da, bigarrena,ostera, 11:45etan. Lasterketari buruzko zerbaitazpimarratzekotan, Zurutuzak giroa azpimarra-tzen du. Bere ustetan, oso lasterketa girotsua daDurangokoa. Lasterketan 400 pertsona ingurukparte hartu zuten iaz, eta guztiak ere ondo pasa-tzeko asmoarekin joan baziren ere, lehiaketa batden heinean jendeak irabazteko gogoa ere izatendu; iazkoan Jose Bizkarra eta Inma Ruiz izan zirenirabazleak. Lehendabizikoak 22 minutu eta 37segundo behar izan zituen ibilbidea burutzeko;bigarrenak, ostera, 26 minutu eta 7 segundobehar izan zituen. Aurreko urteetako denborakhobetu ziren. Lasterketa osteko sari banaketaPlateruena Kafe Antzokian izateak ere lagundudu girotze horretan. Irabazleei beraien saria bana-tzeaz gain, parte hartzaileen artean zozketa ereegoten da.

Euskalgintzan jarduteaz gain, euskal prentsasustatu zuen Jakak. Hori dela eta, ez da kasualita-tea bere omenezko lasterketa Durangon, eta Libu-ru eta Disko Azokaren datetan egitea. Esan bezala,antolatzaileek euskara, kirola eta herria uztartunahi izan dituzte; lasterketa hau nahi horren emai-tza da. Kirolariez gain, euskaltzale eta azokakolangileek ere parte hartu ohi izan dute martxan,baita Jakaren senide eta lagunek ere. Guztienasmoa argia da: Joseba Jaka bezalako euskaltzalebat gogoratzea. Jaka Zegaman (Gipuzkoa) jaiozen, eta Euskaldunon Egunkariaren bultzatzaileaizan zen Martin Ugalde eta Josemi Zumalaberekinbatera.


Abenduaren 8an egingo dute Joseba Jakarenoroimenean lasterketa. Haurren lasterketa 10:30eanhasiko da, eta helduena, berriz, 11:45ean.

Jon Agirretxe idazlea, duela bi urtekolasterketan. Aurten zortzigarren lasterketajokatuko dute. Luis Jauregialtzo / Argazki Press

q046_durango 23/11/09 18:18 Página 1


q047_durango 23/11/09 12:01 Página 1

q048_durango 20/11/09 15:58 Página 1

berriaDURANGOKO 44.EUSKAL LIBURU ETA DISKO AZOKA p3 4 Sarrera eta egitaraua 6-7 Jon Irazabali...

Documents

Transcript of berriaDURANGOKO 44.EUSKAL LIBURU ETA DISKO AZOKA p3 4 Sarrera eta egitaraua 6-7 Jon Irazabali...