Cartilla: Género, agua y cambio climático en el Parque Nacional Sajama - aymara
-
Upload
agua-sustentable -
Category
Documents
-
view
232 -
download
6
description
Transcript of Cartilla: Género, agua y cambio climático en el Parque Nacional Sajama - aymara
Elaborado por:Adriana Soto
Editado por:Paula Pacheco y Laura Casanovas
Fotografías por:Adriana Soto y Rosmery Huarayo
Con el apoyo del equipo del área de Agua, Cambio Climático y Gestión de RiesgosAgua Sustentable
La PazCalle Nataniel Aguirre Nº 82 entre 11 y 12 de IrpaviTelf/Fax: +591 (2) [email protected]
CochabambaCalle Irigoyen Nº 150, entre Juan de la Rosa y Yuracaré (zona Sarco)Telf/Fax +591 (4) [email protected]
Diseño, diagramación e ilustraciones: Ignis
¿Cunarus Sutichsna Género?
Janiw chachataqiqis jani warmitaqiqis, sañani cunjamas
pampachani sarnaqawiapje jach’achapje jakawipa, itnaqata
Hhakenakampi. Taqi irnaqawinakaru, lurawinaka ukxaru chika chacha
warmi, yamasa pampachan sarnaqawinaka, ukaru uñt`sna
género jama.
Maykut sañani ukaja turkasispawa pacha
saramtawiru.
Chika uruna, ¿uka uma alwa itunitxa q’itis manq’a phaysu?
Sapa alwa, ¿q´itis uma ituni manq’a pahayawayañataki?
¿Utam q’itis suma q’uma apthapisi uka umam irnaqi churwa qirari jariñataqi?
Wakt’i isi jariraña, ¿q’itis jarirawayi isinaqa?
Jallu pachanxa, ¿q’itinaqas uywa-naka uñxawayi xani kuna qhurus puriñpathaq’i?
Jallu xan suti purqiti ukanxa , ¿q’itis kamani ch’achaña jokho pampanaka?
Alaxpachaxa thaqi kuna wayranakaw muyurphayi. Uka wayranakaxa jani sinti juk’a jani walxa uka imawayi pacharu suma junt’uqi jakañataki. Jicha maranakanxa, irqatiwa uka jan walli wayranakaxa t’aki lurawinakata irnaki jakinakaxa sinti phichaipje jiqiyapxe, yak’anaqampi.
Uka laykuw pachaj turkasi jach’a pachanxa, jichaj uk satawa pacha turkawi.
Yaqipa turkanakaxa, niyaw markanakaru purixa uka q’aq’uskiwa pahampi umampi yak’anaqampi
Uchañani, jicha urunakanxa sinti thaya puri uma ch’ullunkhasiwa, uka taqixa junt’urayañawa ukjamaru chulljayasiña suyaña.
meioambiente.culturamix.com
Jich’a urunxa, amuytanwa kunjamas inti suti purinti , jani lupirasksxnati jan asxatasiñampixa taqi uru. Pachpa pachan, jok’o pamapnaqaxa wañsuskiw juk’amp ratuqi ukat ajn utjkiti mank’a uywataqi..
Uywanaka jan suma mak’aspati, t’arwapa janiw suma llijukispati, ch’ancaxa janiw khoñaqiti uka puriw marka warmiknakaru p’itasiña sawuña uka irnakawinaqaru.
Umaj waqisiw yuruñ pacha uywa, kauqins uma utjki allpaka suma mak’awayi, wawapa jilsu
jach’a ch’amani…”
Inaki agosto phaxin jani walxa uma utjkiti, uka waña pachaw. jichaxa juk’a umakiw utxi aka pachana nairxa tunka mara walxa uma uthanxa.
Aka pachaxa umaru sarañaw xayaru thaqiri; wayrana, thayana jalluna.
Chachamaqa jayaru sarapxe yak’a markanawaru irnakiri, warminakaw lurapxe lurapxe chachan irnakawiiñaka qullaña.
Ukjamaru, janiw utjkiti kauqits mayt’asiña qulli janiw uñt’asqiti yapupa uraqipa, ukatxa janiw qikpaqipjeti chachanakampi.
¿Kunat satas aynacht’aña?
Aka Thakpachata, warminakaxa walxa irnakawinaqaniwa
ukxaru lurañanaka ukataqi uma munapxe. Ukatxa turka pachanxa llaqi puriw aynacha
jan puriñataki.
Ukaj xaqin markan juk’a yatichawiw taqi lurawin chiqa sayt’asiñataki llaqinakaru kuna
turkanaka waquisispa.
Pacha turkasisqiiwa, waquisiwa tukaña yatichawinaka taqi irnakawinaka chacha warmi lurañataqi.
Warminaxa pachpa irnakawinakaniñapawa qulli nanaka chachanakxama, ukjamaru ch’amanipxewa yatipxe cunxamas sayt’asiña kuna turkawis waqisispa nanaka chachanaka jani aqanksna.
Taq’i marka jalkatañatataqi aka turkapachanja umataqi kuna
waqisiñampi, waqisiw taykanakat yatiqaña, warminakana irnakaña qullana: mamanakasa, warminakasa wawanakaxa,
ch’amachañaw amuyupa jupanakaxa yatipxewa suma kunxamas umampi
qamasktana