1.1. HIZKUNTZA GIZA AHALMEN GISA:

XIX. mendeko biologia zer da gizakia?

Hizkuntza gizakia definitzeko giltzarria

Hizkuntza hornidura genetikoaren zatia

Oinarri biologikoa + esperientzia = H gaitasuna

= ikusmena…

Epea: 4-5 urte

Frogak: Genie eta Victor kasuak.

KOMUNIKAZIOA Gizakiak elkarrekin komunikatzen dira

Bitartekoak: keinuak, ukimena…

Komunikazioa: berariazko informazio-igortzea

Igorritako zarata jasotako seinalea

seinalea

X igorlea KANALA jasotzailea Y

KOMUNIKAZIO LINGUISTIKOA Komunikazioa

Ez da linguistikoa soilik

Ez da gizakiena soilik

Komunikazio linguistikoaren bereizgarriak:1. Izaera artikulatua:

Ahozko zeinuen bidez

Artikulazioa ahotsaren bidez (keinuen bidez: gormutuak)

Hizkuntzak katea dira, engranajea

2. Semantikotasuna: Balio esanguratsua du zeinu artikulatuak

Ezagutzen ez ditugun hizkuntzetan ez dugu artikulaziorik sumatzen

3. Artikulazio bikoitza: Ezaugarri bereizgarriena

Bi unitatetan artikulatuta:

Banako esanguradunak

Banako desberdintzaileak

Bien konbinazioak mugatzen du giza hizkuntza

3.Trukagarritasuna: Espezieko norbanako guztiek igorri eta jaso dezakete

Ez da hala animalia batzuen kasuan

4. Arrazoigabetasuna: Ez dago harremanik adierazle eta adieraziaren artean

Animalien kasuan bai

5. Lekualdaketa: Denboran eta espazioan urrun dauden gertakariei erreferentzia egn

dakieke

Komunikazio linguistikoaren bereizgarriak

6. Ekoizkortasuna: Edozein unetan edozelako mezu berriak

7. Kontrola: Erabiltzaileek mezua kontrolatzen dute

8. Tradizioa eta ikasgarritasuna: Sistemaren atal batzuk beste erabiltzaileengandik

9. Bihurkaritasuna:Sistemak bere buruaz aritzeko ahalmena du.

Komunikazio linguistikoaren bereizgarriak

1.2. Komunikazio gaitasuna Chomskyren teoriari (1957) kritika Dell Hymesek (1967-1972)Kritikaren arrazoiak:

Hizkuntza gaitasuna trebetasunen arabera aldakorra da

Hiztunaren gaitasuna ez da gramatikala soilik

Ezagutza pragmatikoa du hiztun orok

Ikuspegi pragmatikoa:

Komunikazioaren helburua, solaskidea, lekua… aldakorrak

Ondorioz: erregistro eta aldaera desberdinak aukeratu

Canale eta Swainek (1980) Hymesen ekarpenetan sakonduHelburua: hizkuntzen ikaskuntza-irakaskuntzarako ondorioak ateratzea

KOMUNIKAZIO GAITASUNA BANATU: Gramatika gaitasuna:

Zuzentasun kontzeptuarekin lotuta

Fonologia, morfologia, sintaxia, lexikoa…

Oinarrizkoa hizkuntzaren didaktikan

Gaitasun soziolinguistikoaEgokitasun kontzeptuarekin lotuta: zer da egoki?

Erabilera-arauen araberako hizkuntza

Arau sozialak ezagutu

Partaideen adina, sexua, hierarkia…

Aldaerak eta erregistroak erabiltzen jakin

Erabilerarekin ikasi. Irakasten zaila.

Gaitasun estrategikoaArlo kognitiboari lotua

Hizkuntza-artekoa

Hizkuntza manipulatzeko trebetasuna, helburu komunikatiboa

lortzeko

Hitzezko nahiz ez-hitzezko mekanismoak

Ulertze estrategiak:

Asmatze adimentsua (dedukzioa): testuingurua, hizkuntzaren

gakoak erabilita

Adierazte-estrategiak:

Parafrasiak (itzulinguruak, sinonimoak, gutxi gorabeherako

terminoak)

Kode-transferentzia (mimika, 1H-2H, 2H-1H, kalkoak)

Saihestea (gaia aldatu, desbideratu, isiltasuna)

Hitzak asmatzea

Laguntza eskatzea

Gaitasun diskurtsiboa (berbaldi gaitasuna) Diskurtsoak edo testuak osatzeko bidea

Koherentzia, kohesioa eta zuzentasuna

Ideiak antolatu, adierazi, hierarkizatu, gaiak lotu…

Testu eta diskurtso-motak ezagutu

1.3.- Lehen hizkuntzaz jabetzea HIZKUNTZAREN DIDAKTIKAREN OINARRIAK TESTUINGURU

ELEANITZEANLehen hizkuntzaz jabetzea

XX.mendean ugaldu ziren ikerketak

1Heta 2H ikasteari buruzko ikerketak:

Antzekotasunak eta desberdintasunak

Garrantzitsa 1H jabekuntza ulertzea 2Hrena ulertzeko

Lotura prozesu kognitibo eta afektiboekin

Etapak:

Aste gutxi batzuk: protosolasak

Urte 1:

▪ Intonazioa imitatu, lehen hitzak

▪ Funtzioak: seinalatu, eskatu, agurtu…

18 hilabete:

▪ Hiztegia osatzen joan

▪ 2 termino konbinatzen hasi

▪ Sintaxia konplexuagotzen

3 urte

▪ Elkarrizketa-baliabide handiak harremanak arautu

▪ Hizkuntza-funtzioen eta bitartekoen kontrola

Galderak:

Nola jabetzen gara hizkuntzaz?

Zein harreman kognizioaren eta hizkuntzaren artean?

Erantzunak:

1. AZALPEN BEHAVIORISTA Gizakia tabula rasa da ingurunetik ikasi

Estimulua erantzuna dinamikaren bidez ikasi

Hizkuntza-estimulua erreakzio egokia erreakzioa indartu

ohitura bihurtu

Hizkuntza, inguruneari emandako erantzuna

Imitazioaren bidez ikasten da

Ez du azaltzen:

Hizkuntza arau sintaktikoen araberakoa

Ekoizgarritasuna: inoiz entzun gabeko esaldiak nola sortu?

2. AZALPEN INNATISTA (CHOMSKY 1959) Behaviorismoaren kontrako argudioak:

Ereduak okerrak dira askotan

Inoiz aditu gabeko esaldiak egiteko gai da haurra

Hipotesia: gramatika unibertsala (GU)

Haurrak sortzetik duen jakintza-multzoa

Hizkuntzaz jabetzeko mekanismoaren parte (LAD)

Hizkuntza naturalekin harremanetan jartzean aktibatu GU eta LAD

Ez da beharrezkoa:

Haurrak munduaz duen ezagutza

Beste hiztunekiko komunikazio pribilegiatua (kontaktua aski da)

Ez ditu azaltzen:

Alderdi emozionalak, kognitiboak eta komunikatiboak

H1 garatzeko aski da organismoa garatzea?

Kritika:

Alderdi sintaktiko-gramatikalek semantikoekin eta testuinguruarekin lotura dute.

3. KONPUTAZIONALISMOA Gogamenaren eta hizkuntzaren arteko lotura aztertu

Ordenagailua metafora gisa:

Informazioa prozesatzeko unitate asko elkarlanean

Ikasi konexioak aldatu

Hizkuntza ulertzea konexio askoren ondorio:

▪ Orkestra metafora gisa

▪ Alor asko: kognizioa, afektua, hautematea, komunikazio-

azpigaitasunak

▪ “Perfink”: perceive, feel, think

▪ Garatu ahala, sistema askeagoa da

Eredua bateragarria innatismoarekin zein anbientalismoarekin

4. PIAGET-EN KONSTRUKTIBISMOA Innatismoaren eta kulturalismoaren arteko continuuma

Banakoa: ingurunera egokitzen den biziduna

Ikasketa prozesua:

Aurrez ikasitakoaren gainean

Esperientzia berriak bereganatu egokitu oreka berria sortu

Esperientzia bakoitza beretu, egokitu eta orekatu

Inguruarekin harreman egokia garapen intelektuala

Hizkuntza:

▪ Gogamenaren eregiketen emaitza

Hizkuntza garapen kognitiboaren ondorio

Konstruktibismo berria:

Zehaztu kog. - hiz. harremanak

Haur-hizketa sistema konplexua da:

▪ Eredua ez da: akats asko → akats gutxi

▪ Bilakaera-une bakoitzean sistema bat

5. EREDU NEOKONSTRUKTIBISTA Gogamenaren ezaugarria: bere buruaz pentsatu eta irudikatzea

Hizkuntza:

Birdeskribapenak (aditz irregularrak)

U itxurako prozesuak

Irudikapenezko birdeskribaketak 3 etapa:

1. Maila inplizitua: hizkuntza zuzena

2. Maila esplizitua (E1): autozuzenketa

3. Maila esplizitua (E2/3): kontzientzia

Aldaketak egonkortasuna lortu ondoren

Piaget-ek aurkakoa dio: gatazkatik dator kognizioa

Haurrak metakognizioa erabiltzen du

Jakintza metalinguistikoa

6. TEORIA SOZIO-KULTURALA (VIGOTSKI) Hizkuntza gizarte-komunikaziorako tresna

Hizkuntza ez da berez agertzen

Garapen Hurbileko Eremua

Helduek ereduak ematen dizkiete

Haurrak jarduerekin batera hizkuntza ikasi

Hizkuntza eta kognizioa:

Mintzaira: soziala pentsatzeko tresna

Adimenaren eta hizkuntzaren jatorri desberdinak

Ondoren bat egin (2 urte inguruan)

Gogamena komunitatean soilik: sinbolismo partekatua

7. GAUR EGUNGO IKUSPEGIA: IKUSPEGI INTERAKZIONISTA1. Hizkuntzaren ezagutza ez dator beste ezagutzetatik

2. Gogamenak aurre-diseinua du

3. Ingurunearekin harremanetan garatu

4. Hautematea,oroimena, emozioa eta pentsamendua elkarrekin lotuta

5. Funtzioa, esanahia eta forma aldi berean hautematen dira

6. Zentzu-bilaketa oinarria

2.1. ELEBITASUNA(OINARRIZKO KONTZEPTUAK)

ELEBITASUNA: DEFINIZIOAKBloomfield (1933): ”elebitasuna bi hizkuntza jaiotzetiko hiztunek bezala

menperatzea da”

Macnamara (1969): ”elebiduna da ama hizkuntza ez den batean lau

gaitasunetan gutxieneko gaitasuna izatea”

Mackey (1976): ”bi hizkuntza normal eta bietako edozeinetarako lehenespenik

gabe baliatzen dituen pertsona edo herria da elebiduna”

PERTSONA MAILAKO ELEBITASUNAElebitasuna zehazteko bi bide:

1. Lau trebetasunak

Ulermena Irakurmena

Mintzamena Idazmena

2. Testuingurua eta komunikazioa

Kontestu barruko

komunikazioa

Kontestu

murritzeko

komunikazioaElebitasun orekatua

3 ezaugarri (Siguán eta MacKey):

1. Independentzia

2. Alternantzia

3. Itzulpena

ELEBITASUNAREN SAILKAPENA(Hamers-Blanc)

GIZARTE MAILAKO ELEBITASUNAGizarte elebidunean ez dira hiztun guztiak elebidunak

Soziolinguistikaren aztergai:

Gizartearen eta hizkuntzen arteko harremana

Gizarte-ezberdintasunek isla dute hizkuntzetan

Gizarte-egoerak hizkuntzaren garapena baldintzatu

”Gizarte elebidun” kontzeptua ezbaian. Argudioak:

Pertsonak soilik dira elebidunak (transferentzia, independentzia,

alternantzia)

”Gizarte elebidun” askotan hiztun elebakarrak

Gizarteen berezko joera elebakartasuna (hainbaten ustez).

Ondorioz: bestelako terminoak (ukimen egoera...)

kontzeptuak1. Hizkuntz komunitatea:Batasun linguistikoa duen jende multzoa

Hizkuntza bera edo aldaera bera

Elebidunen, eleanitzen, elebakarrez osatu liteke

”Estatu bat-hizkuntza bat” ez da egia:

5000 (?) hizkuntza, 190 estatu

Estatu gutxi dira ofizialki elebidunak

Hizkuntza gutxituak indartzeko ahaleginik ez

2. Diglosia (Ferguson 1959)A hizkuntzak goi-mailako funtzioak; B hizkuntzak behe-mailakoak.

Diglosia definitzen duten 3 elementu:

1. A-k goi-mailako funtzioak betetzen ditu; B-k behe mailakoak

2. B hizkuntza gutxitua da:

Prestigiorik ez

Ikasteko beharrik ez

Eremu ez-hiritarrean

3. Ondorioz: etxean B ikasten dutenen artean elebidun gehiago.

4. Hiztun kopurua: ez da definitzailea.

Diglosia-egoerak:

1. Egonkorra:

Egoera diglosikoa egonkorra

Paraguai: gaztelania eta guarania

Luxemburgo: ”triglosia”

2. Aldakorra:

Desagerpenerantz: A hizkuntza B-ren eremu pribatuan erabilzean

Hizkuntz normalizazioa: B indartzea, A-ren funtzio batzuk hartuz.

HIZKUNTZ NORMALIZAZIORAKO ZER?1. Eredu estandarra:

Ortografia, gramatika, hiztegiak, lexikosorkuntza...

Batzuek eredua badute; besteek, sortu behar.

2. Estatusa:

Ofizialtasuna: legez berezko hizkuntzatzat hartu

Estatus-aldaketak ez dira beti hizkuntza minorizatuaren mesedetan

Funtzio sozialak areagotzea

3. Hiztun-kopurua

Hiztun-kopurua handitu eta alfabetatu

Hezkuntza giltzarria

2.2. HEZKUNTZA ELEBIDUNARENONURAK ETA ARRISKUAK

AURREKARIAK Luxenburgoko Elebitasunari buruzko Nazioarteko Jardunaldiak (1928):

2Hn eskolaratzea kaltegarria da garapenerako

2H ahalik eta beranduen irakatsi behar da

Datuak: AEBetako etorkinak ingelesez, galesdunak ingelesez eskolatzean

Montrealgo Saint Lambert eskola (1962):

Frantsesezko murgiltze-eredua

Bi komunitate linguistikoak elkartzeko helburuz

SAINT LAMBERT-EKO ESPERIENTZIA Lambert eta Peal-en ikerketak:

Ingelesez nahiz frantsesez emaitza onak (= elebakarrak)

Adimenean elebakarrek baino emaitza hobeak

Saint Lambert-eko esperientziaren ondorioak:

Hizkuntzalariek iritzia aldatu behar

Hezkuntza elebiduna ugaldu: Afrika eta Asiako kolonia ohietan, AEBetako

etorkinekin…

Esperientzia horiek huts egin zuten: emaitza kaskarrak

LAMBERT-EN ERANTZUNA :Elebitasun kentzailea:

1H ahula, prestigio gabea duten haurrak 2H indartsuagoan eskolatzen

direnean

1H alde batera utziz joango dira, 2Hren indarragatik

Emaitza: ez dute eskolako hizkuntza menperatzen maiz

Elebitasun gehitzailea:

1H indartsua, prestigioduna.

Elebidun orekatu bihurtu haurrak

Ez badute lortzen elebidun izatea, ez dute 1H galtzen

ELEBITASUNA NOIZ DA KENTZAILEA EDO GEHITZAILEA? Eragina duten faktoreak:

1. Haurren jatorri sozio-kulturala

2. Haurren jatorrizko hizkuntza

3. Gurasoen eta haurren motibazioa

4. Eskolako programa eta irakasleak

ELKARMENPEKOTASUNAREN TEORIA Ikuspegi tradizionala:

Hizkuntza bakoitza bere aldetik erabili eta gordetzen da.

Elkarmenpekotasunaren teoria (Cummins):

Sakoneko gaitasuna: komuna hizkuntza guztietan

Azaleko gaitasuna: aldakorra hizkuntza batetik bestera

Hizkuntza berri bat ikasteak ez du “lekua” eskatzen

Sakoneko gaitasuna landu behar da hizkuntzetako batean

Eskolan:

Beharrezkoa hizkuntzaren batean sakoneko trebetasunak bereganatzea

Sakoneko trebetasunak ez dira berrikasi behar 2Hn

Ondorioak:

Etxeko hizkuntza desberdina bada, komeni da etxekoa mantentzea eta

indartzea

1H gutxitua bada, eta 2Hn eskolatu behar badu, 1H lantzeari denbora

eskaini behar zaio.

ELEBITASUNA ETA ADIMENA Aurrekariak:

XX. mendean zehar elebitasuna adimenarentzat kaltegarri

Erabilitako frogak: 2Hn eskolatutako 1H gutxituetako haurrak

Aldaketa: Gales (1950) eta Saint Lambert-eko esperientziaren ondorioak

Peal eta Lambert: elebitasunaren onurak

Pentsaeraren malgutasuna

Kontzientzia metalinguistikoa

Komunikazio-egoeretara moldatzeko gaitasuna

AtalasearenTeoria (Cummins, Toukomaa, Skutnabb-Kangas)

CUMMINSEN TEORIAREN GARAPENA Bereizketa:

BICS (Basic interpersonal comunication skills): pertsonen arteko

oinarrizko komunikaziorako trebetasunak

CALP (cognitive academic language proficiency): hizkuntza akademiko

kognitiborako gaitasuna

Eskolan: BICS 2Hn garatua duten haurrak 2Hko eskolatzean zailtasunak,

CALP garatu ez dutelako

2.3. HEZKUNTZA ELEBIDUNAREN ANTOLAKETA PROGRAMA MOTAK

PROGRAMA ELEBIDUNAK Sailkapen irizpideak:

Programaren helburua:

elebitasuna

hizkuntza bat menperatzea

Eskolak hizkuntzei emandako tratamendua:

Haurraren ama-hizkuntzan

Bigarren hizkuntzan, 1H kontuan hartuz

Bigarren hizkuntzan, 1H kontuan hartu gabe

AZPIRATZE PROGRAMAK Ez dira elebidunak, helburua ez da haurrak 2 hizkuntza ikastea

H gutxituko haurrek, hura alboratu

Emaitza: hizkuntza-ordezkapena, elebitasun kentzailea

Oro har, arrakasta gutxikoak:

Baldintza sozioekonomiko, kulturalak…

Haur gutxi heltzen dira goi mailako hezkuntzara

Ondorio txarren arrazoiak:

Irakasleek haurraren 1H ez ulertzea, mespretxatzea

Eskolako edukiak eta hizkuntza aldi berean ikasi behar

Gehiengoaren mailaren arabera ebaluatuak izatea

Programa eta prozedura egokirik ez erabiltzea

MURGILTZE PROGRAMAK Québec-eko Saint Lambert-eko esperientziaren ondoren ugaldu

1H sendoa duten haurrentzat hezkuntza-mota aberasgarriena

Programaren helburua ez da 1H alboratzea, ezpada elebidun bihurtzea.

Tokiak tokiko egokitzapenak behar dira

Jokabide komunikatiboz ikasten da.

Murgiltze programak: noiz? Haur Hezkuntzatik hastea gomendagarriena

Irakasleekin harreman estua

Jolasaren bidez ikasten da: testuingurudun komunikazioa, zailtasunik

gabe.

Sailkapena:

Goiztiarra

Erabatekomurgiltze goiztiarra

Erdizkako murgiltze goiztiarra

Atzeratua: 5. mailan

Berantiarra: DBHn.

Murgiltze programak: emaitzak Emaitza hoberenak

Elebitasun gehitzailea:

1Hn hezkuntza elebakarrean bezain emaitza onak

Azalpena: Cumminsen Elkarmenpekotasunaren Teoria

Emaitza onenak:

Erabateko murgiltze goiztiarrean

2H garaiz finkatu, edukiak lantzeko

1H da irakaskuntzaren oinarria, baina gizarteko H nagusia ere sartzen da.

Eskolan bi hizkuntzak lantzen dira

Emaitza: elebitasun maila ona

Arrakastaren arrazoiak:

Haurrek 1H gorde eta landtzen dute

2H irakaskuntza elebakarrean bezain ongi

Eskolan elebakarren pareko emaizak

Jatorrizko hizkuntza ongi estimatu

3.1. HEZKUNTZA ELEBIDUNA EH-AN HASTAPENAK: IKASTOLAK Irakaskuntza euskaraz emateko eta euskara transmititzeko ikastetxeak

Gizarte-ekimenetik sortuak

Estatus berezia: publiko/pribatu artean

1. Aroa: Gerra aurreko garaia 1910-1920 aldean lehen erreferentziak

Euzko Ikastola-Batza (1932-1936)

“Herrikoia, gizarte-maila guztientzat irekia, osoro kristaua eta euskalduna”

2. aroa: 1960-70 hamarkada Gipuzkoatik (1960), Bizkaia –Araba (1963), Nafarroa (1965) eta Iparraldera

(1969) zabaldu.

Zabalkunde ikusgarria

Berrikuntza pedagogikoak

3. aroa: konfederazioa eta publifikazioa 1980ko hamarkadan EH osoko ikastolak konfederatu

1990 hamarkadan ikasleen % 20 inguru

Euskal Eskola Publikoaren legea (1993):

Publiko (% 32) /pribatu (% 68) sareen artean erabaki behar Ikastolak

Egungo egoera:

Eskola pribatuen estatusa EAE-n.

Nafarroan: egoera erdi-legezkoa eremu ezeuskaldunetan

Ipar Euskal Herrian: 1960ko hamarkadan EAEn betetzen zuten funtzioa

(eskolen % 3)

Euskal Herri mailako kooperatiba (2009tik).

Ez da haur euskaldunentzako mantentze-programa soilik

Lege aldaketak frankismoaren ondoren

Hegoaldean: Espainiako Konstituzioa (1978)

3. Artikulua1. Gaztelania da Espainiako Estatuaren hizkuntza ofiziala. Espainol

guztiek jakin behar dute eta erabiltzeko eskubidea dute.

2. Espainiako beste hizkuntzak ere ofizialak izango dira haiei

dagozkien Erkidego Autonomoetan berauen Estatutoei dagozkien

eran.

3. Espainiako hizkuntza mota ezberdinen aberastasuna kultur

ondare bat da eta hura babes eta begirunegarri izango da.

Euskal Autonomi Erkidegoa

Gernikako Estatutua (1979)6. art.1. Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen mailaizango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi

hizkuntzok

ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea.

2. Komunitate Autonomoko Erakunde amankomunek Euskal Herriko egoerasozio linguistikoaren ñabardurak kontutan izanik, bi hizkuntzen erabilpena

bermatuko dute, beroien ofizialtasuna erregulatuz, eta beroien ezagutza

segurtatzeko behar diren neurriak eta medioak erabaki eta baliaraziko

dituzte.

3. Hizkuntza dela-eta, ez da inor gutzietsiko.4. Euskarari dagozkionetan, Euskaltzaindia izango da erakunde aholku-emale.5. Euskara beste euskal lurralde eta komunitate batzutako ondarea ere izanik,erakunde akademiko eta kulturazkoek beroiekin izan ditzaketen harreman

eta loturez kanpo, Euskal Herriko Komunitate Autonomoak eskatu ahalko

dio espainol Gobernuari lurralde eta komunitate horiek kokaturik daudeneko

Estatuekin itunak eta komenioak egin ditzala -edo eta hala behar izanez

gero Gorte Jeneralei horretarako eskabidea ager dezan, berauek hura

onartzeko-, horretara euskara zaindu eta bultza dadin.

Euskararen normalkuntzarako Legea (1982)

Jaurlaritzak, ikaslegoari nahitaezko ikastaldiak bukatzerakoan bi hizkuntza

ofizialak erabiltzeko adina ezagutuko ditueneko segurantza emateko

xedezko neurriak hartuko eta euskera-giroa bermatuko du, barne- nahiz

kanpo-ekintzapidetan eta Arduralaritzako ihardun eta agirietan euskera

agizko adierazpide eginez.

1983ko dekretua:

A, B, D ereduak ezarri

Euskara eta gaztelania gutxienez ikasgai bezala

D eredua haur euskaldunentzat; A, B erdaldunentzat

A eredua

Ikasgai guztiak euskaraz; gaztelania ikasgai

Haur euskaldunentzat azpiratze programa da

Erdaldunentzat: atzerriko hizkuntzaren pareko

Euskal Autonomi Erkidegoa

B eredua:

Euskara nahiz gaztelania

Euskaldunentzat mantentze-programa da

Erdaldunentzat erdizkako murgiltze-programa

Emaitza: elebitasuna (D baino maila apalagoan)

D eredua:

Euskaraz ikasgai guztiak, gaztelania izan ezik

Euskaldunentzat mantentze-programa

Erdaldunentzat: erabateko murgiltze goiztiarra

Gaztelanian ere emaitza onak

Hizkuntz ereduen ondorioak 1. B eta D ereduetakoek maila ona euskaran; A eredukoek ez.

D eredukoek maila hobea B eredukoek baino

Gaztelaniaz pareko emaitzak 3 ereduetan.

Elkarmenpekotasunaren Teoriak soilik esplika dezake hori

Gabeziak:

B eta D ereduetan haur erdaldunek nekez lortzen dute jatorrizko hiztunen

maila bera

Akatsen zuzenketa urria

Ulertzeko gaitasun onak ez dakar ekoizteko gaitasuna

Jatorrizko hiztunekin aritzeko aukera gutxi

B ereduaren gabeziak:

Irakurketa eta idazketa gaztelaniaz

Beharrezkoa da 2Hn (euskaraz) gutxienekomaila izatea

Hasierako urteetan euskarari denbora kentzeak kalte

Nafarroa

Ley de Amejoramiento del Régimen Foral (1982)

Artículo 9.1. El castellano es la lengua oficial de Navarra.

2. El vascuence tendrá también carácter de lengua oficial en las zonas

vascoparlantes de Navarra.

Una ley foral determinará dichas zonas, regulará el uso oficial del

vascuence y, en el marco de la legislación general del Estado, ordenará

la enseñanza de esta lengua.

Euskararen legea (Ley del Vascuence) (1986)

Eremu euskalduna (61 herri)

Eremu mistoa (Iruñea eta inguruko 47 herri)

Eremu ez-euskalduna (gainerakoa)

Nafarroa

Nafarroa

Hezkuntza elebiduna arautzeko Dekretua (1988)

A eredua: EAEko berdina

B eredua: ia erakasgai guztiak euskaraz. Desagertzear.

D eredua: EAEkoa bezalakoa. Euskarazko irakaskuntza

eskaintzen duen bakarra.

G eredua: gaztelania hutsean (euskara irakasgairik ez)

Lurraldearen arabera:

Eremu euskalduna: euskara derrigorrezkoa (A /D)

Eremu mistoa: euskara hautazkoa (A /D/ G)

Eremu ez-euskalduna: euskara ez da eskaintzen(A/G)

Ipar Euskal Herria

Euskara ez da ofiziala, ez du lege-babesik

Art. 2. - La langue de la République est le français

Ipar Euskal Herriak egitura administatiborik ez:

Pyrénnées Atlantiques departamenduaren (Akitania)

Hezkuntza elebiduna (haurren % 20):

Ikastolak (1969tik aurrera; Seaska elkartea)

Ikas-Bi: eredu elebiduna eskola publikoetan

Iniziazio-ereduak: eskola publiko eta pribatuetan

2011-2012 matrikulazioa

Euskal Autonomia Erkidegoa (HH):

D eredua (% 74)

B eredua (% 22)

A eredua (% 4)

Nafarroa (HH):

D eredua (% 28)

B eredua (% 0,3)

A eredua (% 22)

G eredua (% 50)

3.2. HEZKUNTZA ELEBIDUNA EH-AN Hastapenak: IKASTOLAK Irakaskuntza euskaraz emateko eta euskara transmititzeko ikastetxeak

Gizarte-ekimenetik sortuak

Estatus berezia: publiko/pribatu artean

1. Aroa: Gerra aurreko garaia 1910-1920 aldean lehen erreferentziak

Euzko Ikastola-Batza (1932-1936)

“Herrikoia, gizarte-maila guztientzat irekia, osoro kristaua eta euskalduna”

2. aroa: 1960-70 hamarkada Gipuzkoatik (1960), Bizkaia –Araba (1963), Nafarroa (1965) eta Iparraldera

(1969) zabaldu.

Zabalkunde ikusgarria

Berrikuntza pedagogikoak

3. aroa: konfederazioa eta publifikazioa 1980ko hamarkadan EH osoko ikastolak konfederatu

1990 hamarkadan ikasleen % 20 inguru

Euskal Eskola Publikoaren legea (1993):

Publiko (% 32) /pribatu (% 68) sareen artean erabaki behar

Egungo egoera: Eskola pribatuen estatusa EAE-n.

Nafarroan: egoera erdi-legezkoa eremu ez euskaldunetan

Ipar Euskal Herrian: 1960ko hamarkadan EAEn betetzen zuten funtzioa (% 3)

Euskal Herri mailako kooperatiba (2009tik).

Ez da haur euskaldunentzako mantentze-programa soilik

Lege aldaketak frankismoaren ondoren

Hegoaldean: Espainiako Konstituzioa (1978)

3. Artikulua1. Gaztelania da Espainiako Estatuaren hizkuntza ofiziala. Espainol

guztiek jakin behar dute eta erabiltzeko eskubidea dute.

2. Espainiako beste hizkuntzak ere ofizialak izango dira haiei

dagozkien Erkidego Autonomoetan berauen Estatutoei dagozkien eran.

3. Espainiako hizkuntza mota ezberdinen aberastasuna kultur

ondare bat da eta hura babes eta begirunegarri izango da.

Euskal Autonomi Erkidegoa

Gernikako Estatutua (1979)6. art.1. Euskarak, Euskal Herriaren berezko hizkuntza denez, hizkuntza ofizialen mailaizango du Euskal Herrian gaztelaniarekin batera eta guztiek dute bi

hizkuntzok ezagutzeko eta erabiltzeko eskubidea.

2. Komunitate Autonomoko Erakunde amankomunek Euskal Herriko egoera sozio linguistikoaren ñabardurak kontutan izanik, bi hizkuntzen

erabilpena bermatuko dute, beroien ofizialtasuna erregulatuz, eta beroien

ezagutza segurtatzeko behar diren neurriak eta medioak erabaki eta

baliaraziko dituzte.

3. Hizkuntza dela-eta, ez da inor gutzietsiko.4. Euskarari dagozkionetan, Euskaltzaindia izango da erakunde aholku-emale.5. Euskara beste euskal lurralde eta komunitate batzutako ondarea ere izanik, erakunde akademiko eta kulturazkoek beroiekin izan ditzaketen

harreman eta loturez kanpo, Euskal Herriko Komunitate Autonomoak eskatu

ahalko dio espainol Gobernuari lurralde eta komunitate horiek kokaturik

daudeneko Estatuekin itunak eta komenioak egin ditzala -edo eta hala behar

izanez gero Gorte Jeneralei horretarako eskabidea ager dezan, berauek hura

onartzeko-, horretara euskara zaindu eta bultza dadin.

Euskararen normalkuntzarako Legea (1982)

Jaurlaritzak, ikaslegoari nahitaezko ikastaldiak bukatzerakoan bi hizkuntza

ofizialak erabiltzeko adina ezagutuko ditueneko segurantza emateko

xedezko neurriak hartuko eta euskera-giroa bermatuko du, barne- nahiz

kanpo-ekintzapidetan eta Arduralaritzako ihardun eta agirietan euskera

agizko adierazpide eginez.

1983ko dekretua: A, B, D ereduak ezarri

Euskara eta gaztelania gutxienez ikasgai bezala

D eredua haur euskaldunentzat; A, B erdaldunentzat

A eredua

Ikasgai guztiak euskaraz; gaztelania ikasgai

Haur euskaldunentzat azpiratze programa da

Erdaldunentzat: atzerriko hizkuntzaren pareko

Euskal Autonomi Erkidegoa

B eredua:

Euskara nahiz gaztelania

Euskaldunentzat mantentze-programa da

Erdaldunentzat erdizkako murgiltze-programa

Emaitza: elebitasuna (D baino maila apalagoan)

D eredua:

Euskaraz ikasgai guztiak, gaztelania izan ezik

Euskaldunentzat mantentze-programa

Erdaldunentzat: erabateko murgiltze goiztiarra

Gaztelanian ere emaitza onak

Hizkuntz ereduen ondorioak

1. B eta D ereduetakoek maila ona euskaran; A eredukoek ez.

D eredukoek maila hobea B eredukoek baino

Gaztelaniaz pareko emaitzak 3 ereduetan.

Elkarmenpekotasunaren Teoriak soilik esplika dezake hori

Gabeziak:

B eta D ereduetan haur erdaldunek nekez lortzen dute jatorrizko hiztunen

maila bera

Akatsen zuzenketa urria

Ulertzeko gaitasun onak ez dakar ekoizteko gaitasuna

Jatorrizko hiztunekin aritzeko aukera gutxi

B ereduaren gabeziak:

Irakurketa eta idazketa gaztelaniaz

Beharrezkoa da 2Hn (euskaraz) gutxienekomaila izatea

Hasierako urteetan euskarari denbora kentzeak kalte

Nafarroa

Ley de Amejoramiento del Régimen Foral (1982)

Artículo 9.1. El castellano es la lengua oficial de Navarra.

2. El vascuence tendrá también carácter de lengua oficial en las zonas

vascoparlantes de Navarra. Una ley foral determinará dichas zonas, regulará el

uso oficial del vascuence y, en el marco de la legislación general del Estado,

ordenará la enseñanza de esta lengua.

Euskararen legea (Ley del Vascuence) (1986)

Eremu euskalduna (61 herri)

Eremu mistoa (Iruñea eta inguruko 47 herri)

Eremu ez-euskalduna (gainerakoa)

Hezkuntza elebiduna arautzeko Dekretua (1988)

A eredua: EAEko berdina

B eredua: ia erakasgai guztiak euskaraz. Desagertzear.

D eredua: EAEkoa bezalakoa. Euskarazko irakaskuntza eskaintzen duen

bakarra.

G eredua: gaztelania hutsean (euskara irakasgairik ez)

Lurraldearen arabera:

Eremu euskalduna: euskara derrigorrezkoa (A /D)

Eremu mistoa: euskara hautazkoa (A /D/ G)

Eremu ez-euskalduna: euskara ez da eskaintzen(A/G)

Ipar Euskal Herria Euskara ez da ofiziala, ez du lege-babesik

Art. 2. - La langue de la République est le français

Ipar Euskal Herriak egitura administatiborik ez:

Pyrénnées Atlantiques departamenduaren (Akitania)

Hezkuntza elebiduna (haurren % 20):

Ikastolak (1969tik aurrera; Seaska elkartea)

Ikas-Bi: eredu elebiduna eskola publikoetan

Iniziazio-ereduak: eskola publiko eta pribatuetan

2011-2012 matrikulazioa

Euskal Autonomia Erkidegoa HH: D eredua% 74, B eredua % 22, A eredua % 4

Nafarroa HH: D eredua % 28, B eredua % 0,3, A eredua % 22, G eredua % 50

4.1. HIZKUNTZEN TRATAERA BATERATUAJUSTIFIKAZIOA Azken 25 urteotako aldaketak:

Elebitasuna

Migrazioak

Atzerriko Hizkuntzaren beharra

LOGSEk (1992) ekarritako aldaketak:

Hizkuntzak hezkuntza-arlo bakarreanbildu

Ikuspegi integratua hizkuntzekiko

2007ko curriculumak (EAE):

Hizkuntzak modu integratuan irakatsi beharra

Oinarrian dauden printzipioak:

Hizkuntza guztiak ikasteko eta jabetzeko prozesuak antzekoak dira

Hizkuntzen erabilerak helburu bera: erabiltzaile gaituak lortzea.

Hizkuntza guztiek eduki gehienak komunean:

Prozedurazko edukiak

Ikasteko eta komunikatzeko estrategiak

Kontzeptuzko edukiak

Jarrerazko edukiak

Diskurtso literarioaren ezaugarri orokorrak

ONDORIOA “HizkuntzenTrataera Bateratua” proiektua (2007-2010)

Gogoeta teorikoak eta praktika abiapuntu hartuta, 3 hizkuntzetako irakasleen

lankidetza

Hainbat dokumentu:

Sekuentziazio markoa

Unitate didaktikoak

LH: SEKUENTZIAZIO-MARKOA Sekuentziazioa: edukiak banatzeko proposamena

Hizkuntzazkoak ez diren edukiak sartuz

Oinarrizko konpetentzia/gaitasunetan oinarritua

“Egiten jakitea” da garrantzitsua

Kontzeptu/jarrera/prozedura banaketa gainditu

Ikuspegi komunikatiboari lehentasuna eman

Komunikazio-xedea duten proiektuak aurkeztu

Edukiak atazetan oinarritu

Testu-mota, kontzeptuen errepikapena bermatu

Idazketa-proiektuetan oinarritu:

Ardatza komunikazio-helburua

Ahozko nahiz idatzizko testuak ekoiztea helburu

Hizkuntzaren erabilera zuzen, egoki eta koherentea

Hizkuntzak beste arloetan

Arlo kurrikularreko beste edukiak proiektu hauetan uztartu

Matematika, ingurunea eta tutoretza gutxienez.

Arlo bakoitzak hizkuntza baliabideen erabilera berezitua

LH: Sekuentziazio-markoa

Testu-generoen aniztasuna

3 testu-tipo nagusi: narrazioa/azalpena/argudioa

Proiektuetan testu genero bat baino gehiago landu

Azken ekoizpena testu- genero bat normalki

Kooperazioa, proiektu guztietan

Elkarlanerako giroa sustatu

Taldekatze-mota desberdinak proiektuetan

H1, H2, H3

Ez da kontuan hartu ikasleen jatorrizko H (H1, H2)

H3-rako proposamena ere bai

Ikasleen beste ama-hizkuntzak ez dira aintzat hartu

Inklusioa

Eskola inklusiboaren aldeko apustua

Ikasle guztiak dira hezkuntza komunitateko kide

Sekuentziaziorako irizpide orokorrak 3 testu tipo bereizi: narrazioa/argudioa/azalpena

Hizkuntza guztietan testu tipo guztiak

Testu-tipo guztiak maila guztietan

Fikziozkoak ez diren testu narratiboek garrantzia

Proiektu guztietan testu-genero bat baino gehiago

Literatura-eremuko proiektu bana kurtso bakoitzean

Ekoizpen guztiek komunikazio-xedea behar dute

Hizkuntza gutxituaren egoera eta hizkuntzen presentzia aintzat hartuko da

Atzerriko Hizkuntza eskolatzearen hasieratik

Proiektuak zikloka antolatu

Abiapuntua ikasleen interesak:

Zaletasunak, harremanak, gaurkotasuna, teknologia…

Proiektu globalizatuak

Amaieran beti testu bat ekoitziko dute:

Ikasturtean behin gutxienez, ahozkoa

Ikasturtean behin, gelatik kanpo

Ahozko/ idatzi proportzioa:

Hizkuntzaren ezagupenaren arabera

Etapa hasieran ahozkoak ugariago

Bost trebeziak landu:

Irakurmena, idazmena, mintzamena, ulermena

Ahozko elkarreragina

Iraupena: 3-5 aste

Talde-lana bultzatu

Antolaketa aldatu kurtsoan zehar

Hizkuntza-aniztasuna onuragarri:

Ahozko informalean, etxeko hizkuntza errespetatu

Auto-erregulaziorako aukerak eman hasieran eta bukaeran

4.2 ETORKINAK ETA HIZKUNTZAK ESKOLANDIFERENTZIA, ANIZTASUNA, EZBERDINTASUNA Diferentzia: generoa, arraza, kultura…

Hierarkia: klase sozialak

Inmigrazioa: ez dakar aniztasuna soilik

Kulturartekotasuna: ez da berez gertatzen

IMMIGRAZIOA ETA HEZKUNTZA 2003-2004 ikasturtean 8000 etorkin EAEko eskoletan

2009-2010 Hego Euskal Herrian 35.000 (%8)

Ikasle etorkinen ereduak: A (% 50); B (% 27,8), D (%22,6)

Kopuru osoak: A (%26), B (%23), D (% 51)

Nafarroako kasua larriena (2005-2006):

Ikasle guztien % 8,2

D ereduan % 1,4

Gainerakoak: G ereduan (% 98,6)

Eremu ez-euskaldunean gehienak

Eremu euskaldunetan ere pilaketak

Ikasle etorkinen % 76 ikastetxe publikoetan

Ikasle gehienak egoera sozioekonomiko eskasean dauden eskoletan

Eskola maila eta errendimendua batez bestekoaren azpitik

Harrera etorkinen komunitateak eta hizkuntzak

Harrera

hizkuntzak EHn

Magrebiar etorkinen hizkuntzak

Bereberra Arabiera Bereberra eta arabiera

Euskara Elebitasuna Elebitasuna Hirueletasuna

Gaztelania Elebitasuna Elebitasuna Hirueletasuna

Eusk/gazt. Hirueletasuna Hirueletasuna Laueletasuna

ESKOLAREN ZAILTASUNAK Baliabide pedagogiko eta materialak badira (oinarrizkoak)

Arazoa: LHko azken etapetan datozenean

Ez euskara ez gaztelania ez dakitenean

Irakasleen kezka: formazio falta eta baliabide eskasia

DILEMAK Maila soziopolitikoan, eztabaida:

Harrera vs baztertze jarrera

Ikastetxe pribatu eta publikoen arteko desoreka

Aurreiritziak: irakasleenak, bertakoen gurasoenak, sozialak

Maila pedagogikoan:

Kontzentrazioa vs etorkinak banatzea

Harrera hizkuntzak: euskara / gaztelania?

Etorkinen hizkuntzak: gelan / gelatik kanpo?

Etorkinen hizkuntza eta kulturen trataera

Eskola arrakastarako edo lanerako prestatu?

Hezkuntza etorkinentzat edo ikasle ororentzat?

EAEKO HEZKUNTZ POLITIKA Kulturarteko Hezkuntza lehenetsi

Epez kanpo eskolaratuen kasuan:

Publiko eta pribatuen arteko oreka lortu

B/D ereduen bidez hizkuntza-normalizazioan sartu ikasle etorkinak

Etorkinekin egin beharrekoaren diagnostikoa egin: estrategiak eta

baliabideak aztertu

Euskal Hezkuntza Sistema: aurkeztu 8 hizkuntzatan (2004)

Ikasle etorkinak artatzeko programa:

Integrazioa: eskola- eta gizarte-integrazioa

Berdintasuna: gutxiengo/nagusiak

Interkulturalitatea: elkarrizketa/errespetua

Kalitatea: ikasle guztien garapenaren alde

Ikasle etorkinentzat harrera-plana:

Hasierako ebaluaketa: ikaslearen hizkuntz gaitasunak (ama hizkuntza,

euskara, gaztelaniaz)

Banakako interbentzio-plana: helburuak, hizkuntzak

Beharrezkoak:

Programak/ formazioa/ baliabideak

ZENBAIT PROPOSAMEN Euskara egoera ahulean; laguntza behar

Hizkuntza komunikazio bide: integrala

Ikuspegi instrumentala: hizkuntza tresna

Ikuspegi globalizatzailea: hizkuntza oro hizkuntza irakasle da

Ikuspegi integratzailea: hizkuntza oro proiektu integralaren parte

JATORRIZKO HIZKUNTZAK Eskola guztietan (sentsibilizazioa):

Hizkuntzen eta kulturen eguna

Kultura arteko jaialdiak

Kartelak eta posterrak ikastetxean

Hizkuntzen eta kulturen astea eskolan

Etorkinen hzkuntzen oinarrizko ezagutza: agurrak, esaldiak, abestiak…

Balioen heziketa: arrazakeria, xenofobiaren aurka

10 ikasle baino gehiago etorkinak badira:

Jatorrizko hizkuntza eta kultura eskolatik kanpo, elkarteen ardurapean

Curriculumaren atal bat etorkinen hizkuntzan. Hautazkoa, etorkinentzat

Irakurketa/idazketa prozesua (zati bat) ama-hizkuntzan

Curriculumaren zati bat etorkinen hizkuntzan, gela barruan

Etorkinen hizkuntza hautazko ikasgai DBHn