alimentación saúde benestar - EROSKI CONSUMER,...

a revista do socio consumidor

Ano XLII - Época IV - Nº 222 SETEMBRO 2017 • www.consumer.es

Tanto custa setembro? Botellas con segunda vida

Spinner: un xoguete sen máis?As caries hérdanse

Unha de polboAo rico e seguro mexillón

alimentación saúde benestar

Intoxicacións alimentarias, en alerta continua

12

sumario

www.consumer.esEROSKI CONSUMER é a revista do socio consumidor de EROSKI. A cooperativa EROSKI é unha asociación de consumidores que, dende hai máis de vinte e cinco anos, dedica os seus esforzos á formación e á información dos consumidores. EROSKI CONSUMER defende os dereitos recoñecidos aos consumidores de bens e servizos, co fin de que os poidan exercer de xeito responsable e esixir o seu cumprimento. EROSKI CONSUMER é un medio de comunicación comprometido coa promoción de hábitos de vida saudables, co consumo sustentable e coa conservación do medio. EROSKI CONSUMER publica informacións sobre iniciativas de responsabilidade social de EROSKI e sobre os produtos das marcas de EROSKI e, excepcionalmente, transmitirá informacións que EROSKI considere de grande interese para os seus socios e clientes.

a revista do socio consumidor

EDITA: EROSKI S. Coop., co patrocinio de FUNDACIÓN EROSKI • Setembro 2017 - N.º 222 • Tiraxe: 12.000 exemplares

222DIRECTOR: Alejandro Martínez BerriochoaSUBDIRECTORA: María HoyosREDACTORA XEFA: Rosa CuevasCOORDINACIÓN DE REDACCIÓN E EDICIÓN EN INTERNET: Miren Rodríguez EDICIÓN EN GALEGO: Secretaría Xeral de Política Lingüística, Xunta de Galicia

DISTRIBUCIÓN: Rosa Cuevas

INVESTIGACIÓN “A FONDO”: Equipo de EROSKI CONSUMER Responsable: Rosa Cuevas Deseño e elaboración: Cristina Leciñana

OUTROS CONTIDOS: Novas tecnoloxías (coordinación): Eva San Martín Entrevista: Laura CaorsiAlimentación: Laura Caorsi, Marisa Gómez e Juan Carlos MonteroSaúde: Montse ArboixEconomía doméstica: Blanca ÁlvarezMedio ambiente: Álex Fernández Muerza

DESEÑO, MAQUETACIÓN E PREIMPRESIÓN: DUPLO Comunicación Gráfica (www.duplografic.es) Fotografía: Rubén García e Becky Lawton Impresión: MCC Graphics

REDACCIÓN E ADMINISTRACIÓN DE EROSKI CONSUMER: EROSKI Publicaciones. B. San Agustín, s/n 48230 Elorrio (Biscaia)

Telf.: 946 211 627_Fax: 946 211 222

Depósito legal: SS-907-2012 • ISSN: 2254-6480

12 GUÍA DE COMPRA: PAN DE MOLDE. Este produto cómodo e práctico non é máis calórico ca o pan tradicional, pero convén consumilo na súa versión integral e con produtos saudables polo seu alto contido en sal.

34 AO RICO E SEGURO MEXILLÓN. Os moluscos bivalvos coma os mexillóns, se se adquiren vivos, deben ter as valvas pechadas, que se abrirán coa cocción

50 INNOVAR PARA RECICLAR MELLOR. A intelixencia artificial, a robótica ou o big data contribúen a aumentar a reciclaxe en España.

42 RECEITAS. Menú lixeiro de temporada.

BENESTAR E VIDA COTIÁ 4 novastecnoloxías

TRADUTORES 6 dereitos 8 quenosinteresou 10 expertosnutricionistas 24 afondo

ALIMENTOS CONTAMINADOS30 entrevista

MIGUEL ÁNGEL LUREÑA

INFORMES: 22 alimentación / UNHA DE POLBO 34 seguridade alimentaria / AO RICO E SEGURO MEXILLÓN 36 economía doméstica / TANTO CUSTA SETEMBRO? 38 saúde / SPINNER: UN XOGUETE SEN MÁIS 40 medio natural / BOTELLAS CON SEGUNDA VIDA 46 bebé / AS CARIES TAMÉN SE HERDAN 48 alimentación / CANTO MÁIS PRETO, MELLOR 50 medio natural / INNOVAR PARA RECICLAR MELLOR

Alimentos contaminados, un risco que vixiar sempre

ESTUDO DOCUMENTAL SOBRE AS ENFERMIDADES DE TRANSMISIÓN ALIMENTARIA E HÍDRICA, ASÍ COMO DAS NOTIFICACIÓNS DA REDE DE ALERTA ALIMENTARIA

24

34

teknologiaberriak?????????

novastecnoloxías?????????

novastecnoloxíasTRADUTORES

Dispositivos e apps para falar idiomas sen estudarComunicarse noutras linguas sen dominalas é cada vez máis sinxelo grazas aos aparellos tecnolóxicos máis avanzados

niso: desde gadgets tradutores ata apli-cacións que melloran a comprensión e a fluidez.

Pilot: o auricular tradutor Este curioso aparello foi crea-do pola empresa Waverly Labs e desenvolvido grazas a unha campaña de crowdfunding. O equipo de Pilot componse duns auriculares sen fíos equipados cun micrófono e un altofalante que se conectan a un smartphone mediante buetooth.

A tradución realizada por Pilot é case simultánea: o usuario é capaz de entender practicamente en tempo real linguas que non coñece, pois o retardo da tradu-ción é tan só de dous segundos, unha duración que os creadores do aparello esperan reducir pronto ao mínimo.

Nun principio, os idiomas dispo-ñibles son inglés, francés, español, italiano e portugués. Con todo, nun futuro poderase pagar por traducir conversacións en alemán, árabe, chinés, grego, xaponés, ruso, turco e árabe, entre outras. A data de lanzamento de Pilot está prevista no outono e o seu prezo roldará entre 223 e 268 euros.

Travis: o aparello que fala idiomas

Cabe na palma dunha man e é capaz de traducir 80 linguas. Así é Travis, un tradutor automático moi interesante desenvolvido por unha start-up holandesa. O proce-demento é sinxelo: tan só hai que pronunciar a frase que se desexa traducir e este dispositivo diraa no idioma indicado. Ten un recoñe-cemento de voz online e offline e, ademais, pódese empregar durante 12 horas seguidas grazas á autonomía da súa batería.

O máis curioso desta proposta é que se trata dun aparello que se vai perfeccionando co seu uso. Baséase na tecnoloxía machine learning, unha rama da inteli-xencia artificial que lles permite ás máquinas aprender de forma automática.

Smartpen: o bolígrafo que traduce

Smartpen ten a aparencia dun lapis, pero é moito máis ca iso. A compañía española Kids Smart-Pen, SL desenvolveu este lapis óptico capaz de interpretar os sons e fonemas dun idioma co-dificados en papel. Está pensado para que o utilicen os nenos, aos cales lles serve para potenciar as súas habilidades lingüísticas. De feito, é apto tanto para alumnos de educación infantil coma para estudantes máis vellos, como os que cursan secundaria.

REVOLUCIÓN OU ATRASO?A comercialización e implantación destes dispositivos, sobre todo dos tradutores automáticos como Pilot ou Travis, poden marcar un antes e un despois na comunicación. Con eles, calquera persoa tería o poder de comunicarse en máis dunha decena de idiomas sen necesidade de aprendelos. En definitiva, pode-ríase estar en contacto directo con falantes de todo o mundo. Tampouco hai que esquecer a apli-cación profesional destes inven-tos. Xa non habería obstáculos na comunicación entre empresas e corporacións, todo un gran benefi-cio para un mundo cada vez máis globalizado. Da mesma forma, o acceso á cultura sería moito máis alcanzable e igualitario, con inde-pendencia da clase social ou do nivel cultural das persoas. Non obstante, non todo son vantaxes. Para empezar, a inclu-sión dos tradutores automáticos na sociedade podería prexudi-car a algunhas profesións. Estes aparellos poderían actuar como os substitutos tecnolóxicos dos tradu-tores, os guías turísticos e ata os profesores. Ademais, acabaríase cun dos beneficios de estudar e aprender linguas: exercitar e desenvolver o cerebro e as habilidades mentais. Este adestramento poderíase perder se a persoa se acomoda con dispositivos como Pilot.

Babbel: aprender idiomas co móbil

O smartphone tamén pode axudar moito na aprendizaxe de idiomas a través de distintas aplicacións de fácil instalación. Este é o caso de Babbel , unha app con progra-mas de aprendizaxe deseñados por lingüistas e expertos. O máis interesante é que as súas leccións non duran máis de 15 minutos, o que facilita a compaxinación da vida laboral e persoal co estudo das linguas.

Libros electrónicos para falar outras linguas

O uso dos libros electrónicos cada vez está máis estendido na sociedade que, aos poucos, vai cambiando os seus hábitos de lec-tura. Con este tipo de dispositivos pódese gozar dunha boa novela, pero tamén resulta de grande uti-lidade na aprendizaxe de idiomas. E non só ten que ver cos títulos e contidos compatibles que se po-den descargar, senón tamén coas propias aplicacións dos aparellos. E é que moitos lectores de libros electrónicos xa posúen tradutores incorporados. //

Saber falar varios idiomas abre moitas portas e non só no ámbito profesional e cultural, senón tamén no terreo per-soal. Ademais, é moi beneficioso para o desenvolvemento do cerebro. Con todo, aprender polo menos unha lin-gua máis supón tempo, diñeiro e es-forzo: horas de clases, exercicios para a casa, charlas con nativos, estancias noutros países… Ante estas dificulta-des, a tecnoloxía ofrece diversas solu-cións para poder comunicarse noutros

idiomas sen necesidade de facer cursos nin apenas investir

recursos económicos

HOLA

ハロー

54

Sent

enza

s

UN CASO SIMILAR PODE MERECER UNHA SENTENZA DISTINTA

Esta sección recolle sentenzas dos nosos tribunais que, polo seu contido, afectan os consumidores e os usuarios de todo tipo de produtos e servizos. Non hai que esquecer que, ante feitos similares, as cuestións de proba, as circunstancias concretas das partes implicadas e ata o tribunal que sexa competente na causa pode determinar sentenzas distintas.

Der

eito

s

DÚBIDAS [email protected]

Se tes dúbidas legais, mándanos un correo electrónico. Tras estudar as posibilidades de cada caso, os servizos xurídicos de EROSKI CONSUMER suxiren as actuacións máis adecuadas para cada situación. Trátase só dunha orientación, posto que as cuestións xudiciais son complexas e están cheas de circunstancias que condicionan os casos e inflúen nas sentenzas. Recorda que a única contestación ás consultas que se reciban será a publicada nestas páxinas.

Consultorio

Cada vez que viaxo en autobús e deixo a maleta no maletei-ro preocúpame que, ao non ir facturada coma nos avións, nal-gu-nha parada outro pasaxeiro poida levala confundida ou ma roube. Como e que podo reclamarlle á compañía se chego ao meu destino e a miña equipaxe non está? Teño dereito a al-gunha indemnización?

Uns comerciais dunha empresa de venda a domicilio consegui-ron que miña nai, que ten 85 anos, demencia senil e vive cunha asistenta, lles comprase por case 5000 € uns libros e aparatos de cociña e de saúde. Fixérono mediante enganos, pois nin os que-ría nin os ía usar. Pagou 250 € en efectivo e polo resto asinou un préstamo de 24 mensualidades. Ao descubrilo, os fillos chama-mos á empresa para desfacer o contrato, pero contestounos que pasou o prazo de 14 días para exercer o dereito de desistencia e que non pode haber marcha atrás. Que podemos facer?

Eses casos ocorren con relativa frecuencia. A Lei 16/1987 de ordenación dos transportes terres-tres establece que o prestador do servizo de transporte de viaxeiros por estrada debe res-ponder dos danos e perdas que puidesen su-frir durante a viaxe tanto o viaxeiro coma a súa equipaxe, a que se deposita no maleteiro ou bodega do vehículo. O artigo 3.2 especifícao: “Salvo que expresamente se pacten unhas con-tías ou condicións diferentes, a responsabilida-de dos porteadores de viaxeiros polas perdas ou avarías que sufran as equipaxes estará limi-tada a 14,5 euros por quilo, cun máximo de 450 euros por peza”. Polo tanto, aínda que a equi-paxe entregada á custodia do transportista non vaia facturada nin identificada con respecto ao seu dono, este pode reclamar se esta desapare-ce e, ademais, a compañía debe indemnizalo.

É conveniente que se presente a reclamación o antes posible. No caso de que a empresa non a admita alegando que non é responsa-ble se un terceiro roubou a equipaxe, hai que denuncialo nunha comisaría de policía. Ao carecer de certificado ou resgardo do vulto desaparecido, tanto a reclamación coma a de-nuncia serán máis verosímiles e será máis fá-cil valorar o dano que hai que indemnizar se se achegan datos canto máis precisos mellor: descrición da maleta ou bolsa, peso, listaxe de obxectos e cousas que contiña... É unha boa idea preparar e levar consigo esa lista, pesar a maleta e fotografala co móbil antes de iniciar a viaxe. Se, a pesar de todo, a compañía rexei-ta a reclamación, a persoa afectada pode acu-dir ás xuntas arbitrais de transporte e incluso presentar unha demanda xudicial.

Insistan ante a empresa en reclamar a inme-diata anulación do contrato alegando vicio de consentimento na súa sinatura e acheguen, se é posible, copia da documentación médi-ca que acredite a mingua de facultades men-tais da súa nai. Esíxanlle que devolva os 250 € pagados en efectivo, que retire do domicilio da súa nai os obxectos “comprados” e que lle comunique a obrigación de cancelar o prés-tamo á entidade financeira coa que se subs-cribise. Por se acaso, diríxanse tamén a esa entidade e, cos mesmos argumentos, recla-men a devandita cancelación. Se esas 24 cotas foron domiciliadas bancariamente —é o ha-

bitual nestes casos—, pídanlle ao banco que non as aboe, que as rexeite. Se a resposta da empresa de venda a domicilio e da entidade financeira responsable do préstamo vincula-do ao contrato fose negativa, non dubiden en demandalas xudicialmente coa axuda dunha asociación de consumidores ou contratando un avogado particular. Tal como describen o caso, teñen moitas posi-bilidades de ganar o xuízo se se ven obrigados a chegar ata aí e incluso de, se a solicitan, re-cibir unha indemnización engadida por danos morais e polas molestias e gastos que esta si-tuación lles supuxese.

MODIFICACIÓN DE CONTRATO TELEFÓNICO

Anulan a subida unilateral do prezo dun paquete de telefonía fixa-móbil-Internet imposta aos clientes por unha compañía

A normativa sectorial das telecomunicacións na UE permítelles ás compañías modificar unilateralmente as condicións nos contratos in-definidos se explican con nitidez na contratación esa posibilidade, lle comunican o cambio ao usuario cun mes de antelación ofrecéndo-lle a opción de darse de baixa sen penalización e xustifican a variación. Unha telefónica española perdeu varios xuízos por incumprir tales pre-ceptos ao subir en maio de 2015 de 60 a 65 euros o custo mensual dun paquete fixo-Internet-móbil publicitado como “prezo para sempre”. Un deles realizouse no Xulgado de Primeira Instancia núm. 5 de Segovia, que considerou opaca e abusiva unha cláusula do contrato que expo-ñía, como xustificación de posibles cambios contractuais, motivos “moi xenéricos e faltos de precisión”. Ademais a carta na que a compañía lle anunciaba ao cliente a subida foi considerada insuficiente ao non con-cretar “nin o porqué do aumento nin o porqué da súa contía”. A sen-tenza do 20-06-2016 condenou a empresa a devolverlle ao seu cliente o cobrado por esa subida entre maio de 2015 e a data da sentenza e a manterlle para sempre o importe orixinal de 60 € ao mes.

REHABILITACIÓN BUCODENTAL

Indemnizan con 30 040 € un paciente por un tratamento buco-dental desastroso, con perda de pezas e de masa ósea, un alto custo estético e sufrimento moral

Un cidadán contratou unha rehabilitación bucodental que se prolon-gou durante un ano debido ás complicacións e terminou nun com-pleto fracaso: perda de pezas dentais e de masa ósea e tratamento psicolóxico polo alto custo estético e o sufrimento moral. O paciente demandou a clínica dental ante o Xulgado de Primeira Instancia núm. 3 de Barcelona. O centro alegou que o cliente fora informado e asumira os posibles riscos do tratamento, que non garantía un resultado senón os medios para acadalo. O xulgado estimou que foi un “arrendamento de obra” (garantía de resultado) e non “de servizos” (garantía de medios). Tamén apreciou que a multiplicación das intervencións previstas, a consecuente prolongación do proceso e o seu fracaso final se deberon a unha “falta de pericia e de dilixencia” da clínica por non respectar os tempos de espera para a curación e a cicatrización entre as actuacións. A sentenza, ditada o 15-05-2016, condenou o centro dental a indemni-zar o demandante con 30 040 €, incluídos os 5389 por dano estético e 8028 polo sufrimento psicolóxico e moral padecido.

FACTURACIÓN ELÉCTRICA

Prohiben facturar consumos eléctricos pasado un ano, cortar a subministración e meter en ficheiros de morosos os clientes que non paguen eses recibos

O Xulgado do Mercantil núm. 1 da Coruña recibiu unha acción colecti-va de cesación, da que formaba parte o Ministerio Fiscal, contra certas prácticas dunha compañía eléctrica que a demanda consideraba abu-sivas e ilícitas. O xulgado deulles a razón aos demandantes e o 2 de de-cembro de 2016 ditou sentenza. Nela prohibiulle á empresa, a partir dese momento e a todos os seus clientes, facturar consumos de ener-xía eléctrica xerados en períodos anteriores a un ano, tomando como referencia a data na que se expidan os recibos, e interromper a submi-nistración e inscribir en ficheiros de morosos os clientes que no aboen esas facturas.

76

quenosinteresou Faite o noso amigo e síguenos nas redes

Os responsables da revista EROSKI CONSUMER atendemos directamente as inquietudes en EROSKI CONSUMER, RESPONDE.Os responsables da revista EROSKI CONSUMER atendemos as inquietudes, suxestións e impresións dos lectores sobre os contidos da publicación. A súa opinión é moi valiosa para nós e queremos contar coa súa colaboración para mellorar.

Pode contactar connosco:Por teléfono: de luns a venres, de 10:00 a 12:00 horas, en 946 211 627 e 946 211 487. Por correo electrónico: [email protected] redes sociais: a través do noso perfil en facebook e en twitter (ler as normas de uso).

o noso Top

Os que máis gustan no noso facebook

Reca

nto

do le

ctor

Twitter é a outra rede social na que EROSKI CONSUMER (@eroskiconsumer, @E_CONSUMERma –con información espe-cífica sobre o medio natural– e @caminoasantiago –o twitter da Guía do Camiño de Santiago–) ten unha presenza moi activa. Esta é a relación dos nosos tuits máis retuiteados:

1. Receita de ensalada de lentellas con verduras

2. As suxestións do xefe de cociña para xuño

3. Glute e lactosa: nin anxos nin demos

Cinco ideas para servir a auga

Máis sandía, mellor saúde Segredos sobre as canas en cans

Sabía que o 80 % do melón é auga?

Non ten cor, nin sabor nin aroma a nada. Tampouco se serve nun vaso de deseño nin nunha copa especial. Ademais, abon-da abrir unha botella de plástico ou unha billa para obtela. Estas característi-cas tan pouco glamorosas contribúen a que perdamos interese na auga e nos fi-xemos noutras bebidas. Con todo, son esas mesmas características as que con-verten a auga na fonte idónea de hidrata-ción. De todas as bebidas, é a única que se pode inxerir en grandes cantidades sen provocar dores de cabeza, comas etí-licos ou picos de glicemia e a única que se pode beber sen medo —nin noxo— se a botella queda dentro dun coche ao sol. Ademais, pódese presentar de forma máis atractiva con estas ideas:1. Vasos orixinais. Uns xerros, unhas co-pas, uns vasos artesanais, rústicos ou con cores sempre chaman a atención. 2. Froitas e herbas aromáticas. Pó-dese decorar cunhas rodas de laranxa, lima ou limón, uns amorodos, uvas ou pequenos froitos do bosque. Un ru-lo de pel de limón ben lavada, unhas poliñas de hortelá ou de menta daran-lle un punto especial. 3. Burbullas. Achegan outra sensación ao padal e dan un toque visual diferen-te. Para obtelas, basta usar auga con gas ou mesmo agregarlle unhas gotiñas de limón ou de lima, o xusto para dar unha nota de sabor sen que quede moi ácido. 4. Cubos de xeo. Ademais de manter fría a bebida, poden ser orixinais e visto-sos, achegando cor (dentro poden ter cachiños de froita conxelada ou grans en-teiros de pementa). 5. Té e infusións. Son bebidas con auga que se poden tomar ben frías, o que dá moito xogo en cor e sabor.

Máis información en www.consumer.es/alimentacion

Tras un maior consumo de sandía, os beneficios biolóxicos tradúcense nu-nha posible melloría do control da gli-cemia e da dislipemia e, mesmo, da hipertensión arterial. A sandía é unha fonte biodispoñible de citrulina, un composto orgánico precursor para a síntese da arxinina (necesaria para a formación de proteínas e outras molé-culas) nos seres humanos. Polo tanto, a inxestión deste alimento funcional po-de ter implicacións importantes na pre-vención e tratamento de enfermidades cardiovasculares, cerebrovasculares e na síndrome metabólica.Como a tempada de sandía non é moi extensa, convén aproveitar diversas re-ceitas para non relegala só a froita de sobremesa. O menú pode comezar cun entrante de gazpacho de sandía, que tan só se diferencia do tradicional en que se engade a froita ao resto de ingredientes típicos. Tamén pode ser-vir de entrante refrescante a sopa fría de sandía con iogur, para o que haberá que substituír o azucre da receita orixi-nal por un toque de aderezo con sal, pementa e un chorriño de aceite de oliva virxe. Mesmo se pode probar e agregarlle cogombro ao batido. As propostas doces son máis variadas, de modo que é fácil e rápido improvi-sar con sandía un zume mesturado con piña ou con laranxa. Os sorbetes e os picados son moi refrescantes e apetito-sos. Como colofón a unha comida ca-seira, pódese servir de sobremesa unha vistosa espetada de melón, sandía e pi-ña ou unha sandía rechea.


Se notou que o seu can ten pelos brancos ao redor do fociño, debe sa-ber que hai moitas probabilidades de que eses cabelos sexan canas. Poida que sexan un síntoma de envellece-mento prematuro ou consecuencia da tensión se aínda non cumpriu os sete anos. A continuación, enuméran-se unha serie de curiosidades sobre as canas caninas. Idade. Se o can non ten sete ou oi-to anos, eses pelos brancos poden ser culpa da tensión, tal e como explica a científica e experta en comportamen-to canino Camille King. No caso dos animais máis novos son canas prema-turas.Episodios de ansiedade. A aparición temperá das canas está ligada a epi-sodios de ansiedade importantes para os peludos animais, como cando pa-san demasiado tempo sos na casa, di King. Os resultados da súa investiga-ción foron publicados na revista cien-tífica Applied Animal Behaviour Science. Humanos tensos, cans tensos? Os cans impulsivos e nerviosos, do mes-mo xeito ca os que sofren tensións cando están sos no fogar, teñen maior risco de contar canas a idades tem-perás, xa que estas aparecen cando teñen entre un e catro anos. Mesmo é posible que cans tensos vivan con persoas ansiosas; demostrouse que estes animais poden contaxiarse dos estados de ánimo dos seus donos, e a tensión non sería unha excepción, asegura a experta King.

Máis información en www.consumer.es/mascotas

Así é. O 80 % da composición desta froita é auga e as escasas calorías que achega débense ao seu contido mo-derado de azucres. A cantidade de betacaroteno, de acción antioxidante, depende da intensidade do pigmen-to alaranxado na polpa. Os minerais que achega en maior cantidade son o potasio, o magnesio e o calcio, es-te último de peor aproveitamento ca o que procede dos lácteos ou dou-tros alimentos que son boa fonte des-te mineral.A vitamina C ten acción antioxidante, do mesmo xeito ca o betacaroteno. Es-ta vitamina intervén na formación de coláxeno, ósos e dentes, glóbulos ver-mellos e favorece a absorción do ferro dos alimentos e a resistencia ás infec-cións. O betacaroteno transfórmase en vitamina A no organismo segundo o vai necesitando. A devandita vitami-na é esencial para a visión, o bo estado da pel, o cabelo, as mucosas, os ósos e para o bo funcionamento do sistema inmunolóxico.O potasio é fundamental para a trans-misión e xeración do impulso nervioso e para a actividade muscular normal e intervén no equilibrio de auga dentro e fóra da célula. O magnesio relacióna-se co funcionamento de intestino, ner-vios e músculos, forma parte de ósos e dentes, mellora a inmunidade e posúe un suave efecto laxante.


Como sei se un alimento non se pode comer

A 64 persoas gústalles isto

Cinco ensaladas de verán


O papel das verduras conxeladas na pirámide alimentaria


98

os expertos nutricionistasDE EROSKI CONSUMER RESPONDEN

O obxecto do Consultorio Nutricional é ofrecer unha resposta ás dúbidas que lles poden xurdir aos consumidores sobre calquera aspecto vinculado coa alimentación, nutrición e dietética. Os nosos expertos nutricionistas seleccionarán de entre todas as cuestións que cheguen a través do consultorio en liña, dispoñible en www.consumer.es/alimentacion, dúas consultas, que se responderán nesta sección da revista.

ABC DA NUTRICIÓN

Navalla ou longueirón Aínda que o longueirón e a navalla son moluscos con propiedades nutricionais si-milares, existen diferenzas entre estes mariscos en can-to á súa forma e sabor, aínda que a primeira vista non sexa fácil distinguilos. Aliméntanse de plancto e nutricionalmen-te destacan pola súa grande achega de minerais como fe-rro e sodio. Ademais, conte-ñen calcio e fósforo e unha cantidade importante de fe-rro, iodo e selenio. Tamén son fonte de vitamina A, niacina e vitamina B12.As navallas están provistas dunha cuncha alongada que presenta unha lixeira curva-tura. A súa cuncha é dun ton máis escuro e, ademais, rom-pe con facilidade. Presenta un sabor fino e suave a mar. O longueirón, en cambio, po-súe unha cuncha alongada e rectangular, sen curvatura. A súa cuncha, dunha cor máis esbrancuxada, está aberta polos extremos e é máis for-te e robusta ca a das navallas. No referente ao sabor, é moi-to máis forte e intenso. Estes mariscos habitan en zo-nas areosas do litoral e pa-san a maior parte do tempo enterrados en posición ver-tical. Son capaces de escavar grandes buracos onde se es-conden dos posibles depre-dadores. Para o seu consumo en fres-co é importante a súa con-servación en auga salgada e na escuridade. Tanto a navalla como o longueirón son idó-neos para facer á prancha tan só cun pouco de aceite de oliva, allo e perexil.

FÁLASE DE...

A texturización dos alimentosOs hábitos, gustos e deman-das do consumidor evolu-cionaron, o que fai preciso que se innove continuamen-te. Espérase cada vez máis que os alimentos satisfagan diversas necesidades emo-cionais e a textura desempe-ña un importante papel para iso. Así, apareceron os produ-tos texturizados, que lembran os produtos frescos. O termo “texturización” significa o des-envolvemento dunha estru-tura física que proporciona, ao comela, a sensación de es-tar a comer carne. Un dos alimentos máis elabo-rados foron as proteínas tex-turizadas, alimentos vexetais cuxo valor proteico é moi ele-vado. Fanse na maioría dos casos con soia, posto que ten un alto contido en proteínas. E obtéñense produtos vexe-tais con aparencia de cárni-cos, como as hamburguesas vexetais. Desde principios do sécu-lo XX utilízase o seitán, unha carne vexetal a base de glu-te de trigo. Non obstante, o descubrimento dos tipos de proceso da soia fixo que pro-liferen moitos produtos a ba-se de soia texturizada que poden enriquecerse e que non conteñen trigo xa que as fibras de proteína de soia son o único ingrediente que emula as fibras da carne.

OS CONSELLOS DO MES

Beber auga cando se teña sedeEn condicións normais en persoas sas, a sede é a que marca can-do é necesario hidratarse, pero en certas situacións recoméndan-se maiores cantidades de líquido, como no caso dos bebés, os deportistas e persoas enfermas ou anciás. En todos eles hai que aumentar as cantidades por necesidade e cos pequenos, ofrece-la, xa que non saben pedila.

Segundo o profesor Lluís Serra-Majem, director da Cátedra Inter-nacional de Estudos Avanzados en Hidratación (CIEAH) da Uni-versidade das Palmas de Gran Canaria e membro do Centro de Investigación Biomédica en Rede (CIBEROBN), non hai uns litros de auga estritos; todo depende da sede. En definitiva, o que pida o corpo será a cantidade de auga exacta que se deba tomar.

Non se deben ter en conta as teorías non contrastadas, que xor-den máis dos intereses das grandes firmas comerciais ca dos re-sultados de estudos científicos e que, a través de publicidade enganosa, convidan a beber de dous a tres litros de auga diarios.

É importante saber que os líquidos que se consomen non veñen só da auga, tamén a través de alimentos como verduras, froitas…

Non substituír os zumes por pezas de froitaNumerosos estudos deixaron claro que un consumo elevado de zumes de froita en menores, sobre todo se non son naturais, se relaciona con padecer obesidade, hiper-tensión ou diabetes no futuro, entre outras patoloxías.

A pesar da información, aínda existe a crenza de que un zume substitúe unha pe-za de froita. Por iso, a Asociación Americana de Pediatría lanzou hai uns meses unha guía con novas re-comendacións sobre o consumo de zumes de froita, nas que aconsella non empezar a consumir zumes ata o ano de idade; e isto fai referencia tanto aos zumes 100 % naturais coma aos industriais.

Ademais, hase de priorizar o consumo de froita enteira, xa que ten unha maior achega de vitaminas e nutrientes, máis can-tidade de fibra. Aconsellan o zume natural con moderación e que nunca supere o 50 % da froita total diaria. Segundo moi-tos expertos, o zume achega máis calorías, menos fibra, me-nos saciedade. Distintos organismos, entre os que se atopa a Organización Mundial da Saúde, a Asociación Americana do Corazón e a guía da Escola de Saúde Pública da Universidade de Harvard (Os Estados Unidos), coñecida como Prato da ali-mentación saudable, recomendan limitar a inxestión dos zu-mes de froitas.

Todo o mundo di que o azucre de cana é mellor ca o branco, pero ao ir compralo vexo que hai varias tonalidades escuras e distin-tos prezos. Por que estas diferenzas? A que se debe este cambio de tonalidade e de importe nos azucres de cana?

O azucre moreno de cana integral extráese sempre da cana de azucre. É o zume da cana evaporado por quecemento, de ma-neira que conserva os minerais, oligoele-mentos e vitaminas da cana de azucre. Non obstante, existe un azucre moreno de cana integral que pasa por refinamen-to e que, canto máis refinado está, menos propiedades ten e menos escuro é. De aí o cambio de tonalidades.En ocasións, o que se vende como azucre de cana ou azucre moreno é azucre bran-co refinado ao que se lle engade extrac-to de melaza para darlle unha cor e sabor característicos. Con todo, os mellores azu-cres morenos de cana integral son o azu-

cre mascabado ou moscovado e o azucre panela xa que non sofren ningún tipo de refinamento que acabe coas súas propie-dades. O seu proceso de produción é si-milar, salvo que o mascabado se somete a ebulición ata que termina por cristalizar, polo que presenta unha cor algo máis es-cura ca o da panela. Estes dous tipos de azucre son os que máis cantidades mine-rais conteñen, en concreto cinco veces máis ca o azucre moreno e 50 veces máis ca o azucre branco. En canto á diferenza de prezos, ocorre que, canta máis calidade do produto, menos refinado está e, polo tanto, máis aumenta o seu custo.

Decidín facer o Camiño de Santiago en bicicleta, pero teño medo de que non sexa capaz de aguantar sen comer cinco veces. Ademais de froitos secos, que comida debo levar? Como saberei se consumo as calorías necesarias como para non desmaiarme durante o traxecto?

A práctica de exercicio en bicicleta é moi in-tensa para o organismo, polo que deman-da moitas reservas de azucres (glicóxeno). Para iso, débese contar con estas reservas antes do exercicio e consumir as calorías necesarias para que o corpo non sufra.Se ten a intención de realizar cada día un traxecto longo, necesitará reservas e esa enerxía xérase durante as comidas do día anterior, que deben estar compos-tas de féculas, lácteos, froitas e cereais. O prazo mínimo entre a última comida e o comezo do esforzo é de tres horas. Pa-ra unha dixestión óptima, hai que tomar un almorzo fácil de asimilar, rico en glíci-dos, como froitas frescas ou zume, cereais (muesli, copos de avea), lácteos, proteínas (ovo, xamón) e unha bebida (café ou té).

Durante o esforzo, para ter máis enerxía o corpo necesita auga e azucre. Tomar unha bebida enerxética é máis eficaz ca os sólidos para unha hidratación adecua-da e máis fáciles de utilizar ou o consumo de froitas desecadas como dátiles ou cirolas.Cando termine o exercicio, é recomen dable auga ou unha bebida enerxética (zume, té), unha barriña enerxética ou un lácteo. Pola noite, o idóneo son féculas para sa-tisfacer as necesidades en glícidos (arroz, pastas, sémola), verduras cocidas ou en ensalada e proteínas (carne ou peixe e un lácteo). Estas últimas contribúen á recu-peración dos músculos, por iso se reco-menda tomalas ao finalizar.

10 11

gu

ía d

e co

mp

ra p

an d

e m

olde

A humanidade leva máis de 3000 anos comendo pan. De feito, este produto do cereal fermen-tado foi a base da dieta de moitas culturas. Con todo, as barras de pan non variaban de-masiado duns países a outros, excepto na bacía mediterránea, onde sempre existiu unha maior tradición de pans planos. Todo cambiou cando o enxeñeiro estadouni-dense Otto Rohwedder ideou unha máquina automática para cortar pan en rebandas. Re-volucionou a súa produción e a forma de co-mercializalo. Foi a principios do século XX, nos Estados Unidos. Entón, as barras eran grandes e cunha codia dura para preservar a faragulla tenra. Ante as continuas queixas pola dificulta-de de partilas e conservalas, Rohwedder creou unha máquina “rebandora” co fin de que os pa-nadeiros vendesen as barras xa cortadas. En 1927, xa tiña un prototipo de máquina “corta-pan” que, ademais, o envolvía nun papel ence-

rado que permitía unha mellor conservación. Un ano despois patentou o invento. O pan de molde en rebandas pronto se fixo moi popular naquel país e acadou incrementos en vendas do 2000 %. Para comezos da década dos trinta, o 80 % da produción de pan era pan de molde; non había unha panadería nos Estados Unidos que non tivese unha desas máquinas. Co tempo, distintas empresas melloraron os métodos de conservación e envasado e este pan empezou a considerarse como un produto que se adaptaba ás necesidades dos consumidores á perfección. En España, de gran tradición panadeira, a pro-dución de pan de molde iniciouse hai tan só 50 anos e, na actualidade, decenas de grandes empresas fabricantes elaboran e distribúen mi-les de rebandas de pan de molde fresco acotío por todo o país.

Pan de molde: a faragulla máis tenraEste produto cómodo e práctico non é máis calórico ca o pan tradicional, pero convén consumilo na súa versión integral e con produtos saudables polo seu alto contido en sal

1312

gu

ía d

e co

mp

ra p

an d

e m

olde

pero débese atender á calidade das fariñas, es-collendo o elaborado con maiores porcentaxes de fariña integral. Non obstante, o pan de molde non é o preferido dos españois e menos o integral. Segundo os úl-timos datos publicados pola Asociación Española da Industria de Panadería, Bolería e Pastelería (Asemac), o consumo deste pan representaba en 2013 o 11 % da inxestión de pan e, das 183 000 toneladas consumidas, só o 22 % era integral.O pan de molde tómase con frecuencia como acompañamento doutros pratos e preséntase en rebandas listo para consumir. É fundamental nun sándwich, como torrada que vai con produtos do-ces e salgados, canapés ou torradas francesas. Con todo, non é só o de sándwich. Pola súa si-milar composición, tamén o é o pan de leite, o de hamburguesa ou os bagels. Unha ración diaria adecuada de pan de molde está nuns 50 g, o equivalente a dúas rebandas. A clave para equilibrar a dieta está en escoller un bo pan e acompañalo cun recheo saudable de vexetais e proteínas de boa calidade.

total), o que facilita a creación dunha textura es-ponxosa, aínda que por iso require un amasado máis enérxico. Pola contra, as fariñas de cebada ou de avea conteñen menos glute e menos capa-cidade de reter o CO2, así que se obteñen unhas masas menos esponxosas. Todos estes ingredientes se reciben e analizan na fábrica, pésanse e incorpóranse á mestura na súa xusta proporción en función da receita. Despois, amásanse e a masa resultante córtase en porcións de igual peso que se colocan nos moldes onde se realiza o levedado e enfórnanse tapadas. Logo do desmoldado, efectúase o proceso de arrefriado, corte e embolsado para a súa distribución.

O SEU LUGAR NA DIETA

O pan é un produto que tivo unha importancia social considerable en tempos de escaseza. Ata comparte o primeiro nivel da pirámide alimenta-ria cos cereais e os legumes. A achega dos seus carbohidratos complexos debería ser dunha cuar-ta parte da inxestión total; é dicir, pode comerse ao día nunha cantidade relativamente moderada,

PROCESO DE FABRICACIÓNA diferenza das panaderías tradicionais, que asentan a súa produción nun gran coñecemento das materias primas e dos procesos artesanais de levedado (fermentación co fermento) e enfornado, a fabricación de pan de molde está enfocada a solucionar un problema: a falta de tempo na pre-paración de comidas, sobre todo de almorzos e merendas. E resólveo cun produto cómodo e prác-tico que dura varios días fresco, unhas caracterís-ticas moi demandadas polo consumidor.O proceso de fabricación tan só difire do tradi-cional en que é altamente mecanizado. Os in-gredientes básicos son os mesmos: auga, fariña, fermento e sal. A estes engádense outros que per-miten aumentar a durabilidade do produto, como conservantes naturais e artificiais e unha maior cantidade de azucre. Os aditivos autorizados son de todo seguros e, lonxe de ser prexudiciais, con-servan as propiedades nutricionais do produto e melloran a súa seguridade microbiolóxica.A fariña de trigo máis utilizada —a fariña de for-za— é rica en glute (pode superar o 11 % de peso

RústicoO pan de molde rústico é consis-tente, aínda que tamén tenro, e emula o pan tradicional con codia ben cocida e enfariñada. Para facelo úsanse masa nai e pequenas cantidades de fariñas de cereais diferentes ao trigo (malta, cen-teo etc.). Preséntase en forma de fogaza enteira en liscos ou media fogaza xa partida en rebandas, pero tamén en barra (como o pan de molde clásico). As rebandas son máis grandes ou grosas ca as do pan de molde normal. Destaca pola súa maior textura e sabor a pan común ao empregar masa madre e cocerse en forno de leña. Non obstante, estas calidades sen-soriais non fan que o pan rústico sexa máis saudable: o seu prezo é máis elevado ca o doutros pans e o uso de fariñas refinadas, e non de gran completo, é o habitual, polo que a lectura da etiquetaxe é esencial.

NaturalComezou coma un reto para satisfacer as esixencias dos consu-midores preocupados pola utiliza-ción de ingredientes saudables e, hoxe en día, varias marcas con-

Tipos de pantan cunha liña de pans naturais, elaborados só con fariña, auga, fermento, un pouco de aceite (de oliva ou xirasol) e sal, aínda que tamén poden incluír masa nai ou fariña de soia. Que leven ingre-dientes naturais só significa iso, xa que as súas características en termos calóricos (valor alto) e en canto a fibra e micronutrientes (valor baixo) non os converte nas mellores opcións.

Pan sen codiaAs grandes marcas da panadería industrial, coñecedoras de que en moitos fogares se refugan os bordos, elimináronos para crear o pan sen codia, un pan de molde máis fácil de mastigar. Pouco despois, para os que preferían un bordo firme pero non tan áspero, xurdiu o pan de molde con codia tenra. Con todo, que sexa fácil de mastigar pode levar a un maior consumo e un menor nivel de saciedade. Inxerir gran cantidade de alimentos en exceso brandos e triturados está desaconsellado para a poboación en xeral, salvo que exista unha patoloxía que así o esixa.

Pan de masa naiAínda que o máis común para obter pans con faragullas esponxo-sas é utilizar fermento industrial, este pódese substituír por masa nai, o que se percibe polo con-sumidor como máis natural e saudable. A masa nai resulta da mestura de fariña e auga que se fermenta durante días ata obter unha masa rica en bacterias ácido-lácticas e fermentos. A acción destes microorganismos xera compostos que fan que o pan sexa máis dixestivo. Pero non é o único factor. Tamén figuran a cantidade empregada de masa, a calidade do resto de fariñas usadas e o propio proceso de panificación.Existen estudos en marcha para determinar os seus beneficios para a saúde. Polo momento sábese que os produtos que se xeran durante a fermentación (maltosa e fitasa) non lle dan un valor superior ao pan, xa que ambos desaparecen tras o proceso de enfornado e mastigado.

Pans enriquecidosOs pans de elaboración industrial posúen cantidades apreciables de leite ou leite en po, o que aumenta

o contido en lisina, un aminoácido esencial. E tamén hai pans que poderían considerarse alimentos funcionais ao engadirlles vitami-nas: son “pans enriquecidos”.

Doutra banda, diversos produtos pódense mesturar coa fariña para así mellorar os rendementos de produción do pan. Son os chama-dos “melloradores para pan”. Entre eles están encimas como a amila-se, que se agrega para favorecer a fermentación e que o pan teña unha aparencia máis homoxénea. A fitase fúnxica tamén se usa para reducir o contido de ácido fítico e adóitase incluír a α-amilasa, xa que cambia as propiedades químicas (degrada os azucres complexos en azucres máis sinxelos) e físicas, facendo máis suave a faragulla. Os antioxidantes son outros dos aditivos empregados para manter as propiedades do pan o máis esta-bles posibles. Ademais, é frecuente engadirlle á masa ácido ascórbi-co (vitamina C), co obxecto de reforzar as propiedades físicas do pan; tamén lecitina, como emulsi-ficante; e propionato cálcico como funxicida, para evitar a aparición de fungos.

1514

gu

ía d

e co

mp

ra p

an d

e m

olde

Nunha ración de produto: 50 g

ENERXÍA GRAXA GRAXA SATURADA AZUCRES SAL FIBRA

(kcal) % IR(1) (g) % IR(1) (g) % IR(1) (g) % IR(1) (g) % IR(1) (g) % IR(1)

PAN DE MOLDE RÚSTICO EROSKI 130,5 6,5 1,5 2,1 0,3 1,5 1,5 1,7 0,5 10,0 1,4 5,8

PAN DE MOLDE ARTESÁN BIMBO 127,5 6,4 1,35 1,9 0,3 1,5 2,9 3,2 0,6 12,0 1,7 7,1

RUSTIK BAKERY PAN DE MOLDE MASA NAI 112,5 5,6 0,6 0,9 0,1 0,5 2,5 2,8 0,5 10,0 1,5 6,3

RUSTIK BAKERY PAN DE MOLDE CEREAIS E SEMENTES 120,5 6,0 1,75 2,5 0,3 1,5 1,9 2,1 0,4 8,0 3,6 15,0

RUSTIK BAKERY QUINOA, CHÍA E ESPELTA 126 6,3 1,3 1,9 0,2 1,0 1,1 1,2 0,7 14,0 3,1 12,9

OROWEAT 12 CEREAIS E SEMENTES 139 7,0 2,95 4,2 0,4 2,0 2,8 3,1 0,5 10,0 3,0 12,5

OROWEAT AVEA E MILLO 127,5 6,4 1,95 2,8 0,4 2,0 3,2 3,6 0,4 8,0 2,8 11,7

BIMBO PAN DE MOLDE REBANDA GROSA 127,5 6,4 0,95 1,4 0,3 1,5 2,6 2,9 0,7 14,0 1,5 6,3

BIMBO PAN DE MOLDE NATURAL 126 6,3 1,4 2,0 0,3 1,5 2,5 2,8 0,8 16,0 2,1 8,8

BIMBO PAN DE MOLDE CODIA BRANCA 124 6,2 1,45 2,1 0,4 2,0 1,9 2,1 07 14,0 1,8 7,5

PANRICO PAN DE MOLDE SEN CODIA 122,5 6,1 1,9 2,7 04 2,0 2,8 3,1 0,5 10,0 2,1 8,8

PROCELI PAN DE MOLDE SEN GLUTE SÁNDWICH 137 6,9 4,2 6,0 0,7 3,5 3,9 4,3 0,7 14,0 1,9 7,9

DR. SCHÄR PAN DE MOLDE CLÁSICO SEN GLUTE 119,5 6,0 1,7 2,4 0,3 1,5 1,7 1,9 0,5 10,0 NON SE INDICA

PROCELI PAN DE MOLDE CON SEMENTES SEN GLUTE 148 7,4 4,95 7,1 0,8 4,0 3,7 4,1 0,8 16,0 1,9 7,9

na fariña ou fariñas utilizadas na súa elaboración, así que, antes de decantarse por un, é conveniente informarse sobre os seus ingredientes. A fariña máis recomendable é a integral, pola súa maior achega de fibra, minerais e vitaminas, ademais de por producir unha maior sensación de saciedade e contar cun índice glicémico máis baixo. A menos recomendable é a fariña refinada, á que se lle retira o salvado e o xerme durante o proceso de moenda. Na lista de ingredientes aparecen, por orde de importancia, as fariñas empregadas indi-cando se son ou non integrais. Aí é onde estará case sempre o trigo e, en menor cantidade, o resto de fariñas. Ademais, é importante advertir que, aínda que o pan se presente co nome de calquera cereal —por exemplo “pan de avea” ou “pan de chía e quinoa”—, é necesario ir sempre á etiqueta para verificalo.O pan de molde é lixeiramente máis calórico ca o de barra, pois ten máis graxa e azucre, pero a diferenza pode estar en apenas 20 kcal por 100 g. O contido de azucre é máis acusado no pan de molde, en especial nos que non teñen glute. As graxas que forman parte de maneira natural dos froitos secos e as sementes converten os pans que os conteñen en máis graxos e calóricos; pero non por iso son menos saudables, ao contrario: o seu perfil lipídico é mellor xa que non son graxas saturadas. En cambio, as graxas saturadas son máis elevadas nos pans sen glute.O contido en sal do pan baixou nos últimos anos debido ao compromiso do sector panadeiro co Mi-nisterio de Sanidade. Aínda así, o pan segue sen-do un alimento cunha cantidade de sal importante, máis elevada nos pans brancos e artesáns.

Hidratos de carbono. O pan achega carbohi-dratos complexos, na súa maioría en forma de amidóns. O amidón representa preto do 70 % de peso da fariña. A súa función consiste en repartir a humidade de maneira homoxénea durante o amasado, así como proporcionarlle unha estrutura semisólida á masa. O pan branco está elaborado con fariña refina-da (só co amidón do cereal), polo que ten peor calidade ca o fabricado con fariña integral e é un alimento pobre en micronutrientes. A súa dixestión resulta máis rápida e a saciedade que achega é menor, xa que contén tan só uns 2,3 g de fibra por 100 g de produto.Azucre. Emprégase no pan de molde como activador dos fermentos, conservante do pro-duto final e facilitador para dar cor e textura á codia. O contido en azucres do pan de molde branco é máis elevado ca no pan común (entre 0,9 g e 1,5 g por cada 100 g).Outros ingredientes. Entre os micronu-trientes do pan de molde figuran calcio, ferro, selenio, potasio e fósforo. Presenta, ademais, algunhas proteínas que poden chegar aos 9 g por cada 100 g, aínda que son de baixa calida-de nutricional, debido a que non inclúen todos os aminoácidos esenciais. Os pans elaborados cunha fariña que incorpore o xerme do cereal posúen dúas vitaminas do grupo B: a tiamina e a niacina. Ademais, este pan contén ácido fólico e certa cantidade de carotenoides.

SEMÁFORO NUTRICIONAL No mercado hai unha ampla variedade de pans de molde para todos os gustos. O seu segredo reside

Sal. A súa misión no pan de molde é, por unha banda, reforzar os sabores e aromas do propio pan e, por outra, afectar á textura final da masa. O sal ten, ademais, un lixeiro efecto funxicida (destrúe os fungos), a súa presenza permite alongar a vida comestible do pan e tamén colabora na obtención da cor da codia.Algúns pans de molde están no límite do reco-mendable en canto a contido de sodio. Por iso é importante evitar acompañamentos salga-dos, como os embutidos, xa que o conxunto do prato achegaría cantidades pouco convenientes deste ingrediente.Calorías. A súa achega calórica é similar ao pan común, aínda que hai pans de molde con valores superiores (aqueles con máis azucre e graxas). No pan de molde branco, as calorías serían unhas 270 por cada 100 g de produto. Os pans analizados no semáforo nutricional oscilan entre as 225 e as 296 calorías por cada 100 g. Fibra. Os pans de fariñas pouco refinadas achegan unha maior cantidade de fibra á dieta, o que axuda a regular o tránsito intestinal e diminuír o estrinximento, ademais de benefi-ciar o sistema cardiovascular. A fibra do pan de molde integral é insoluble, non fermentable, polo que resulta máis laxante. Convén escoller aqueles cuxa porcentaxe de fariña integral non sexa inferior ao 75 %, aínda que nesta varieda-de de pan é difícil de atopar.Nutricionalmente, “gran enteiro” e “produto integral” terían que ser o mesmo, pero non é así. Os alimentos integrais deberían elaborar-se con gran enteiro moído, pero para a fabrica-ción dalgúns móese o trigo e emprégase un 25 % de salvado e un 75 % de fariña refinada. Esta mestura é legal, pero non é comparable coas bondades dos produtos realmente inte-grais, xa que nesa pequena parte de salvado non vai o xerme, que é onde se atopan os fitoquímicos e outras substancias beneficiosas para a saúde. Humidade. A auga é un ingrediente indispen-sable na elaboración do pan, pois activa as proteínas da fariña para que a masa adquira unha textura branda e moldeable. Ademais, exerce como disolvente das substancias enga-didas á masa e é necesaria tamén para poñer en marcha a fermentación. Pero ao ter auga, o pan é susceptible de presentar fungos co paso do tempo. Un dos aditivos antifúnxicos máis empregados para evitalo é o propionato cálcico (E-282).Outros ingredientes líquidos do pan de molde poden ser o leite, o soro de manteiga, o viño, a cervexa e mesmo mesturas avinagradas.

ANÁLISE NUTRICIONALGraxa. O pan de molde achega entre o 2 % e o 6 % de graxa, segundo as marcas, fronte ao 1,5 % do pan tradicional, aínda que non contribúe necesariamente con máis calorías. Para a súa elaboración emprégase aceite de oliva, aceite de xirasol, aceite de fabas como a soia, aceite de palma ou graxas hidroxenadas ou parcialmente hidroxenadas. Algúns inclúen manteiga ou graxas lácteas na súa composi-ción, pero cada vez é menos frecuente usar graxas animais.As graxas desempeñan un papel determinante na valoración sensorial do pan. Nos máis valo-rados utilízase o aceite de oliva e nos menos, graxas máis económicas de inferior calidade como o aceite de palma, cuxa inxestión habi-tual se asociou a maiores niveis de obesidade e sobrepeso.

Que pan é o máis saudableOs pans máis interesantes son o integral ou de gran enteiro, xa que están elaborados coas tres partes do gran: salvado (parte externa), xerme (o embrión do gran) e endosperma (amidón). Os especialistas coinciden en que é máis saudable ca o pan branco de fariña refinada por diversos motivos. Posúe vitami-nas do grupo B, ácido fólico, vitamina E, fósforo, zinc, mag-nesio, ácidos graxos esenciais e antioxidantes. Ademais, o seu alto contido en fibra (6 g por cada 100 g) permite sentirse máis saciado entre comidas e evita picar.

Nos pans que se comercializan coa etiqueta “rico en fibra”, é necesario diferenciar os pans enriquecidos con salvado dos integrais (elaborados co gran enteiro). Os primeiros incorporan fariñas refinadas enriquecidas con fibra, pero non achegan os micronutrientes do xerme. Para que o produto cumpra coa regulación, debe conter como mínimo 3 g de fibra por cada 100 g de produto. Deste xeito, para dar cun bo pan integral, antes débese ler a etiquetaxe e escoller aquel en cuxa lista de ingredientes se inclúa en primeiro lugar a fariña integral. Preci-samente pola cantidade de fibra que posúe, a súa textura poida que sexa un pouco máis seca ca a do pan branco.

Unha tendencia que enriquece aínda máis o produto final no aspecto nutricional é a incorporación de sementes, fariñas de se-mentes ou froitos secos: chía, mapoula, quinoa, sésamo, noces…

PRINCIPAIS PROPIEDADES DO PAN DE MOLDEQUE NOS AMOSA O SEMÁFORO NUTRICIONAL?*

*Semáforo nutricional resultante de comprar 14 tipos de pan de molde, segundo unha ración de consumo: 50 g (1) Indica a proporción achegada con respecto á inxestión de referencia (IR) que unha persoa adulta necesita inxerir de cada nutriente: 2000 kcal, 70 g de graxa, 20 g de graxa saturada, 90 g de azucres, 5 g de sal e 24 g de fibra. O semáforo nutricional baséase nun sistema de cores: verde-baixa cantidade (a achega é menos do 7,5 % da IR), amarelo-cantidade media (entre o 7,5 % e o 20 %) e laranxa-cantidade alta (máis do 20 %).

6,5 2,1 1,5 1,7 10,0

6,3 2,0 1,5 2,8 16,0

6,4 1,4 1,5 2,9 14,0

6,4 2,8 2,0 3,6 8,0

6,4 1,9 1,5 3,2 12,0

6,2 2,1 2,0 2,1 14,0

5,6 0,9 0,5 2,8 10,0

6,1 2,7 2,0 3,1 10,0

6,0 2,5 1,5 2,1 8,0

6,9 6,0 3,5 4,3 14,0

6,0 2,4 1,5 1,9 10,0

7,4 7,1 4,0 4,1 16,0

6,3 1,9 1,0 1,2 14,0

7,0 4,2 2,0 3,1 10,0

1716

gu

ía d

e co

mp

ra p

an d

e m

olde

O mellor pan para almorzarQue irá sobre a torrada? Se van uns ovos revoltos ou unhas rodas de to-mate, necesitarase un pan con certa consistencia: un pan de tipo rústico con masa nai e cereais integrais con sementes sería unha opción idónea. Tanto este como un pan de espelta integral, avea ou centeo serían tamén moi apropiados para tostar e acompañar de manteiga ou aceite de oliva virxe. E as rebandas grosas seríano para facer na tixola unhas torradas francesas, empapa-das en leite aromatizado con canela e vainilla e ovo batido.

O máis recomendable para un sándwichO recheo dará a pista. Se é moi contundente, con varios ingredientes dentro e algúns deles húmidos (to-mate, ensaladilla, humus etc.), o pan non debería ser moi brando para que non se desfaga, así que se bus-caría un pan rústico ou multicereais con codia. Se é un sándwich mixto,

o idóneo sería que a rebanda non fose moi grosa para que o queixo se fundise sen dificultade, polo que se podería optar por un pan branco natural sen codia ou de bordo tenro. E bocadillos típicos, como os de salmón afumado e queixo cremoso, elabóranse en bagels, e mellor na súa versión integral.

O máis duradeiroEn sabor gañan os pans rústicos e naturais, pero o pan de molde máis duradeiro é o pan branco clásico. Con todo, a durabilidade non debería ser o principal criterio para escollelo, pois calquera pode durar ben polo menos unha semana. De todos os xeitos, o conveniente é prestar atención á data de con-sumo preferente ou caducidade ao compralo e optar sempre pola máis afastada.

O mellor sen gluteAs persoas que padecen trastornos relacionados co glute deben excluír da dieta cereais como o trigo, a cebada, o centeo, a avea e todas as súas especies e híbridos (espelta, escanda, kamut ou triticale). Aínda así, na actualidade existen pans elaborados con fariñas alternativas libres de glute, como a de arroz ou a de millo. Teñen un aroma, textura, sabor e características sensoriais distintos, xa que é difícil alcanzar a viscoelasticidade típica dos pans normais; pero para conseguir textu-

SUXESTIÓNS DE COMPRA

O pan de molde consérvase mellor se se usa a primeira e última rebanada para manter a humidade do resto

Trucos para conservar o pan de molde na casaGardar de modo correcto o pan de molde evita que sufra cambios físicos e químicos polas actividades microbianas que modifican as súas propiedades organolépticas (aroma e textura) e que levan a de-ducir que non é fresco. Durante o almacenamento, a faragulla do pan vaise poñendo cada vez máis dura, seca e crocante.

Non obstante, hai formas para que aguante máis días. Unha delas é mantelo no propio envase, substi-tuíndo o peche (grampa ou arame) por unha pinza, e deixalo en lugar fresco e seco. Tamén se pode poñer nunha bolsa de tea a temperatura ambiente (entre 15º C y 25º C); as bolsas de tea son idóneas para con-servar a humidade interior do pan, xa que lle permi-ten “respirar” e non aceleran a formación do mofo.

O pan de molde consérvase mellor se se colle a peza enteira e se vai cortando segundo a necesidade, usando a primeira e última rebanda para manter a humidade do centro da barra ou fogaza.

Convén evitar o frigorífico xa que, aínda que atrasa a aparición de mofos, estraga a textura do pan.

Por suposto, hai que respectar a data de consumo preferente e refugar o pan ante

calquera indicio de mofo.

ras similares, algúns inclúen goma xantana, emulsionantes, agar-agar e goma de alfarrobeira. A maioría non son pans moi equilibrados nutri-cionalmente e achegan pouco máis ca hidratos de carbono. Por iso, o importante é analizar a etiquetaxe do produto e ver se proporciona os nutrientes necesarios e en cantida-de similares aos pans que si conte-ñen glute.

O máis aconsellable para merendarA opción integral sería sempre a mellor, xa sexa de trigo ou doutros cereais como avea, tritordeum ou espelta. Para reducir a cantidade de pan, pódese facer só unha tosta con requeixo, iogur, cremas de froitos secos e sementes e froita como plátano, kiwi, arandos, amorodos ou framboesas. Para os máis pequenos, está un bocadillo con recheo salga-do con pan integral sen codia con atún, ovo duro, humus de garavanzo, queixo e tomate, xamón etc.

1918

gu

ía d

e co

mp

ra p

an d

e m

olde

CESTA* CONTIDO CANTIDADE PREZO

Pan de molde con codia EROSKI basic 1640 g 2,00 € Pan de molde sen codia EROSKI 450 g 1,09 € Pan de molde integral EROSKI Sannia 1800 g 2,76 € Pan de molde ADPAN (sen glute) 600 g 4,35 €

TOTAL 4490 g 10,20 €

Pan branco familiar BIMBO 1500 g 3,18 € Pan molde 100 % natural sen codia EROSKI 450 g 1,69 € Pan de molde integral ORTIZ 1920 g 4,00 € Pan de cereais Maestro Panettiere SCHAR (sen glute) 600 g 6,18 €

TOTAL 4470 g 15,05 €

Pan de molde ORTIZ 1260 g 3,00 € Pan de molde sen codia PANRICO 650 g 2,54 € Pan de molde integral PANRICO Sveltia 2080 g 7,96 € Pan de molde sen glute GERBLE (sen glute) 600 g 7,18 €

TOTAL 4590 g 20,68 €

Pan de molde branco LA BELLA EASO Hornada Casera 1000 g 3,38 € Pan de molde sen codia BIMBO 1900 g 3,84 € Pan de molde 100 % natural integral BIMBO 1800 g 7,16 € Pane Casereccio SCHÄR (sen glute) 720 g 10,08 €

TOTAL 4420 g 24,46 €

CONSUMO MENSUAL= 1400 g por adulto + 1400 g por nenoTOTAL = 4200 gramos

FAMILIA B: 3 ADULTOS + 1 NENOS

Apuntamentos para o aforro O andel do comercio onde está o pan de molde adoita conter unha gran cantidade de reclamos e ofertas: con sementes, sen glute, de centeo, integral, sen codia… Todos parecen ser a mellor opción e, dado que os envases son bolsas transparentes, é posible ver o alimento e elixir en función do aspecto. Como evitar perderse entre tanta variedade?, e sobre todo, como aforrar?

> O primeiro que se debe ter en conta é que o pan de molde, cantos máis procesos leva, máis caro é. Así, un pan sen codia é máis custoso ca un normal. Do mesmo xeito, os pans que utilizan máis cantidade de ingre-dientes (como sementes ou froitos secos) valen máis ca os pans simples.

> As marcas, o tamaño e o tipo de ingredien-tes tamén inciden no prezo final. Un pan que leva aceite de oliva tenderá a ser menos económico ca un con aceite de xirasol ou

*Para confeccionar as cestas procurouse incluír os catro tipos máis solicitados de pan de molde: con codia, sen codia, integral e sen glute. En canto ás cantidades, fíxose o cálculo con base na inxestión recomendada: 50 g por persoa ao día.

aceite de palma. Os formatos familiares ou aforro permiten economizar a compra e a elección dunhas marcas ou outras, tamén.

> Os pans sen glute, pola carestía dos ingre-dientes e os niveis de seguridade que esixe a súa fabricación, son bastante máis caros ca os elaborados con fariña de trigo.

> A marxe do aforro anual pode ser moi importante en función das eleccións como consumidores, como se pode apreciar nas cestas de compra. Aínda así, se se comparan prezos, é recomendable facelo entre produ-tos de similares características; é dicir, máis que elixir por custo entre un pan integral ou un branco, ou entre un con codia e outro sen ela, o importante é centrarse no tipo de pan que interesa e buscar a mellor opción, xa sexa polo que custa ou pola rela-ción calidade-prezo.

CANTIDADE PREZO

171euros

Aforro potencial anual

entre as cestas 1 e 4:

CESTA* CONTIDO CANTIDADE PREZO

Pan de molde con codia EROSKI basic 2460 g 3,00 € Pan de molde sen codia EROSKI 900 g 2,18 € Pan de molde integral EROSKI Sannia 2700 g 4,14 € Pan de molde ADPAN (sen glute) 1200 g 8,70 €

TOTAL 7260 g 33,36 €

Pan branco familiar BIMBO 2250 g 4,77 € Pan molde 100 % natural sen codia EROSKI 900 g 3,38 € Pan de molde integral ORTIZ 2880 g 6,00 € Pan de cereais Maestro Panettiere SCHAR (sen glute) 1200 g 12,36 €

TOTAL 7230 g 26,51 €

Pan de molde ORTIZ 1680 g 4,00 € Pan de molde sen codia PANRICO 1300 g 5,08 € Pan de molde integral PANRICO Sveltia 3120 g 11,94 € Pan de molde sen glute GERBLE (sen glute) 1200 g 14,36 €

TOTAL 7300 g 35,38 €

Pan de molde branco LA BELLA EASO Hornada Casera 1500 g 5,07 € Pan de molde sen codia BIMBO 1800 g 7,68 € Pan de molde 100 % natural integral BIMBO 2700 g 10,74 € Pane Casereccio SCHÄR (sen glute) 1200 g 16,80 €

TOTAL 7200 g 40,29 €

CONSUMO MENSUAL= 1400 g por adulto + 1400 g por nenoTOTAL = 7000 gramos

FAMILIA B: 3 ADULTOS + 2 NENOS

*Para confeccionar as cestas procurouse incluír os catro tipos máis solicitados de pan de molde: con codia, sen codia, integral e sen glute. En canto ás cantidades, fíxose o cálculo con base na inxestión recomendada: 50 g por persoa ao día.

CANTIDADE PREZO

267euros

Aforro potencial anual

entre as cestas 1 e 4:

2120

alimentación

Unha de polboCon respecto ao resto dos mariscos, o contido de colesterol do polbo é relativamente baixo

Limpalo leva o seu tempo e ten a súa técnica. En primeiro lugar, sepáranse os tentáculos. Despois, débese dar a volta ao manto, eviscerar o exemplar e quitarlle os ollos e a boca. A con-tinuación, recoméndase introducilo durante un par de minutos en auga fervendo para poder pelalo con máis facilidade. Para abrandar a súa carne pódese golpear a peza contra unha superficie dura ou ben conxelala du-rante tres días.Os polbos pequenos teñen a carne tenra e saborosa, polo que non é necesario abrandala. Dos exempla-res de maior tamaño, só se comen os tentáculos.

Como cociñalo? A súa carne pódese ferver, asar á grella ou fritir. Combina moi ben con allo, cebola, tomate, limón, aceite de oliva, pemento, xenxibre, viño ou salsa de soia.

Sempre é benvido: nas mesas dos restaurantes con cinco garfos, na

barra de calquera taberna de barrio e nas cociñas domésticas. Ademais, non só se presenta en todos eles á galega con patacas —a fórmula máis coñecida—, senón que o polbo é un marisco que se presta a diversas elaboracións; conta cun sabor e unha textura inconfundibles e reúne nume-rosas vantaxes nutricionais. De primeiras, en comparación co resto de mariscos, o polbo ten un escaso valor enerxético e o seu contido de co-lesterol e de proteínas é relativamen-te baixo. Entre os minerais, destaca a súa achega de calcio (144 mg por 100

g) e, entre as vitaminas, a vitamina A, a B3 e, en menor proporción, B1 e B2.A súa presenza popularízase nos me-ses de verán, pero, en realidade, o polbo captúrase durante todo o ano. Comercialízase fresco, cocido ou sen cocer, conxelado (sempre cocido) ou en conserva (exemplares de pequeno tamaño) e, en ocasións, ata desecado. Nos puntos de venda, o común é que estea limpo e coa carne abrandada.

Como limpar o polbo? Tanto as súas propiedades nutri-cionais coma a súa versatilidade culinaria fan que o polbo sexa un alimento moi recomendable. Con to-do, é frecuente que, polo proceso de limpeza que require, a súa prepara-ción dea preguiza.

A súa tinta aprovéitase para elaborar as salsas que acompañan este maris-co ou outras preparacións como pasta ou arroz. No mercado a tinta pódese adquirir por separado, en bolsas pe-quenas ou conxelada. De todas as receitas, a máis famosa é a de “polbo á galega con patacas”. Para a súa elaboración, antes de co-ciñalo débese abrandar a súa carne. Isto conséguese conxelándoa durante dous días para matar o nervio xa que, ao transformarse a auga do propio alimento en xeo, este ocupa un maior volume e fai que rompan os tecidos e, polo tanto, a carne queda máis tenra. Se se decidiu conxelalo, un día antes de cociñalo, desconxélase no frigorí-fico sobre unha prata para que esco-rran os zumes. Unha vez abrandado, ponse ao lume unha cazola con auga e unha cebola e, cando rompa a ferver, engádese o polbo. A continuación, suxéitase pola

cabeza e durante tres veces seguidas, métese e sácase da cazola, antes de soltalo definitivamente; é a técnica co-ñecida como “asustar o polbo”. O tem-po de cocción dependerá do tamaño da peza; así, un polbo de dous quilos cociñarase durante 50 minutos. Xa cocido, retírase do lume, tápase a cazola e déixase repousar uns 15 minutos para evitar que caia a pel. Nesa mesma auga, cócense as pa-tacas, peladas e cortadas en anacos grosos. Cando estean tenras, sácanse da cazola, escóanse e resérvanse. No momento de servir, cunha tesoira córtase o polbo en anacos non moi grosos e vanse colocando as patacas e os anacos de polbo en pratos indi-viduais de madeira. Por último, ade-rézase cun chorro de aceite de oliva e botáselle pemento doce, pemento picante e abundante sal groso.

www.consumer.es

CONXELACIÓN COMO MÉTODO DE CONSERVACIÓN

A temperaturas adecuadas de conxelación do peixe e do marisco, a multiplicación bacteriana culpable da súa deterioración interrómpe-se, ademais de que se se atrasa e detén a alteración das súas proteí-nas e graxas. Por iso, a conxela-ción consérvaos durante meses e preserva a súa calidade orixinal, tanto hixiénica coma nutricional e organoléptica (textura, sabor, aroma etc.), incluso despois da súa desconxelación.

A calidade dos produtos da pesca conxelados depende de diversos factores:

• Calidade inicial. Hai que selec-cionar pezas de gran frescura e controlar todas as operacións previas á conxelación.

• Velocidade e temperatura de conxelación. A calidade é tanto mellor canto menor é o tempo transcorrido entre a súa captura e a súa conxelación. A ultraconxela-ción é o mellor sistema e consiste en acadar unha temperatura de 0 a -5 ºC en menos de dúas horas no centro do alimento. A continuación, mantense a temperaturas de -20 ºC ata a súa completa conxelación e, por último, consérvase a -25 ºC. Se despois se someten a unha desconxelación correcta, as carac-terísticas do conxelado son case as mesmas ca as do fresco.

2322

afondoESTUDO DOCUMENTAL SOBRE AS ENFERMIDADES DE TRANSMISIÓN ALIMENTARIA E HÍDRICA, ASÍ COMO DAS NOTIFICACIÓNS DA REDE DE ALERTA ALIMENTARIA

O risco cero nos alimentos non existe. Asegúrao a propia Axencia Española de Consumo, Seguridade Alimentaria e Nutrición (AECOSAN), encargada de promover a seguridade alimentaria dos consumidores. De feito, nos últimos meses, os medios de comunicación fixéronse eco de varios casos de intoxicacións alimentarias. Por exemplo, as que ocasionaron o pasado mes de maio os altos niveis de histamina ato-pados nuns lotes de atún procedentes de Almería e que provocaron máis de medio cento de intoxicacións en todo o país ou o brote de gastroenterite leve producido por un norovirus e que afectou a máis de 200 alumnos dunha escola de Sant Cugat en Barcelona.Non obstante, nas últimas décadas avanzouse moito nesta materia e existe unha extensa rede que mantén unha vixilancia constante fronte a calquera risco ou incidencia relacionada cos alimentos que se pui-dese ocasionar e puidese afectar a saúde dos consumidores. Atrás quedan casos como a fraude masiva do aceite de colza adul-terado e vendido a granel, coñecido como un dos maiores casos de envelenamento na historia de España. Esta pandemia deixou na pri-mavera de 1981 arredor de 25 000 afectados en 20 provincias e máis de 300 mortos.

Alimentoscontaminados:

cando a saúde pública está en xogo

A REDE DE ALERTA ALIMENTARIA XESTIONOU EN 2015 MÁIS DE 3000 NOTIFICACIÓNS, AÍNDA QUE SÓ O 6 % ERAN ALERTAS QUE ESIXÍAN UNHA VIXILANCIA OU ACTUACIÓN INMEDIATA

afondo

24 25

afondoESTUDO DOCUMENTAL SOBRE AS ENFERMIDADES DE TRANSMISIÓN ALIMENTARIA E HÍDRICA, ASÍ COMO DAS NOTIFICACIÓNS DA RED DE ALERTA ALIMENTARIA

En 2014 notificáronse 310 brotes de transmisión

alimentaria e hídrica

toda a cadea alimentaria, obsérvase unha di-minución no número de brotes deste patóxeno desde o ano 2010.

ALIMENTO IMPLICADOOs principais alimentos implicados nos brotes de transmisión alimentaria sucedidos entre 2008 e 2011 foron os ovos, os ovoprodutos e a maione-sa, que se viron implicados no 25 % dos brotes. Con todo, cómpre destacar que no 31 % dos ca-sos se descoñecía o alimento implicado.Ademais, o 54 % dos brotes adquiriuse en lu-gares de restauración colectiva: restaurante ou hotel, bar, escola ou gardería, xeriátrico, campa-mento etc. Despois, o 37 % dos brotes colleuse no ámbito familiar (fogar e cámping privado).Cal era o factor contribuínte? Maioritariamente a contaminación cruzada (27 %), o tempo ou tem-peratura inadecuados (21 %) e o alimento conta-minado (19 %).

REDE DE ALERTA ALIMENTARIAO SCIRI é a ferramenta nacional coa que se vixía de forma constante que todos os produ-tos alimenticios que están no mercado son seguros e non representan ningún perigo para a saúde dos consumidores. Desta forma, xestiónase a Rede de alerta alimentaria e afróntase calquera risco ou incidencia rela-cionada cos alimentos que puidese afectar a saúde dos consumidores.

En 2015, o SCIRI xestionou un total de 3036 notificacións relativas a produtos alimenti-cios (incluídos 81 expedientes que finalmente se retiraron ou reclasificaron). Delas, só un 6 % se tratou como alertas (191), é dicir, eran notificacións que esixiron unha vixilancia ou actuación inmediata das autoridades compe-tentes. É o nivel máis grave para a saúde do consumidor ocasionado por un alimento orixinario dun establecemento nacional ou distribuído en territorio nacional.Outro 46 % foi información (1399), un segundo ni-vel de notificacións graves que non involucran a empresas produtoras españolas nin se encontran no mercado español e que non supoñen unha actuación rápida e inmediata por parte das au-toridades competentes. Ademais, o 43 % era rexeitamento en fronteira a produtos alimenticios (1315). Trátase de notifi-cacións sobre riscos graves asociados a alimen-tos que proceden de terceiros países e que non superaron os controis dos postos de inspección fronteirizos da Unión Europea.Por último, en proporcións máis pequenas trami-táronse notificacións que non se correspondían con ningún dos anteriores, pero que achegaban información de interese (3 %); e outras que ti-ñan que ver con explotacións positivas ao uso de substancias prohibidas ou medicamentos de uso veterinario por encima dos límites legalmente establecidos (2 %).

(un 78 %), seguida da hepatite A (o 11 %). Non obstante, se se analiza o número de casos, a campilobacteriose (patoloxía infecciosa que se transmite ao ser humano xeralmente median-te aves infectadas) xerou un maior número de casos de enfermidades de transmisión alimen-taria e hídrica (un 52 % do total), seguida da salmonelose (un 33 %).

PERÍODO 2008 E 2011A Renave, ademais, realizou unha análise moi exhaustiva sobre os brotes de enfermidades transmitidas por alimentos entre 2008 e 2011 (neste caso non se tiveron en conta os brotes causados pola auga).Así, nese período notificáronse un total de 2342 brotes de transmisión alimentaria, entre 577 e 589 cada ano. En total, o número de casos aso-ciados a estes brotes foron 30.219, arredor de 7500 cada ano, e ocasionaron un total de 1763 hospitalizacións e 24 defuncións. O período con maior número de brotes de trans-misión alimentaria foi durante o verán (entre maio e setembro), pero foi xuño o mes no que máis se notificaron.Por último, entre 2008 e 2011 rexistráronse 24 defuncións debidas a enfermidades de transmi-sión alimentaria. O 67 % delas (19 en total) de-beuse á Salmonella (sen especificar a especie). Non obstante, foi o Clostridium botulinum o que presentou a letalidade máis elevada (o 6 %), é dicir, defuncións por número de casos. E é que, segundo a Organización Mundial da Saúde (OMS), esta bacteria produce toxinas bo-tulínicas, unha das substancias máis mortais que se coñecen. Esta toxina inxírese con alimentos elaborados inapropiadamente e é neurotóxica, o que significa que afecta o sistema nervioso.

AXENTE CAUSALO 69 % dos brotes notificados entre 2008 e 2011 asociouse a un axente causal concreto. Deses axentes coñecidos, as bacterias foron o grupo predominante (o 79 %), seguido dos virus (10 %), as substancias tóxicas (10 %) e os parasitos (1 %).Así, o axente causal predominante foi a Salmonella, que estivo implicada no 50 % dos brotes con axente coñecido e no 74 % dos que se deberon a bacterias. Destacaba a Salmonella enteritidis.A salmonela é un grupo de bacterias que pode encontrarse nas aves crúas, nos ovos, na car-ne de vacún e porcino e, ás veces, en froitas e vexetais sen lavar. Tamén se pode coller despois de manipular mascotas (especialmente réptiles, tartarugas e lagartos). En xeral, os síntomas son febre, diarrea, cólicos abdominais, dor de cabeza e tamén se poden presentar náuseas, vómitos ou perder apetito. Con todo, desde o ISCIII indican que, debido á mellora no control da salmonela ao longo de

EROSKI CONSUMER quixo afondar en materia de enfermidades de transmisión alimentaria e hídrica (coñecer a súa prevalencia, así como os tipos máis frecuentes de brotes que se dan na actualidade no noso país) e tamén sobre as no-tificacións da rede de alerta alimentaria. Para iso, utilizou as seguintes fontes: o Instituto de Saúde Carlos III (ISCIII), a AECOSAN, o Sistema Coordinado de Intercambio Rápido de Información (SCIRI), a Federación Española de Industrias da Alimentación e Bebidas (FIAB) e o Observatorio de Alimentación da Escola de Alimentación (observatorio.escueladealimentacion.es).

DE TRANSMISIÓN ALIMENTARIATodas aquelas enfermidades que se producen pola inxestión dun alimento (incluída a auga) que poida estar contaminada por diversos axen-tes (bacterias, químicos ou parasitos) denomí-nanse enfermidades de transmisión alimentaria.Ao número de casos que poidan ocorrer relacio-nados con este tipo de patoloxías asócianse os brotes, definidos polo ISCIII como “a presenza de calquera proceso relevante de intoxicación aguda colectiva, imputable a causa accidental, manipulación ou consumo”.O ISCIII destaca a importancia da vixilancia deste tipo de patoloxías para poder establecer medidas adecuadas de control e prevención, e poder así anticiparse á aparición de brotes, mi-nimizando o dano producido na poboación.

BROTES EN 2014En España, os brotes ocorridos comunícanse á Rede Nacional de Vixilancia Epidemiolóxica (Renave), entre eles os que ocorren por trans-misión alimentaria. Estas notificacións baséanse en gran parte nas enfermidades de declaración obrigatoria (EDO), é dicir, aquelas que os mé-dicos están obrigados a notificar ao centro de saúde pública correspondente por ser de espe-cial importancia para a comunidade. Así, en 2014, notificáronse 310 brotes de trans-misión alimentaria e hídrica aos que se aso-ciaron 22 088 casos de enfermidades. A maior proporción de brotes debíase á salmonelose

2726

afondoESTUDO DOCUMENTAL SOBRE AS ENFERMIDADES DE TRANSMISIÓN ALIMENTARIA E HÍDRICA, ASÍ COMO DAS NOTIFICACIÓNS DA REDE DE ALERTA ALIMENTARIA

RISCO GRAVE E INMEDIATOAsí pois, no nivel máis elevado tramitáronse 191 alertas, 7 delas retiráronse, polo que o total de ex-pedientes de alerta quedou en 184. Esta cantidade reduciuse un 5 % con respecto ás 194 que houbo que xestionar en 2014 e un 12 % en relación coas de 2008 (un total de 209).O 58 % do total de alertas xestionadas supuxo un risco grave e inmediato (107 das 184 alertas) e, res-pecto da súa orixe, un 55 % procedía de territorio español, especialmente da Comunidade Valenciana, Castela e León e Madrid.Cales foron os produtos alimentarios implicados nestas alertas? Maioritariamente eran de orixe animal (102 notificacións) e vexetal (62). O resto correspondía con materiais en contacto cos ali-mentos e outro tipo de produtos (como comple-mentos alimenticios). De maneira máis concreta, por tipos de alimentos, 72 alertas tiñan que ver con peixes e derivados, 16 con carnes e derivados, 15 con cereais, fariñas e de-rivados, 13 con froitas e derivados (incluíndo froitos secos), 12, respectivamente, con leite e derivados e condimentos e especias, e 10 con hortalizas, verdu-ras, leguminosas e tubérculos.

MERCURIO NO PEIXEComo se pode observar, en 2015 destacaron as aler-tas relacionadas con peixes e derivados, que su-puxeron o 39 % do total: 45 alertas foron no conxe-lado, 12 no fresco e o resto foron outros produtos pesqueiros. Así, segundo o SCIRI, a maioría das no-

tificacións relativas a peixes e derivados tivo como factor común a detección de elevados niveis de mercurio destes produtos: 47 destas notificacións de alerta debéronse a isto.Os efectos daniños que este metal ten para a saúde (especialmente para o sistema nervioso en desen-volvemento) coñécense desde hai moitos anos. Así, segundo os expertos, o consumo de peixes e maris-cos contaminados é a principal fonte de exposición da poboación a este metal pesado. Aseguran que case todas as persoas presentan algunha cantidade deste composto, por pequena que sexa, o que indica a súa presenza na cadea alimentaria. Aínda así, o peixe continúa sendo un alimento básico desde un punto de vista nutricional e a AECOSAN establece que é seguro, e moi recomendable, come-lo. Pero, tendo en conta a contaminación química, os expertos recomendan que, para que a súa inxes-tión non supoña un perigo para a saúde, se sigan unha serie de consellos:• Variar o consumo de produtos do mar, tanto en

especies coma en fontes de subministración.• Comer peixe polo menos dúas veces á semana,

sen esquecer o peixe azul.• Para as mulleres embarazadas ou lactantes: limi-

tar o consumo de grandes peixes depredadores a 150 g por semana e non comer peixe espada, peixe agulla ou melgacho (pintada).

www.consumer.es

FONTE: elaboración propia con datos do ISCIII e do SCIRI.

ALIMENTOS CONTAMINADOS

AFECTADOS 2008 a 2011 2014

NOTIFICACIÓNS2015

3.036 notificacións xestionadas

191 precisaban vixilancia ou actuación inmediata:

• 58 % supoñía un risco inmediato

• Eran de orixe animal maioritariamente

• 72 casos o alimento implicado era o peixe / marisco por contener elevados niveis de mercurio

577-589 ao ano

Número de brotes de transmisión

alimentaria contabilizados

310

7.500 ao ano

Número de casos

asociados22.088

Salmonella

Clostridium botulinum

Bacterias orixinarias

máis comúns

Salmonella

Campylo- bacter

Factores contribuíntes principais:

1. Contaminación cruzada

2. Tempo ou temperatura inadecuados

3. Alimento contaminado

2928

entrevistaALIMENTACIÓN

“Os alimentos non depuran, aínda que os consumamos en forma de

batido verde a dez euros o litro”

ve unha idea idílica dun pasado atemporal no que todo era mellor. En realidade, cada vez temos máis coñecementos sobre os alimentos e sobre os perigos que poden atopar-se neles. Ademais, hoxe en día, os sistemas de control son moito máis exhaustivos ca no pasado. A segu-ridade total e absoluta é imposible de lograr, pero podemos estar tran-quilos: os problemas de segurida-de alimentaria son cada vez menos frecuentes e menos graves.Dise que nunca comemos tan mal coma agora. Por que? Esta é o gran paradoxo. Os alimentos que temos á nosa disposición son seguros. O problema é que a miúdo reali-zamos unha elección inadecuada, optando por produtos que non son saudables, que conteñen elevadas proporcións de azucre, sal, fariñas refinadas ou graxas indesexables. Hai moitos factores que interveñen nesa elección: falta de coñecemen-tos, desinformación, publicidade enganosa, lexislación insuficiente ou cuestións fisiolóxicas relacio-nadas co apetito e os sistemas de recompensa. A eles hai que sumar que os produtos insáns son omni-presentes e, ademais, baratos e te-ñen sabores intensos e atractivos.

Miguel Ángel Lurueña ten un rico e nutrido currículo. É doutor pola Universidade de Salamanca, li-cenciado en Ciencia e Tecnoloxía dos Alimentos e enxeñeiro técni-co agrícola. Desenvolveu a súa carreira profesional como docente e investigador e, máis recente-mente, como consultor indepen-dente para empresas alimenta-rias. Tamén é autor de numerosos artigos científicos, aínda que o público o coñece máis polo seu blog Gominolas de petróleo, un espazo ameno que conta con mi-les de seguidores e onde divulga información rigorosa en materia de alimentos. “Ás veces a ciencia é mirada con receo por parte da sociedade, pero debe ser entendi-da como o que é: unha ferramenta que nos permite coñecer o mundo que nos rodea e solucionar os problemas que nos urxen”, sinala.Os alimentos son máis seguros ca nunca? Desde logo. Os alimen-tos nunca foron tan seguros coma agora. É curioso porque, a pesar diso, está moi estendida a crenza de que nos están envelenando coa comida, con antibióticos, hormonas, pesticidas, metais pesados, aditivos ou transxénicos, mentres se promo-

Consultor e divulgador científico experto en alimentos

ureñaiguelngelLMA

3130

entrevistaALIMENTACIÓN

“A froita é o alimento máis inxustamente deostado; é saudable e débese comer sen reparos”

Na actualidade abundan as men-saxes que alertan sobre alimentos, ingredientes e mesmo proteínas concretas, como é o caso do glu-te. Cal é a súa percepción respecto diso? Falar de alimentación está de moda e moitos medios de comunica-ción explótano de maneira que van saltando de polémica en polémica: carne, anisakis, azucre, aceite de palma, acrilamida, ciguatera… Pa-rece que a cuestión é dar cun tema que esperte preocupación e explo-talo ata que se esgote para logo pasar ao seguinte. Por suposto que hai asuntos preocupantes ao redor da alimentación, pero conviría tra-talos con máis rigor e prudencia. Por que é tan fácil atopar esas mensaxes alarmistas sobre nutri-ción? O medo vende, así que moitos aprovéitanse diso. Vémolo a diario en numerosos medios de comuni-cación, sobre todo dixitais, onde os titulares son cada vez máis alarmis-tas: que se comer beicon é como fumar, que se a ciguatera é o novo anisakis… Así, con estes titulares rechamantes que pouco teñen que ver coa realidade, xeran visitas para ter anunciantes. Tamén hai empre-sas que xogan con este factor e pu-blicitan o mala que supostamente é a lactosa para a poboación xeral ou suxiren que os aditivos son prexudi-ciais. Por outra banda, existe moito gurú da nutrición que infunde medo para poder vender o seu remedio milagroso. Así, dise que estes pro-dutos adelgazan, detoxifican ou que mesmo curan enfermidades como o cancro. Nin que dicir ten que os re-medios milagrosos non existen.A que tipo de alimentos se lle atri-búen propiedades curativas? Fai-se cos alimentos de orixe vexetal. Desde logo, seguir unha dieta ba-seada principalmente en alimentos de orixe vexetal pouco procesados é saudable; pero de aí a que te-ñan propiedades curativas hai unha

gran diferenza. Entre este tipo de alimentos promóvense sobre todo produtos exóticos, como bagas de goji, sementes de chía ou guaná-bana, aínda que tamén outros de andar pola casa, como o zume de limón, o brócoli ou os batidos ver-des. En calquera caso, polo que hoxe sabemos, os alimentos non curan enfermidades, senón que contribúen a previlas.Que opina dos batidos detox? Pa-ra detoxificar o noso organismo te-mos os pulmóns, o fígado, os riles e a pel. Os alimentos non depuran aínda que os consumamos en forma de batido verde a dez euros o litro. Desde logo, o que si poden depu-rar é a nosa carteira. Ademais, al-gúns poden mesmo poñer en risco a nosa saúde. Sen ir máis lonxe, a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) emitiu o pasado ano un comunicado no que cualifi-cou os batidos verdes como un risco emerxente, debido a que o seu con-tido en ácido oxálico podería pro-vocar un aumento da incidencia de pedras no ril.Cales son os alimentos máis inxus-tamente deostados? Creo que o pri-meiro posto debe ser para a froita. A froita é saudable e, en xeral, póde-se —e débese— comer sen reparos. Con todo, as mensaxes que chegan ata nós ás veces despístannos tan-to que nos fan recear dunha pera e lanzarnos sen miramentos cara a un bolo de chocolate. Ás veces rexeita-mos mazás ou limóns, “porque es-trinxen ”; cirolas, “porque soltan o ventre”; sandía, melón ou laranxa, “porque pola noite matan”; ou froita despois de comer, “porque fermenta no estómago”. Mesmo cremos que debemos comer, como moito, cinco racións de froitas e verduras ao día, cando a famosa campaña publicita-ria se refire a un número mínimo, e non máximo.

No seu blog arremete contra mitos e lendas da nutrición. Cales lle re-sultaron máis difíciles de desmon-tar? Cando falamos de mitos, hai de todo. Algúns son moi básicos e non teñen moita repercusión porque non se lles dá crédito, como o que di que se comercializan laranxas ás que se inxectou sangue co virus da sida. Con todo, hai outros que alcanzan unha gran popularida-de. Estes últimos, en xeral, teñen varios elementos en común. Adoi-tan ser vídeos nos que aparece un personaxe que nos resulta próximo e que nos avisa dun suposto pe-rigo que ninguén coñece, expondo unha teoría da conspiración e en-trando en detalles técnicos que un espectador común non é capaz de desmontar, porque carece de ferra-mentas ou coñecementos para fa-celo. Este é o caso, por exemplo, dun vídeo que se popularizou no ano 2015 onde aparecía un home raspando mazás e alertando do su-posto perigo que entraña a subs-tancia que se desprendía delas. Hoxe en día, o vídeo conta con 23 millóns de reproducións. En que temas atopou máis resis-tencia por parte do público? Hai algúns especialmente polémicos e que xeran acaloradas discusións, como as vantaxes e inconvenien-tes dos alimentos ecolóxicos, a seguridade dos transxénicos ou os aditivos ou a conveniencia de consumir leite, carne ou glute. O problema nestes casos é que al-gunhas persoas se guían máis por paixóns ca por argumentos fundamentados. É obvio que to-dos cremos ter razón porque nos informamos. A cuestión é se esa información é rigorosa ou non.Entre tanto vórtice, custa discernir entre a información fiable e a que non o é. Como distinguir os enga-nos? É difícil. Como regra xeral, o que sempre digo é que se algo pa-

rece tan incrible como para ser cer-to é que probablemente non o sexa.A información nutricional é aínda pouco clara para os consumidores? Na miña opinión, a información nu-tricional supón varios problemas. O primeiro, que moitas persoas non saben como interpretala co-rrectamente. Pero, máis aló diso, o verdadeiro problema é que esa información pode levar a erro. Se, por exemplo, fabricamos un bolo de chocolate con contido reducido de azucre e lle engadimos vitaminas e minerais, poida que a táboa nutri-cional nos leve a pensar que se tra-ta dun produto saudable cando, en realidade, seguirá sendo un bolo de chocolate, é dicir, un produto insán que debemos consumir de forma ocasional. A todo isto hai que en-gadir que a información nutricional ten algunhas carencias. Como se podería mellorar? A lexis-lación actual non obriga a mos-trar o contido en graxas trans nin a facer distinción entre azucres naturalmente presentes e azucres engadidos. O primeiro é unha ta-

refa pendente desde hai anos e o segundo propúxose recentemente e é algo que xa se fai en países coma nos Estados Unidos. Outra forma de mellorar a información nutri-cional que se lle ofrece ao público sería o uso do chamado semáforo nutricional: un código de cores que marcaría en vermello os produtos con elevadas proporcións de azu-cre, sal, fariñas refinadas ou graxas indesexables, por exemplo, e en cor verde os produtos que en principio serían saudables. Unha idea bastante estendida é a de que “ao final, non se pode comer nada”. Estou de acordo. Existe unha gran confusión que leva a moitas per-soas a pensar que todo é malo e non se pode comer de nada. E hai tamén certo tedio que acaba desembocando na idea “de algo hai que morrer, así que vou comer a fartar”. Por suposto que todos nós imos morrer, pero atra-sar ese día o máximo posible e che-gar a el en bo estado pasa por levar unha vida saudable, que inclúe unha dieta adecuada. En que consiste un-ha dieta adecuada? Aí é onde entran

as dúbidas, sobre todo porque cada día atopamos nos medios de comu-nicación noticias contraditorias e isto leva a moitas persoas a iso de “antes dicían que o peixe azul era malo e agora resulta que é bo”, “non se po-ñen de acordo nin eles” etc. Como explica esas contradicións? Obedecen sobre todo a dous moti-vos: o primeiro é que o avance da ciencia nos achega novos coñece-mentos que, ás veces, invalidan os que antes tiñamos e o segundo, que con frecuencia nos atopamos con intereses económicos, é dicir, con noticias patrocinadas de forma en-cuberta que promoven as supostas bondades dos produtos. Do que non hai dúbida, e isto é algo que non sufriu variacións nas últimas déca-das, é de que unha dieta saudable debe basearse en produtos pouco procesados, na que se lles dea prio-ridade aos de orixe vexetal: froitas, verduras, hortalizas, legumes e froi-tos secos. Así que hai moitas, moi-tísimas cousas que podemos comer.

www.consumer.es

TRADUCIR

3332

????????????????????????????????????????????????????????????????????

seguridadealimentaria

Ao rico e seguro mexillónOs moluscos bivalvos coma os mexillóns, se se adquiren vivos, deben ter as valvas pechadas, que se abrirán coa cocción

Claves que garanten a seguridade dos mexillónsNo caso dos mexillóns conxelados, convén ter en conta as pautas xerais para os conxelados, como adquirilos ao final da compra, vixiar que non se rompa a cadea de frío e, para cando se preparen, desconxelalos na neveira. Se son mexillóns frescos, deben con-siderarse certos aspectos:

A casca ten que estar pechada. Se está rota, deberá refugarse. Este marisco pasa moito tempo filtran-do a auga que pasa ao interior de maneira que, canto máis pechado estea, menos contaminación terá.

No caso de que estea aberto, de-beráselle dar un pequeno golpiño cos dedos; se reacciona ao golpe e se pecha, significa que aínda está vivo; pero se non se pecha, haberá que descartalo.

A casca debe estar mollada e bri-llante, con cheiro a mar. Debe ter unha cor azul-negra, pero pode va-riar desde o verde claro ou máis es-curo, segundo a especie e as áreas de extracción.

Deben evitarse os exemplares con proporcións esaxeradas, nin de-masiado grandes nin moi pequenos.

Antes de consumir mexillóns, hai que lavalos ben e enxaugalos para elimi-nar posibles residuos. É mellor cortar os fíos que teñen e non arrincalos, porque así se podería estragar a car-ne. Tampouco é necesario quitar as adherencias duras da casca porque, no momento da cocción, axudarán a potenciar o gusto a mar.

Se non se comen unha vez limpos, ata o momento de cociñalos convén con-servalos nun lugar fresco coma a ne-veira cun trapo húmido encima. Pero non debe transcorrer moito tempo. Se se calcula que pasará máis dun día, o recomendable é cociñalos e conxela-los ou conxelalos en cru; así conserva-ranse entre tres e seis meses. Cando se preparen, a temperatura de cocción debe alcanzar os 65 ºC, sufi-cientes para que os mexillóns seguros se abran. Por iso, se non o fixeron, é mellor rexeitalos, porque isto indica que é probable que morresen antes e non hai que consumilos, tampouco se teñen a casca pechada.

Precaucións para o marisco O marisco en xeral, se se adquire fres-co, ten que ter un cheiro a mar agra-dable, coa casca ou a pel brillante e a carne húmida e firme. No caso dos moluscos bivalvos ou de casca dobre, como ostras ou berbe-rechos, comercialízanse vivos e deben estar dentro das cascas pechadas; se están semiabertas, deben pecharse ao tocalas. Ademais, nas peixerías estes moluscos non poden estar mergulla-dos en auga. Os crustáceos, como cangrexos, gam-bas ou lagosta, moven por instinto as antenas e as patas, pero deixan de facelo a medida que perden frescura. E os cefalópodos como luras ou polbos deben ter a coloración característica da especie, entre branco e rosa páli-do, e a unión entre os tentáculos e a cabeza ten que ser firme.

www.consumer.es

a auga (limpa ou contaminada) pasa a través deles. Este tipo de marisco inxire as toxinas das algas, que po-den acumular durante o proceso de filtración do alimento en auga conta-minada e chegar a niveis perigosos para os seres humanos. Ademais, os moluscos bivalvos crus poden conter bacterias, virus e toxinas que poden causar enfermidades transmitidas po-los alimentos. Por iso é polo que é tan importante sometelos a algún tipo de cocción, xa que constitúe un potente hixienizante, pero tamén resulta fundamental co-ñecer cales son os sinais que indican que se está ante un produto seguro para o consumo.

Os mariscos conteñen proteínas de alta calidade e outros nu-

trientes importantes para unha dieta saudable. Ademais, son moi versátiles na cociña, pois poden saborearse de moitas maneiras. Están ricos cocidos con sal, ao vapor, á prancha ou acom-pañados en múltiples receitas por ou-tros ingredientes.Non obstante, son alimentos frescos de elevado risco sanitario xa que se descompoñen con rapidez e poden non ser seguros para comer, mesmo despois dun período curto de tempo. Por iso, para poder degustalos con se-

guridade, é preciso extremar as pre-caucións na súa manipulación, tanto na hixiene coma na conservación. Al-gunhas delas son moi específicas, se-gundo a natureza do produto do mar en cuestión. Non é o mesmo preparar un crustáceo coma un lagostino ou unha nécora ca unha navalla, uns ca-racois ou unha sepia, se son moluscos.Os moluscos bivalvos (teñen dúas cun-chas), coma os mexillóns, as ameixas ou as vieiras, son moi sensibles á calidade do medio mariño debido a que son filtradores. Isto significa que

POSIBLES AXENTES CONTAMINANTES

Os moluscos bivalvos e outros mariscos como ourizos ou cara-cois son susceptibles de acumular biotoxinas. Os episodios tóxicos que constitúen no noso ámbito xeográfico un problema de saúde pública prodúcense como incre-mento significativo da concen-tración dalgunha das especies tóxicas nas augas mariñas, de tal maneira que se orixina unha acumulación de biotoxi-nas nos organismos mariños. Os moluscos máis implicados son as ameixas, os mexillóns e, en ocasións, as vieiras e as ostras. Os rigorosos controis garanten a salubridade do seu consumo.

3534

economíadoméstica

Tanto custa setembro?Ir ao traballo en bicicleta ou metro, comer de friameira ou anticipar as compras da volta ao cole axudan a afrontar con éxito a costa de setembro

unha lista detallada dos desembolsos que supoñerán o regreso ás aulas, o combustible ou a partida mensual pa-ra comer. Tamén se debe asignar un importe a cada gasto e nunca pasarse e, se se pode, é moi conveniente deixar algo de reserva para imprevistos, co-mo unha avaría.

Preparar con sentido común a volta ao cole Entre os gastos máis importantes de setembro están os da volta ao cole que, como calcula Leticia Cardenal Salazar, presidenta de CEAPA (Con-federación Española de Asociacións de Pais e Nais do Alumnado), poden oscilar entre 100 e 500 €. A parti-da máis importante está destinada a libros e material escolar, sen es-quecer a roupa, o transporte e o co-medor. Ademais, hai que contar coas extraescolares, a matrícula, o seguro escolar etc. Con todo, pódese anticipar a compra dos libros de texto e así aproveitar as ofertas dos distintos comercios. Tamén é posible recorrer ás librerías de segunda man e, por suposto, apro-veitar os exemplares xa utilizados por

Logo das vacacións de verán, o re-greso á rutina faise duro. Non só

polo seu fin, que para algúns pode significar cansazo, dor de cabeza, an-siedade ou tristeza, síntomas propios da depresión posvacacional; tamén polos elevados gastos que supón vol-ver ao día a día: uns 500 € por fillo para o inicio do curso, preto de 100 € mensuais en combustible, outros 200 € se se come no traballo etc.

irmáns ou amigos. Ademais, algunhas comunidades e colexios teñen servizo de préstamo de libros.Respecto do material escolar, débese revisar moi ben que se pode usar do ano anterior antes de adquirir todo novo. É moi probable que arquivado-res, estoxos, a mochila ou o compás estean en perfecto estado, co que se reducirá o gasto de maneira notable.

Elixir entre extraescolares ou actividades en centros cívicosNon é obrigatorio que os nenos vaian a actividades extraescolares, pero que practiquen deporte, pinten ou toquen un instrumento é importante para o seu desenvolvemento integral, á vez que soluciona o problema da concilia-ción familiar e laboral. As que ofrece o propio centro escolar son moi cómo-das, porque se fan no mesmo recinto tras as clases, pero ás veces son moi custosas; nalgúns colexios superan os 50 € ao mes. Que se pode facer? Para empezar, non apuntalos a todo. Ademais, é importante coñecer, tal e como lembra Cardenal, as opcións de concellos, asociacións de veciños ou centros cívicos. Ás veces, hai escolas de teatro, de música ou deportivas ás que os pequenos poden acudir gratis ou pagando cotas moi reducidas.

Comer fóra de friameira O comedor escolar é un dos maio-res gastos que regresa en setembro (unha media de 140 euros), pero, en ocasións, é inevitable. En cambio, si se pode aforrar no caso dos adultos. Como facelo? Un menú barato costa de media 9 €, o que ao mes supón

Con todo, esta temida costa de setem-bro pódese escalar con pasos seguros e firmes, cunha meta clara: chegar con folgura a finais de mes. As pautas para gastar o menos posible son:

Adecuar os gastos aos ingresos O primeiro paso parece sinxelo, pero cumprilo non tanto. Hai que saber os ingresos cos que se conta para lles facer fronte aos gastos de setembro. Unha vez coñecidos, trátase de facer

180 euros. Para re-ducir esta partida póde-se comer medio menú (uns 6 ou 7 euros), unha opción que cada vez ofrecen máis restaurantes. Máis barato aínda sairá levar ao traballo unha friameira coa comida.

Aproveitar as rebaixas para renovar vestiarioOs españois invisten ao ano en roupa infantil 1764 millóns de euros, segun-do un estudo de Constanza Business & Protocol School. O gasto en roupa de adultos non queda atrás, pois a Es-cola de Administración de Empresas (EAE) sinala que o desembolso medio anual das mulleres en roupa e cal-zado é de 577 €, e o dos homes, 351. Setembro é un dos momentos en que se acentúa este desembolso, tanto para a volta ao cole como para ade-

cuarse ao cambio de esta-ción. Para as pezas básicas

e zapatos deportivos convén aproveitar as rebaixas de verán

e revisar ben o armario para re-novar só o necesario. No caso dos

nenos, herdar roupa de familiares e amigos é unha opción. E se levan uni-forme, dun ano para outro só hai que comprar novo o imprescindible.

Usar a bici e o transporte públicoO gasto medio que realizan os espa-ñois ao ano en carburante ascende a case 1200 € (uns 100 € ao mes), segundo un estudo de AIS Group. Gran parte do combustible vaise nos desprazamentos diarios de casa ao traballo. Como aforrar en transporte? Unha maneira sa é utilizar a bici pa-ra ir ao centro laboral. Ademais, hai alternativas para combinar a bici e o metro. Tamén se pode aforrar se se usa o transporte público, pois os abo-nos mensuais para metro e autobús supoñen case a metade de diñeiro ca a gasolina.

Cambiar de provedores de subministracións Luz, gas, móbil... son gastos fixos que se engaden aos de setembro, pero que tamén é posible reducir. Como? Non hai máis que comparar as ofertas dos provedores e valorar se é o momento de variar para acollerse a unha tarifa mellor. Esta premisa tamén pode apli-carse ao banco, pois un cambio de en-tidade pode representar unha rebaixa de comisións, entre outras vantaxes.

www.consumer.es

irmáns ou amigos. Ademais, algunhas comunidades e colexios teñen servizo

Respecto do material escolar, débese revisar moi ben que se pode usar do ano anterior antes de adquirir todo novo. É moi probable que arquivado

180 euros. Para re-ducir esta partida póde-se comer medio menú (uns 6 ou 7 euros), unha opción que cada

ción. Para as pezas básicas e zapatos deportivos convén

aproveitar as rebaixas de verán e revisar ben o armario para re

novar só o necesario. No caso dos nenos, herdar roupa de familiares e

3736

TDHA

O trastorno por déficit de aten-ción con ou sen hiperactividade (TDAH) xorde na etapa infantil e ten como trazos característicos as dificultades de manter a atención e de controlar a impulsividade, ademais do exceso de movemen-to. A Asociación Americana de Psiquiatría (APA) sitúao dentro dos trastornos mentais (tras-tornos por déficit de atención e comportamento perturbador).

Hai descritos tres subtipos de TDHA, segundo se manifeste déficit de atención, predomine a impulsividade-hiperactividade ou ambos. Non obstante, é importan-te distinguir o TDAH de compor-tamentos propios da idade en menores inquietos aos que lles custa manter a atención, teñen atraso mental, sofren situacións de ambiente académico pouco estimulante e presentan compor-tamento negativista desafiante.

O trastorno por déficit de atención é un dos problemas psiquiátri-cos máis frecuentes en nenos e adolescentes. Non se coñecen as causas do seu desenvolvemento, aínda que se cre que ten unha importante base xenética. Ten un diagnóstico complicado, o que provoca que se estime a porcen-taxe de afectados entre o 4 % e o 17 %.

saúde

Spinner: un xoguete sen máisO fidget spinner é un xoguete que se publicita como de utilidade para persoas hiperactivas ou estresadas, aínda que ningún estudo o corrobora

A súa inventora chámase Catherine Hettinger. En 1993 esta enxeñeira química desenvolveuno a propósito da enfermidade neuromuscular autoin-mune que padecía (miastenia gravis), xa que non lle permitía xogar coa súa filla. Non obstante, por cuestións eco-nómicas perdeu a patente, polo que a popularidade que acadou o artefacto —é un dos xoguetes máis comercia-lizados en todo o mundo e as súas vendas tradúcense en millóns de dóla-res— non a beneficiou en nada.

As súas promesasEn moitos países, como Os Estados Unidos, O Reino Unido, este boom veu propiciado polas recomendacións dos fabricantes que o sinalan como unha ferramenta terapéutica excelente

Hai uns anos rexurdiu a buxaina. Tamén se puxeron de moda entre

os nenos e nenas as gomas de cores para facer sobre todo pulseiras. E ago-ra tócalle a quenda aos spinners. Están por todas as partes: en comercios, xo-gueterías e ata en postos ambulantes. Os fidget spinners, ou máis coñecidos só como spinners, son uns xoguetes que causan furor entre os máis novos, aínda que tamén entre os que hai uns anos deixaron a etapa infantil. Fabricado con plástico, aceiro ou ou-tros materiais, un spinner está forma-do por un eixe central do que saen dous, tres ou máis brazos que termi-nan nuns aros con rodamentos. O seu tamaño posibilita que se teña na pal-ma da man e o obxectivo é facelo xirar cos dedos.

para diminuír o estrés, a ansiedade, a depresión, para manterse esper-to e, incluso, para axudar a persoas co trastorno do espectro do autismo (TEA) ou con déficit de atención. Non obstante, moitos especialistas xa advirten de que, pola curta traxectoria do xoguete, aínda non houbo tempo para estudar os seus efectos. Hoxe en día, non hai investigacións serias que analicen que impacto ten sobre a saú-de mental nin que ofrezan ningún tipo de evidencia sobre o desenvolvemento cognitivo dos nenos. Crese que actúa máis ben ao contrario. O spinner converteuse nun artefacto máis ao alcance dos estudantes que interfire no ritmo das clases e que dis-trae, entorpece a concentración e, en

consecuencia, non axuda na aprendi-zaxe. Por iso, desde distintos ámbitos xa se empezaron a alzar voces na súa contra e nalgúns centros educativos dos Estados Unidos ata os prohibiron dentro das aulas.

Evidencia parcial A publicidade dos spinners utiliza información parcial para promove-los. Por exemplo, emprega estudos que amosan que a actividade física axuda os pequenos con trastorno por déficit de atención e hiperac-tividade (TDAH) a concentrarse; porén, o dispositivo funciona só co movemento dos dedos, así que non sería o mesmo caso. Tampouco se demostrou de forma fidedigna que o uso destes xoguetes axude a calmar

Non hai estudos sobre o impacto que teñen os spinners na saúde mental

a angustia e diminuír o estrés, tal e como se lle adxudica. O pasado mes de maio, a Socieda-de Española de Psiquiatría emitiu un comunicado no que negaba os benefi-cios que se lle presupoñen para nenos con TEA ou con TDAH. Celso Arango, vicepresidente desta sociedade cien-tífica, asegura que non hai ningún es-tudo que avale tales aseveracións e que se trata dun caso de publicidade enganosa. Así mesmo, lembra que os trastornos mentais deben abordarse con tratamentos (psicoterapéuticos, farmacolóxicos ou en función de en-saios clínicos) regulados.

www.consumer.es

3938

medionatural

Botellas con segunda vidaReciclar unha botella de auga mineral ten máis beneficios ambientais e económicos dos que se pensa

Con todo, aínda se pode facer máis e evitar que acaben contaminando es-pazos naturais como mares e praias. Coñecer algunhas curiosidades sobre a súa reciclaxe axuda a iso.

1 PET, o material estrela O polietileno tereftalato é o ma-

terial máis empregado para fabricar botellas de auga mineral: en 2016 utilizáronse en 4200 millóns de en-vases, o 86 % do total do mercado de auga envasada en España, tal e como apunta a Asociación Nacional do Envase de PET (ANEP-PET). A

Un xesto tan sinxelo como deposi-tar as botellas de auga mineral

de plástico no colector amarelo xera multitude de beneficios para o medio ambiente e a economía: diminución das emisións de dióxido de carbono (CO2) implicadas no cambio climático, redución de enerxía e de explotación de materias primas, fabricación de novos envases ou doutros produtos como forros polares ou vaqueiros... Os consumidores son cada vez máis conscientes diso, pois o ano pasado reciclouse en España o 70 % dos enva-ses de plástico PET (polietileno teref-talato), o material máis utilizado para producir botellas de auga.

súa lixeireza, transparencia, resisten-cia, total reciclabilidade e que é apto para produtos alimentarios explican que o PET se converteu no material estrela para envases. As botellas de auga de litro e me-dio pesan só uns 34 gramos e son capaces de conter máis de 44 veces o seu propio peso. “Esta redución de peso significa menos residuos, ener-xía, recursos, custos de transporte e almacenaxe e emisións de gases de efecto invernadoiro durante todo o seu ciclo de vida”, sinala Beatriz Meunier, directora de Comunicación de Plas-ticsEurope en España, a asociación paneuropea de fabricantes de mate-rias primas plásticas.

2O plástico que máis se recicla

En 2016 recicláronse no noso país 207 851 toneladas de plástico PET, segundo cifras de Ecoembes, a socie-dade que xestiona a reciclaxe dos re-siduos do colector amarelo e azul. Un dos seus especialistas en innovación, Álvaro Molina, apunta que a taxa de reciclaxe de envases de plástico en xeral en España é do 66,5 % e, dentro deles, os de PET conseguen algo máis do 70 %. Estes datos confirman que é o plástico que máis se recicla.

3Cunha botella de auga pódese facer…

Unha botella de auga que se reci-cla pode converterse noutros produ-tos, como cintas de embalaxes, pezas inxectadas para enxeñería, láminas para bandexas ou para fibras téxtiles coas que pode confeccionarse roupa técnica como forros polares ou mochi-las. Mesmo marcas como G-Star ou Levis fabrican pezas vaqueiras a partir de PET reciclado. Así mesmo, embotelladoras de auga mineral como Font Vella, Lanjarón, Nestlé, Grupo Pascual ou Auara uti-lizan ese plástico reciclado, coñecido como R-PET, para facer novas bote-llas. Segundo Antonio Balairón, di-rector xeral de ANEP-PET “podemos atopar botellas fabricadas ao 100 % con PET reciclado, ata as hai que con-teñen o 50 % ou o 25 %, como se pode ler nas súas etiquetas”. Para iso, as botellas recollidas no colector amarelo transpórtanse ás 95 plantas de selección que hai en Es-paña, onde as clasifican nunha frac-

ción de PET en concreto. Despois, as empresas recicladoras compran ese material embalado, límpano e tri-túrano. De aí sae unha especie de escamas que serven de material pa-ra os produtos. Segundo Molina, “os envases que se reciclan mellor son os transparentes, pero isto non significa que os demais non se poidan reciclar, só que custa máis e úsanse para ou-tras aplicacións”.

4Algunhas botellas son bio

As etiquetas dalgunhas botellas alu-den ao termo “bio” na súa composi-ción, o que pode xerar certa confusión. Meunier explica que se pode produ-cir un plástico “tradicional”, é dicir, a partir de petróleo e que sexa “biode-gradable”, para que se descompoña moito antes ca o convencional. Doutra banda, pódense facer “bioplásticos” a partir de recursos vexetais, como a cana de azucre, pero non por iso son biodegradables, aínda que tamén po-de habelos. Balairón engade que hai plásticos biodegradables compostables que se degradan por microorganismos en condicións similares a follas, papel ou madeira, non deixan fragmentos no residuo durante 12 semanas e o seu residuo permite o crecemento de vida vexetal. Segundo este experto, o em-prego máis coñecido destes plásticos está nas bolsas de supermercado e, aínda que nalgún caso se utilizaron plásticos biodegradables como o PE (polietileno) ou o PLA (acedo polilác-tico) para envases de auga, non se estendeu o seu uso.

5A reciclaxe das bote-llas combate o cambio

climático Cada vez que se recicla unha botella de auga evítase encher os vertedoiros e extraer novas materias primas. Ade-mais, redúcese o consumo de enerxía e a emisión de dióxido de carbono (CO2), un dos principais gases cau-santes do cambio climático. Segundo Molina, desde que Ecoembes comezou a súa actividade en 1998, impediuse a emisión de 18 millóns de toneladas de CO2 grazas á reciclaxe de envases, o equivalente ás emisións da cidade de Sevilla durante oito anos. A reciclaxe de seis botellas de PET contrarresta a contaminación de 10 minutos de CO2 do tubo de escape dun coche.

6As botellas abandona-das tamén se reciclan

Varias iniciativas en todo o mundo reciclan botellas de PET abandona-das en praias e océanos para reducir o seu alto impacto ambiental. Estes proxectos recuperan residuos de lixos mariños para fabricar pezas de vestir, calzado, mochilas, bolsos e accesorios, como o fai a española Ecoalf. Non obstante, todos deberiamos re-ciclar. “As botellas tiradas nas nosas cidades, campos ou praias son un despropósito ambiental. Os plásticos son demasiado valiosos para aban-donalos de forma irresponsable”, sen-tencia a portavoz de PlasticsEurope en España.

www.consumer.es

4140

3,57€

* A inxestión de referencia para un adulto.

Unha ración contén: GRAXA CALORÍAS GRAXA SATURADA AZUCRES SAL 154 12g 2g 3,3g 1g

8 % 17 % 10 % 4 % 10 %

4 Fácil 10’-15’ 1,29prezo por persoa: *

Sabes como funciona o semáforo? É un sinxelo código de cores que indica se a cantidade dos nutrientes que compón a receita é alta, media ou baixa. Informa sobre as calorías e os nutrientes máis importantes desde o punto de vista da saúde: azucres, graxa, graxas saturadas e sal. As receitas pre-sentan normalmente ingredientes cuxa porcentaxe sobre a inxestión de referencia (IR) é alta; é dicir, predomina a cor amarela. Estes pratos están concibidos como prato principal dunha comida ou dunha cea. O seu tamaño de ración é superior e a súa achega nutricional é máis elevada. Por este motivo, as receitas teñen uns puntos de corte diferentes aos dos produtos.• A cor verde indica que a ración de consumo de cada nutriente achega menos do 10 % da inxestión de referencia; é dicir, unha cantidade baixa do nutriente. • A cor amarela indica que achega entre o 10 % e o 35 % da IR; é dicir, unha canti-dade media do nutriente. • A cor laranxa indica que achega máis do 35 % da IR; é dicir, unha cantidade alta do nutriente.

rece

itas

sete

mb

ro

Ingredientes: 300 g de polbo cocido (2 patas) 1 ceboliña 2 tomates 2 dentes de allo Pemento doce 20 ml de vinagre 60 ml de aceite de oliva Un chisco de sal

Como se elabora:En primeiro lugar, pícase moi fina media ceboliña e un dente de allo para poder refogar. Unha vez retirado do lume, engá-dense o pemento e o vinagre. Resérvase a mestura. Por outra banda, o polbo, xa cocido e cortado en anacos, dóurase lixeiramente nunha tixola cun pouco de aceite. A ensalada preséntase nun bol. Primeiro ponse unha base de tomates cortados en anacos e, encima, colócase o polbo. Aderézase coa vinagreta de pemento con ceboliña. E decórase cun pouco de perexil ou ceboliño picado.

Comentario dietético:Esta receita é unha forma diferente e ao mesmo tempo sinxela e práctica de presentar o polbo. Elaborar ensaladas variadas, que inclúan ingredientes dife-rentes ás leitugas, fai máis fácil seguir unha dieta variada, sen que ningún prato resulte aburrido. A variedade e orixinalidade dos ingredientes conver-ten esta receita nun prato lixeiro, nutri-tivo e moi apetecible. Os tomates e as ceboliñas son vexetais ricos en vitami-nas, minerais, fibra e substancias con acción antioxidante, moi beneficiosas para a saúde, mentres que o polbo des-taca a súa achega de proteínas, calcio e vitaminas A e B3. En comparación co resto de mariscos, ten un escaso valor enerxético, ademais dun contido de colesterol relativamente baixo. Pero o polbo é un alimento de difícil dixestión, polo que non se recomenda consumir grandes cantidades xa que pode provo-car dixestións pesadas.

Primeiro prato ENSALADA CON POLBO ASADO E ADEREZO VERMELLOMenú lixeiro

de tempada Setembro é un mes de entretempo. Neste período as augas comezan a arrefriar e, segundo a tradición, acollen o bo marisco: os mellores meses para comelo son os que teñen un “r”. E setembro lévao. Os mo-luscos bivalvos están no mercado todo o ano, pero agora os mexillóns gañan en peso, sabor e frescura, polo que é momento de aproveitarse das súas poucas calorías (67 en 100 gramos) e da súa achega en iodo e ferro. Pola súa banda, o polbo, como rei dos cefalópodos do verán, está no seu máximo esplendor. Convén consumilo polo seu escaso valor enerxético e a súa alta contribución de calcio (144 mg/100 g). Xa no outono, outras cores asoman nas froiterías. Rica en vitamina C, a mandarina é unha doce opción para refrescarse nos días de calor e protexerse de fronte ao frío, mentres que os antioxidantes da granada animan a tomala en pratos e zumes.

Primeiro pratoENSALADA CON POLBO ASADO E ADEREZO VERMELLO

SobremesaZUME DE GRANADA E MANDARINA

Segundo pratoSALPICÓN DE FROITOS DO MAR

Cantas calorías necesitamos ao longo do día?% calorías totais A nostra proposta % calorías

ALMORZO 20-25 %(400-500 kcal)

- Leite de vaca desnatada- Café- Pan de leite- Marmelada de pera cun toque de limón

25 % (422 kcal)

MEDIA MAÑÁ 5-10 % (100-200 kcal)

- Sorbete de pexego e framboesa

8 % (132 kcal)

COMIDA 30-35 %(600-700 kcal)

- Ensalada con polbo asado e aderezo vermello*- Salpicón de froitos do mar*- Zume de mandarina e granada*

32 % (522 kcal)

MERENDA 5-10 %(100-200 kcal)

- Compota de mazá e pera á vainilla

8 % (150 kcal)

CEA 20-25 %(400-500 kcal)

- Sopa de pasta con chícharos frescos- Gambas á prancha con limón e perexil- Pan integral de trigo- Té

25 % (421 kcal)

MÁXIMO 2.000 kcal

(*)Pratos preparados e explicados nesta revista

4342


Unha ración contén: GRAXA CALORÍAS GRAXA SATURADA AZUCRES SAL 107 0,1g 0g 23 0g

5 % 0 % 0 % 25 % 0 %


Unha ración contén: GRAXA CALORÍAS GRAXA SATURADA AZUCRES SAL 261 21g 3g 2,3g 0,4g

13 % 30 % 15 % 3 % 6 %



4 Fácil 10’-15’ 0,89 4 Fácil 15’-20’ 1,39

rece

itas

sete

mb

ro

Ingredientes: 1 kg de mandarinas 1 kg de granadas 4 pauíños de canela

Como se elabora:Esprémense as mandarinas e as granadas no espremedor e o zume resultante vér-tese nos vasos previamente arrefriados no frigorífico. Sérvese tal cal, como unha refrescante sobremesa ou entrante cun toro de mandarina e un pauíño de canela.

Comentario dietético:Esta proposta constitúe unha maneira distinta, fácil, rápida e refrescante de tomar froitas frescas ricas en vitaminas e antioxidantes, moi necesarias sempre e en particular cando os fríos fan diminuír as defensas do organismo e se é máis propenso a coller catarros ou infeccións respiratorias. As granadas e as mandari-nas son ambas ricas en fibra, ademais de en variedade de nutrientes reguladores, co valor engadido de proporcionar moi poucas calorías. Esta receita é unha boa forma de animar os nenos a que consu-man froitas nunha presentación doce, gustosa e fácil de tomar.

SobremesaZUME DE GRANADA E MANDARINA

Ingredientes: 200 g de lagostinos 8 mexillóns 200 g de pauíños de cangrexo 150 g de puntas de espárragos 50 g de leituga 100 g de maionesa 15 g de ketchup

Como se elabora:En abundante auga fervendo con sal cócense os lagostinos durante uns cinco ou sete minutos. Pélanse todos e resérvanse catro; os demais pártense en anaquiños finos. Pola súa banda, os mexillóns ábrense ao vapor, sácaselles a súa carne e pícanse. Mentres, prepárase a maionesa engadín-dolle catro culleradas de salsa de tomate moi fina, así como un picado de leituga en xuliana moi fina. Unha vez conse-guida a mestura, vértese sobre os lagos-tinos, o surimi e os mexillóns. O composto repártese preparado en copas de champaña planas ou en copas especiais se houbese. O prato termínase cruzando a copa con dúas puntas curtas de espárragos e decórase cun lagostino pelado posto no bordo da copa coa cola colgando, fóra do cristal.

Comentario dietético:Este salpicón permite gozar, a un prezo razoable, dun prato delicioso e nutritivo. O marisco é un alimento proteico e de baixo contido en graxas. Algúns crustáceos, como os lagostinos, mostran un contido en colesterol nada desprezable, o que ha de terse en conta se hai que vixiar o seu consumo na dieta. A graxa que achegan é de tipo omega 3, beneficiosa para a saúde cardiovascular, xa que diminúe diversos factores de risco como a hipercolestero-lemia. Tanto os lagostinos como os mexi-llóns proporcionan minerais entre os que destacan o iodo, o fósforo e o selenio, ade-mais de ser tamén fonte de calcio. A txaka é un sucedáneo de cangrexo feito a base de proteínas de peixe, así que comparte con el todas as calidades nutricionais. Polo seu elevado contido en purinas, o marisco está contraindicado en persoas con hipe-ruricemia ou gota. Ademais, as persoas que teñan hipertensión deben moderar o consumo destes alimentos, pois achegan bastante sodio. Entre os ingredientes que conforman esta receita, a maionesa cons-titúe a maior fonte de graxa, polo que non se recomenda se leva unha dieta baixa en graxas ou hipocalórica. A leituga e os espárragos dan o toque vexetal, enrique-cendo o prato en vitaminas e fibra, que non debe faltar nunha dieta saudable.

Segundo pratoSALPICÓN DE FROITOS DO MAR

4544

bebé

O intercambio de bacterias que orixinan a carie dáse a través de hábitos onde intervén a saliva

LACTACIÓN MATERNA E CARIES EN BEBÉSExiste a crenza de que a lactación materna, sobre todo a prolon-gada (dous anos ou máis), favo-rece o xurdimento de carie nos nenos. Pero o Comité de Lactación Materna da Asociación Españo-la de Pediatría (AEP) desménteo. Nun documento sobre Lactancia materna y caries publicado en 2015, os expertos enfatizan que non hai evidencia científica que demostre unha relación entre ambos os factores, así como tampouco estudos que conclúan que un destete precoz diminúe o risco de carie infantil. Pola contra, enumeran varios beneficios da lactación materna en relación coa saúde bucal dos pequenos como que, canto máis tempo son aleitados, menos chupan o dedo ou usan chupe-tes. Cando os bebés non toman o peito, “altérase a función succión-deglutición-respiración, ao non haber un desenvolvemento da musculatura” e aumenta o risco de problemas como deglutición atípica, respiración oral, disfun-ción mastigatoria e dificultades na fonoarticulación da linguaxe. Por iso, os odontopediatras desta-can o valor da lactación materna, sen esquecer outras medidas para o coidado da saúde bucal dos nenos, como a importancia da hixiene dental temperá e asesorar os pais para reducir a frecuencia do consumo de azucres e evitar que lles dean bicos na boca e soprar ou probar a comida antes de dárllela, sobre todo se teñen caries activas.

A carietamén se herdaAs bacterias causantes da carie son transmitidas sobre todo da nai ao bebé a través de culleres, chupetes ou biberóns

Una mala hixiene bucal, a longo prazo, pode ter consecuencias

máis graves ca un dolor de moas pro-ducido por unha carie ou un problema nas enxivas: halitose, lesións muscu-lares ou molestias no lombo. Nunha muller embarazada, os riscos multiplí-canse e poden chegar incluso a afec-tarlle ao bebé.Durante a xestación, moitas mulleres padecen problemas de saúde bucal que non sufriran antes ou polo menos non con ese nivel de intensidade. A Sociedade Española de Odontope-diatría atribúeo a varios motivos: un descoido da propia hixiene, o cambio de horarios e de hábitos dietéticos, os vómitos e refluxos do ácido do es-tómago ou as modificacións na com-posición da saliva, que poden causar unha erosión do esmalte dos dentes e danos nas enxivas. Estes problemas poden ocasionar complicacións, como a necesidade de tratamentos e radiografías contra-indicados durante a xestación. Pero, ademais, a periodontite e outras in-feccións nas enxivas asócianse a un maior risco de parto prematuro ou de que o bebé naza con baixo peso. Así o sinala a Sociedade Española de Pe-riodoncia e Osteointegración (SEPA) no libro Salud bucal en la mujer. Pre-vención a lo largo de la vida, publi-cado en colaboración coa Sociedade Española de Xinecoloxía e Obstetricia (SEGO).

A transmisión da caries ao bebé Con todo, os riscos non acaban alí. Unha mala saúde dental da nai tamén ten consecuencias negativas na boca

do seu neno. “A nai é a maior ‘doado-ra’ na transmisión de caries”, explica Juan Carlos Llodra Calvo, profesor de Odontoloxía Preventiva e Comunitaria na Universidade de Granada e autor da guía Salud oral y embarazo. Isto demóstrano os estudos de xenética bacteriana onde se encontra a asocia-ción dos xenotipos entre nais e fillos en máis do 70 % dos casos. En que momento se materializa esa transmisión de bacterias carioxénicas (que producen ou inducen a aparición de caries) de nai a fillo? Segundo se recolle nesta guía, o intercambio dá-se a través de hábitos onde intervén a saliva: probar a comida coa mesma culler ou chupar o biberón ou o chu-pete. É dicir, trátase dunha transmi-sión case inevitable que tamén o pai e outros adultos poderían protagonizar.

Ao odontólogo antes do embarazo Por todo iso, os especialistas reco-mendan visitar o odontólogo durante a xestación, pero tamén, se é posible, antes de quedar en estado. Nesta con-sulta previa realizaríase, se é preciso, unha limpeza bucal profunda (tartrec-tomía) que elimine o cálculo dental ou masa mineralizada que permaneza adherida aos dentes. Tamén se efec-tuarían os tratamentos contraindica-

dos durante o embarazo, se é que se determina a súa necesidade.

Caries no embarazo e na infanciaA prioridade para os dentistas cando atenden unha xestante ou unha muller que se propón ter un fillo é previr a carie e a xenxivite. Non é sinxelo, xa que a chamada xenxivite do embara-zo (con enxivas vermellas, inflamadas e sangrantes) afecta ao 60-75 % das mulleres entre finais do primeiro tri-mestre e mediados do terceiro. Inténtase evitar que certos axentes carióxenos primarios colonicen a ca-vidade bucal da muller, sobre todo o Streptococcus mutans e o Streptococ-cus sobrinus. A adquisición precoz do S. mutans por parte do neonato é a clave para explicar a historia natural da carie temperá na infancia. Polo tanto, se se impide ou polo menos se atrasa a súa chegada á boca do neno, redúcese o risco de que padeza carie durante os seus primeiros anos. Pero a presenza de bacterias cario-xénicas na boca do pequeno non é a única condición para que a carie se produza. Tamén o son os propios dentes, o consumo de alimentos ricos en carbohidratos, o tempo prolonga-do de permanencia das bacterias nos dentes e factores individuais de pre-disposición cara á carie (defectos do esmalte, anatomía irregular da super-ficie dental etc.). Por iso, ademais de que a nai e os coidadores do menor presten atención á súa saúde bucal, deben poñer coidado na hixiene e a dieta do neno.

www.consumer.es 4746

PRODUTOS DE QUILÓMETRO CERO CON ETIQUETA

As etiquetas ou certificados serven para comprobar a información sobre un produto. No caso dos produtos de quilómetro cero, hai diversas iniciativas para dispoñer dunha etiquetaxe específica.

A finais de 2013, a Comisión Europea (CE) publicou un informe que propoñía a creación na Unión Europea (UE) dunha etiqueta-xe de produtos agrícolas que se vendan no ámbito local ou de forma directa. Os seus responsa-bles sinalaban as vantaxes deste sistema para os produtores locais e para satisfacer as expectativas dos consumidores que cada vez máis solicitan “alimentos de cali-dade, frescos e locais”. O docu-mento valoraba a súa importancia para reducir emisións de gases de efecto invernadoiro e o desperdi-cio de comida.

Nos restaurantes Slow Food dispo-ñen dunha etiqueta que certifica que se axustan ás características do quilómetro cero, de forma que os seus clientes poidan sabelo. Entre as que deben reunir para conseguir o selo figura ter polo menos cinco pratos “km 0” e que, como mínimo, o 40 % dos seus ingredientes sexa local, reciclar os residuos xerados e que o xefe de cociña, polo menos, sexa socio do movemento Slow Food.

alimentación

Canto máis preto, mellorOs produtos locais son unha boa forma de facer un consumo máis sustentable en calquera época do ano

ambiental en forma de contamina-ción, maior xeración de residuos ou o movemento de especies invaso-ras que poden producir problemas ambientais e económicos no novo hábitat. Ao acurtar as distancias, a pegada ecolóxica nos produtos de quilómetro cero é moito menor.

4Redución do desperdicio de alimentos A terceira parte dos alimentos producidos ao ano no mundo pa-ra o consumo humano pérdese ou desperdíciase, segundo a ONU. En España, os fogares tiran ao lixo máis de 3,5 millóns de quilos de comida ao día, segundo o Mi-nisterio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente (MAPAMA). Os alimentos locais son máis frescos e próximos aos consumidores, de maneira que re-ducen as posibilidades de que se estraguen durante o seu traslado aos puntos de venda.

5Defensa das especies autóctonas en perigo As plantas e os animais que se utilizan en todo o planeta para consumo humano redúcense a

As comidas e ceas estivais, moitas delas ao aire libre, fan que o con-

sumo de alimentos aumente nestas datas. Grelladas, a hora do aperitivo, refrixerios de praia, receas… convidan a comer e beber máis. Ás veces, mes-mo se compra de máis e se desper-dician alimentos porque coa calor se estragan antes. O resto do ano, sucede parecido, pois para quentar o corpo, ademais de produtos máis enerxéticos e receitas de culler, é frecuente tomar caldos, infusións e bebidas quentes. Por suposto, as festas do Nadal son un capítulo á parte.En calquera momento do ano, decan-tarse por produtos de quilómetro ce-ro, elaborados preto do consumidor, é unha forma de reducir o impacto am-biental e económico que supón a súa produción, transporte e comercializa-ción. Ante a dúbida de que alimentos elixir, non hai máis que coñecer as vantaxes de consumir os producidos no contorno máis próximo:

1Produtos máis frescos e saborosos Os produtos alimenticios que se acaban de recoller, como froitas ou verduras, teñen máis propieda-des e un mellor sabor e cheiro ao

estaren frescos. Ademais, non te-ñen que recibir os tratamentos de conservación ou conxelación que requiren os que se traen de lonxe. Tamén así se protexe a elabora-ción de pratos típicos baseados en produtos locais.

2Menos gases de efecto invernadoiro O sector da alimentación repre-senta entre o 20 % e o 25 % das emisións de dióxido de carbono (CO2) globais. Polo tanto, os pro-dutos locais deberían estar en to-do menú baixo en carbono que se prece. A transformación ou conxe-lación dun alimento para con-servalo e transportalo a longas distancias supón o uso de enerxía e diversos procesos industriais que lanzan á atmosfera gases de efecto invernadoiro (GEI) impli-cados no cambio climático, sen esquecer que requiren dun em-paquetado que demanda o uso de plástico e enerxía.

3Menos impacto do transporte O transporte internacional de pro-dutos supón un grande impacto

uns poucos. A Organización das Nacións Unidas para a Agricultu-ra e a Alimentación (FAO) lembra que a diversidade zooxenética e filoxenética mundial se está per-dendo. Mantela é fundamental para que se poidan fornecer máis produtos alimenticios e máis po-sibilidades de facer fronte a situa-cións de urxencia, como o cambio climático, as enfermidades ou os cambios socioeconómicos. A pro-dución local trata de conservar tamén especies autóctonas que doutro xeito desaparecerían.

6Apoio á economía local O consumo de produtos de qui-lómetro cero mantén e reforza a economía local, en especial os pequenos e medianos produ-tores, que poden así conservar as variedades autóctonas. Unha poboación que coida o emprego de forma local beneficia a toda a comunidade. Ademais, o consu-midor pode converterse en pro-dutor se cultiva un horto urbano. Desta maneira, ademais de prac-ticar unha afección saudable e ecolóxica, afórrase diñeiro na cesta da compra.

7Opción orixinal para comer fóra Cada vez son máis os hostaleiros que inclúen na súa carta produtos locais. Ata algúns abren restauran-tes de quilómetro cero para ofrecer pratos “bos, limpos e xustos”, se-gundo os seus impulsores. Estes últimos identifícanse cunha placa outorgada polos responsables do sistema Slow Food (Convivium).

8Consumidores máis sustentables Os cidadáns preocúpanse cada vez máis do modo no que consomen para ser máis sustentables. Unha maneira de conseguilo é informar-se sobre a orixe dos produtos e os métodos de elaboración e os pro-dutos de quilómetro cero encaixan con este modo de consumir. As eti-quetas ou certificados son unha das principais formas que teñen as persoas de comprobar a infor-mación da orixe do produto.

www.consumer.es

4948

medionatural

COMO RECICLAR AS COUSAS MÁIS RARASLámpadas: recíclanse en colec-

tores específicos situados en tendas ou en puntos limpos.

Cápsulas de café: non se poden reciclar no colector amarelo, pero marcas como Nespresso ou Dolce Gusto teñen puntos de recollida para as súas cápsulas.

Gomas de mascar: hai que tiralas no colector de fracción resto, é dicir, o do lixo que non se pode botar nos colectores de reciclaxe.

Discos: CD e DVD, só nalgúns puntos limpos; vinilos, cintas VHS e casetes, ao do lixo.

Envases: gran parte dos envases recíclanse no colector amarelo. En cambio, ao de lixo deben ir botes e tarros de barro, moldes de silicona, biberóns, termos e bidóns de ciclista. As friameiras para alimentos, as macetas de plástico e os envases co logoti-po da caveira (perigosos) poden depositarse nun punto limpo ou no colector de fracción resto.

Envoltorios e bandexas de alimen-tos: van ao colector amarelo envoltorios (de caramelos, gomas de mascar, bombóns etc.) tanto os plásticos coma os metali-zados, plástico de burbullas, celofán, cortiza branca, bolsas de froitos secos, sobres de sopas, abrazadeiras de plástico das latas, plásticos que envolven botellas e tetrabriks, bolsas de plástico de alimentos, bolsas de rede de froita e patacas, bandexas para alimentos e o plástico fino que os envolve e envoltorios triangulares de sándwichs.

Innovar para reciclar mellor A intelixencia artificial, a robótica ou o big data contribúen a aumentar a reciclaxe en España

O compromiso coa reciclaxe da cidadanía nótase. O ano pasa-

do recicláronse en España 1 351 903 toneladas de envases, un 4 % máis

ca en 2015, o que supón unha ta-xa de recollida do 76 %, segundo

datos de Ecoembes, a en-tidade que xestiona a reciclaxe dos resi-duos dos colectores amarelo e azul.

mentarase a recollida selectiva de envases. Este sistema de recoñece-mento de imaxes e as técnicas de aprendizaxe automática foron des-envolvidos pola Cátedra de Visión Artificial da Universidade Rey Juan Carlos. Ademais, en colaboración coa empresa Elaborarium, analí-zanse as variables para coñecer e mellorar o estado dos colectores.

3SmartWaste. Esta plataforma de xestión de información e aná-lise de datos ponse á disposición das entidades locais para mellorar a xestión municipal dos residuos urbanos. Desenvolvida xunto con Mintsait (compañía do grupo In-dra), tanto os responsables institu-cionais coma os cidadáns poderán acceder a informacións como o en-chido dos colectores ou as inciden-cias que se rexistren.

4Planta 4.0. En colaboración coas empresas Ibermática, Valoriza e o Consorcio de Augas e Residuos da Rioxa, trabállase na creación dunha planta de selección de resi-duos que incorpore as tecnoloxías máis avanzadas. Así, poderanse xestionar datos en tempo real de todo o proceso, realizar unha eti-quetaxe automática das balas de residuos que saen da planta, con-trolar o stock e a rastrexabilidade dos materiais ou robotizar os con-trois de calidade.

5Big Data. Con esta aplicación, desenvolvida con Accenture, detec-taranse as variables que inflúen no comportamento dun municipio ante a reciclaxe: que consomen os veci-ños, os seus hábitos e motivacións

ao reciclar etc. Grazas á intelixen-cia analítica, esta información per-mitirá crear apps e campañas de educación ambiental específicas.

6Envases máis sustenta-bles e reciclables. O proxec-to EcoImpact céntrase en mellorar o deseño dos envases, tendo en conta que o 80 % do impacto am-biental dun envase se determina nesa fase. Coa Fundación Plastic Sense, trabállase en mellorar a reciclabilidade dos envases multi-capa e multimaterial, máis difíciles de aproveitar que os monocom-poñentes. E, xunto coa empresa Dow Chemical, trátase de aplicar o espumado para o desenvolve-mento de novos envases que afo-rran material e reducen pegada de carbono.

7Aceleradora de start-ups. �e Circular Lab reúne en Logroño a unha vintena de emprendedores que traballan en proxectos relacio-nados coas fases da reciclaxe.

8Análise de Ciclo de Vida. Calcúlase o impacto ambiental de todas as fases da reciclaxe de en-vases para reducilo e que poida in-corporarse ao modelo de economía circular. No proxecto traballa a Cátedra UNESCO de Ciclo de Vi-da e Cambio Climático da Escola Superior de Comercio Internacio-nal (ESCI) da Universidade Pom-peu Fabra (UPF) de Cataluña.

www.consumer.es

Estas cifras están moi por encima dos obxectivos establecidos pola Comi-sión Europea para 2025. Pero o medio ambiente merece máis. Unha maneira de seguir mellorando estes números cada ano é apostar pola innovación e a tecnoloxía e, con elas, darlle unha oportunidade máis á creación de em-pregos verdes.Os avances en I+D están a producirse en todas as fases da reciclaxe: desde o ecodeseño dos produtos, para que os seus materiais se reciclen máis e mellor, pasando polos sistemas de recollida e información dos residuos, ata o seu aproveitamento posterior. Cada vez son máis os proxectos pos-tos en marcha:

1ChatBot. Ideado en colabora-ción coa empresa Accenture e a Universidade da Rioxa, o robot ChatBot baséase na intelixencia artificial para interactuar con per-soas e resolverlles calquera dúbi-da sobre a reciclaxe. É capaz de identificar a que contedor vai cada residuo preguntándolle coa voz ou cunha foto. No proxecto LabCiuda-dano, co apoio de Telefónica, des-envolven tecnoloxías de interacción que mellorará a súa capacidade mediante unha app.

2ContenedorGo. Esta ferra-menta de xeolocalización de colec-tores de residuos utiliza cámaras de visión integradas nos camións de recollida e técnicas de machine learning, un sistema de intelixen-cia artificial polo que as máquinas “aprenden” de forma automática. Grazas a ContenedorGo darase un mellor servizo ao cidadán e incre-

COMO RECICLAR AS COUSAS MÁIS RARASLámpadas: recíclanse en colec-

tores específicos situados en tendas ou en puntos limpos.

Cápsulas de café: non se poden reciclar no colector amarelo, pero marcas como Nespresso ou Dolce Gusto teñen puntos de recollida para as súas cápsulas.

Gomas de mascar: hai que tiralas no colector de fracción resto, é dicir, o do lixo que non se pode botar nos colectores de reciclaxe.

Discos: CD e DVD, só nalgúns puntos limpos; vinilos, cintas VHS e casetes, ao do lixo.

Envases: gran parte dos envases recíclanse no colector amarelo. En cambio, ao de lixo deben ir botes e tarros de barro, moldes de silicona, biberóns, termos e bidóns de ciclista. As friameiras para alimentos, as macetas de plástico e os envases co logoti-po da caveira (perigosos) poden depositarse nun punto limpo ou no colector de fracción resto.

Envoltorios e bandexas de alimen-tos: van ao colector amarelo envoltorios (de caramelos, gomas de mascar, bombóns etc.) tanto os plásticos coma os metali-zados, plástico de burbullas, celofán, cortiza branca, bolsas de froitos secos, sobres de sopas, abrazadeiras de plástico das latas, plásticos que envolven botellas e tetrabriks, bolsas de plástico de alimentos, bolsas de rede de froita e patacas, bandexas para alimentos e o plástico fino que os envolve e envoltorios triangulares de sándwichs.

mentarase a recollida selectiva de envases. Este sistema de recoñece-mento de imaxes e as técnicas de aprendizaxe automática foron des-envolvidos pola Cátedra de Visión Artificial da Universidade Rey Juan Carlos. Ademais, en colaboración coa empresa Elaborarium, analí-zanse as variables para coñecer e mellorar o estado dos colectores.

3SmartWaste. Esta plataforma de xestión de información e aná-lise de datos ponse á disposición das entidades locais para mellorar a xestión municipal dos residuos urbanos. Desenvolvida xunto con Mintsait (compañía do grupo In-dra), tanto os responsables institu-cionais coma os cidadáns poderán acceder a informacións como o en-chido dos colectores ou as inciden-cias que se rexistren.

4Planta 4.0. En colaboración coas empresas Ibermática, Valoriza e o Consorcio de Augas e Residuos da Rioxa, trabállase na creación dunha planta de selección de resi-duos que incorpore as tecnoloxías máis avanzadas. Así, poderanse xestionar datos en tempo real de todo o proceso, realizar unha eti-quetaxe automática das balas de residuos que saen da planta, con-trolar o stock e a rastrexabilidade stock e a rastrexabilidade stockdos materiais ou robotizar os con-trois de calidade.

5Big Data. Con esta aplicación, desenvolvida con Accenture, detec-taranse as variables que inflúen no comportamento dun municipio ante a reciclaxe: que consomen os veci-ños, os seus hábitos e motivacións

ao reciclar etc. Grazas á intelixen-cia analítica, esta información per-mitirá crear apps e campañas de apps e campañas de appseducación ambiental específicas.

6Envases máis sustenta-bles e reciclables. O proxec-to EcoImpact céntrase en mellorar o deseño dos envases, tendo en conta que o 80 % do impacto am-biental dun envase se determina nesa fase. Coa Fundación Plastic Sense, trabállase en mellorar a reciclabilidade dos envases multi-capa e multimaterial, máis difíciles de aproveitar que os monocom-poñentes. E, xunto coa empresa Dow Chemical, trátase de aplicar o espumado para o desenvolve-mento de novos envases que afo-rran material e reducen pegada de carbono.

7Aceleradora de start-ups. �e Circular Lab reúne en Logroño a unha vintena de emprendedores que traballan en proxectos relacio-nados coas fases da reciclaxe.

8Análise de Ciclo de Vida.Calcúlase o impacto ambiental de todas as fases da reciclaxe de en-vases para reducilo e que poida in-corporarse ao modelo de economía circular. No proxecto traballa a Cátedra UNESCO de Ciclo de Vi-da e Cambio Climático da Escola Superior de Comercio Internacio-nal (ESCI) da Universidade Pom-peu Fabra (UPF) de Cataluña.

www.consumer.es

5150

Un consumidor informado en 4 idiomas

QUE A LINGUA NON TE LIMITE! www.consumer.es

Accede con este código á revista en CASTELÁN

Accede con este código á revista en EÚSCARO

Accede con este código á revista en GALEGO

Accede con este código á revista en CATALÁN

alimentación saúde benestar - EROSKI CONSUMER,...

Documents

Transcript of alimentación saúde benestar - EROSKI CONSUMER,...