1 LEHEN Gizarte Zientziak...1. Osatu lau ikasleko taldeak, eta talde bakoitzean, egin bi bikote. 2....

BALIABIDEEN LIBURUA

Lehen Hezkuntzako 1. mailarako Gizarte Zientziak liburua Zubia Editoriala, S.L.ren eta Santillana Educación, S. L.ren Hezkuntza Argitalpenetarako Sailean Joseba Santxo Uriarteren eta Teresa Grence Ruizen zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.

Liburu honen prestatze- eta argitaratze-lanean honako talde honek esku hartu du:

TESTUA Vicente Camacho Díaz Victoria Gallego Pedraza Mercedes Rodríguez-Piñero Aurora Moral Santa-Olalla

IRUDIAK Mónica Calvo Gil Javier Hernández Herranz Carles Martí Javier Monsalvett Miguel Soto Sánchez

EDIZIOA Ainhoa Basterretxea Llona Aurora Moral Santa-Olalla Gabriela Martín Bermejo

PROIEKTUAREN ZUZENDARITZA Joseba Santxo Uriarte Maite López-Sáez Rodríguez-Piñero

1LEH

EN

HEZ

KU

NTZ

A Gizarte Zientziak

Aurkibidea

Egiten Jakin Zurekin proiektuaren aurkezpena . . . . . . . . . 5

Ikaslearen liburuan erabilitako ikurrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Proiektuko materialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Unitate didaktikoaren egitura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Unitateen programazioa eta baliabideak . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Iradokizun metodologikoak eta zeharkako alderdiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

1. unitatea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

2. unitatea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

3. unitatea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

4. unitatea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52

5. unitatea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

6. unitatea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Ikusizko pentsamendurako horma-irudiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

Proiektuaren zeharkako alderdiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

Fotokopiatzeko baliabideak. Ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

Zubia/Santillanaren ebaluazio-sistema .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Edukien ebaluazioa

Hasierako ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

1. unitateko probak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

2. unitateko probak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

Lehen hiruhilekoko ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106



Bigarren hiruhilekoko ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120



Hirugarren hiruhilekoko ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

Amaierako ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

Gaitasunen ebaluazioa

Lehen hiruhilekoko ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144

Bigarren hiruhilekoko ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

Hirugarren hiruhilekoko ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

Ikaskuntza-estandarrak eta erantzunak . . . . . . . . . . . . . . . . . 157

Fotokopiatzeko baliabideak. Aniztasunaren trataera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

Hobekuntza-plana .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188

Zabaltze-programa .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194

Erantzunak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200

Fotokopiatzeko beste baliabide batzuk. Programa elebiduna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

Worksheetak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

Erantzunak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

5

Proiektuaren aurkezpena

Egiten Jakin proiektuak lau urte bete ditu. Proiektu arrakastatsua da, baina hezkuntzaren errealitatea aldatzen ari denez etengabe, iritsi zaio eguneratzeko unea. Hori dela eta sortu da Egiten Jakin Zurekin.

Egiten Jakin Zurekin proiektuak irakasleek beren hezkuntza-jardunerako eskatu dizkiguten berrikuntza metodologiko eta pedagogiko garrantzitsuak hartzen ditu barnean, eta hortik datorkio izena. Proiektuaren helburu nagusia da ikasleei laguntzea xxi. mendeko herritarrek ezinbesteko izango dituzten gaitasunak garatzen:

Komunikazio-trebetasunak

Komunikazioa funtsezko ardatza da proiektu honetan. Hori dela eta, arlo guztietan landuko dira komunikazio-trebetasunak, zenbait programaren bitartez:

– Hitz egiteko gogoz. Mintzamena.

– Irakurtzeko gogoz. Irakurmena.

– Idazteko gogoz. Idazmena.

Pentsamendu-abileziak

Pentsatzen ikastea eta arrazoibide logikoa garatzea dira Egiten Jakin Zurekin proiektuaren beste bi ardatz garrantzitsu. Horretarako, ikaskuntza autonomoa eta eraginkorra lortzeko behar diren estrategiak eta errutinak lantzen dira, eta horiei esker, ikasleek goi-mailako pentsamendua

lortzeko trebetasunak eskuratuko dituzte:

– Ulermena indartzea eta ideia garrantzitsuenak laburbiltzea.

– Informazioa barneratzea eta gogoratzea.

– Ezagutzak elkarrekin lotzea.

Estrategia eta errutina horiek barneratzea lagungarria izango da pentsamendua kontrolatzeko eta ezagutza berriak eraginkortasun handiagoz aplikatzeko. Unitateetan, bada pentsamendua lantzeko atal bat, eta kapela urdin baten irudia erabili da atal hori nabarmentzeko.

Adimen emozionala

Emozioen hezkuntza funtsezkoa da ikasleak beren osotasunean hezteko. Egiten Jakin Zurekin proiektuan proposatzen diren oinarrizko helburuetan, alderdi hauek jorratzen dira:

EGITEN JAKIN

zurekin

6

– Norberaren eta besteen emozioak identifikatzea.

– Emozioen autokudeaketa eta erregulazioa.

– Emozioak adieraztea.

– Gizarte-trebetasunak eta enpatia.

Proiektu honetan, kapela gorri baten irudia erabili da adimen emozionala berariaz garatzeko prestatu diren jarduerak eta proposamenak nabarmentzeko.

Sormena

Irudimen bizia izatea da sormena, gai izatea testuinguru desberdinetara egokitzeko, bai eta ezusteko egoeren eta arazoen aurrean erantzun originalak emateko ere. Sormena garatze aldera, gure liburuetan, funtsean, gaitasun hauek lantzen dira:

– Estrategia pertsonalak eta berritzaileak bilatzeko gaitasuna.

– Adierazpenerako molde sortzaileak erabiltzeko gaitasuna.

Proiektu honetako materialetan, kapela berde batez daude nabarmenduta bereziki sormena lantzera bideratuta dauden jarduerak.

Lan kooperatiboa

Proiektu honetan, zenbait jarduera proposatzen dira ikasleak lankidetzan

aritu daitezen eta, helburu bera lortzeko asmoz, elkarrekin lan egiteko gaitasunak gara ditzaten. Jarduera horiek egiteko, zenbait talde mota osatu beharko dituzte ikasleek:

– Bikoteak.

– Taldetxoak.

– Ikastalde osoa.

Jarduera horiek adierazteko, zenbait ikono erabili dira.

Horrez gain, hiruhileko bakoitzaren amaieran, proiektu txiki bat erantsi dugu, Elkarlanean izenekoa. Atal horretan, ikaskuntza kooperatiboko zenbait teknika baliatzen dira.

Ikaskuntzaren autorregulazioa

Egiten Jakin Zurekin proiektuan, ikasleek eginkizun aktiboa dute ikasteko prozesuan, eta horretarako, norberak ikasitakoari buruzko gogoeta sustatu nahi dugu; hala, nork bere burua hobeto ezagutuko du, eta bere indarguneak eta ahulguneak hautemango ditu.

Unitateetan, errubrika labur batzuk daude. Errubrika horien bitartez, ikasleak zer ikasi duten ohartuko dira, eta hori nola egin duten ebaluatuko dute.

Azkenik, neurozientziaren azken aurrerapenak kontuan hartuta, Egiten Jakin Zurekin proiektuan GAMIFIKAZIO-proposamen bat dago, ikasleen emozioa eta jakin-mina pizteko; izan ere, garrantzitsuak dira ikaskuntza indartzeko elementu horiek. Proiektuan, jolasaren berezko dinamikak eskaintzen dira, eta horiei esker, ikasgela eraldatuko dugu, giro estimulatzailea eta motibatzailea sortuko baitugu.

7

Ikaslearen liburuan erabili diren ikurrak

Koloretako kapelak

Ikur horren bidez, binaka lantzea proposatzen diren jarduerak adierazten dira.

Ikur horren bidez, talde-lanean egiteko jarduerak adierazten dira.

Pentsamenduaren kapela da. Horren bidez, hausnartzea eta ondorioak ateratzea beharrezkoa duten jarduerak nabarmentzen dira.

Sormenaren kapela da. Kapela hori duten jardueretan, ikasleei irudimena erabiltzeko eta ideia originalak izateko eskatzen zaie.

Emozioen kapela da. Ikur hori duten jarduerek emozio-gaitasuna lantzen dute: norberaren sentimenduak adieraztea eta kudeatzea, enpatia adieraztea, gatazkak era baketsuan konpontzea…

PENTSAMENDUA

SORMENA

EMOZIOAK

Ikur hori ikusten duzunean, zure liburuaren amaierako

orrialdeetako materialen bat ebaki beharko duzu.

8

PROIEKTUKO MATERIALAK

IkasleentzatLiburuak eta haiei lotutako materialakLiburu bakoitzarekin batera, diziplinarteko elementu bat dago, arlo guztiak lotzeko aukera ematen duena.

9

Lan-koadernoak

Lengua Castellanako liburuetan bezala, koadernoen bi edizio egin dira: bat gidalerroekin, eta bestea, laukiduna

10


IrakasleentzatLiburua oharrekinIkasleen liburuaren edizio berezia, irakasleentzat berariaz egina. Jardueren erantzunak dakartza, bai eta ikasgelako materiala eta Medialiburua erabiltzeko iradokizunak eta proposamenak ere.

11

Baliabideen liburuaUnitateen programazioa eta iradokizun metodologikoak ditu. Halaber, ebaluaziorako eta aniztasunaren trataerarako zenbait baliabide ere badakartza.

12


Programazio didaktikoa

Ikasgelarako

Ikusizko pentsamendurako horma-irudiak, Natura Zientziak eta Gizarte Zientziak arloetarako.

13

Baliabide digitalakMedialiburuaGailu askotan erabiltzeko moduko liburu digitala, unitate didaktiko guztietako jarduerekin eta baliabideekin.

Ebaluazio-tresnaZubia/Santillanaren Ebal ebaluazio-tresna berriak azterketak sortzen eta kalifikatzen laguntzen die irakasleei, modu erraz eta atsegin batean, betiere hezkuntza-administrazio bakoitzak adierazitako irizpide, helburu eta estandarrak kontuan hartuta.

Ebal tresnarekin, azterketak sortzeko, irakasleek tresnaren galdera-bankua erabil dezakete, edo beren galderak gehitu.

Txostenen moduluari esker, ikasle bakoitzaren eta gela osoaren aurrerapenari buruzko ikuspegi argia eta zehatza izan dezakete irakasleek.

e-vocación plataformaren

bidez, proiektuko baliabide guztiak

lor daitezke formatu

digitalean.

14

UNITATE DIDAKTIKOAREN EGITURA

Gizarte Zientziak 1 liburuak 6 unitate ditu, hiru hiruhilekotan antolatuta; horrez gain, Has gaitezen! izeneko hasierako unitate bat du.

Hau da unitate didaktiko bakoitzaren egitura:

Lehen orrialdea

Unitate bakoitzaren hasieran, argazki handi bat dago. Argazkiaren bidez, beren behaketa-gaitasunak erabiltzera animatuko ditugu neska-mutilak. Ikasleekiko hurbiltasuna ere lortu nahi da, eta horregatik, argazkietan, adin horretako neska-mutilak dira protagonistak.

Hitz egiteko gogoz atalean, zenbait galdera daude, ikasleek denen artean ahoz landu ditzaten. Bestalde, atal horretan ere, jakinarazten da zer jarduera proposatuko den Egiten jakin atalean, gaitasunak lantzeko.

15

Curriculumeko edukiak zenbait ikasgaitan garatzen dira. Ikasgai bakoitzean, honako hauek ditugu: edukiak aurkezteko eta lantzeko testuak, irudiak eta jarduerak.

Ikasgai bakoitzaren amaieran, laburpen bat dago, informazio garrantzitsuena laburbiltzeko.

Horrez gain, ikasgaietan, zenbait jarduera etiketa batzuen bidez identifikatzen dira. Hitz egiteko gogoz, Idazteko gogoz edo Balioak dira etiketa horiek eta, hurrenez

hurren, mintzamena, idazmena eta gogoeta etikoa sustatu nahi da jarduera horien bidez.

Bestalde, pentsamenduarekin, sormenarekin edo emozioekin lotutako trebetasunak garatzeko jarduerak ere baditugu, hiru koloretako kapelen bidez nabarmenduta: urdina, gorria edo berdea, kategoriaren arabera.

Hezkuntza emozionala Nire emozioen berri baliabidean ere lantzen da. Ikaslearen liburuarekin lotuta dago koaderno hori.

Edukien orrialdeak

16

UNITATEAREN EGITURA

Irakurtzeko gogoz atalean, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna da gune, eta horretarako, irudiei buruzko irakurketak egitea eta testu

errazak ulertzea landuko da. Bestalde, balioak lantzeko jarduera bat egoten da, unitateko edo irakurketako gaiarekin lotuta.

Gaitasunak lantzea

Egiten jakin atalean, unitateko ikasgaietan ikasitakoa aplikatzeko jarduera bat proposatzen zaie ikasleei, eskuratutako gaitasunak erabiltzeko.

17

Berrikusteko jarduerak

Unitatearen amaieran, metatze-helburua duten berrikusketarako jarduera batzuk daude. Ikasitako kontzeptuak eta prozedurak finkatzea da helburua. Jarduera batzuk, hala nola Eskema, Fitxa edo Taula, lagungarriak dira oinarrizko ikasketa-teknikak garatzeko.

Azken atala Ikasitakoa da, eta hor, ikasleei eskatzen zaie beren aurrerapenen balorazioa egiteko, modu erraz batean. 1 ESKEMA. Zƒer lotura dago familia honetako kideen artean?

Osatu.

2 Z¬er egiten dute familiako kideek?

AURRERA NOA!

IKASITAKOA. K¬oloreztatu , edo .

Familiako kideak identifikatu ditut.

E¬txeko lanak bereizi ditut.

amona

ama

semea

22

1 FITXAK. Osatu.

2 Markatu egokiena.

Zenbat ordu behar ditu Lurrak bere buruaren inguruan bira bat egiteko?

24 ordu. 12 ordu.

Lurrak Eguzkiaren inguruan egiten duen mugimenduari esker...

gaua eta eguna daude. urtaroak daude.

AURRERA NOA!

IKASITAKOA. Koloreztatu , edo .

Eguzki-sistemako astroak identifikatzen ditut.

Badakit urtaroak deskribatzen.

Lurraren mugimenduen berri dakit.

EGUZKIA

Izar bat da.

A¬rgia eta

beroa ematen digu.

LURRA

da.

berez-ko argirik.

ILARGIA

da.

berez-ko argirik.

84

18

HIRUHILEKOKO ATALAK

Hiruhileko bakoitzaren amaieran, bi atal hauek daude: Elkarlanean eta Minilab.

Hiruhilekoko programa horrek taldean egiteko lan bat proposatzen du. Lan hori egiteko, lan kooperatiborako zenbait teknika erabili beharko dira.

Ikasleek 4 edo 5 kideko taldeak osatuko dituzte. Talde bakoitzeko kideek elkarlanean

jardun beharko dute orrialde horietan proposatutako problema edo erronka ebazteko. Azkenik, Ikasitakoa atalean, egindako lana baloratu beharko dute, elkarrekin.

Elkarlanean

ELKARLANEANOrri birakaria

Ura aurrezteko ekintzak

Ura ez kutsatzeko ekintzak

5. Idatzi zenbait ekintza zuen zutabean. Gero, biratu orria eta

eman beste bikoteari, haiek beste ekintza batzuk idatziko

dituzte beren zutabean.

6. L¬auron artean, komentatu bikote bakoitzak idatzitakoak.

7. A¬zaldu gelakideei zuen proposamenak eta egin bozketa.

Denon artean, egin horma-irudi bat boto gehien lortu

dituzten hamar ekintzekin. H¬orrela jakingo dugu ura nola

zaindu egunero!

Ura aurreztea

URA BEHAR DUGU!

E¬dateko ur geza beharrezkoa da guztiontzat,

baina urria da. Z¬er egin dezakegu ura aurrezteko

eta ez kutsatzeko? A¬dibidez,

hartu bi litroko botila bat eta

urez bete; gero, sartu komuneko

tangan. H¬ala, tanga erabiltzen

dugun bakoitzean, bi litro ur

aurreztuko ditugu.

IKASITAKOA. K¬oloreztatu , edo .

A¬sko kostatu zaigu ura zaintzeko ekintzak

pentsatzea.

E¬rraz jarri gara ados.

1. Osatu lau ikasleko taldeak, eta

talde bakoitzean, egin bi bikote.

2. Z¬atitu orria bi zutabetan, irudian

bezala. Bƒikote bakoitzak zutabe bat

aukeratu beharko du.

3. Jarri orria mahairen erdian,

bi bikoteetatik distantzia

berera.

4. Irakurri testua.

66

67

ELKARLANEAN

4. Talde bakoitzak gai bat aukeratu behar du.

5. Taldeka, bildu mahai baten inguruan. Erdian, lau arkatz egongo dira.

Irakasleak esaten duenean, bakoitzak arkatz bat hartu behar du. Idatzi taldeak aukeratu duen gaiarekin lotutako esaldi bat, eta zer egunetan eta zer hiletan gertatu zen.

6. Irakurri esaldi bakoitza, eta, gero, taldekide guztiek emango dute iritzia.

Ondoren, idatzi gaiari buruz gogoratzen duzuen guztia.

7. Bildu talde guztien idazlanak, eta hala, elkarrekin bizi izandako ikasturtearen historia izango duzue!

Gure ikasturtearen historia

Esp

erim

entu

ak

Ikasturteko festak Txangoak Eskulanak

IKASITAKOA. Koloreztatu , edo .

Erraz jarri gara ados.

Ondo aprobetxatu dugu eztabaidatzeko denbora.

Arkatzak erdira1. Osatu lau ikasleko taldeak.

2. Irakurri testua.

Ikasturtea amaitzen ari da, eta asko ikasi dugu hil hauetan. Gainera, festa asko ospatu ditugu, eta txango bat baino gehiago egin dugu.

Lehen Hezkuntzako 1. mailaren historia egiteko unea da!

3. Osatu.

Nire izena:

Nire eskola:

Ikasturtea urteko ren n hasi zen.

Ikasturtea urteko ren n amaituko dut.

Ikasturtea hasi zenean, urtaro hau zen: .

E¬ta amaitzen denean, izango da.

Erabili esamolde hauek: hasieran, amaieran,

lehen eta gero.

100 101

19

Hiruhilekoa amaitzeko, Minilab atala dago. Hor, esperimentu errazak edo unitateetako edukiekin lotutako materialak manipulatzeko lanak proposatzen dira.

Minilab

Lerro batean antolatuko dut denbora

Adieraz al daiteke lerro batean egun batean gertatzen den guztia? Ea lortzen dugun!

MINILAB

2. Zer ordutan oheratzen zara? Zer ordutan jaikitzen zara? Bilatu ordu horiek lerroan eta koloreztatu urdinez.

1. Egin lerro bat, eta marraztu 24 laukitxo bertan. Jarri zenbakiak laukitxoei. Laukitxo bakoitza eguneko ordu bat da.

3. Margotu orduen laukiak, zer jarduera egiten duzun kontuan hartuta.

Jan Jolastu

Ikasi Garbitu

1 Begiratu zure lerroari eta komentatu.

Zer egiten duzu lo egin aurretik? Eta bazkaldu aurretik? Eta eskolatik irtetean?

Zer koloretakoa da goizeko hamarretako laukia? Eta gaueko hamarretakoa?

2 IDAZTEKO GOGOZ. Idatzi hamar lerroko idazlan bat, egunean zehar zer jarduera egiten dituzun kontatzeko.

Hasteko, jarri zer ordutan esnatzen zaren, eta amaitzeko, zer ordutan oheratzen zaren.

3 Marraztu elkarren segidan egiten dituzun bi jarduera, edo itsatsi jardueren argazkiak. Adibidez, esnatu ondoren, jaiki egiten zara.

HAUEK BEHAR DITUZU:

Koloretako arkatzak

Borragoma

Erregela

JARRAITU URRATS HAUEI:

Lehenengo Gero

102 103

Zer dago uretan?

E¬dalontzi bat urez betetzean, ohartuko gara

ura gardena dela. Bƒadirudi ura besterik ez

dela, baina hala al da?

E¬gin esperimentu bat hori egiaztatzeko.

NOLA EGIN:

Garbitu kristalezko bi

edalontzi, eta lehortu

trapu batekin.

Isuri ura edalontzi

batera. Gero, bota ura

eta utzi edalontzia

airean lehortzen.

1 K¬onparatu bi edalontziak. Z¬ein dago zikinago? M¬arkatu.

Trapuarekin lehortutakoa. A¬irean lehortutakoa.

Z¬ergatik gertatu da hori?

Ura purua ez delako.

Ur gazia delako.

E¬dateko ura ez da purua. Z¬enbait substantzia ditu:

gatz mineralak. Sƒubstantzia horiek onak eta beharrezkoak

dira pertsonentzat.

MINILAB

68

Zer arazo ditu auzoak?B¬egiratu marrazkiari eta inguratu auzo honetako arazoak.

1 Jarri arazo bakoitza konpontzeko eranskailu egokia.

2 Bƒa al dago arazorik zure auzoan? M¬arraztu koadernoan.

Pentsatu pixka bat eta idatzi konponbide bat.

MINILAB

A¬uto-ilarak ez sortzeko

Parkea zaintzeko

K¬aleen egoera hobetzeko

38

20

AMAIERAKO ATALAK

Liburuaren amaieran, neska-mutilek ikasturtean izan dituzten esperientzia nabarmenenak bilduko dituzte orrialde hauetan; esaterako, beren ustez harro egoteko modukoak izan diren ikaskuntzak, ondo egiten dituzten gauzak, zailak suertatu zaizkienak, gozamen berezia eragin dizkieten egoerak...

Orrialde hauetan, ikusizko hiztegi erraz bat dago, ingelesez, eta Gizarte Zientzien arloko oinarrizko terminoak ageri dira.

Gizarte Zientzietako albuma

Orain ingelesez

Gizarte Zientzietako albumaIkasturtea amaitzen ari da, eta zure liburua ere bai. Pentsatu zenbat gauza egin dituzun, eta… osatu zure albuma!

Esperimentu hau gogoratzen dut:

HAU BERRIA IZAN DA

NIRETZAT:

SINADURA:

HAU GUSTATU

ZAIT GEHIEN:

DATORREN URTEAN HAU EGIN NAHI NUKE:

Dibertigarriena

BI GAUZA HAUEK EZ DITUT

AHAZTUKO:

1

2

Hau kostatu zait gehien:

NOLA EGIN DUT LAN TALDEAN?

HALA MODUZ ONDO BIKAIN

NOLA EGIN DUT LAN BAKARKA?

HALA MODUZ ONDO BIKAIN

104 105

The weather

sunny rainy

cloudy snowy

windy rainbow

107

21

Unitateen programazioa eta baliabideak

22

Tenporalizazio-proposamena

Liburua sei unitatetan banatuta dago; hau da, bi unitate hiruhileko bakoitzeko. Unitate honek bost aste inguruko iraupena du.

EDUKIAK

JAKIN EGITEN JAKIN

GIZARTEAN BIZITZEA • Familia motak. Familiako kideen arteko loturak bereiztea.

• Etxeak. Etxe motak bereiztea.

• Etxe bateko gelak.

• Etxeko lanak.

• Lagunak eta haien aniztasuna.

• Etxe baten plano erraza interpretatzea.

• Familian ospatzen den zerbait azaltzea.

KOMUNIKAZIOA • Zenbait familiaren argazkiak deskribatzea.

GAITASUNETAN OINARRITUTAKO ATAZA

• Familian ospatzen den zerbait azaltzea.

EMOZIOAK • Etxean familiari laguntzeko egiten diren lanak balioestea.

SORMENA • Familia-album bat egitea.

LAN KOOPERATIBOA (BIKOTEA ETA TALDEA)

• Argazkiak aztertzea eta haietan ageri denari buruz denon artean hitz egitea.

• Etxean egiten diren lanen banaketa.

IZATEN JAKIN

BALIOAK

• Etxeko lanen gaineko ardura hartzea.

• Familiarekin egiten diren jarduerak balioestea.

1. unitatea Hau da nire familia!

Programazioa

23

Irakasleentzako materiala

• Berrikuntza metodologikorako karpeta

• Ikasgelako programazio didaktikoa

• Liburua oharrekin

1. unitatea

• Baliabideen liburua

Ebaluaziorako baliabideak

- Edukien ebaluazioa

- 1. unitatea: O eta A kontrol-probak

Aniztasunaren trataera

- Hobekuntza-plana. 1. unitatea

- Zabaltze-programa. 1. unitatea

Baliabide digitalak

• Medialiburua

1. unitatea: jarduerak eta baliabideak

Ikasgelako materialak

• Ikusizko pentsamendurako horma-irudiak

Nire etxea eta nire familia

Proiektuko beste material batzuk

• Nire emozioen berri

Baliabideak

30

Tenporalizazio-proposamena

Liburua sei unitatetan banatuta dago; hau da, bi unitate hiruhileko bakoitzeko. Unitate honek sei aste inguruko iraupena du.

EDUKIAK

JAKIN EGITEN JAKIN

GURE MUNDUA • Eguzkia, eguzki-sistemaren erdigunea.

• Planetak eta izarrak.

• Lurraren mugimenduen ondorioak: eguna eta gaua, eta urtaroak.

• Ilargiaren aldiak.

• Lurraren adierazpen grafikoa.

• Urtaroak bereiztea.

KOMUNIKAZIOA • Zeruak gauez duen itxura deskribatzea.

• Astronomoen lana.

• Eguneko zati bakoitzean zer egiten duten aztertzea.

• Eguneko une batzuetan eta besteetan egiten diren jarduerak azaltzea.

GAITASUNETAN OINARRITUTAKO ATAZA

• Urtaroei buruzko horma-irudi bat egitea.

EMOZIOAK • Lortu nahi diren helburuak erdiesteko ahaleginak balioestea.

PENTSAMENDUA • Lehendik ezagutzen zirenak eta unitatean ikasi dena berrikustea.

• Izarren eta Ilargiaren arteko antzekotasunak eta aldeak.

LAN KOOPERATIBOA (BIKOTEA ETA TALDEA)

• Eguzki-sistema osatzen duten astroei buruzko kontzeptuak berrikustea.

• Planisferioa eta lur-globoa alderatzea.

IZATEN JAKIN

BALIOAK

• Maskotak zaintzearen ardura hartzea.

• Ahaleginak balioestea, gure helburuak lortzeko bitartekoak baitira.

5. unitatea. Eguzkia, Lurra eta Ilargia

Programazioa

31

Irakasleentzako materiala

• Berrikuntza metodologikorako karpeta

• Ikasgelako programazio didaktikoa

• Liburua oharrekin

5. unitatea

• Baliabideen liburua

Ebaluaziorako baliabideak

- Edukien ebaluazioa

- 5. unitatea: O eta A kontrol-probak

Aniztasunaren trataera

- Hobekuntza-plana. 5. unitatea

- Zabaltze-programa. 5. unitatea

Baliabide digitalak

• Medialiburua

5. unitatea: jarduerak eta baliabideak

Ikasgelako materialak

• Ikusizko pentsamendurako horma-irudiak

Eguzkia, Lurra eta Ilargia

Eguzki-sistema

Lurraren gainazala

Proiektuko beste material batzuk

• Nire emozioen berri

Baliabideak

Iradokizun metodologikoak eta zeharkako alderdiak

37

Iradokizun metodologikoak

Proiektu honen abiapuntuko premisa da ikasleek beren ikaskuntzan parte-hartze aktiboa izatea, Gizarte Zientzien irakaskuntzarako gaur egungo joerekin bat etorriz: ikasleek inguruan dutenari behatzea, erregistroak egitea, galderak egitea, eta ondorioak ateratzeko gai izatea. Hori guztia, gaur egungo mundua nolakoa den ulertzeko eta ikaskuntza sakona eta eraginkorra lortzeko.

Hau da gure proposamenaren helburua: Lehen Hezkuntzako neska-mutilek Gizarte Zientziak prozeduren eta esperientzien ikuspegitik ulertzea, kontzeptuen ikuspegitik ulertzeaz gain, eta behatzeko, aztertzeko, ikertzeko eta kritika egiteko gaitasunak garatzen hastea.

Orrialde hauek irakaslearentzako orientabidea izan daitezen nahi dugu, ataza zail horretan laguntzeko. Horretarako, atal honetan, gure liburuko

edukien ikaskuntza lantzeko iradokizunak egiten dira, eta ikasgelan unitate didaktikoak lantzeko egokiak izan daitezkeen estrategiak, teknikak, baliabideak eta jarduerak proposatzen dira. Ahal den guztietan, lehentasuna emango zaie jarrera proaktiboa eta sortzailea sustatzen duten jarduerei, ikasleen parte-hartzea eta ikaskideekiko elkarreragina errazteko.

Unitate bakoitzerako adierazten diren baliabideak eta jarduerak ez dira gidoi itxitzat hartu behar. Irakasle bakoitzak badaki zer ezaugarri espezifiko dituzten bere ikasleek; beraz, irakasleari dagokio proposamenak eta iradokizunak egokitzea bere errealitate zehatzera, edota beste proposamen eta iradokizun batzuk prestatzea. Hezkuntza ez da formula itxi batekin ezar daitekeen prozesu bakar bat. Elkar elikatzen duten eta elkarren mesederako diren faktore eta ideien multzoa da, ahalik metodo onena bilatzeko neska-mutilek hazi, bilakatu, kontzientzia hartu eta ikasi ahal izateko.

38

Gizarte Zientzien ikasketak funtsezko zenbait ardatzen inguruan egituratuta daude: ikasleen bizi-espazioa eta -ingurunea; fenomenoen eta gertakarien gertatze-denborak; gizarte- eta herritar-trebetasunen garapena; kausalitatea; eta hezkuntza emozionala.

Mundu fisikoaren pertzepzioa

Gizarte Zientzien arloak beren ingurunea ezagutzen lagunduko die Lehen Hezkuntzako lehen mailako ikasleei. Liburuko unitateetan, ikasiko dute egunero ikusten dituzten fenomenoak nolakoak diren, oraindik ez dakite-eta nola gertatzen diren. Hala, ikasiko dute nolakoak diren airea eta ura, eguneroko bizitzako bi elementu natural. Bakarka, binaka edo taldean egiteko jardueren bidez, ohartuko dira zergatik diren airea eta ura hain garrantzitsuak pertsonentzat eta naturarako; izan ere, haiek gabe, ezinezkoa izango litzateke bizia izatea. Horregatik, airea eta ura zaintzearen alde egitearekin sentsibilizatzeko jarduerak aurkituko dituzte, natura osoa zaintzearen aldekoak, alegia. Baina elementu naturalei buruzko ezagutza ez da osoa, elementu natural horiek manipulatzen ez badira. Horregatik, elementu horien portaera nolako den ikasteko esperimentuak proposatzen dira.

Neska-mutilek, inguruneari begiratzean, ikusten dute paisaiak nolakoak diren. Liburuan proposatutako jardueren bidez, paisaia mota bakoitzeko elementu bereizgarriak ikasiko dituzte, eta ezagutza horiek eskuratuta, gai izango dira paisaiak zenbait irizpideren arabera sailkatzeko. Paisaien elementu bat bereziki azpimarratzen da: erliebea, hain zuzen ere. Batetik, erliebea paisaia baten oinarria delako, forma ematen dion elementua, eta bestetik, hurrengo ikasmailetan sakonago aztertuko duten edukia delako. Pixkanaka, paisaia desberdinen irudiak lantzeari esker, ikasleek beren ezagutzak aplikatu ahal izango dituzte inguruan duten

paisaian.

Ikasleak ezagutza horiek sendotzen hasten direnean, une egokia da ingurunean mugitzen ikasten hasteko; hau da, ingurunean orientatzeko. Orientazioa lehenbizi intuizioz ikasteko proposatzen den edukia da, puntu kardinal bakoitzak posizio jakin batekin lotuta: goian, behean, eskuinean eta ezkerrean. Gero, jolasen bitartez, neska-mutilek puntu kardinal bakoitzaren berri izango dute, eta plano eta mapa sinpleetan duen kokapenarekin lotuko dituzte. Amaitzeko, puntu kardinalak egoera errealetan kokatuko dira, ikasleek uler dezaten orientatzen jakitea oso garrantzitsua dela, ez galtzeko.

39

Naturan orientatzen jakitea Gizarte Zientzien arloko helburuetako bat da. Orientatzeko funtsezko forma horietako bat Eguzkiaren kokapena baliatzea da. Eguzkia, halaber, espazioa eta eguzki-sistema lantzen hasteko interesgune bat da. Ikasleek ulertuko dute Lurrean bizia izateko Eguzkia zein garrantzitsua den, astronomiari buruzko unitateko ikasgaietan aurrera egin ahala. Ikasleek eguzki-sistemako astroen ezaugarriak ikasi ahal izateko, astro-pareen arteko alderaketa-teknikak lantzea proposatzen da liburuan. Modu horretan, ikasleek pentsamendu-errutina horren inguruko trebetasuna garatzea lortuko dute.

Astronomiako edukiei buruzko jarduerak egitean, ikasleek ulertuko dute zer-nolako eragina duten astroek pertsonen bizitzan. Hala, Lurraren higiduren (errotazioa eta translazioa) kausa-efektu erlazioa ikasiko dute; hau da, egunak eta gauak zergatik txandatzen diren, batetik, eta urtaroak zergatik gertatzen diren, bestetik.

Ikasleek ikasten dutena ulertu behar dute, eta horretarako, gertaeren, prozesuen edo fenomenoen kausak eta ondorioak zehaztu behar dira. Gertaeren kausei buruz galdetzeko jarduerak edo edukiak ulertzea errazteko prozesuak egitea gomendatzen da.

Gizarte- eta herritar-trebetasunak

Gizarte Zientziak funtsezko zutabeak dira ikasleen balioen eraketarako. Lehenik eta behin, gizakia delako arlo horien ardatz nagusia. Baina, horrez gain, diziplina irekiak ere badirelako, eta arazo nagusiak eta hausnarketa jorratzen dituztelako eta ezagutza bizitzan integratzearen alde egiten dutelako jokabideak eta ezagutzak argitzeko. Ikasmaila honetan, gizarte-trebetasunak lantzen dira, ikasleek parte hartzen duten esparruetan: familia, ikastetxea eta herria/hiria. Liburuan, ikasleek honako hauei buruz hausnartzeko jarduerak daude: adiskidetasuna, etxeko lanak, adinekoekiko tratua, beldurrak, eremu publikoetan izan beharreko portaera eta abar.

Horregatik guztiagatik, alderdi hauek azpimarratzea gomendatzen dugu:

• Hezkuntza emozionala eta enpatia. Garrantzitsua da ikasleek, txikitatik, norberaren emozioak identifikatzeko gaitasuna eskuratzea, bai eta besteen emozioak bereizteko gaitasuna eskuratzea ere. Ikasliburuko zenbait proposamenetan, ikasleei beren aldartea benetako edo asmatutako egoeretan aztertzeko eskatzen zaie. Nola sentituko zinateke… esaldiaz aurkezten diren jarduera horiek lagungarriak dira hezkuntza emozionala garatzeko, eta aldi

40

berean, gaur egungo erronkekiko sentsibilizazioa sustatzen dute; esate baterako, ingurumena zaintzearen eta giza eskubideak errespetatzearen aldeko sentsibilizazioa.

Nire emozioen bloka koadernoan, hezkuntza emozionalean sakontzen da, modu ludikoan planteatutako zenbait proposamenen bidez.

Enpatia iraganeko eta gaur egungo beste pertsona batzuen lekuan jartzeko gaitasuna da, eta balio digu haien jarduketen arrazoiak eta iritziak azaltzeko. Alde horretatik, besteen lekuan jartzeko gaitasuna garatzeko egiten diren jarduera guztiak lagungarriak dira besteen emozioak identifikatzeko eta ulertzeko. Enpatia beharrezkoa da inguruan ditugun arazoez kontzientziatzeko eta haiei buruzko jarrera bat hartzeko.

Halaber, garrantzitsua da ikasleek elkarren artean errespetatzea, bai eta gizarte osoa errespetatzea ere. Horretarako, errespetua eta emozioak lantzeko jarduerak proposatzen dira unitate guztietan. Jarduera horrek ikasleak sentsibilizatu nahi ditu, zenbait esparrutan ezagutzen dituzten pertsonek izan dezaketen sentimenduei buruz, hala nola gure familiako eta ikastetxeko kideek, gugatik lan asko egiten dituztenek, lagunek eta bizilagunek. Halaber, autoestimua landu behar da, eta ahaleginak egitea aintzat hartu, zenbait helburu lortzeko bitartekoak baitira.

• Demokraziarako heztea. Ikasleei jakintza antolatua eta kritikoa ematea da hezkuntzako helburuetako bat, gure egungo gizarte-errealitateari buruzko giltzarri erraz batzuk eskura ditzaten, etorkizunean herritar informatuak eta burutsuak izateko, munduko arazoei eta erronkei aurre egiteko gaitasuna izanda.

Gizarte Zientzietan, askotan ikasgelako eztabaida sinpleen abiapuntua izan daitezkeen gaiak lantzen dira. Egoera horiek oso emankorrak dira ikasleak parte-hartzearen eta iritzi-eraketaren kulturan hezteko, errespetuan, tolerantzian eta negoziazioan oinarritutako elkarrizketaren bitartez.

• Kontzientzia ekologikoa heztea. Gizarte Zientziek ohartarazten gaituzte denok planeta berean, Lurrean, bizi garela, eta Lurrean gertatzen denak eragina duela gugan. Gizarte-simulazioak oso erabilgarriak dira ingurumena aztertzeko; beraz, gure liburuan, ingurumen-inpaktuarekin lotutako zenbait jarduera daude.

41

Simulazio horiek aukera ematen dute egoera jakin baten azterketa egiteko, eskuratutako ezagutzak aplikatzeko eta erabakiak hartzeko. Gainera, natura ikuspegi emozionaletik lantzen da. Hala, ikasleak kutsadura edo beste alderdi batzuk direla-eta zer emozio dituen aztertzeko jarduerak proposatzen dira.

Denboraren joana

Oinarrizko denbora-nozioak zuzen erabiltzea funtsezko alderdia da Gizarte Zientzien arloan. Ikasmaila honetan, oinarrizko denbora-unitateak lantzen dira (minutuak, orduak, egunak, asteak, hilak, urteak…).

Denboraren joana kontzeptu abstraktua da, eta bereganatzeko zaila da adin horretako ikasleentzat. Ataza hori errazteko, ikasleengandik ahalik eta hurbilen planteatu dugu gaia: gure proposamenean, ikasleak dira denboraren joanaren eta denboraren joanak haiengan duen eraginen protagonistak, eta hala, denbora-eskala ulertu eta bereganatuko

dute. Esate baterako, badaude eguneko zati bakoitzean egiten dituzten ekintzak deskribatzeko jarduerak, eta hor, beren itxura fisikoa alderatu beharko dute duela urte batzuk zuten itxura fisikoarekin. Finean, ikaslea norberaren denboraren joanaren protagonista bihurtzen da.

Erreferentzia hori askoz nabarmenagoa da Elkarlanean ataleko proposamenean. Hor, ikasturteko bederatzi hilabeteetan gertatutakoak gogoratzeko eta ordenatzeko eskatzen zaie, ikasturtearen historia bera sortzeko. Historiaren kontzeptura intuizioz hurbiltzeko modu egokia da.

Denboraren joana denbora-lerroetan grafikoki adieraztea Gizarte Zientzietan asko erabiltzen den tresna da; hain zuzen ere, historian. Ikasmaila honetan, ahalik modu errazenean jorratu da hori: ikasle baten bizitzako egun bateko 24 orduak, banan-banan, adieraztea. Jarduera horren helburua ikasleek honako hauek ulertzea da: gertaeren hurrenkera, aldiberekotasuna (ikasle bat jarduera bat egiten ari den bitartean, beste ikasle bat beste zerbait egiten egon daiteke…) eta iraganaren kontzeptua.

42

1. unitatea: Hau da nire familia!

Hasteko beste modu batzuk

Unitatea hasteko abiapuntua ikasleei beren familiei buruz galdetzea izan daiteke. Galdetu ikasleei zenbat pertsona bizi diren beren etxeetan eta zer-nolako lotura (ahaidetasun-harremana) duten pertsona horietako bakoitzarekin. Halaber, galdetu ea harremanik duten urruneko ahaideekin.

Horrez gain, galde daiteke zer etxe motatan (etxea, pisua...) bizi diren, bai eta etxeak zer ezaugarri dituen ere: zenbat gela dituen, zenbat komun/bainugela, ea garajerik duen, etab. Halaber, galde dakieke beren etxebizitza zer materialekin dagoen eginda.

Zailtasunen aurreikuspena

Unitate honek zenbait zailtasun izan ditzake. Lehenik eta behin, familia mota desberdinak daudela. Gerta liteke ikastetxeko komunitatea osatzen duten familietan gure egungo gizartean dauden familia mota ugaritako adibideak egotea: guraso bakarrekoak (aita edo ama), bi amako familiak, bi aitakoak... Hori dela eta, komeni da sentiberatasun berezia izatea haur adoptatuekin, harreran hartutakoekin eta abarrekin. Adierazi familia mota ororekiko begirunea eta sustatu familia baten kide izatearen balioa, familia bakoitzaren ezaugarriak eta bereizgarriak aintzat hartuta. Horrela, ikasleek aniztasuna errespetatzen ikasiko dute.

Bestalde, ikasleek zailtasunak izan ditzakete etxe bat plano batean adieraztean sortutako abstrakzioa ulertzeko. Horregatik, eskatu hori eremu txikiago batekin lantzen hastea; esaterako, norberaren logela. Norberaren gelaren marrazkia abiapuntu hartuta, ohartuko dira zer banaketa duten altzariek planoan.

Gizarte- eta herritartasun-trebetasunak lantzeko. Hezkuntza emozionala eta enpatia

• Proposatu etxeko lanei buruzko eztabaida, talde handian egiteko. Ikasleek etxeko lanen gaineko ardura dutela azpimarra dezakezu, familia bateko kideak baitira. Eskatu hausnartzeko zer egin dezaketen etxean gehiago laguntzeko, eta animatu konpromiso zehatzak eta errealistak hartzera. Adierazi etxeko lanen banaketak orekatua izan behar duela gizonen eta emakumeen artean.

• Aipatu ikasgelan, etxean bezala, beste pertsona batzuekin bizi garela. Esan hausnartzeko bizikidetzari eta besteekin bizitzea errazteko ezartzen ditugun arau batzuei buruz. Esate baterako: ez hitz egitea beste norbait hitz egiten ari denean; agurtzea,

43

beste pertsona batzuekin topo egitean; eta laguntzea, beste norbaitek behar duenean. Baina, ikasgelan eta etxean, gatazkak sor daitezke besteekin. Gatazka horiek eragozteko edo haien intentsitatea murrizteko, besteen iritzia kontuan hartu behar dugu beti: gatazka besteekin hitz eginez konpontzen saiatu behar da, bi aldeen ikuspegiak azaltzeko aukera emanda, eta elkartzen gaituzten puntuetatik hurbiltzen saiatu behar da, adostasuna lortu ahal izateko.

Denboraren joana lantzeko

• Komeni da ikasleei ikustaraztea nola aldatzen diren familiak denboraren joanean. Horretarako, oso erabilgarria izan daiteke unitatean proposatzen den familia-albuma egitea, haurrak bilakaera horretan inplikatzea lortzeko. Hala, hobeto ulertuko dituzte pertsonen eta familien aldaketak: umeak jaiotzen dira, hazi eta heldu bihurtzen dira; helduak zahartu eta hil egiten dira... Azaldu aldaketa horiek gizaki guztion bizitzaren parte direla.

Jolastuz ikastea

• Etxe aldrebesa. Haurrei proposa diezaiekezu aldrebeskeriatan jolasteko, etxeko altzariak eta etxeko geletan egiten diren jarduerak nahasiz. Esate baterako, ordenan, ikasle batek aldrebeskeria bat esango du ozen (gose naizenean, komunera joaten naiz eta natillak hartzen ditut garbigailutik), eta ikaskideek zuzendu egin beharko dute besteak esandakoa.

• Erlazioen jokoa. Esan ikasleei etxeko elementu baten izena (altzari bat, etxetresna elektrikoa bat, elementu apaingarri bat...), eta haiek zentzuzko esaldiak egin behar dituzte, elementu hori sartuta.

• Non dago? Esan ikasleei orri batean altzari bat, gailu bat, objektu bat... marrazteko. Banan-banan, beren marrazkiak erakutsiko dizkiete gainerako ikaskideei, objektu horrek zer izen duen eta etxeko zer gelatan egoten den esan dezaten.

44

5. unitatea: Eguzkia, Lurra eta Ilargia

Hasteko beste modu batzuk

Galdetu haurrei ea inoiz begiratu al dioten zeruari gauez. Baietz esaten badute, honelako galderak egin daitezke: non ikusi zenuten zerua gauez, hiri batean ala landan? Argi handia al zegoen? Ilargia ikusten al zen? Ba al zegoen beste astrorik?…

Interesgarria izan liteke jakitea zer dakiten aurretik unitateko edukiei buruz. Horretarako, galdera hauek egin daitezke: zer da Eguzkia? Eta Ilargia? Lurra planeta bat da, zer beste planeta ezagutzen dituzu?

Zailtasunen aurreikuspena

Ez da erraza eguzki-sistemako astroen tamaina zenbatekoa den ulertzea. Aipatu ikasleei Eguzkiaren inguruan bira egiten duten planeta txikienetako batean bizi garela. Adin horretan, garrantzitsua da eguzki-sistemako zortzi planeten arteko tamaina-erlazioa ulertzea. Laguntzeko, eman adibideak, gertu dituzten objektuak erabiliz: Eguzkia hondartzako pilota handi bat bezalakoa da; Artizarra eta Lurra, puxtarri batzuk bezalakoak; Saturno, sagar bat bezalakoa; Urano eta Neptuno, aranak bezalakoak; eta Merkurio eta Marte, gerezi baten hezurra bezalakoak.

Halaber, zaila izan daiteke planeten arteko distantziez ohartzea. Horretarako, azaldu ikasleei planeten arteko distantziak izugarri handiak direla, nahiz eta irudian elkarrengandik gertu daudela dirudien. Esate baterako, esan dezakezu Marte Lurretik gertuen dagoen planetetako bat dela, baina, hala ere, espazio-ontzi batek urte erdia behar duela planeta horretaraino heltzeko.

Batzuetan, ez da erraza haurrei ulertaraztea Eguzkia ez dela mugitzen, ordu desberdinetan zeruko leku desberdinetan ikusten dugun arren, Lurra mugitzen baita, bai bere ardatzaren inguruan, bai Eguzkiaren inguruan. Haurrek Lurra mugitzen dela bere kabuz egiaztatzeko, goizeko lehen orduan eta ikasleen aurrean, markatu zuhaitz baten edo lurrera finkatuta dagoen beste objektu baten itzala. Jardunaldia amaitzean, egiaztatu ikasleekin itzala mugitu egin dela markatutako lekutik.

Azaldu itzalaren lekualdatze horrek frogatu egiten duela Lurra mugitu egin dela Eguzkiarekiko. Eguzkia, hain zuzen, gure planetara heltzen den argia igortzen duen astroa da.

Egunak eta gauak txandatzea eragiten duen errotazio-higidura azaltzeko, esperimentu erraz bat egin daiteke ikasgelan. Marraztu kontinente batzuk laranja batean, Lurra balitz bezala. Gero, jarri esku-argi baten izpien bidean (Eguzkia). Hala, adierazi ahal izango

59

duzu zer kontinente dauden argituta eta zein itzalean. Biratu laranja (Lurra), ikasleek ikusteko nola lekualdatzen diren argitutako eremua (eguna) eta ilunpean dagoena (gaua).

Adierazi Ilargiak ez duela berezko argirik, baina argiztatuta dagoela. Kontzeptu hori nahasgarria izan daiteke ikasleentzat. Esan Eguzkiak argitzen duela Ilargia, eta horregatik ikus dezakegula. Ilargiaren aldiak argi horren araberakoak dira. Eguzkiak Ilargia erabat argitzen duenean, ilbetea da. Ilargiaren zati bat soilik argituta dagoenean, ilbehera edo ilgora da. Eta Eguzkiaren argia heltzen ez zaionean, ilberria da eta ia ezin dugu ikusi.

Mundu fisikoaren pertzepzioa lantzeko

• Lurrean bizia egoteko aukera ematen duten elementuetako bat Eguzkia da, ura eta planeta biltzen duen gas-geruza bat (atmosfera) egotearekin batera. Eguzkiak argia eta beroa ematen digu; argirik gabe, ezinezkoa litzateke landareak garatzea, eta Eguzkiaren berorik gabe, ezinezkoa litzateke izaki bizidunak bizitzea. Baina Lurra Eguzkitik askoz gertuago balego, beroa handiegia izango litzateke, eta ez litzateke bizirik egongo.

• Ilbetea denean, izar gutxiago ikusten dira zeruan, Ilargiak islatzen duen argiak izar asko ikustea eragozten baitu. Aldiz, ilberria denean, ehunka eta ehunka izar ikus daitezke, zeruan argi gutxiago dagoelako.

• Esan ikasleei beren ingurunean egunez eta gauez ikusten dituzten aldeak adierazteko: etxeen eta publizitate-iragarkien argiztapena; irekita dauden denden kopurua eta mota; zirkulazioa eta argien erabilera; kale-argietako argiak…

Halaber, ikasleei eska dakieke ederra izateagatik edo gertatu zen lekuagatik gogoan duten ilunabar bat edo egunsenti bat deskribatzeko. Paisaia hori marrazteko ere esan dakieke, eta Eguzkia eguneko une hartan zegoen posizioan kokatzen saiatzeko.

Jolastuz ikastea

Astroen antzerkia. Proposatu ikasleei Eguzkia eta Lurraren eta Ilargiaren mugimenduak antzeztea. Hiru ikasle astro horiek izango dira, eta gainerakoak, berriz, epaileak. Astroak direnek astro horiek espazioan duten benetako lekuan jarri beharko dute, eta kokatu ondoren, bakoitzak dagokion mugimendua egin beharko du, mugitzen den astro bat egokituz gero. Gainerako ikasleek antzezpena ebaluatuko dute eta egon daitezkeen akatsak zuzenduko dituzte.

Eguzki-sistemako planeten erreprodukzioak. Bigarren hiruhilekoko MiniLabean proposatzen den eredua abiapuntu hartuta,

60

esan ikasleei eguzki-sistemako beste planeten erreprodukzioak egiteko, taldetan. Taldeetako batek Eguzkiaren modeloa egin dezake. Zer astro erreproduzituko duten hautatu ondoren, esan ados jartzeko talde bakoitzak puxika bere astroaren tamainaren proportzioan puzteko. Hala, Eguzkiaren taldeak puxikarik handiena izango du, eta Merkurioren taldeak, berriz, txikiena. Talde bakoitzak paper puskak margotuko ditu, planetek liburuko marrazkian duten itxuraren arabera. Gero, ikasgelako sabaitik zintzilik jar daitezke, Eguzkia erdian eta planetak haren inguruan direla, liburuan ageri den ordenan.

Ilargiaren aldiak. Esan ikasleei hurrengo gauean Ilargiari behatzeko, Ilargia koadernoan marrazteko eta zer alditan dagoen adierazteko. Jarduera hori hilabete batean egin daiteke, ikasleek ikusteko nola aldatzen den Ilargia eta zenbat denboran egiten duen ziklo oso bat.

.

61

Web-proposamenak

Informazio-orriak.

– Lur planetari buruzko bideoa. https://www.youtube.com/watch?v=th79sDCAh0Q

– Lurra eta Ilargia. https://teknopolis.elhuyar.eus/erreportaiak/lurra-eta-ilargia-bikote-interesgarria/?lang=eu

– Izarrk aztertzen planetariumean. https://www.eitb.eus/eu/hiru3/3txulo/bideoak/osoa/5238747/izarrak-aztertzen-eureka-zientzia-museoko-planetariumean/

– The moon for kids. https://www.youtube.com/watch?v=B-b4XvuQo1Y

Jolasak.

– Planeta bakoitzera hurbiltzeko aukera ematen duen jolasa. http://www.jugarjuntos.com/revolumedia/mapas/mapa01/mapa2MX.html

– NASA kid's club. https://www.nasa.gov/kidsclub/index.html

68

Proiektuaren zeharkako alderdiak

EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuak arreta berezia jartzen du etorkizunean XXI. mendeko herritar izango direnentzako funtsezko gaitasunetan. Curriculum-arlo guztietako unitateetan, alderdi horiek garatzeko programak daude, funtsezko zeharkako alderdiak direla uste baitugu.

Alderdi horietako bat komunikaziorako trebetasunena da. EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuan, ikasleen komunikazio-trebetasun guztiak sakon lantzen dira, unitate guztietan dauden atal espezifikoen bidez:

• Hitz egiteko gogoz atalak eta etiketa horrekin nabarmendutako jarduerek ikasleen ahozko komunikazioa sustatzen dute. Jarduera horietan, mintzamena bultzatzen da, entzute aktiboa eta hitz egiteko txandak errespetatzea sustatzen da, eta besteen iritziak errespetatzearen garrantziaz kontzientziatzen laguntzen da.

• Irakurtzeko gogoz atalean, honako hauek lantzen dira: irakurmena, era guztietako testuen bidez, eta informazioa aztertzeko gaitasuna, ondorio pertsonalak ateratzeko.

• Azkenik, Idazteko gogoz atalean eta etiketa horrekin nabarmendutako jardueretan, idatzizko komunikazioa ona izatea lortzeko behar diren trebetasun guztiak lantzen dira.

EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuko beste berrikuntza garrantzitsuetako bat pentsamendu-prozesuekin egiten den lan espezifikoa da; hain zuzen ere, neska-mutilei eraginkortasun handiagoz pentsatzen irakasteko egiten da lan hori. Koloretako kapelen bidez, zenbait trebetasun sustatzen dira: pentsatzen ikastea eta arrazoimen logikoa garatzen dira, adimen emozionala aberasten da, eta sormena sustatzen. Kapela horiek Edward de Bono-ren Pentsatzeko sei kapela liburuan inspiratuta daude. Egile horrek kolore desberdineko kapelak erabiltzen ditu, egoera jakin bati heltzeko erabil daitezkeen ikuspegi edo ikuspuntu desberdinak adierazteko. Gure proiektuan, hiru koloretako kapelak erabiltzen dira, beren baitan prozesu mental jakin batzuk dituzten proposamenak nabarmentzeko:

69

Pentsamendu logikoa trebatzeko helburua duten jardueretan, kolore urdineko kapela bat ageri da. Jarduera horietan, ikaskuntza autonomoa eta eraginkorra lortzeko behar diren estrategiak eta errutinak lantzen dira, ikasleek goi-mailako pentsamendu-trebetasunak eskura ditzaten: ezagutzak elkarrekin erlazionatzea, ulermena sendotzea, ideia garrantzitsuenak laburbiltzea, eta azkenik, informazioa buruan gordetzea eta gogoratzea.

Adimen emozionala garatzeko proposamenak kapela gorri batez nabarmenduta daude, emozioen koloreaz. Funtsezko helburu hauek dituzte: emozioak identifikatzea, emozioak autokudeatzea eta erregulatzea, emozioak adieraztea, eta gizarte-trebetasunak eta pertsonarteko trebetasunak garatzea, enpatiari garrantzi berezia emanda. Jarduera eta dinamika txikiak proposatzen dira, gaitasun emozionalaren alderdi guztien garapena sustatzeko.

Aipatu beharra dago, azkenik (baina horrek ez du esan nahi garrantzi gutxiago duenik), beste jarduera batzuetan ikasleak beren sormena erabiltzera animatzen ditugula, pentsamendu berriak sor ditzaten. Sormenerako, irudimen bizia izan behar da testuinguru desberdinetara egokitzeko eta ustekabeko egoera edo arazoei erantzun burutsuak eman ahal izateko. Liburuetan sartu diren proposamenak kapela berde batez nabarmenduta daude, eta honako hauek egin behar dira jarduera horietan: irudimena baliatu, egoerak modu original batean berregin, proposamen berritzaileak eman, aukerak aztertu eta konponbide alternatiboak proposatu.

EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuan garrantzi handia duen beste alderdi bat ikaskuntza kooperatiboa da. Horren bidez, ikasleek helburu komun bat lortzeko elkarrekin lan egiteko gaitasuna garatzea sustatu nahi da. Lan kooperatiboa motibazio-faktore garrantzitsua da, eta horrez gain, ikasleen errendimendua eta ikaskuntza hobetzen ditu. Lan kooperatiboa eraginkorra izateko, baldintza hauek bete behar dira:

• Taldekide guztiek helburu komun bat izatea, eta denek estatus bera izatea.

• Interdependentzia positiboko harremana egotea ikasleen artean.

• Lankidetzarako eta elkarri laguntzeko jarrerak izatea, bai eta afektuzko lotura bat ere.

Proiektuko materialetan, jarduera kooperatiboak egiteko proposamen ugari daude, taldekatze-maila desberdinekoak: binaka egitekoak, taldean egitekoak eta ikasgelako talde osoak egitekoak. Bestalde, hiruhileko bakoitza amaitzean, Elkarlanean izeneko proiektu txiki bat dago, eta hor ikaskuntza kooperatiboko teknika jakin bat baliatzen da.

70

EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuan, halaber, garrantzia ematen zaio ikasleek egindako lana berrikusteari eta autoebaluatzeari. Ikasleek eginkizun aktiboa dute irakaskuntza-prozesuan eta, beraz, adin txikietatik, norberaren ikaskuntzari buruz gogoeta pertsonala egitea sustatzen da, ikasleek beren burua hobeto ezagutzeko eta indarguneak eta ahuleziak detektatzeko. Horregatik, unitate guztietan, errubrika erraz batzuk daude, ikasleak ohar daitezen zer ari diren ikasten eta egin duten lana balora dezaten.

Amaitzeko, EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuko beste alderdi garrantzitsu bat gamifikazio izeneko metodologia da. Gamifikazioaren helburua ikasleak jolasen mekanikaren bidez motibatzea da, haien kontzentrazioa, ahalegina eta jakin-nahia aktibatuz, ikaskuntzaren eragile handiak baitira. Ikaskuntza mota horrek ezagutzak barneratzea errazten du, eta jarduera zailenak erraztu eta arintzen ditu. Bestalde, laguntasuna eta komunikazioa sustatzen ditu, eta horren ondorioz, ikasleentzako esperientzia positiboak sorrarazten ditu.

Ikasleek proiektuan proposatzen den jolasa egiteko behar duten materiala Matematikako liburuarekin batera ematen da, baina gure asmoa da gamifikazioa gainerako arloetara ere hedatzea, jolasa lagungarria izango baita ikasgela eraldatzeko, giro suspergarria eta motibatzailea sortuta.

Fotokopiatzeko baliabideak. Ebaluazioa

77

Zubia/Santillanaren ebaluazio-sistema

Egiten Jakin Zurekin proiektuak baliabide multzo zabala eskaintzen du irakasleen lana errazteko eta haien beharrak asetzeko. Ebaluazioaren alderdi guztiak hartzen ditu aintzat. Hauek dira, besteak beste, baliabideak:

• Edukien ebaluazioa. Unitate didaktiko bakoitzari dagozkion kontrol-probak, eta ikasturte hasierako, hiru hiruhilekoetako eta ikasturte amaierako ebaluazio-probak, ikasleek oinarrizko kontzeptuak eta prozedurak barneratu dituzten ala ez ikusteko.

• Gaitasunen ebaluazioa. Ikasleek gaitasunak zenbateraino garatu dituzten ebaluatzeko hiruhilekoko proba integratuak.

• Ebaluazio-probak sortzeko gailua (EBAL). Aplikazio informatiko honek ebaluazio-proba pertsonalizatuak sortzeko aukera ematen du, jarduerak iragazki-sistema baten bidez aukeratuz. Jarduerak editatzeko eta aldatzeko aukera ere ematen du, baita norberak egindako beste batzuk gaineratzeko aukera ere.

• Ebaluazio-kudeatzailea. EBAL aplikazio informatikoa programazio-kudeatzaile bati konektatuta dago, eta ikasleen kalifikazioak ongi zehaztuta jasotzeko aukera ematen du. Ebaluazio-txostenak egiteko aukera ematen duen tresna bat ere badu, eta kudeatzailearen datuak oinarri hartuta alderatze-grafikoak egiteko ere erabil daiteke.

Edukien ebaluazio-baliabideakIrakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesuak kontrolatzeko aukera ematen du edukien ebaluazioak; hau da, ikasleak edukiak nola bereganatzen ari diren une oro ikusteko aukera. Lan hori errazagoa izan dadin, baliabide hauek eskaintzen dira:

78

1. Hasierako ebaluazioa. Ikasturte hasieran, ikasleen abiapuntua zein den jakiteko ebaluazio-proba.

2. Unitate didaktikoen ebaluazioa. Unitate bakoitzeko, baliabide hauek daude:

• Kontrol-probak. Maila desberdineko bi proba daude:

– O proba. Oinarrizko mailako proba da, eta ikasle guztiek barneratu beharreko gutxieneko edukiak ebaluatzen dira.

– A proba. Maila aurreratuko proba.

• Ebaluazio-irizpideak, lorpen-adierazleak eta erantzunak. Taula baten bidez, curriculumeko ebaluazio-irizpideak eta unitate didaktiko bakoitzeko lorpen-adierazleak probetako jarduerekin lotzen dira. Horrez gain, jarduera guztien emaitzak ere badatoz.

3. Hiruhilekoko ebaluazioak. Hiruhileko bakoitzaren amaieran, ikasleen jarraipena egiteko baliabide hauek daude:

• Hiruhilekoko ebaluazio-probak. Hiruhileko bakoitzean landu diren eduki garrantzitsuenak ebaluatzeko balio dute. Hiru proba daude:

– O hiruhilekoko ebaluazioa. Oinarrizko mailako proba.

– A hiruhilekoko ebaluazioa. Maila aurreratuko proba.

– B hiruhilekoko ebaluazioa. Bikaintasuna lortzera bideratuta dagoen proba, erronka intelektual handiagoa eskatzen du.

• Ebaluazio-irizpideak, lorpen-adierazleak eta erantzunak.

4. Amaierako ebaluazioa. Ikaskuntzaren ebaluazio globalagoa egiteko. Elementu hauek ditu:

• Amaierako ebaluazio-probak. Ikasturte osoko oinarrizko edukiak noraino barneratu dituzten ebaluatzeko diseinatuak. Bi proba daude:

– O amaierako ebaluazioa. Oinarrizko mailako proba.

– A amaierako ebaluazioa. Maila aurreratuko proba.

• Ebaluazio-irizpideak eta lorpen-adierazleak.

5. Kalifikazioen erregistroa. Erregistro-taula bat eskaintzen da, ikasleek probetan lortzen dituzten kalifikazioak jasotzeko.

79

Gaitasunen ebaluazioa egiteko baliabideakEgiten Jakin Zurekin proiektuaren baitan, ikasleek hezkuntza-gaitasunak nola garatu eta eskuratu dituzten ebaluatzeko probak daude.

Gaitasunak ebaluatzeko probak edukiak ebaluatzeko proben osagarriak dira. Bai batzuek, bai besteek, prozesu kognitiboak eta ikaskuntzan izandako aurrerapenak ebaluatzen dituzte, baina edukiak ebaluatzeko proben ardatza arloaren beraren curriculuma da, eta gaitasunak ebaluatzeko probek, berriz, arlo horiek hezkuntza-gaitasunak eskuratzen nola laguntzen duten aztertzen dute.

Lehen Hezkuntzako lehen mailarako, baliabide hauek eskaintzen ditu gure proiektu editorialak:

1. Gaitasunak ebaluatzeko kontrol-probak. Hiru hilean behingo proba integratuak eskaintzen dira, gaitasunak eskuratzen ikasleek zer aurrerapen-maila duten ikusteko.

2. Lorpen-adierazleak. Curriculumean dauden ebaluazio- irizpideak eta haien lorpen-adierazleak probako jarduerekin lotzen dira.

3. Lorpen-mailak. Proba bakoitzak lau lorpen-maila ditu, irakaslearentzat errazagoa izan dadin ikasleek egindako lana zuzendu eta baloratzea.

4. Erregistro-orriak. Proba bakoitzerako, puntuazioen erregistro-orri bat dago, eta hartan, probaren balorazio kualitatiboa egiteko irizpideak ere badaude.

FOTOKOPIATZEKO MATERIALA © 2019 ZUBIA EDITORIALA, S.L. / SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L.80

Izena Data

Hasierako ebaluazioa

2 M¬arraztu ikastetxean erabiltzen dituzun gauza batzuk.

1 Z¬er eszena ari dira gertatzen ikastetxean? M¬arkatu.

Lagin

a

FOTOKOPIATZEKO MATERIALA © 2019 ZUBIA EDITORIALA, S.L. / SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 81

HASIERAKO EBALUAZIOA

3 Gauza hauetatik, zein egoten dira ikasgelan? Inguratu.

4 Nork egiten dute lan ikastetxean? Inguratu.

5 E¬raikin hauetatik, zein da ikastetxea? M¬arkatu.Lagin

a



7 B¬egiratu arropei, eta lotu haur bakoitza dagokion marrazkiarekin.

6 M¬argotu ura urdinez, eta zuhaitzen hostoak berdez.

Lagin

a



8 Bƒegiratu marrazkiari. Z¬er jantziko zenuke? K¬oloreztatu.

10 M¬arraztu E¬guzkia eta Ilargia, bakoitza dagokion irudian.

9 Z¬er etxetan bizi da jende gehien? K¬oloreztatu.

Lagin

a


Izena Data

O EREDUAKontrol-proba1

1 B¬egiratu marrazkiei, eta osatu.

Maria

Danel

Jone

Amaia

Danelen arreba da.

Danelen ama da.

Danel -ren biloba da.

2 H¬onako hauetatik,,¬zein egiten duzu familiarekin? M¬arkatu.Lagin

a


O EREDUA 1

3 Z¬ein etxetan bizi dira familia asko, eta zeinetan, familia bat bakarrik? Idatzi.

4 N¬ork egiten ditu lan hauek zure familian? Idatzi.

5 Z¬er altzari jarriko zenituzke zure gelan? K¬oloreztatu.

Janaria prestatu

Garbitu

Lagin

a


Izena Data

A EREDUAKontrol-proba1

1 Bi argazki hauek familia berekoak dira. Z¬er argazki egin zen lehenago eta zein geroago? I¬datzi dagokien lekuan.

3 Z¬er etxe mota da? I¬rakurri eta osatu.

2 B¬egiratu L¬oreren familiari, eta lotu.

E¬txe honek solairu ditu.

Familia biziko dira.

aitona neba

aita amaLagin

a


A EREDUA 1

4 Idatzi etxeko gela hauen izenak.

5 Z¬er gelatan jartzen dira gauza hauek? L¬otu.

6 Z¬er jarduera egiten dituzu zure logelan? Idatzi bat.

egongela

sukaldea

logela

komunaLagin

a


Lehen hiruhilekoko ebaluazioa O EREDUA

Izena Data

3 Bƒegiratu, eta idatzi zer den bakoitza: herria edo hiria.

1 Z¬er jarduera egiten dituzu eskolan? M¬arkatu.

Ikaskideekin jolastu.

Telebista ikusi.

Irakasleari entzun.

Bƒideo-kontsolan jokatu.

Gimnasia edo kirola egin.

2 Non egiten duzu jarduera bakoitza? Idatzi.

Lagin

a


O EREDUA

5 Idatzi hitz bakoitza dagokion lekuan.

espaloia

galtzada

4 Osatu.

fabriketan, bulegoetan eta dendetan egiten dute lan.

Gelditu egin behar da.

naturan egiten dute lan.

A¬rriskua. Ikastetxe bat dago inguruan.

H¬errietako biztanleek

H¬irietako biztanleek

6 L¬otu seinale bakoitza bere esanahiarekin.Lagin

a


Lehen hiruhilekoko ebaluazioa A EREDUA

Izena Data

2 Irakurri eta marraztu.

E¬txe honek gauza hauek ditu: teilatua, tximinia, bi leiho, eta loreontziz betetako balkoi bat.

3 Osatu.

Gaixo gaudela sentitzen dugunean,

joaten gara.

L¬agunekin jolastu nahi dugunean,

joaten gara.

E¬likagaiak erosi behar ditugunean,

sartzen gara.

1 Gune hauetatik, zein daude ikastetxeetan? Inguratu.

komuna logela egongela patioa

gimnasioa ikasgela jangela terraza

supermerkatuan osasun-zentrora parkera

Lagin

a


A EREDUA

4 Z¬ertan dira desberdinak herriak eta hiriak? Idatzi.

6 Z¬er dira oinezkoentzako pasabideak?

5 Bƒegiratu eta osatu.

kaleak garbitzen ditu.

auzoa zaintzen du.

Lagin

a


Lehen hiruhilekoko ebaluazioa B EREDUA

Izena Data

1 I¬datzi eskolako guneen izenak.

2 Bƒegiratu marrazkiari eta erantzun.

Nola deitzen dira A¬neren gurasoak?

Nola deitzen da A¬neren neba?

N¬or dira A¬neren aitona-amonak?

3 Z¬er da familia? I¬datzi.

M¬ariaIñaki

Josebe

Jon A¬ne M¬ikelLag

ina


B EREDUA

5 Bƒegiratu semaforo bakoitzari, eta azaldu nor pasa daitekeen eta nork gelditu behar duen.

4 Osatu fitxak.

H¬erriak dira.

H¬errietako kale gehienak dira.

H¬errietako etxeak izaten dira.

H¬iriak dira.

H¬irietako kale gehienak dira

H¬irietako etxeak izaten dira.

Lagin

a

77

Fotokopiatzeko baliabideak. Aniztasunaren trataera

154

HOBEKUNTZA-PLANA 1

1 I¬datzi A¬ndoniren familiako kideen arteko loturak.

2 Osatu hitz gurutzatuak.

sukaldea komuna logela

A¬ndoni semea

Hau da nire familia!

Izena Data

Lagin

a

159

HOBEKUNTZA-PLANA 5

FOTOKOPIATZEKO MATERIALA © 2019 ZUBIA EDITORIALA, S.L. / SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L.

Eguzkia, Lurra eta Ilargia

Izena Data

1 Begiratu, eta idatzi urtaroen izenak ordenan.

2 Idatzi honako hauen izenak.

negua uda udazkena udaberria

udaberria

3 Zer marrazkitan dago ilbetea? Markatu.

Lagin

a

166

ZABALTZE-PROGRAMA 1

Izena Data

Hau da nire familia!

2 K¬oloreztatu bide bakoitza kolore batez, eta aurkitu non bizi den familia bakoitza.

iglua

1 Bƒegiratu eta osatu.

Koldo Imanol Adela Jone

L¬ore naiz. H¬ona hemen nire aita, nire aitona-amonak eta nire izeba.

L¬ore -ren alaba da.

K¬oldo -ren eta -ren semea da.

Imanol eta A¬dela -ren eta

-ren aita eta ama dira.

jaima

Lagin

a

170

ZABALTZE-PROGRAMA

FOTOKOPIATZEKO MATERIALA © 2019 ZUBIA EDITORIALA, S.L. / SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L.

Eguzkia, Lurra eta Ilargia5

Izena Data

1 Irakurri, eta koloreztatu arkatz bakoitza dagokion kolorez.

C letraren itxura du ilbeheran dagoenean.

Planeta bat da.

Izar bat da.

Zortzi planetak egiten dute bira haren inguruan.

Lurraren satelite bat da.

24 ordu behar ditu bere ardatzaren inguruan bira oso bat egiteko.

Argia eta beroa ematen ditu.

2 Zer jarduera egiten dituzu urtaro hauetan? Idatzi.

Neguan

Udan

3 Lurraren zer mugimenduk eragiten ditu egunak eta gauak?

horia

Eguzkia

urdina

Lurra

gorria

Ilargia

Lagin

a

1 LEHEN Gizarte Zientziak...1. Osatu lau ikasleko taldeak, eta talde bakoitzean, egin bi bikote. 2....

Documents

Transcript of 1 LEHEN Gizarte Zientziak...1. Osatu lau ikasleko taldeak, eta talde bakoitzean, egin bi bikote. 2....