Post on 27-Jan-2016
description
LURRAREN KANPOKO DINAMIKA
LURRAREN KANPOKO DINAMIKA
Eragile atmosferikoak
Harritza
Harrien zatiketa
Klastoak
Euria eta elurra
Ura izoztea
EGUNA
METEORIZAZIOA
Tenperatura aldaketak
GAUA
AGENTE ATMOSFERIKOAKEURIA ETAELURRAK
TENPERATURA ALDAKETAK
URA IZOZTEAN
METEORIZAZIOA :Meteorizazioa agente atmosferikoek eragindako prozesu multzoa da, eta harriak zatikatu eta sakabanatu egiten ditu.
Meteorizazioaren ezaugarriak
Meteorizazioa eraginkorragoa da honako ezaugarriekin:
Klima oso hotzak
Kutsaturiko atmosfera Tenperatura aldaketa bortitzak
Meteorizazio prozesu motak
Meteorizazio mekanikoa
SAKATU BOTOIA GELIFRAKZIO PROZESUA IKUSTEKO
Meteorizazio kimikoa
Buztinezko mineralak
Meteorizazio biologikoa
Landareen sustraiak
Arroka hautsi egiten daUra izozten da eta bolumena handitzen daUra pitzaduretan sartzen da.
Meteorizazio prozesu motak
GELIFRAKZIO PROZESUA
Meteorizazio mekanikoa Meteorizazio kimikoa
Buztinezko mineralak
Meteorizazio biologikoa
Landareen sustraiak
METEORIZAZIOMEKANIKOA
Ura izoztean eragindako presioen ondorioz, dilatazio eta uzkurduren ondorioz eta erortzean harrien arteko talken ondorioz zatitzen dira.
METEORIZAZIOKIMIKOA
Harrien mineralak eraldatzen dira erreakzio kimikoen ondorioz, horrela gehiago zatikatzen dira.
METEORIZAZIO BIOLOGIKOA
Bizidunek egiten dute. Landareen sustraien bidez eta zenbait animaliek presioa eragin eta harriak zatitzen dituzte.
Meteorizazioan eragiten duten faktoreak
Meteorizazio mekanikoa Meteorizazio kimikoa
Giro hezea
Meteorizazio biologikoa
Tenperatura aldakorrak
Giro heze eta beroa
ERLIEBEAREN MODELAKETA.AGENTE GEOLOGIKOAK
• Paisaiak modu naturalean modelatzen dituzten makinak dira agente geologikoak; izan ere, materialak garraiatu eta jalki egiten dituzte. Agente geologiko guztiek higadura, garraioa eta sedimentazioa egiten dute.– HIGADURA– GARRAIOA– SEDIMENTAZIOA
HIGADURA
Materialak jatorriko lekutik kentzea da higadura.
Agente geologikoen higadurak paisaian eragiten dituen aldaketen ondorioz modelatzen da paisaia.
Agente geologikoaren
energia
Higadura
Cabriel ibaia (Cuenca)
Harrien erresistentzia
Erliebearen modelaketa
Ur-jauziak
Higadura faktoreak
• AGENTE GEOLOGIKOAREN ENERGIA
• HARRIEN ERRESISTENTZIA
GARRAIOA
Higatutako materialak lekuz aldatzeko prozesua da.
Garraioa
Garraioa hondotik Garraio esekia
Klastoak borobiltzen dira
Klastoek ez dute lurra ukitzen
JauziakKlastoak arrastatuak dira
Hauts-ekaitza
HONDOAN ZEHARREKO GARRAIOA
Klastoak hondoan zehar mugiarazten dituzte, herrestan edo borobilduz.
ESEKIDURA GARRAIOA
Klastoak garraiatuak direnean ez dute lurra ukitzen edo jauzika eramaten dituzte.
SEDIMENTAZIOA
Agente geologikoak garraiatzeko ahalmena galdu eta klastoak leku batean uztean gertatzen da.
Sedimentazioa
Klasto lodiak ezartzen dira
Haizeak ezarritako harea
Glaziarrak ezarritako klastoak
AGENTE GEOLOGIKOEN SAILKAPENA
HAIZEAGLAZIARRAKUR BIZIAKIBAIAKLURPEKO URAITSASOA
HAIZEA
Haizea
LETRAK SAKATU IRUDIA IKUSTEKO
A B
D
C
Harea-zutabea
Ergak
Barjanak
Regak
Perretxiko itxurako harriak
Haizea
HAREA-ZUTABEA
ITZULI
A
Haizea
ERGA
Dunak
Barjana
ITZULI
B
Haizea
REGA
ITZULI
C
Haizea
ITZULI
D PERRETXIKO ITXURAKO HARRIAKD
Haize-abrasioa
HAIZEA
• Haizeak buztina eta harea jasotzen du.Higadura prozesu hori________da.
• Harea pilatzean,___________sortzen dira.Hareazko basamortuei,_____ deritze ,ilargierdi itxurako dunei ____________.
• Deflazioak,_________izeneko harri-eremuak sortzen ditu.
• Hareak lixaketa moduko prozesu bat egiten du: __________.Behealdean higadurarik handiena ematen da,____________itxurako egiturak sortuz.
deflazioa
dunak
erg
barjan
reg
Urradura eolikoa
perretxiko
DUNA Hare metaketak dira.
LOESS Hauts metaketak. Pilaketa horiek oso lur emankorrak sortzen dituzte.
GLAZIARRAK
Elurra pilatzen den lekutik izotza urtzen den lekuraino mugitzen diren izotz-masak dira.
Glaziarrak
SAKATU LETRAK IRUDIA HANDITZEKO
A B
D
C
Erliebe malkartsuak
U formako harana
Mihia
Zirkua
Glaziarrak
ITZULI
ERLIEBE MALKARTSUAKA
Glaziarrak
GLAZIAR-ZIRKUA
ITZULI
B
Glaziarrak
GLAZIAR-MIHIA
ITZULI
C
Glaziarrak
ITZULI
U FORMAKO HARANAD
• A.Izotzak meteorizazio mekaniko handia eragiten du harrietan, horrek_____________ sortzen ditu.
• B._____________etan, elurra pilatu eta izotz bihurtzen da.
• C. Izotzak ______________ osatzen du. Hauek harri kopuru handiak garraiatzen dituzte:_____________.
• D. Glaziarren mihiek _________ko haranak sortzen dituzte.
erliebe malkartsuak
Zirku glaziar
glaziarreko mihia
morrenak
U forma
GLAZIAR MOTAK
KASKO-GLAZIAR
Erliebea estaltzen duen izotzak osatzen du. Antartikan eta Groenlandian milaka kilometroko azalera dauka.
GLAZIAR ALPETAR
Mendien artean igarotzen diren glaziarrak. Izotz gutxiago pilatzen da bertan.
UR-BIZIAK
Basa-urak
SAKATU LETRAK IRUDIA HANDITZEKO
A
B
C
Alubioi-konoa
Isurbidea
Harrera-arroa Karkabak
Deiekzio-konoa
Maitagarri tximiniak
Basa-urak
ITZULIHARRERA-ARROA LUBAKIEN ERAKETAA
Basa-urak
ITZULIMAITAGARRI TXIMINIAKB
Basa-urak
ITZULIALUBIOI-KONOAC
UR BIZIAK, klima lehorreko lekuetan, euria barra-barra egiten duenean sortzen dira.
• A. __________an, higadura oso handia da, eta ______________k sor daitezke.
• B. Higadurak isolatutako dorreei _______________esaten zaie.
• C. _______________ak uholdeak gertatzeko arriskua duten lekuak dira.
Harrera-arro
karkaba
maitagarrien tximinia
Alubio-kono
KARKABAK
ERREKA(UHARRA)ALUBIOIKONOA
Malda handiko lekuetan sortzen diren ildaskak. Higadura handia.
Karkabako ildaskak elkartzean eratzen den ibilgua.
Errekaren bukaerako zatia da.
IBAIAK
Ibaiak ur-laster iraunkorrak dira. Ur-laster nagusi batean elkartzen dira, eta ibai nagusi horrek, eskuarki, itsasoan isurtzen ditu urak.
• DRAINATZE-SAREA • ARRO HIDROGRAFIKOA
Ibai nagusi batek eta haren adarrek osatzen dute.
Drainatze-sareari ura ematen dion eremua da..
Ibaiak
SAKATU LETRAK IRUDIA HANDITZEKO
A B
D
C
Uholde-lautada
Arro hidrografikoa
Ibaiak
ITZULIHAITZARTEAKA
Ibaiak
ITZULI V ERAKO FORMAKOB
Ibaiak
MEANDROEN ERAKETA AZPIL ERAKO HARANA ITZULIC
Ibaiak
ITZULISEDIMENTU-EKARPENA DELTA BATEN ERAKETAD
LURPEKO URAK
Lurpeko urak
SAKATU LETRAK IRUDIA HANDITZEKO
A
B
C
Leizea Dolina
Haitzuloa
Lurpeko urak
DOLINAAITZULI
Lurpeko urak
ITZULI
ESTALAKTITAK ETA ESTALAGMITAKB
GELA EDO HAITZULOA
Lurpeko urak
ITZULI
MODELAKETA KARSTIKOA IGELTSUZKO HARRIETANC
•Lurpeko zuloak kolapsatzean sortzen diren sakonuneak dira _______.•_____ edo ______ zulo handiak dira, eta haietan, ________ eta _______sortzen dira.•_________ gainazalarekin lotutako hodi bertikalak dira.
dolinak
haitzuloak
estalaktitak estalakmitak
Leizeak
Aretoak
MODELAKETA KARSTIKOA• Uretan karbono dioxidoa disolbatuta dagoenean, ura azidoa da.
• Azidotutako ur horrek kareharria (bere minerala den kaltzita zehazki) disolba dezake.
• Harrietako mineral hauek disolbatzean, lurpeko zuloak eta gainazaleko aztarnak sortzen dira. Hauei modelatu karstikoa deritze.
ITSASOA
Itsasoa
SAKATU LETRAK IRUDIA HANDITZEKO
A
B
C
Abrasio-plataforma
Itsaslabarra
Hondartza
Tonbola
Gezia
Itsasoa
ITZULI
ABRASIO-PLATAFORMA LABARRAK ETA HONDARTZAKA
Itsasoa
ITZULI ISOLATURIKO ARKU ETA BLOKEAKB
Itsasoa
ITZULI ISOLATURIKO AINTZIRAKC
• A. Olatuek ________ behealdea zulatzen dute, eta, harri zati handiak erortzen dira. Ondorioz, itsaslabarrak
atzera egiten du, ______________ sortuz. Higaduraren ondorioz sortzen den harea metatzean, hondartzak eratzen dira.
• B. Olatuek itsaslabarra modelatzen dute: _________, __________ eta beste egiturak sortzen dituzte.
• C. Haize nagusia itsasertzarekiko zeiharra denean, ___________ sortzen dira. Ur laster horiek kostaldearekiko paralelo garraiatzen dute harea eta hau metatzean _________ (albuferak) sor daitezke.
bloke isolatuak
arkuak
itsaslabar
jitoko ur-lasterrak
abrasio plataforma
urmael isolatuak
OLATUAK
ITSAS LASTERRAK
MAREAK
Haizeak sortzen ditu
Uretako tenperatura eta gazitasun-aldeen ondorioz sortzen dira.
Ilargiaren eta Eguzkiaren grabitateak eragiten du.
HARRI SEDIMETARIOAK
LITIFIKAZIOAEDO
DIAGENESIA
Harri sedimentarioen ezaugarriak
GeruzakTENPERATURA
URAREN ZIRKULAZIOA
PRESIOA
Harri sedimentarioa
Sedimentu-arroa
Harri sedimentarioen sailkapena
Harri sedimentarioak Kareharria Buztina
Hareharria Konglomeratua Igeltsua
• LITIFIKAZIOA
• DIAGENESIA
PETROLIOA
IKATZA
GAS NATURALA
Itsas arro sedimentarioetan materia organikoa pilatzean sortzen da
Arro kontinentaleetan landare-materia asko metatzean sortzen da
Ikatzetik eta petroliotik sortzen da gasa, harrien hutsuneetan pilatzen da. Gero beste gas batzuekin nahasten da, gas naturala sortuz.