09UD Biosfera eta bere dinamika - ingurumena.ejgv.euskadi.eus · Biosfera hitza Lurraren beste...

9 Unitatea

Biosfera eta bere dinamika

9 UD

_LUR ETA INGURUMEN ZIENTZIAK 9 UNITATEA Biosfera eta bere dinamika_

9 UD 2 || 45

AURKIBIDEA

Helburuak 3

Edukiak 3

Jarduerak 5

1 jarduera Zer dakigu ekosistemei buruz 6

2 jarduera Zer da ekosistema 7

Biosfera biodibertsitatea eta ekosistemak 7

3 jarduera Zeintzuk dira lurreko ekosistemarik garrantzitsuenak 10

Ekosistemandashmota nagusiak 10

4 jarduera Nola hazten dira espezien populazioak 16

Populazioen dinamika 16

5 jarduera Populazioa baldintzatzen duten faktoreak 21

Populazioa baldintzatzen duten faktoreak 21

6 jarduera Segida ekologikoa eta ekosistemaren heldutasuna 24

Segida ekologikoa 24

7 jarduera Elikandashkatea eta elikandashsareak Energia eta materiaren bideak ekosisteman 26

Erlazio trofikoak ekosisteman 26

8 jarduera Ekosistemaren parametro trofikoak 33

Biomasa 33

9 jarduera Ekoizpen primarioaren faktore mugatzaileak 38

Faktore mugatzaileak 38

10 jarduera Ziklo biogeokimikoak 39

Materia ekosisteman 39

Baliabide didaktikoak 44

Bibliografia 44

Bideoak 44


9 UD 3 || 45

HELBURUAK Elikandashkatea elikandashsare eta piramide trofikoari buruzko grafikoak eta irudiak interpre-

tatzea

Mantenugaien birziklatzearen garrantzia adieraztea

Ekosistemen ekoizpena eta produktibitatea ebaluatzea

Ekoizleek eta kontsumitzaileek Biosferan duten papera ulertzea

10ndashren erregela adieraztea

Ekoizpen primarioaren faktore mugatzaileak ondorioztatzea

EDUKIAK

KONTZEPTUAK

1 Biosfera biodibertsitatea eta ekosistemak

2 Lurreko biomak

3 Populazioaren dinamika

31 Populazioa

32 Jaiotza eta hilkortasuna

33 Populazioaren hazkundea

34 Populazioa baldintzatzen duten faktoreak

35 Harrapakarindashharrapakin modeloa

4 Segida ekologikoa eta heldutasuna

5 Materia eta energiaren zirkulazioa biosferan

51 Erlazio trofikoak ekoizleak eta kontsumitzaileak

52 Energiandashfluxua Elikandashkatea eta elikandashsarea

53 Materiaren birziklapena

54 Parametro trofikoak biomasa ekoizpena produktibitatea

55 Piramide ekologikoak

56 Ekoizpen primarioaren faktore mugatzaileak


9 UD 4 || 45

57 Ziklo biogeokimikoak

PROZEDURAK

1 Biomasa eta energiaren piramideak interpretatzea

2 Ekoizpenaren kalkuluak egitea

3 Elikandashkatea eta elikandashsareen interpretatzea

JARRERAK

1 Jarrera kritikoa izatea ekosistemetan gizakiok eragiten ditugun kalteen aurrean


9 UD 5 || 45

JARDUERAK

1 jarduera Zer dakigu ekosistemei buruz

2 jarduera Zer da ekosistema

3 jarduera Zeintzuk dira Lurreko ekosistemarik garrantzitsuenak

4 jarduera Nola hazten dira espezien populazioak

5 jarduera Populazioa baldintzatzen duten faktoreak

6 jarduera Segida ekologikoa eta ekosistemaren heldutasuna

7 jarduera Elikandashkatea eta elikandashsareak Energia eta materiaren bideak ekosisteman

8 jarduera Ekosistemaren parametro trofikoak

9 jarduera Ekoizpen primarioaren faktore mugatzaileak

10 jarduera Ziklo biogeokimikoak


9 UD 6 || 45

1 JARDUERA Zer dakigu ekosistemei buruz

Jarduera honetan ikasleek duten ekologia eta ekosistemei buruzko ideiak aztertuko di-tugu

1 Eguzkia desagertzekotan zer gertatuko litzaioke bizitzari

2 Ekosistema batean zein da fotosintesiaren garrantzia

3 Gizakiak ekosistemetan eragiten du haien gainean eraldaketa sakonak eraginez Hau gertatuko ez balitz ekosistemak aldatuko lirateke ere

4 Azaldu ekosistema ideia

5 Aipatu ekosistema desberdin batzuk

6 Zein ekosistema izango da egonkorrago bata bioaniztasun handikoa ala beste bat bioaniztasun gutxikoa

7 Zeintzuk dira bizitza ahalbidetzen duten Lurraren ezaugarriak

8 XX mendearen 70 hamarkadan eskimalen gantz ehunetan DDT intsektizida aurkitu zen (joan den mendean DDT-a erabili egin zen herrialde gehienetan debekatu arte) nahiz eta nekazaritzan oso kontzentrazio txikietan erabili Eskimalen gorpuaren presentziari arrazoi bat eman ahal diozu

9 Non dago bioaniztasun gehien belardi batean ala baso batean


9 UD 7 || 45

2 JARDUERA Zer da ekosistema

Ondoko testuan biosfera eta ekosistemaren kontzeptuak azaltzen dira Testua arretaz ira-kurri ondoren erantzun galderak

BIOSFERA BIODIBERTSITATEA ETA EKOSISTEMAK

Biosfera

Biosfera izaki bizidun guztien multzoa da Biosfera hitza Lurraren beste geru-zekiko analogiaz eratu da hau da airezko geruza atmosfera bada urezko geruza hidrosfera eta harrizko geruza litosfera biziaren geruza biosfera izango da Bizidun guztiak organikoki banakoak dira baina funtzionalki ez daude bakartuta harremanndashsare konplexu bidez elkarri lotuta baizik Hortaz biosfera espazialki etena da (geosfera berriz ez) baina funtzionalki etengabea

Biosferaren goiko eta beheko mugak ez dira zehatzak Landareak bizi dai-tezkeen altituderik handiena 6200 m ingurukoa da hortik gora ur likidoa falta da eta fotosintesirako behar den karbono dioxidoa ere urritu egiten da Ani-maliak bizi daitezkeen gehienezko altitudea 6700 m ingurukoa da Hortik gora ezin bizi daitezke elikagairik ez dagoelako eta oxigenoaren kontzentrazioa airean txikiagotu egiten delako Altitude horretatik gora metabolismorik gabeko bakterio eta onddoen esporak dabiltza airean aeroplankton gisa baina beste ezer ez

Ozeanoari dagokionez 100 m baino gehiagoko sakoneran ez da landarerik bizi urak eguzki-argia zurgatzen baitu eta hortik behera dagoen argia ez baita aski fotosintesirako Animaliak espezie gutxi baina sakonera handiagoan bizi


9 UD 8 || 45

daitezke fauna abisala da metabolismondashmaila txikikoa baina animalia horiek goragotik jaisten den materia organikoa behar dute bizitzeko

Hiru dira biosfera zedarritzen dituzten ezaugarriak

mdash Eguzkitik datorren energia zuzenean jasotzen den eremua da

mdash Materiaren oinarrizko hiru egoerakndashsolidoa likidoa eta gasa- aldi be-rean gertatzen diren eremua da

mdash Ur likido ugari dagoen eremua da

Hiru horiek dira biziaren nahitaezko baldintzak

Biosfera etengabe garatzen hiltzen eta sortzen ari diren milioika animalia landare eta izaki bizidunez osatuta dago guztira bi bilioi tona (2x1018 g) ma-teria organiko Konposizio kimikoari dagokionez biosferako elementurik garrantzitsuenak hidrogenoa oxigenoa karbonoa eta askoz proportzio txikia-goan nitrogenoa dira Elementu horiek geosferarekin etengabeko ha-rremanetan daude ziklo biogeokimikoen bidez Atmosfera hidrosfera eta litos-feraren konposizio kimikoarekin alderaturik karbonondashproportzio handia da biosferaren bereizgarri nagusia karbonoa da beraz biziaren elementua

Biosferaren masa geosferaren masarekiko aski txikia bada ere Lurraren gainerako geruzetan eragin itzela du berak eragin du hein handi batean atmosferak gaur egun duen konposizio kimikoa baita itsaso eta ibaietako ura-rena ere Gainera litosferako jalkinak berak sortu ditu eta litosferaren azalik kanpokoena ere lurzorua biosferak eraldatzen du

Biodibertsitatea

Biodibertsitatea biziaren barietatearen neurria da Zehazkiago dibertsitate ge-netiko biodibertsitate espezifiko edota ekosistemandashbiodibertsitateaz mintzo dai-teke bizidunen hiru alde nagusiak aintzat hartuz geneak espezieak eta ekosiste-mak

Ekosistemak

Ibilaldi bat egiten badugu menditik baso bat solo bat edo errekatxo bat zehar-katzeko parada izango dugu Ekologo batek azaldu ahal digu izaki bizidun desberdin batzuk bizi direla aipatutako lekuetan Gainera ingurune horiek bal-dintza desberdinak dituzte (lurzorua ar-gia tenperatura edo uraren kantita-teahellip) guzti hau bistan geratzen da leku batetik bestera pasatzean Beraz aipa-tutako unitateek (basoa soloa eta erre-ka) ezaugarri biologiko eta fisiko des-


9 UD 9 || 45

berdinak dituzte Ekologoak ere esango digu hor bizi diren izakiak ez dira isolaturik bizi espezie desberdineko komunitate batzuetan daudela integraturik haien artean harreman estuak izanez Basoa adibidez zuhaitzek estalitako ere-muaz gainera izatea beste izaki bizi batzuen (belarrak animaliakhellip) lekua da Animalia gehienak basoan bizi daitezke soilik eta ezin dira beste ingurune batean bizi basoan elikatzen dira modu espezifikoan basoan ere bizi eta hil egiten dira Beren bizitza osoa faktore desberdinekin elkartuta edo eraginda daude Hain zuzen txori batzuk intsektuetaz elikatzen dira zuhaitzetan habiak egiten dituzte eta suge baten harrapakinak izan daitezke Beren aldetik intsek-tuak belarraz edo basoaren landareetaz elikatzen dira Zuhaitzek ere beren beharrak dituzte adibidez haziek lurzoruan ura behar dute ernetzeko eta lurzo-ruko ur edo hezetasun hori bertako klimaren (prezipitazioak sasoien aldaketak tenperaturakhellip) eta lurzoruaren ezaugarrien (iragazkortasuna) menpe dago Faktore hauek fisikondashkimikoak dira (ingurune abiotikoa) eta biologikoak izaki bizidunekin zerikusia dutenak (ingurune biotikoa)

Ekosistema hitza proposatu da elementu fisiko (biotopo edo bizitzaren eszenatokia) eta biologikoetaz (biozenosia edo izaki bizien komunitatea) osatu-tako sistema konplexua izendatzeko Basoa soloa eta erreka hiru ekosistema desberdinak dira Ekosistema ingurune fisikoak eta bizidunen komunitateak elkarrekintzan dauden biosferaren zatia da Biotopo bateko organismoak horien inguruneak eta bien arteko materia- eta energiandashtrukatze guztiek era-tutako unitate funtzionala Ekosistemen mugak ekotonoak dira

Ekosistema hitza Tansleyndashk erabili zuen lehenengoz 1935 urtean Biosfe-raren edozein zati ekosistematzat har daitekeen arren normalean ekosistema zehatzen mugak finkatzeko materiandashtrukaketa txikiena duten eremuak aukera-tzen dira (aintzira bat oihan bat)

Laburbilduz ekosistema baten ezaugarririk nabarmenenak hauexek dira

mdash Izaki bizidun eta bere ingurunean osatuta dago Haien artean interak-zioak gertatzen dira energia eta materia elkar aldatuz

mdash Autorregulazioaren ahalmena du hots kanpotik informazioa jaso eta prozesa dezake eta erantzun bat burutu Beraz ekosistema batean in-formazioa sartu eta ateratzen da etengabe aldaketak eraginez Gainera sistema irekia da materia eta energia beste ekosistemekin elkar alda-tzen duelako

GALDERAK

1 Deskribatu pinudi baten biozenosia

2 Zergatik esaten da basoa ekosistema bat dela

3 Azaldu laku batean bizi diren izaki bizidun bien arteko erlazioa

4 Biosfera ekosistema desberdinez osatuta dago Aipa ezazu ezagutzen dituzun ekosistema batzuk eta beren ezaugarriak

5 Kontsultatu bibliografia (testu liburuak hiztegiak) eta azaldu bioma hitzak zer esan nahi duen


9 UD 10 || 45

3 JARDUERA Zeintzuk dira lurreko ekosistemarik garrantzitsuenak

Ondoko testuan Lurreko ekosistemarik garrantzitsuenak deskribatzen dira Testua iraku-rri ondoren

mdash Egizu taula bat ekosistemandashmota bere baldintza fisiko eta biozenosia adieraziz

mdash Seinala ezazu mapa mundi batean non kokatzen diren

Ekosistemandashmota nagusiak

Klima eta beste baldintza fisikoen arabera munduan hainbat ekosistemandashmota bereizten dira Lehorraldeko ekosistemetan bizidun ugarienak landareak dira eta hauek ematen dizkiete beren ezaugarriak ekosistemei Beraz ekosistemandashmotak bereiztean bioma edo landaredindashmota nagusiak bereizten dira lehorral-dean Ekosistema urtarrak berriz uraren sakonera eta mugimenduen arabera bereizten dira gehienbat

TUNDRA eskualde artikoetako eremu zabalek osatzen dute 65degndashtik gorako latitudeetan edo mendi garaietan Zuhaitzentzako baldintzak hotzegiak direnez sastrakak landare belarkarak edo eremu soilak nagusitzen dira Urteko batez besteko tenperatura -5 degCndashtik beherakoa izan ohi da prezipitazioa nahikoa txi-kia eta gehiena elur moduan erortzen da Lurzoruan sustraien hazkuntza eragozten duen izotzndashgeruza bat ager daiteke Landareen ekoizpena oso txikia izan ohi da eta bertako animalia gehienek neguan eskualde epelagoetara mi-gratzen dute

TAIGA edo OIHAN BOREALA urteko batez besteko tenperatura 3 eta -5 degC tartean duten eskualdeetan hazten da tundratik hegoaldera 45deg eta 75deg bitarte-ko latitudean Ipar Amerika eta Eurasiako iparraldeetan zehar hedatuz mun-duko oihanik zabalena den honetan koniferoak dira nagusi Prezipitazioak txi-kiak izan ohi dira eta gehienbat elur moduan erortzen dira Ekoizpena txikia da Tenperatura txikiagatik deskonposaketa oso geldoa denez hildako zuhai-tzen enborrak oihanpean pilatuz doaz eta aldizka sute handiak gertatzen dira eskualde zabalak kiskaliz

Norbegiako taiga


9 UD 11 || 45

OIHAN EPELA klima epela eta euritsua (750ndash3000 lm2) den lekuetan hedatzen da Gehienetan baina ez beti hosto erorkorreko zuhaitzak dira na-gusi Aniztasuna eta emankortasuna taigakoa baino handiagoak dira baita zu-haitzen neurria eta estaldura ere Urtaroak oso markatuak izan ohi dira eta landare belarkara gehienek zuhaitzek hostoa atera aurretik burutu behar izaten dute ziklo biologikoa

OIHAN MEDITERRANEOA uda lehorreko klima subtropikaletan hedatzen da eskualde mediterraneoaz gain Kalifornian Hego Amerikako mendebaldeko kostaldean Hego Afrikan eta Australian Hosto iraunkorreko zuhaitz txikiak nagusi dira oihanndashmota honetan baina oso ugariak dira aihenak ere Uda leho-rretik kanpo ekoizpena nahikoa handia da Suteak oso maiz gertatzen dira Eskualde epeletako ekosistemarik dibertsoenak dira hauek

BELARDIAK eskualde epel baina lehor samarretan (250ndash750 lm2) hazten dira Ipar Amerikako eta Eurasiako erdialdean eta Hego Amerikako hegoal-dean Landare belarkarak dira nagusi garaiagoak zenbat eta klima euritsua-goa izan Ekoizpena eurindashkantitateari oso lotua ageri da Herbiboro handiak (bisonteak antilopeak) oso ugariak dira eta gehienak migratzaileak Batzuetan klimak oihan epelari tokia uzten badio ere herbiboro handiak belardia zuhai-tzik gabe mantentzen dute

BASAMORTUA urtean metro karratuko 250 litrotik beherako eurindashkantitatea jasotzen duten lekuetan hedatzen da gehienbat tropikoen inguruan edota mendi handien eurindashitzaletan Lur gehiena soila ageri da landareak nahikoa urriak baitira Tenperaturak gorabehera handiak izan ohi ditu egunean zehar Urndashes-kasiari aurre egiteko landare gehienek hosto txiki eta irazgaitzak dituzte edo ura metatzen dute (kaktusak) Landare gehienak arantzadunak eta animaliak oso urriak dira Ekoizpena oso txikia da baina batzuetan aniztasuna nahiko handia izan daiteke

Egiptoko desertuko landaretza


9 UD 12 || 45

SABANA metro karratuko 500 eta 1500 litro bitartean jasotzen dituzten eskualde tropikaletan hedatzen da batez ere Afrika eta Hego Amerikan baina baita Asia eta Australiako zenbait gunetan ere Bioma honetan landare belarkarak dira nagusi baina zuhaitzak ere ageri dira tarteka Munduko ungulatundashdentsitaterik altuenak izan ohi ditu ekoizpena nahikoa handia baita eta gehiena landare jangarriek osotzen baitute Suteak oso maiz gertatzen dira eta sabanarik hezeenetan oihanaren hazkuntza eragozten dute Gehienetan urtaro euritsua laburra izan ohi da eta ungulatu gehienak migratzaileak dira euriteen ondoren hazitako landareak hobeto ustiatzeko

OIHAN TROPIKAL IDORRA urtaroa lehorra jasaten duten eskualde tropika-letan hedatzen da Urteko eurindashkantitatea metrondashkarratuko 1500 eta 2500 litro bitartekoa izaten da eta tenperatura epela urte osoan zehar Urtendashsasoi le-horrean zuhaitz batzuek hostoak galtzen dituzte Ekoizpena oso handia izan ohi da

Amboseli parkea Kenya

EURIndashOIHAN TROPIKALA da munduko ekosistemarik emankorrena eta biodi-bertsitaterik handienekoa Urtendashsasoi lehorrik gabeko eskualde tropikaletan hedatzen da batez ere ekuatorearen inguruan eta urtean metrondashkarratuko 2500 litrotik gorako eurindashkantitatea dagoen lekuetan Tenperatura urte osoan zehar 17deg Cndashtik gorakoa izan ohi da eta hezetasuna beti oso handia Lurzoruak gehienetan txiroak dira baina zuhaitzek dituzten mikorriza garatuei esker oso azkar haz daitezke Zuhaitz batzuek hostoak galtzen dituzte baina espezie ba-koitzak urtendashsasoi desberdinean galtzen duenez oihana beti berde ageri da Hostoak oso handi eta leunak dira eta zuhaitzak oso garaiak Aihenak landare igokariak eta landare epifitoak ugariak dira Animalien artean intsektuak eta anfibioak dira nagusi


9 UD 13 || 45

ITSASO ZABALA Lehorraldeko ekosistemetan ez bezala itsaso zabaleko lan-dare nagusiak planktoneko alga zelulabakarrak dira Hauek ur azaletan soilik aurkitzen dira sakonera handietara ez baita argirik iristen Fitoplanktonaz elikatzen da zooplanktona eta honetaz arrainak elikatzen dira Horrez gain itsas hondoan hainbat animalia aurki daiteke goitik eroritako gorpuez elika-tzen Itsaso zabalaren (batez ere itsaso tropikalena) ekoizpena oso txikia da

ARREZIFEAK itsaso azal bero eta garbietan eratzen dira Eurindashoihan tropi-kalekin batera koralndasharrezifeak dira munduko ekosistema dibertso eta eman-korrenak Koralekin sinbiosian bizi diren algak dira ekoizle nagusiak eta kon-tsumitzaileen artean koralak belakiak arrainak moluskuak etab daude

ESTUARIOAK ibaiak itsasoratzen diren guneetan eratzen dira Oso sistema aldakorrak dira Ur desberdinen nahasketaren eta mareen menpe baitaude Gehienetan ekoizpen oso handia dute baina aniztasun txikia gutxi baitira hain gazitasun aldakorretan bizi daitezkeen izakiak

PADURAK ETA MANGLADIAK marearteko eremu lokaztuetan hedatzen dira Paduretan landare belarkarak dira nagusi eta mangladietan zuhaizkarak Ibaiak garraiatutako buztinak materia organiko asko izan ohi du eta padure-tako lokatzetan animalien dentsitatea oso handia da nahiz eta aniztasuna txi-kia izan

AINTZIRAK edo LAKUAK sakonera handia eta ur geldia duten ekosistemak dira Ertzetan hondoko landaredi garatua izan dezakete baina alde sakonetan landare planktonikoak dira nagusi Lakuen emankortasuna arrotik iristen zaiz-kien elikagaien arabera eta uren mugimenduaren arabera aldatzen da

URMAHELAK sakonera txikiko lakuak dira Bertako ekoizle nagusiak hon-doko landareak dira eta oso ekoizpen handia eduki dezakete Hauetaz elikatzen diren ornogabe asko eta arrain zein hegazti urtar ugari daude

ZOHIKAZTEGIAK klima hotzeko eta ur askoko lurzoruetan sortzen dira Ekoizle nagusiak goroldioak dira eta hauen hondakinak usteltzean ingurunea azidifikatu eta materia organiko asko geratzen da zohikatz moduan deskon-posatu gabe Ekoizpena zein aniztasuna oso txikiak izan ohi dira

IBAIEN ezaugarri nagusia korrontea da Erreka gehienetan landare gutxi dago eta animaliak lehorraldetik iristen den orbelaz elikatzen dira Ibai ertai-netan ekoizpena handiagoa izan daiteke baina beti garrantzi handia du ibaian behera

Garraiatzen den materia organikoak Ibaiak eta errekak oso aldakorrak di-ra urndashemarien gorabeheren arabera komunitateak asko aldatzen baitira Ho-rrez gain ibai ertain eta handiak uholdendashlautadetan zehar migratzen dute komunitate kolonizatzaileentzat aukera berriak etengabe sortuz


9 UD 14 || 45

Ondoko grafikoan bioma (kontinentetako landare eta animalien komunitate homoge-neoak ezaugarri klimatiko eremuetan eratzen direnak) garrantzitsuen baldintza klima-tikoak adierazi dira

1 Bila ezazu Euskal Herriko ezaugarri klimatikoak (batez besteko Tordf eta urteko prezipitazioak) eta deduzitu grafikotik zein biomandashmotatan sartzen den

2 Zein da aldea mdashklimari dagokioneanmdash desertua eta belardien artean Aipatu hauen arteko muga bat mapa mundi batean

3 Zeintzuk dira muturreko klimak jasaten duten biomak Azal ezazu erantzuna


9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45

4 JARDUERA Nola hazten dira espezien populazioak

Jarduera honetan espezie baten populazioa nola bilakatzen den aztertuko dugu Honeta-rako parametro garrantzitsu batzuk eta espezieek erabiltzen dituzten estrategiak ere definitu eta analizatuko ditugu Ondoko testuan aspektu hauek garatzen dira eta jarraian galdera eta ekintza batzuk proposatzen dira

Populazioen dinamika

Populazioak

Populazioa (N) eremu zehatz batean bizi diren espezie bereko indibiduoen mul-tzoa da Populazio bereko indibiduo guztiek lurralde eta elikagaindashiturria ver-berak konpartitzen dituzte Gainera haien artean eta bere ingurunearekin oso erlazio estuak mantentzen dituzte

Populazioaren dentsitatea areandashunitateko edo bolumenndashunitateko dagoen biztanlendashkopurua (artadi batean arte kopurua kilometro karratuko edo diato-mea algen kopurua mililitroko da) Horrela populazio baten tamaina erlatiboa adieraz daiteke

Espezie baten populazioa alda daiteke denboran zehar Eta aldaketa hori faktore batzuen menpe dago Jaiotzak eta inmigrazioak populazioaren tamaina handitzen dute eta alderantziz hilketak eta migrazioak gutxitu Hilkortasuna jaiotza- tasa eta migrazioak ingurunearen baldintzen arabera (faktore bioti-koak eta abiotikoak) aldatzen dira Jaiotzak eta inmigrazioak handitzen dire-nean populazioa handituko da ere eta alderantziz hilketak eta emigrazioarekin populazioa gutxitzen da

Jaiotza eta hilkortasuna

Populazioen dinamika ondo ulertzeko bi kontzeptu garrantzitsu daude

mdash Jaiotzandashtasa denbora zehatz batetan jaiotzen diren indibiduoak populazio osoarekiko

mdash Hilkortasunndashtasa denbora zehatz batetan hiltzen diren indibiduoak popu-lazio osoarekiko

Migrazioak kontuan hartzen ez badira jaiotza eta hildakoen arteko diferentziak denbora zehatz batean populazioaren hazkunde adieraziko du

∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa

m hilkortasunndashtasa M jaiotzen diren indibiduoak

b jaiotzandashtasa B hiltzen diren indibiduoak

∆N populazioaren hazkundea ∆t denboran

Populazioaren berezko hazkundendashtasa intrinsekoa jaiotzandashtasa eta hilkor-tasunaren arteko diferentzia da


9 UD 17 || 45

r = b - m

Baldintza batzuetan b m baino handiagoa da orduan N handitzen da bes-te baldintzetan m b baino handiagoa da eta populazioa gutxitu egiten da

Ingurunearen faktoreek (elikagaien kantitatea kasu) ahalbidetzen dute-nean populazioa mugagabe haz daiteke baina errealitatean hau ez da gehiene-tan gertatzen (ingurune artifizialdu batean edo egoera berezi batzuetan izan ezik) ingurunearen faktoreak mugatzen dute populazioaren hazkundea Bal-dintza egoki hauetan (espazioa eta elikagaiak sobera harrapakari eta gaixo-tasun eza) populazio bat r maximora hel daiteke rmax hau potentzial biotikoa deitzen da Potentzial biotiko hau desberdina da espezie batetik bestera Izaki txikiek potentzial biotiko altua dute eta haren belaunaldindashdenbora txikia izaki handiek (ornodunak kasu) alderantziz potentzial biotiko txikiak dituzte eta be-launaldindashdenbora luzeak (paramezioaren ahalmen bitikoa 2 indibiduo per capi-ta eguneko da eta belaunaldi- denbora 8ndash10 ordukoa Homo sapiensndashak rmax 00003 indibiduo per capita eta belaunaldindashdenbora 20 urtekoa)

Populazioaren bilakaera denboran zehar adierazten bada populazioaren hazkundendashkurba lortzen dugu

N logN

t t

Populazioaren hazkundendashkurbak

Populaziondashhazkundea

Espezie baten eme guztiak ahal den neurrian gurutzatzen badira arrekin eta ondorengo guztiak bizi badira eta heldutasuna lortzen badute orduan popula-zioa izugarri handitzen da Beste modu batean esanda jaiotzandashtasa maximoa bada eta hilkortasuna txikia orduan ez dago hazkunde izugarrirako mugarik Ingurune batean elikagai ugari badu bakterio batek irudian adierazten den bezala haziko da bakterioen populazioa 20 minutuan behin biderkatzen da 36 ordu pasatu ondoren N = 1032 indibiduo izango dira ingurune horretan Horrelako hazkundea esponentziala deitzen da Naturan ez da inor horrela


9 UD 18 || 45

hazten hazkundearekin batera ingurunearen baliabideak (kasu honetan elika-gaiak) kontsumitzen direlako (gainera populaziondashhazkundeak ere hondakinen produkzioa suposatzen du eta hauek biltzean toxiko bihurtzen dira) Beraz in-guruneak populaziondashhazkundea baldintzatzen eta mugatzen du espezieen popu-lazioa estabilizatuz Hazkundearekiko ingurunearen erresintentzia hau inguru-nendasherresistentzia deitzen da

Aurreko ideia hobeto ulertzeko ikus dezagun adibide bat Animalia espezie batek ingurune bat lehengo aldiz kolonizatzen du Hasieran populazioaren tamaina (N) txikia izango da Baina ingurune horretako baliabideak oparoak direnez populazioa arin handituko da Hazkundearekin baliabideak gero eta murriztuagoak dira eta nekez babesa eta elikagaiak aurkituko dituzte espezie horren indibiduoek Gainera populazioaren hazkundearekin batera gaixotasu-nak hedatzen dira eta harrapariak ugalduko dira Beraz ingurunendasherresisten-tzia handitzen da eta hazkundendashtasa jaisten da

Denborarekiko populazioaren hazkundea eta hazkundendashtasa (r) kurben bidez adieraziz gero hasierako hazkunde geldoa ikusten da jarraian hazkunde arina geroago berriro geldoa eta amaieran estabilizatu egiten da populazioa Horrela N konstante mantentzen da eta inguruneak gehien euts dezakeen ma-ximora heldu da Gehiengo indibiduo kopuru horri ingurunearen kargandashkapa-zitatea edo kapazitatendashmuga (K) esaten zaio

Gertaera larriak (suteak ekaitzak urakanak lehorteak edo sasoien alda-ketak) jasaten dituzten populazioak (intsektuak eta landareak kasu) geroago gorakadaka hazten dira sasoi egokietan Hauek espezie oportunistak deitzen dira Espezie hauek ahalmen biotiko altua dute Horregatik r estrategiakoak deitzen dira Beste espezieak egonkorragoak dira eta populazioa denboran zehar maila batetan mantentzen dute eta denboran zehar N eta K berdintsuak dira horregatik K estrategiakoak deitzen dira Biak ondoko koadroan konpara-tzen dira

r estrategia K estrategia

Hilkortasuna Indibiduo guztiak edo

gehienak eraginda

Populazioaren eta

dentsitatearen arabera eta

indibiduoen arteko

desberdintasunaren arabera

Populazioaren tamaina Aldakorra denboran zehar Ez

du oreka lortzen

Egonkorra denboran zehar

Bizitzaren iraupena Gehienetan urte bat baino

gutxiago

Luzeagoa

Selekzioak bultzatutako

mekanismoak

Garapen arina rmax altua

Ugalketa goiz gertatzen da

Gorputzaren tamaina txikia

Semendashalaba ugari

Garapen geldoa

Lehiakortasun ahalmen

handia Ugalketa beranduago

egiten da Semendashalaba gutxi

Gorputzaren tamaina handia


9 UD 19 || 45

GALDERAK

1 Zein izango da populazio baten etorkizuna r zero baino txikiagoa bada

2 Azal ezazu zergatik hazkundendashkurba hasieran populazioaren hazkundea geldoa den

3 Azal ezazu kargandashkapazitatearen esanahi ekologikoa

4 Populazio baterako K alda daiteke Zein baldintzatan

5 Jar ezazu r estrategia eta K estrategiako espezie bosna adibide (animaliak mikroor-ganismoak edo landareak

6 Ondoko koadroan populazioaren erlazio kausalak adierazten dira

Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak

Emigrazioa Populazioa Indibiduoen pilaketa

Urritasuna Hilketak Gaixotasunak

Harrapariak

Aldaketa klimatikoak

a Erlazio kausalak adierazi (+ edo - ikurren bidez)

b Adieraz itzazu berrelikapenak kolore desberdinen bidez

c Zeintzuk dira populazioaren faktore mugatzaileak

d Populazioa granja batena izango balitz (behiak adibidez) nola izango litzateke dia-grama


9 UD 20 || 45

7 Espezie berri bat sartzea ekosistema batean kaltegarria izan daiteke Zergatik

8 Area batean hegazti populazioa 140 indibiduoarena da Urtean zehar 20 jaio 30 hil 5 inmigratu eta 10 emigratzen dira Kalkulatu

a Populazio horren dentsitatea urte hasieran eta amaieran

b Jaiotzandashtasa eta hilkortasunndashtasa

c Iritzi bat eman espezie horren etorkizunari buruz

9 Ondoko taulan hegazti baten populazioaren bilakaera azaltzen da

Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula

b Egizu denboran zehar populaziondashhazkunde grafiko bat

c Azal ezazu zein izan den espezie horren bilakaera


9 UD 21 || 45

5 JARDUERA Populazioa baldintzatzen duten faktoreak

Aurreko jardueran nola bilakatzen diren populazioak aztertu dugu (jaiotzak hilkorta-sunahellip) Hauek ingurunearen faktoreen menpe daude eta jardueran honetan faktore hauek aztertuko ditugu

Populazioa baldintzatzen duten faktoreak

Ikusi dugun moduan inguruneak populazioaren hazkundeari aurre egiten dio Ingurunearen indar hauek edo faktoreak bi multzotan sailka daitezke

Faktore fisikoak

Mantenugaiak (autotrofoentzako) argia espazioa eta faktore klimatikoak Hon-damendiek (suteak ekaitzakhellip) ere populazioa kontrolatzen dute

Izaki bizidunak bizitzeko eta garatzeko gauza batzuk behar ditugu eta beharrizan hauek espezie desberdinen artean desberdinak dira Adibidez lan-dare bat hazteko argia hezetasuna eta mantenugaiak behar ditu beste landare espezieen beharrizanak desberdinak izanez Mantenugai bat falta bada edo da-goen kantitatea txikiegia bada landareak ezingo du garatu nahiz eta gainon-tzeko faktoreak sobera egon Falta den elementua faktore mugatzailea deitzen da Liebigndashek lege hau formulatu zuen izaki baten garapena eta bizirik irautea kantitate txikiagotan dagoen elementuaren (faktore mugatzailea) menpe dago Adibidez landareentzako faktore mugatzailea klima idorretan hezetasuna da edo itsasoan planktonentzako mantenugaiak (hauek alde batzuetan izan ezik proportzio txikian daude)

Izaki bakoitzaren jarduera faktore batentzako tarte batean gertatzen da Hau kurba baten bidez azal daiteke (tolerantziandashkurba) Tarte horretatik kanpo ezin da espezie zehatz hori bizi eta tarte barnean maximo bat dago Toleran-tziaren tartea faktore batekiko balentzia ekologikoa deitzen da Ideia honek in-gurune desberdinak kolonizatzeko espezie baten gaitasuna adierazten du ho-rrela

mdash Kurba estua duten izakiak zorrotzak edo estuak dira eta estenoikoak deitzen dira

mdash Kurba zabala dutenak balentzia zabalekoak dira eta eurioikoak deitzen dira (ingurune desberdin eta kontrakoak bizi daitezke)


9 UD 22 || 45

Populazio baten tolerantziandashkurba Tolerantziandashtartea faktore batekiko faktore ekologiko batekiko (argia) balentzia ekologikoa

Faktore biotikoak

Espezie bereko indibiduoen arteko lehiakortasuna populazioaren faktore muga-tzailea izaten da askotan populazioaren dentsitatea handia denean Kasu hone-tan izakiak lehian daude elikagaiak edo espazioa eskuratzeko eta lehiakortasun honi espezie barneko lehiakortasuna esaten zaio

Espezie desberdinen artean ere lehiakortasun harremanak izan daitezke (kasu batzuetan onuragarriak bi espezientzako edo sinbiosia) Ezagunena ha-rrapakarindashharrapakin erlazioa da Erlazio mota hau espezieen arteko lehiakor-tasuna da Harrapakarindashharrapakin modeloan ziklikoki harrapakarien popu-lazioak eta harrapakinenak oszilatu egiten dira

Ipar Kanadako Hudsns Bay Company larrundashindustriaren agiri zaharrak aztertuz zientzialariek katamotz eta erbien populazioak urteetan zehar ziklikoki handitzen eta gutxitzen zirela aurkitu zuten Irudian ikusten den bezala harra-pakinak hasten dira hazten eta aldi berean harrapakariak elikagai asko duenez harrapakarien populazio ere gora egingo da Baina harrapakarien po-pulazioaren hazkundearekin harrapakinen populazioa jaitsi egingo da Une ho-rretan harrapakariek gero eta elikagai gutxiago izango dute eta horrela hasiko da gutxitzen ere denboran atzerapen batekin


9 UD 23 || 45

GALDERAK

1 1911 urtean 25 elurndashorein sartu zuten Alaskako San Pablo irlan Populazioa arin hazi zen eta 1938an 2000 elurndashorein zegoen 140 km2ndashko irlan Animali hauek larreak gehiegi bazkatu zuten eta populazioa ez zen gutxigatik desagertu 1950 urtean 8 besterik ez zegoen

mdash Eman iezaiozu azalpen bat gertakariari

2 K estrategiako espezieak zer dira eurioikoak ala estenoikoak

3 Testuaren harrapakarindashharrrapakinen grafikoan izaki bizidun batzuen populazioa (bi-masan adierazita) denboran zehar azaltzen da

mdash Zer gertatuko litzateke katamotza suntsituko balitz

mdash Zer ondorio ekarriko luke untxiak sartuko balituzte

4 Azaldu minimoaren araua eta ipini adibide bat

5 Aipatu zenbait animali eta landaren moldaerak tenperaturarekiko


9 UD 24 || 45

6 JARDUERA Segida ekologikoa eta ekosistemaren heldutasuna

Segida ekologikoa

Ekosistemak denboran zehar aldatu egiten dira Adibidez bazkarako larre bat abandonatu egiten bada beste landare komunitateek kolonizatuko dute eremua hasieran sastrakak gero zuhaixkak eta azkenean mdasheta inguruneko baldintzen araberamdash basoa gara daiteke Landarediaren aldaketarekin batera beste ani-mali batzuk ere hasiko dira bizitzen ingurune horretan Harri soil batean (hor-marena adibidez) hasieran oso ekosistema sinple agertuko da liken eta alga mikroskopikoez osatuta Denborarekin izaki konplexuago eta zorrotzagoak like-nak ordezkatuko dituzte (goroldioak eta garoak) geroago arrakaletan eratzen den lurzoruan landare baskularrak haziko dira Ondoko progresioak segida ekologikoak deitzen dira eta lurralde soiletan (sumendien ondorioz sortutako lurzoruak uholdeak klimandashaldaketak edo suteak jasan dituzten lurraldeak) eta gizakien jardueraren ondorioz gertatutako eremuetan (larre abandonatua baso mozketa) gertatzen da

Segidaren progresioan biomasa handitu egiten da etengabe ekosistemaren ekoizpena arnasketa baino handiagoa delako baina pixkanaka biak orekatzen dira ekosistema heldu batera ailegatu arte Hortik aurrera eta ingurunea alda-tzen ez bada ekosistema oso gutxi aldatuko da Esaten da azken ekosistema hau ekosistema heldua dela edo heldutasunera heldu dela

Orokorrean hasierako faseetan espezie oportunistak hazten dira Aise kolo-nizatzen dituzte hutsik dauden espazioak eta ongi moldatzen dira baldintza latzetan Pixkanaka beste espezie batzuk sartuko dira zorrotzagoak eta handia-goak Segida edo ordezkatze prozesua honek aurrera jotzen du ekosistema kon-plexu eta egonkorrago bat eratu arte Beraz segida ekologikoa burutzean azken pauso gisa agertzen den ekosistema gehienetan egonkor eta heldua inguru-nearekin oreka dinamikoan dagoena eta biomasa maximoa duena klimax dei-tzen da

Segida ekologikoaren bilakaeraren adibide bat


9 UD 25 || 45

GALDERAK

1 Landaredi mapetan landaredi potentzialak agertzen dira Hauek gizakiaren parte hartzerik izan ez balitz lurraldea hartuko lukeenak dira Beraz landaredi potentziala eta klimaxa antzekoak dira

mdash Aukeratu zonalde bateko oraingo landaredia (larre bat adibidez) eta bilatu leku horren landaredi potentziala

mdash Deduzitu segida ekologikoa larre hori bere kaxan (gizakiaren eragin gabe) utzitakoan

(Lurralde Antolamendu Etxebizitza eta Ingurugiro Sailaren Euskal Autonomi Elkar-teko Landarediaren mapak eta ldquoEAEko Ingurugiroari buruzko Kartografia Sistemardquo CD-ROMa erabil daitezke)

2 Azaldu segida ekologikoaren ezaugarriak

3 Definitu ekosisteman klimax kontzeptua eta adierazi zein ezaugarri dituen Adibide-ren bat jarri

4 Nola eragiten du suteak zoruaren degradazioan


9 UD 26 || 45

7 JARDUERA Elikandashkatea eta elikandashsareak Energia eta materiaren bideak ekosisteman

Ekosisteman izaki bizidunek -haien artean eta ingurunearekin- materia eta energia elkar aldatzen dituzte Materia organikoa ekoiztean edo materia organikoa beste izaki ba-tzuetatik jasotzean izaki bizidunek materia eta energia lortzen dituzte elikapenerako eta beren bizitzaren beharrak asetzeko (ugalketa izakiaren garapena metabolismoa mu-gimenduahellip) Jarduera honetan aipatutako prozesuak nola burutzen diren aztertuko dugu

Erlazio trofikoak ekosisteman

Autotrofoak eta heterotrofoak

Espezieak elkarren arteko erlazioan bizi dira Ekosisteman espezieek bere lekua okupatu eta funtzioa betetzen dute Haien artean energia eta materia elkartru-katzen dute eten gabe Beraz ekosistemen dinamika eta antolamendua man-tentzeko energia ezinbestekoa da energiandashiturria eguzkiarena izanez ia kasu guztietan Elkarrekin bizi diren izakiak horrela sailka daitezke energiaren era-bileraren arabera

1 Autotrofoak (landare berdeak eta zenbait bakterio) materia organikoa ekoizten dute elikagai inorganikoetatik (CO2 gatz mineralak ura) kanpoko energiandashiturri bat (gehienetan eguzkindashargia) erabiliz Eguzki energia mo-lekula organikoetan harrapaturik geratzen da materia organikoa sintetiza-tzean Horrela eguzki energia kimiko bihurtzen da

Ekoizle izena ere hartzen dute beren elikaduran erabiltzen dituzten molekula organikoak sintetizatzeko edo ekoizteko gai dira eta

2 Heterotrofoak gainontzeko izaki bizidunak dira (animaliak onddoak pro-tozoak bakterio gehienak) Beste izaki bizi batzuen materia organikoa kon-tsumitu behar dute energia eta materia organikoa lortzeko materia orga-nikoa ekoizteko gai ez dira eta Materia organiko hori bere elikaduran erabiltzen dute bizirik mantentzeko

Talde honetan bi izakindashmota bereiz daitezke

mdash Kontsumitzaileak Animaliak dira Beste izakiez (bai autotrofoak bai heterotrofoak) elikatzen dira

mdash Deskonposatzaileak Onddoak eta zenbait bakterio Kontsumitzaileak bezala materia organikoz elikatzen dira materia inorganiko bihurtuz Baina materia organiko hori beste izakien hondakinetatik (gorotzak animali hilak hondarrakhellip) lortzen dute Gainera abiadura handia-gorekin egiten dute jarduera hori Beraz oso funtzio garrantzitsua betetzen dute ekosisteman izakiek erabili ez duten materia organikoa materia inorganiko bihurtzea (mineralizazioa) eta materiaren zikloa ixtea (gogoratu autotrofoek materia inorganikoa erabiliz materia organikoa ekoizten dute) Horrela materia birziklatu egiten da


9 UD 27 || 45

Ekosistema baten osagaiak energiandashfluxuaren bidez erlazionatuta daude Pauso bakoitzean (maila batetik hurrengora) energia igarotzen da eta parte bat degradatu egiten da bero eran

Bai ekoizleek baita kontsumitzaileek ere materia organikotik lortzen dute materia eta energia beren metabolismoa funtzionarazteko geroago ikusiko dugun moduan

Elikandashmaila eta elikandashkateak

Energia lehen maila batean ekoizleengan finkatzen da Ekoizleengandik kontsu-mitzaile batzuetara pasatzen da energia (ekoizleen materia organikoan gor-deta) kontsumitzaile hauek elikatzen direnean Kontsumitzaile hauek beste kon-tsumitzaileen janaria da eta horrela elikandashkatea eratzen da Kate honen maila bakoitza elikandashmaila deitzen da lehen maila ekoizleak (belarra sastraka zu-haitzak edo fitoplanktona) bigarren maila belarjaleak (untxiak ahuntza ardia itsasoko krila) hirugarren maila haragijaleak (arranoa otsoa balea) lauga-rren maila sarraskijaleak (saia) Honela landareek finkatutako energia elikandashkatean zehar garraiatzen da (era kimikoan materia organikoan gordeta) eta urratsez urrats energiaren zati handi bat bero moduan galtzen da

Beste modu batean azalduta elikandashkatea ekosisteman elikatzendasherlazioen arabera antolaturiko organismondashsegida hau da izaki bizidunen arteko ener-giandashfluxua da (energia elikagai inorganiko zein janari organiko mdashbizidunmdash gi-sa garraia daiteke) Katendashmaila bateko izakiek aurreko mailakoetatik lortzen dute janaria eta hurrengoaren elikagai dira

Sustantzia inorganikoak (CO2

ura gatz mineralak)

Deskonposatzaileak (bakterioak onddoak)

Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak

Kontsumitzaileak (belarjaleak

haragijaleak) Heterotrofoak

Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza

Ekosistema lehortar baten katendashtrofikoa

Elika-kate batean materia organikoa maila trofiko batetik bestera igaro-tzen da eta aldi berean materia organiko horren molekulen loturetan meta-turiko energia kimikoa Energia horren parte bat bero eran galtzen da maila trofiko desberdinetan zehar eginiko bidean

Energia ekosisteman

Sistema ekologikoetako energiandashfluxuan termodinamikaren bi legek agintzen dute Lehenak dioenez energia egoera batetik bestera eralda daiteke (fotosin-tesiaren bidez eguzkindashenergia energia kimiko bihurtzea) baina sekula ez da sortu edo deuseztatuko Bigarren legeak ezartzen duenaren arabera energiaren transformaziondashprozesuen eraginkortasuna ez da 100ekoa Aipaturiko legeak aplikatuta elikandashmaila batetik besterako energiaren transferentzian eta transformaziondashprozesuetan energia kimikoaren zati handi bat mdash 90 gutxi gorabeheramdash bero bihurtzen dela kalkulatu da (besteak beste hainbat bide metabolikotan esaterako arnasketan) beraz energia hori sistematik kanpo geratzen denez ldquogaleratzatrdquo hartzen da Gainera elikandashmailen arteko materia organikoaren garraioa ez da eraginkorra jandako guztia gutxitan bihur baitaiteke osondashosorik animaliandashehun Hortaz hasierako elikandashmailatik -ekoiz-leengandik mdashondorengoetarainoko edo kontsumitzaileenganainokomdash bide horretan energia galduz doa eta azken elikandashmailetara energia gutxiago iristen da Ondorioz maila bakoitzean bizi ahal den izakindashkopuru edo biomasa desber-dina da gehiago lehen mailetan eta gutxiago azkenekoetan horregatik hain zuzen dira belarjaleak harrapakariak baino ugariagoak

Ekosistemaren ekoizpena

Ekoizpen gordina elikandashmaila bakoitzak aurrekotik guztira jaso duen energia da Oro har hiru erabilera ditu energia horrek

Garia Ekoizlea 1 maila trofikoa

Arratoia Belarjalea Kontsumitzaile primarioa 2 Maila trofikoa

Erbinudea Haragijalea Kontsumitzaile sekundarioa 3 maila trofikoa

Aztorea Haragijalea Kontsumitzaile Tertziarioa 4 maila trofikoa

Bakterioak eta onddoak

Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05

Arnasketa Sedimentuak Arnasketa Sedimentuak 18 12 Arnasketa Sedimentuak 45 7

22 70

Energiandashfluxuaren diagrama ekosistema batean (zenbaki guztiak kcaloriatan adierazita)

mdash Atal bat erabiliko da metabolismoari eusteko ehunak berritu eta sortzeko eta ugalketarako behar den zelulandasharnasketa eta metabolismo prozesuan

mdash Beste atal bat ez da erabiliko eta zuzenean igaroko da sedimentundashzikloetara

mdash Azkenik deskonposatzaileen menpean geratuko da beste atal bat

Ekoizleen kasuan ekoizpen gordina fotosintesiaren ondorioz sorturiko ma-teria organikoa da

Aipaturiko erabileraren ondoren maila zehatz batean geratzen den energia (materia organikoan gordeta) maila horren ekoizpen garbia da ( 10 gutxi gorabehera) Horixe da hurrengo elikandashmailak erabiliko duen energia Hala-tan maila baten ekoizpen garbiaren (edo maila batek jaso duen energia) eta aurreko elika- mailaren ekoizpen garbiaren arteko erlazioa eraginkortasun ekologikoa da

Elikandashkate batean aurrera egin ahala urritu egiten da energiaren galera eta handitu haren eraginkortasuna ekoizleak ( 01) belarjaleak ( 17) hara-gijaleak ( 29)

EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA Autotrofoak

110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45

Ekoizpenndashmaila Ekosistema

Handia

Estuarioak iturriak koralezko arrezifeak

alubioindashlautadak eta laborantza intentsiboko

eremuak

Handindashertaina

Oihanak larre hezeak hondo sakonik gabeko

aintzirak eta eremu hezeetako laborantza

konbentzionala

Ertainndashbaxua Mendindashoihanak eta larreak hondo sakoneko

aintzirak eta eremu lehorreko laborantza

Baxua Eremu oso idorrak basamortuak edo estepak

Lehorreko ekosistemen batezndashbesteko ekoizpen maila 2300 g Cm2ndashkoa da urteko Itsas ekosistemen batez besteko ekoizpenndashmaila lehorrekoena baino hiru aldiz txikiagoa da izan ere kontinenteko plataformetako uren ekoizpenndashmaila handi samarra den arren baxua edo oso baxua da ozeanondashalde handietan

Ozeanoak mantenugaietan (gatz mineralak) pobreak dira eta fotosintesia egiteko argia sakoneko 50ndash100 metroetara besterik ez da ailegatzen Oso tamaina txikikoak dira ozeanoetako ekoizle gehienak eta oso laburra da hala-ber haien bizitza (egunak orduak) Hil ondoren itsas hondoetan (4000 metro) metatzen dira haien gorputzak eta hondakinak Halatan ezin erabiliko dira berriro gorputz eta hondakinek duten fosforoa edo nitrogenoa bezalako elemen-tuak Horrexegatik da hain apala ozeanoen ekoizpenndashmaila

Hala ere ozeanoen alde batzuetan ekoizpena handia da hori ibaien boka-letan gertatzen da ibaiek ekarritako mantenugaiak direla eta Ozeanoen alde zehatz batzuetan ere (azaleratze zonaldeak) mantenugaiek azalaratzen dira hondo ozeanikoen korronteei esker (Galizia Sahara Peruko kostaldea)

Energiandashfluxua eta materiaren birziklapena

Ikusi dugun bezala energiaren norantza katendashtrofikoetan norabide bakarrekoa da izan ere ekoizleengandik kontsumitzaileengana Bide honetan maila batetik bestera energia disipatu egiten da bero moduan Horrela energia ez da galtzen baizik eta degradatu egiten da izaki bizidunek erabili ondoren Horregatik kate- mailak gutxi dira

Energiaren fluxua irekia da

Lurzoruan edo uretan geratzen den materia organikoa berriro materia inorganiko bihurtu behar da Horregatik materia organikoa biodegradagarria dela esan daiteke Biosferan izaki askok egiten dute jarduera hau deskonpo-satzaile deitutakoak Bi taldetan sailka daitezke

mdash Saprofitoak (onddo eta bakterioak) Hauek molekula inorganikoak ekoiz-ten dituzte

mdash Kimiosintetikoak funtzio bikoitza betetzen dute materia organikoa sin-tetizatzea eta gatz mineral espezifikoak ekoiztea (Nitrifikatzaileakhellip)

Materiaren bidea itxia edo ziklikoa da


9 UD 31 || 45

Elikandashsareak

Orain arte elikandashkateaz hitz egin dugu baina naturan elikandashkatea bakoitzak adarkatze asko izan dezake beraz elikandashkateak eratu ordez elikandashsareak funtzionatu egiten dute Irudian azaltzen den bezala

Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK

1 Azaldu 10ndasheko araua eta ekosistemetan duen garrantzia

2 Ekosistemak aztertzeko energiandashfluxu hitza erabiltzen da Azal ezazu zer esan nahi duen fluxu hitza

3 Azaldu zergatik ez den ziklikoa energiandashfluxua

4 Adierazi zure inguruan ikusten duzun zenbait elikandashkatearen adibideak eta eratzen duten elikandashsarearena ere bai

5 Zergatik elikandashkateek ez dituzte 4 edo 5 maila besterik edukitzen

6 Ondoko izakiak sailkatu elikandashmailen arabera eta egin elikandashsarea izaki horiekin

ndash Arraina zooplankton belarjalea txibia itsas txakurra balea krillndasha zooplankton belarjealea diatomeak

7 Eremu baten ekoizpen primarioa 20 times 106 kcal egunndashekoa da Gizakien beharrizan energetikoa eguneko 2500 kcalndashekoa da Aurreko datuekin kalkulatu

ndash Zenbat pertsona mantenduko luke eremu horrek denak begetarianoak izate-kotan

ndash Ahuntzekin elikatuko balira zein populazio mantenduko luke (Ahuntzen ekoiz-pena eguneko mdashesnea eta okelamdash 150000 kcalndashkoa da)

ndash Aurreko elikapen modutatik zein izango zen eraginkorrena energiaren aldetik

8 Testuan azaldutako sarendashtrofikoaren eskeman espezie bakoitzaren izena jarri ener-giarekiko (ekoizle kontsumitzaile primarioa)

9 Noiz da ekoizpen garbia 0 baino txikiagoa

10 Zertan desberdintzen dira ekoizpen gordina eta garbia


9 UD 33 || 45

8 JARDUERA Ekosistemaren parametro trofikoak

Biomasa

Ekosistema baten biomasa azalera -edo bolumen- unitateko dagoen materia or-ganiko biziaren pisua (kilogramo gramo edo miligramotan) da Oro har maila trofiko bati aplikatzen zaio eta horregatik landare masa baten biomasa edo fitomasa eta animali baten masa edo zoomasa moduan adieraz daiteke Para-metro hau kalkulatzeko materia lehorra kontuan hartzen da soilik (ura kendu ondoren) Energiaren unitateetan ere eman daiteke materia organikoaren gramo batek 4 kcaloria duenez era kimikoan

Adiera zabalean biomasa ekosistema baten izaki bizidunak osatzen dituen materiaren kantitatea da Adiera hertsiagoan ordea fotosintesi-prozesuaren ondorioz ekoiztutako materiari esaten zaio (lehen mailako biomasa) Belarja-leen maila bigarren mailako biomasa da eta sistema hiritar eta industrialak hondar-biomasa

Ekoizpena

Ekoizpena (P) biomasaren hazkuntza da denborandashunitatean adierazita Kon-tzeptu honek hurrengo maila trofikoak denborandashunitatean erabil dezakeen biomasaren berri ematen digu

Ekoizpena = B denbora (B = biomasa)

Ekoizpen gordina (PB) maila trofiko bakoitzak aurrekotik guztira jaso duen materia organikoan gordeta dagoen energia da Oro har hiru erabilera ditu energia horrek

mdash Atal bat erabiliko da metabolismoari eusteko ehunak berritu eta sortzeko eta ugalketarako behar den zelulandasharnasketa prozesuan

mdash Beste atal bat ez da erabiliko eta zuzenean sedimentundashzikloetara igaroko da


Ekoizleen kasuan ekoizpen gordina fotosintesiaren ondorioz sorturiko materia organikoa da

Aipaturiko erabilera ondoan geratzen den energia (materia organikoan gordeta) da maila horren ekoizpen garbia PN ( 10 gutxi gorabehera) Horixe da hurrengo maila trofikoak erabiliko duen energia Halatan maila baten ekoizpen garbiaren (edo maila batek jaso duen energia) eta aurreko kate trofiko mailaren ekoizpen garbiaren arteko erlazioa eragingarritasun ekologikoa da

PN = PB - R (R arnasketan gastatzen dena)

Produktibitatea

Ekoizpen eta biomasaren arteko erlazioa da Ekonomia arloarekin konparaketa bat eginez gero biomasa kapitala izango litzateke eta ekoizpena interesa Eko-sistema edo maila trofiko baten aberastasuna adierazteko balio du biomasaren


9 UD 34 || 45

berriztatzearen abiadura da eta Horregatik berriztatzendashtasa deitzen da eta haren balioa

Produktibitatea =PN B

Piramide trofikoak

Piramide ekologikoen bitartez aurkezten da grafikoki ekosistema baten egitura trofikoa

Lehen elikandashmaila organismoek beren buruari eusteko eta ondoko mailako organismoak elikatzeko adina energia sortzen dute Ondozka emaniko urrats bakoitzean gero eta txikiagoa izaten da sistemaren jatorrizko energiaren maila Honez gainera gero eta biomasa gutxiago izaten da eskuarki elikandashkatean Horrenbestez piramidearen itxura hartzen du komunitate baten egitura tro-fikoak organismo energia eta biomasaren kopuruari dagokionez

Kontuan hartu behar da piramide horietan ez direla deskonposatzaileak ageri

Bi ekosistema desberdinen adibidearen biomasa piramideak azaltzen dira

Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra

Itsas ekosistema Arrainak 100 kg

GALDERAK

1 Iturri termalaren biomasa-piramidea kcalm2-tan azaltzen da Kalkulatu maila tro-fiko bakoitzaren biomasa kgm2-tan

Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg

Zooplankton haragijalea 2000 kg

Zooplankton belarjalea 7000 kg

Fitoplanktona 3000 kg


9 UD 35 || 45

4 Haragijale handiak 0375

3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225

(Zenbakiak kcal m2ndashetan)

2 Ondoko taulan ekosistema baten ekoizpena azaltzen da Egizu biomasaren pirami-dea taularen datuekin Zein ekosistemandashmota da

Maila trofikoa Biomasa (C g m2)

Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03

Haragijaleak (II) 004

3 Ondoko taulan ekosistema itsastar baten biomasa eta ekoizpenaren datuak azaltzen dira Maila trofiko bakoitzaren produktibitatea kalkulatu

Biomasa (kgkm2) Ekoizpena

(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)

Fitoplanktona 10000 1825000 2

Plankton fitofagoa 18000 110000 60

Plankton haragijalea 5400 11000 180

Arrainak 1800 9000 700

4 Ondoko piramidean ibai ekosistema baten maila trofiko desberdinen erlazioak azaldu dira

ndash Kalkulatu maila trofiko bakoitzaren ekoizpen garbia eta produktibitatea

ndash Nolakoa da maila bakoitzaren aprobetxamendu energetikoa


9 UD 36 || 45

1

2

3

4

Maila trofikoa Ekoizpen gordina Arnasketa

1 Haragijale sekundarioa 15 6

2 Haragijale primarioa 316 67

3 Belarjalea 1478 1890

4 Ekoizlea 8833 11996

(Zenbakiak times 103 kcal cm2 urte)

5 Ondoko taulan ekosistema baten maila trofiko desberdinen datuak azaltzen dira

Ekosistema Biomasa (g C m2) Ekoizpena (g C m2 eguna)

Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004

Haragijaleak (I) 04 0001

Haragijaleak (II) 0048 000003

mdash Konparatu biomasa eta ekoizpena eta ondorio bat atera

mdash Zergatik da txikia mailaren kantitatea

mdash Kalkulatu ekosistema osoaren produktibitatea

6 Belardi baten eguneko ekoizpena 4 g C m2ndashkoa da eta biomasa 2 kg C m2 Mantenuan 2 g C m2 gastatzen du Baso tropikalaren ekoizpena 65 da eta biomasa 18 kg C m2 Mantenuan 6 gastatzen du

ndash Konparatu bakoitzaren ekoizpen garbiak

ndash Zeinek du produktibitate gehien

ndash Zeintzutatik atera daitezke elikagaiak


9 UD 37 || 45

7 Jarduera honen testuan ekosistema itsastar baten biomasandashpiramidea azaltzen da Nola azal daiteke fitoplanktonaren biomasa zooplankton belarjalearena baino txi-kiagoa izatea

8 Ondoko diagraman ekosistema baten eskema energetikoa edo energiandashfluxua iru-dikatu da Galderak erantzun

ndash Zer gertatzen da energiarekin katendashtrofikoan zehar

ndash Kalkulatu belarjale eta haragijaleen ekoizpen garbia

ndash Kalkulatu ekoizle belarjale eta haragijaleen gastua arnasketan

ndash Zein da ekosistemaren heldutasun maila


9 UD 38 || 45

9 JARDUERA Ekoizpen primarioaren faktore mugatzaileak

Ekoizleen papera funtsezkoa da ekosisteman ekosistemaren energia osoa fotosintesiaren bidez finkatzen dutenak dira eta Ekoizpen primario mailaren arabera gainontzeko mailak biomasa gutxiago edo gehiago lortuko dute Horregatik ekoizpen primarioa mugatzen du-ten faktoreak oso garrantzitsuak dira

Faktore mugatzaileak

Faktore mugatzaileak organismo batek behar dituen ingurunendashosagaietatik fal-ta dena edo gutxien dagoena da eta beraz hazteko edo bizirik irauteko mu-gatzaile edo erabakigarri dena Gizakien asmoa elikagaien ekoizpenaren han-dipena izan da betidanik horretarako jarduera fotosintetikoa bultzatu behar izan du beste maila trofikoen euskarria delako

Fotosintesiaren faktore mugatzaileak ondokoak dira

mdash Mantenugaien urritasuna CO2 ez da faktore mugatzailea bai airean bai uretan disolbatuta sobera dagoelako Fosforoa ekoizpen primarioaren fak-tore mugatzailerik garrantzitsuena da eta nitrogenoa bigarrena Nitro-genoa falta denean nitrogenoaren bakterio finkatzaileak agertzen dira

mdash Hezetasuna eta tenperatura Parametro hauek ekoizpena mugatzen dute lehorraldeetan Eragingarritasun fotosintetikoa handitu egiten da parame-tro hauekin baina Tordf gehiegi handituz gero ekoizpena gogor jaisten da en-tzima fotosintetikoak suntsitu egiten direlako

GALDERAK

1 Itsasoetan zein sakoneraraino aurki daiteke planktona Justifika ezazu zure eran-tzuna

2 Nekazaritzan ongarria erabiltzea ezinbestekoa da Erlazionatu ongarriztatze beharra faktore mugatzaileekin

3 Zeintzuk dira itsasoen ekoizpen primarioaren faktore mugatzaileak

4 Zein da baso baten faktore mugatzailea landare txikientzako

5 Zeintzuk dira desertuan landareen faktore mugatzaileak


9 UD 39 || 45

10 JARDUERA Ziklo biogeokimikoak

Aurreko jardueretan materiaren eraldaketak (materia inorganikoa materia organiko bi-hurtzea eta alderantziz) ikusi ditugu Orain zehatzago materiaren bideak eta materia orga-nikoaren elementu batzuk nondik bidaiatzen diren aztertuko dugu

Materia ekosisteman

Elikandashkateak deskribatzean ikusi dugu nola materia eraldatu egiten den (ma-teria inorganikoa organiko bihurtzea eta alderantziz) eta izaki bizidun batzue-gandik beste izaki bizidun besteengana pasatzen den (ekoizleengandik kontsumitzaileaganaino) Deskonposatzaileek materia organikoa inorganiko bihurtzean materia birziklatzen dute eta materia inorganikoa berriro zikloan sar daiteke

Materia bizian parte hartzen duten elementuak O C H eta N dira nagusi Beste elementu batzuk proportzio txikitan (Ca S P Na K Cl eta Mg) eta beste batzuk ndasholigoelementuakndash oso kantitate txikitan (hondarretan) agertzen dira (F Fe Si Zn Al Cu Sn Br Mn eta I)

Ikus ditzagun hiru elementu garrantzitsuek ekosisteman zehar egiten duen bideak

Karbonoaren zikloa

Karbono elementua molekula organiko guztietan egoten da Bere zikloaren le-hen urratsa klorofiladun organismoek fotosintesiaren bidez atmosferako CO2ndasha karbohidrato bihurtzea da Ondoren biziarekin lotutako prozesuak daude anabolismoan karbohidrato luzeagoak eratzen dituzte organismoek katabolis-moan (arnasketan adibidez) CO2ndasha berriz itzultzen da atmosferara Elikandashka-tean zehar karbonondashkonposatuak izaki bizidun batetik bestera igarotzen dira eta azkenean biziduna hiltzean materia organikoa lurzoruan deskonposatzen da azken buruan CO2ndashra edo (hartziduraren bidez) metanoa (CH4) emanez

Biomasa erretzean ere bi konposatu horiek aireratzen dira Materia orga-nikoaren parte bat denboraz lur azpian metatu eta zenbait prozesuren bidez transformatu da historia geologikoan zehar Horren emaitza petrolioa harri-katza eta harri sedimentarioak (kareharria) dira Gaur egun erregai fosilak erretzean CO2 eta COndasha itzultzen dira atmosferara Atmosferako CO2ndasharen iturri garrantzitsua sumendien erupzioa da Azkenik itsasoak atmosferako CO2ndasha disolbatzen du horren parte bat bikarbonato eta karbonato eran dagoela


9 UD 40 || 45

Fotosintesia Arnasketa Arnasketa Fotosintesia Arnasketa Errekuntza

MO Materia organikoa Karbonoaren zikloa

Nitrogenoaren zikloa

Nitrogeno elementuak molekula organiko askotan parte hartzen du (amino-azidoetan eta azido nukleikoetan besteak beste) Naturan aske edo konbinaturik parte hartzen duen prozesuez osatutako zirkulaziondashbide itxia da elementu honen zikloa Airearen lurzoruaren eta organismo bizidunen artean gertatzen da eta prozesu nagusiak ondokoak dira

mdash NITROGENOAREN FINKAPENA Atmosferako nitrogeno gasa konposatu orga-niko zein inorganiko bihurtzea gehien bat mikroorganismoen eraginez gertatzen da Beraz atmosferako N2 prozesu biologikoetara sartzeko era inorganikoa (nitratoa) finkatzen da Jarduera honen eragileak izaki fin-katzaileak dira batzuk bakteria sinbiotikoak mdashlegamien sustraietan bizi di-renakmdash Rhizobium generokoak dira eta beste batzuk Azetobakter eta Clos-tridium bakteriak

mdash AMONIFIKAZIOA Hondakin organikoak (proteinak eta azido nukleikoak) lu-rrean amoniako bihurtzea Organismo heterotrofo askok bakterio eta on-doek sustrato hori erabiltzen dute metabolizatzean era inorganikoan (amoniakoa) eraldatuz

mdash NITRIFIKAZIOA Lurreko amoniakoa nitrito eta nitrato bihurtzea da Bi pau-sotan egiten da lehenik amoniakoa nitrito bihurtu (Nitrosomonas bakte-rioek egiten dute) eta ondoren nitritoa nitrato (Nitrobacter bakteriak)

CO2

Atmosfera

Autotrofoak Heterotrofoak MO MO Moluskuak eta kaparazoidun izakien pilaketa Kararria ITSASOAK

Autotrofoak Heterotrofoak Industria MO MO Materia organikoaren pilaketa Ikatza eta petrolioa LEHORRA


9 UD 41 || 45

mdash DESNITRIFIKAZIOA Nitratoak oxigenondashproportzio gutxiagoko nitrogenondashkon-posatuetara eraldatzea da Beraz lurreko eta uretako nitratoak nitrogeno aske bihurtzen dira

Argia eta O2

Amonifikazioa

Desnitrifikazioa Nitrifikazioa


Fosforoaren zikloa

Fosforoa elementu garrantzitsuenetako bat da sistema biologikoentzat hainbat molekula organikoen osagaia delako azido nukleikoena (ARN ADN) ATPare-na fosfolipidoena eta beste konposatu fosforatuena Gainera elementu horrek garrantzi ekologiko handia du ekosistemen ekoizkortasunaren faktore muga-tzaileetako bat baita

Munduko fosforondasherreserbarik handienak fosforita izeneko harrian daude Harri hori ziklo hidrogeologikoaren bidez deskonposatu ahala fosfatondashkanti-tate handiak iristen dira kostako uretara eta parte bat zoruan geratzen da

Lurzoruko fosforo erabilgarria ioi fosfato gisa dago Landareek xurgatu eta fosforo organiko bihurtzen dute hau katendashtrofikoan zehar garraiatzen da des-konposatzaileek (bakterioak onddoak) berriz ere fosfato inorganiko bihurtzen duten arte

Itsasbazterrera iristen den fosfatoa itsasoko katendashtrofikoan sartzen da fito-planktonaren bidez eta fosforo organiko bihurtzen da Organismo horiek hil ondoren itsas hondarrera erortzen dira bizkor eta haiekin batera fosforoa Ho-nen parte txiki bat (itsas ekosistemak berreskuratuko duena) urazalean ge-

N2 atmosferikoa Nitrogeno oxidoak

N2ndasharen bakterio finkatzaileak

NH3 Ondakin organikoak

Izaki bizidunak

Errregaien errekuntza

Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45

ratzen da eta beste guztia alde sakonenetara iritsi eta sedimentatu egiten da ziklo geologiko sedimentariora pasatuz Hartara urtero hainbat eta hainbat tona fosforo geratzen dira itsas sedimentuetan harrapatuta Horren ehuneko txiki bat hala ere lehorrera iristen da bi bide bitxi samarretatik

mdash Zenbait itsas hegaztiren gorozki fosforotan aberatsak ongarri gisa erabiliz Itsas hegaztien ongarri metatuak metro askotako lodiera hartzen du kos-talde batzuetan (itsas labarretan uharte eta uhartetxo desertuetan) Hala gertatzen da Peru eta Txileko kostetan gorozki horien biltegi eskergak era-tzen dira han eta gero guano izeneko sedimentu bihurtzen dira fosforoan aberatsa dena

mdash Lurndashsailak ongarritzeko arraina edo arrainndashirina erabiliz arrainen eske-letoa oso aberatsa baita fosforoan

Azpimarratzekoa da elementu horren lehorreko hobien garrantzia hala geoestrategikoa nola ekonomikoa itsas fosfatoaren parte handi bat berres-kuraezina baita praktikan dela ezintasun teknikoagatik dela itsas hondarretik ateratzea garestiegia delako

GALDERAK

1 Azal ezazu zein bidetatik edo formatik bueltatzen den CO2 atmosferara materia or-ganikotik hasita

2 Zeintzuk dira atmosferako N2 nitrogenoaren iturri moduan erabiltzen duten iza-kiak

3 Zertarako erabiltzen du Rhizobium bakterioak amoniakoaren oxidazioan lortzen duen energia Zein produktu ekoizten dira eraldaketa horretan Nola deitzen dira prozesu horiek

4 Ondoko eskeman nitrogenoaren zikloaren prozesu batzuk azaltzen dira Zenbakiek prozesuen izenak adierazten dituzte Ipin iezaiozu izena prozesu bakoitzari eta des-kribatu laburki

(1)

(2)

(3)

(5)

(4)

5 Zergatik da ezinbestekoa fosforoa izaki bizidunentzat

NH3

Landareak

Atmosferako N2 NO-2 NO-3

Animaliak


9 UD 43 || 45

6 Karbonoaren zikloa kontuan hartuz deduzitu zein den erregai fosilen jatorria eta at-mosferako CO2ndasharen orekan duen eragina

7 Giza jarduera batzuk nitrogenoaren zikloa oztopatzen dute Adibidez nekazaritza ar-loan gehiegi ongarriztatzea gehiegizko ureztaketa eta zapalketa edo baldintza anae-robioak eragiten dituzten edozein jarduera erabiltzea garraio pribatua (automo-bilak) Azal ezazu aipatutakoak nola eragiten duten

8 Testuan fosforoaren zikloa azaltzen da Egizu azalpen honekin eskema bat zikloa erakutsiz


9 UD 44 || 45

BALIABIDE DIDAKTIKOAK

BIBLIOGRAFIA

BENNET D P Introduccioacuten a la ecologiacutea de campo H BLUME argitaletxea Madrid 1978

DIAZ PINEDA F Ecologiacutea I Ambiente fiacutesico y organismos Siacutentesis argitaletxea Madrid 1989

Ekologia ala hil GAIAK argitaldaria Donostia 1991

Ingurugiro Hiztegi Entziklopedikoa Lurralde Antolamendu Etxebizitza eta Ingurugiro Saila Vitoria-Gasteiz 1998

MARGALEF R Ecologiacutea Omega argitaletxea Barcelona 1989

MARGALEF R La ecologia Diputacioacuten de Barcelona Barcelona 1989

MARGALEF R Ecologia Planeta argitaletxea Barcelona 1981

MILLAN E et al Ingurugiroa Kriselu Donostia 1988

MIRACLE M R Ecologiacutea Aula Abierta Salvat Barcelona 1982

ODUM EP et al Ekologia El puente entre ciencia y sociedad Mc GrawndashHill Interamericana Mexiko 1998

TERRADAS Ecologia hoy Teide argitaletxea Barcelona 1980

TYLER MILER Jr G Ecologiacutea y Medio Ambiente Grupo Editorial Iberoamericano Mexiko 1994

WAGNER C Entender la ecologiacutea Blume argitaletxea Barcelona 1993

BIDEOAK

Ekologia Ikusbit

Basamortuko ekologia Ancora audiovisual

Ohian tropikal gainbehera Ancora audiovisual

Ohian tropikal hezea Ancora audiovisual

Bizitza orekatua Downer John

Valderejo paradisu txikia Vivanco

Biologia ekologikoa Ancora audiovisual

Ekologia Ecologia Eroski

Ciencias Naturales Ecologiacutea I Didascalia Video


9 UD 45 || 45

Protistos forma funcioacuten y ecologiacutea Ancora audiovisual

Ecosistemas Aproximacioacuten a un delta Un aacutetomo en un encinar Ecosistema urbano Serveis de Cultura Popular

Ultima frontera Ecologiacutea RTVE

Queacute es la ecologiacutea Ancora audiovisual

La pradera cantaacutebrica Borja Cardeluacutes TVE

ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages All Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Warning CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJDFFile false CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true ColorConversionStrategy LeaveColorUnchanged DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveEPSInfo true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments false PreserveOverprintSettings true Start SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName (httpwwwcolororg) PDFXTrapped Unknown Description ltlt FRA ltFEFF004f007000740069006f006e00730020007000650072006d0065007400740061006e007400200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200064006f007400e900730020006400270075006e00650020007200e90073006f006c007500740069006f006e002000e9006c0065007600e9006500200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200061006d00e9006c0069006f007200e90065002e00200049006c002000650073007400200070006f0073007300690062006c0065002000640027006f00750076007200690072002000630065007300200064006f00630075006d0065006e007400730020005000440046002000640061006e00730020004100630072006f0062006100740020006500740020005200650061006400650072002c002000760065007200730069006f006e002000200035002e00300020006f007500200075006c007400e9007200690065007500720065002egt ENU (Use these settings to create PDF documents with higher image resolution for improved printing quality The PDF documents can be opened with Acrobat and Reader 50 and later) JPN ltFEFF3053306e8a2d5b9a306f30019ad889e350cf5ea6753b50cf3092542b308000200050004400460020658766f830924f5c62103059308b3068304d306b4f7f75283057307e30593002537052376642306e753b8cea3092670059279650306b4fdd306430533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103057305f00200050004400460020658766f8306f0020004100630072006f0062006100740020304a30883073002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d30678868793a3067304d307e30593002gt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e0020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e0020006d00690074002000650069006e006500720020006800f60068006500720065006e002000420069006c0064006100750066006c00f600730075006e0067002c00200075006d002000650069006e0065002000760065007200620065007300730065007200740065002000420069006c0064007100750061006c0069007400e400740020007a0075002000650072007a00690065006c0065006e002e00200044006900650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f0062006100740020006f0064006500720020006d00690074002000640065006d002000520065006100640065007200200035002e003000200075006e00640020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300740061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f5006500730020007000610072006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000500044004600200063006f006d00200075006d00610020007200650073006f006c007500e700e3006f00200064006500200069006d006100670065006d0020007300750070006500720069006f0072002000700061007200610020006f006200740065007200200075006d00610020007100750061006c0069006400610064006500200064006500200069006d0070007200650073007300e3006f0020006d0065006c0068006f0072002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000500044004600200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002c002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007300750070006500720069006f0072002egt DAN ltFEFF004200720075006700200064006900730073006500200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072002000740069006c0020006100740020006f0070007200650074007400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006d006500640020006800f8006a006500720065002000620069006c006c00650064006f0070006c00f80073006e0069006e006700200066006f00720020006100740020006600e50020006200650064007200650020007500640073006b00720069006600740073006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e006500730020006d006500640020004100630072006f0062006100740020006f0067002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt NLD ltFEFF004700650062007200750069006b002000640065007a006500200069006e007300740065006c006c0069006e00670065006e0020006f006d0020005000440046002d0064006f00630075006d0065006e00740065006e0020007400650020006d0061006b0065006e0020006d00650074002000650065006e00200068006f0067006500720065002000610066006200650065006c00640069006e00670073007200650073006f006c007500740069006500200076006f006f0072002000650065006e0020006200650074006500720065002000610066006400720075006b006b00770061006c00690074006500690074002e0020004400650020005000440046002d0064006f00630075006d0065006e00740065006e0020006b0075006e006e0065006e00200077006f007200640065006e002000670065006f00700065006e00640020006d006500740020004100630072006f00620061007400200065006e002000520065006100640065007200200035002e003000200065006e00200068006f006700650072002egt ESP ltFEFF0055007300650020006500730074006100730020006f007000630069006f006e006500730020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000500044004600200063006f006e0020006d00610079006f00720020007200650073006f006c00750063006900f3006e00200064006500200069006d006100670065006e00200070006100720061002000610075006d0065006e0074006100720020006c0061002000630061006c006900640061006400200061006c00200069006d007000720069006d00690072002e0020004c006f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000730065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200079002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt SUO ltFEFF004e00e4006900640065006e002000610073006500740075007300740065006e0020006100760075006c006c006100200076006f0069006400610061006e0020006c0075006f006400610020005000440046002d0061007300690061006b00690072006a006f006a0061002c0020006a006f006900640065006e002000740075006c006f0073007400750073006c00610061007400750020006f006e0020006b006f0072006b006500610020006a00610020006b007500760061006e0020007400610072006b006b007500750073002000730075007500720069002e0020005000440046002d0061007300690061006b00690072006a0061007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f006200610074002d0020006a00610020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020002d006f0068006a0065006c006d0061006c006c0061002000740061006900200075007500640065006d006d0061006c006c0061002000760065007200730069006f006c006c0061002egt ITA ltFEFF00550073006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000500044004600200063006f006e00200075006e00610020007200690073006f006c0075007a0069006f006e00650020006d0061006700670069006f00720065002000700065007200200075006e00610020007100750061006c0069007400e00020006400690020007300740061006d007000610020006d00690067006c0069006f00720065002e0020004900200064006f00630075006d0065006e00740069002000500044004600200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f00700070007200650074007400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006d006500640020006800f80079006500720065002000620069006c00640065006f00700070006c00f80073006e0069006e006700200066006f00720020006200650064007200650020007500740073006b00720069006600740073006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e006500730020006d006500640020004100630072006f0062006100740020006f0067002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0067002000730065006e006500720065002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006e00e40072002000640075002000760069006c006c00200073006b0061007000610020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006d006500640020006800f6006700720065002000620069006c0064007500700070006c00f60073006e0069006e00670020006f006300680020006400e40072006d006500640020006600e50020006200e400740074007200650020007500740073006b00720069006600740073006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e0020006b0061006e002000f600700070006e006100730020006d006500640020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006100720065002egt KOR ltFEFFd5a5c0c1b41c0020c778c1c40020d488c9c8c7440020c5bbae300020c704d5740020ace0d574c0c1b3c4c7580020c774bbf8c9c0b97c0020c0acc6a9d558c5ec00200050004400460020bb38c11cb97c0020b9ccb4e4b824ba740020c7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c2edc2dcc624002e0020c7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020b9ccb4e000200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe7f6e521b5efa76840020005000440046002065876863ff0c5c065305542b66f49ad8768456fe50cf52068fa87387ff0c4ee563d09ad8625353708d2891cf30028be5002000500044004600206587686353ef4ee54f7f752800200020004100630072006f00620061007400204e0e002000520065006100640065007200200035002e00300020548c66f49ad87248672c62535f003002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d5b9a5efa7acb76840020005000440046002065874ef65305542b8f039ad876845f7150cf89e367905ea6ff0c4fbf65bc63d066075217537054c18cea3002005000440046002065874ef653ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000520065006100640065007200200035002e0030002053ca66f465b07248672c4f86958b555f3002gt gtgtgtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [595000 842000]gtgt setpagedevice


9 UD 2 || 45

AURKIBIDEA

Helburuak 3

Edukiak 3

Jarduerak 5

1 jarduera Zer dakigu ekosistemei buruz 6

2 jarduera Zer da ekosistema 7

Biosfera biodibertsitatea eta ekosistemak 7

3 jarduera Zeintzuk dira lurreko ekosistemarik garrantzitsuenak 10

Ekosistemandashmota nagusiak 10

4 jarduera Nola hazten dira espezien populazioak 16

Populazioen dinamika 16

5 jarduera Populazioa baldintzatzen duten faktoreak 21

Populazioa baldintzatzen duten faktoreak 21

6 jarduera Segida ekologikoa eta ekosistemaren heldutasuna 24

Segida ekologikoa 24

7 jarduera Elikandashkatea eta elikandashsareak Energia eta materiaren bideak ekosisteman 26

Erlazio trofikoak ekosisteman 26

8 jarduera Ekosistemaren parametro trofikoak 33

Biomasa 33

9 jarduera Ekoizpen primarioaren faktore mugatzaileak 38

Faktore mugatzaileak 38

10 jarduera Ziklo biogeokimikoak 39

Materia ekosisteman 39

Baliabide didaktikoak 44

Bibliografia 44

Bideoak 44


9 UD 3 || 45


tatzea






EDUKIAK

KONTZEPTUAK


2 Lurreko biomak


31 Populazioa














9 UD 4 || 45


PROZEDURAK




JARRERAK



9 UD 5 || 45

JARDUERAK












9 UD 6 || 45













9 UD 7 || 45




Biosfera





9 UD 8 || 45









Biodibertsitatea


Ekosistemak



9 UD 9 || 45







GALDERAK







9 UD 10 || 45









Norbegiako taiga


9 UD 11 || 45







9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45






ltlt ASCII85EncodePages false AllowTransparency false AutoPositionEPSFiles true AutoRotatePages All Binding Left CalGrayProfile (Dot Gain 20) CalRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CalCMYKProfile (US Web Coated 050SWOP051 v2) sRGBProfile (sRGB IEC61966-21) CannotEmbedFontPolicy Warning CompatibilityLevel 14 CompressObjects Tags CompressPages true ConvertImagesToIndexed true PassThroughJPEGImages true CreateJDFFile false CreateJobTicket false DefaultRenderingIntent Default DetectBlends true ColorConversionStrategy LeaveColorUnchanged DoThumbnails false EmbedAllFonts true EmbedJobOptions true DSCReportingLevel 0 EmitDSCWarnings false EndPage -1 ImageMemory 1048576 LockDistillerParams false MaxSubsetPct 100 Optimize true OPM 1 ParseDSCComments true ParseDSCCommentsForDocInfo true PreserveCopyPage true PreserveEPSInfo true PreserveHalftoneInfo false PreserveOPIComments false PreserveOverprintSettings true StartPage 1 SubsetFonts true TransferFunctionInfo Apply UCRandBGInfo Preserve UsePrologue false ColorSettingsFile () AlwaysEmbed [ true ] NeverEmbed [ true ] AntiAliasColorImages false DownsampleColorImages true ColorImageDownsampleType Bicubic ColorImageResolution 300 ColorImageDepth -1 ColorImageDownsampleThreshold 150000 EncodeColorImages true ColorImageFilter DCTEncode AutoFilterColorImages true ColorImageAutoFilterStrategy JPEG ColorACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt ColorImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000ColorACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000ColorImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasGrayImages false DownsampleGrayImages true GrayImageDownsampleType Bicubic GrayImageResolution 300 GrayImageDepth -1 GrayImageDownsampleThreshold 150000 EncodeGrayImages true GrayImageFilter DCTEncode AutoFilterGrayImages true GrayImageAutoFilterStrategy JPEG GrayACSImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt GrayImageDict ltlt QFactor 015 HSamples [1 1 1 1] VSamples [1 1 1 1] gtgt JPEG2000GrayACSImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt JPEG2000GrayImageDict ltlt TileWidth 256 TileHeight 256 Quality 30 gtgt AntiAliasMonoImages false DownsampleMonoImages true MonoImageDownsampleType Bicubic MonoImageResolution 1200 MonoImageDepth -1 MonoImageDownsampleThreshold 150000 EncodeMonoImages true MonoImageFilter CCITTFaxEncode MonoImageDict ltlt K -1 gtgt AllowPSXObjects false PDFX1aCheck false PDFX3Check false PDFXCompliantPDFOnly false PDFXNoTrimBoxError true PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXSetBleedBoxToMediaBox true PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 000000 000000 000000 000000 ] PDFXOutputIntentProfile () PDFXOutputCondition () PDFXRegistryName (httpwwwcolororg) PDFXTrapped Unknown Description ltlt FRA ltFEFF004f007000740069006f006e00730020007000650072006d0065007400740061006e007400200064006500200063007200e900650072002000640065007300200064006f00630075006d0065006e00740073002000500044004600200064006f007400e900730020006400270075006e00650020007200e90073006f006c007500740069006f006e002000e9006c0065007600e9006500200070006f0075007200200075006e00650020007100750061006c0069007400e90020006400270069006d007000720065007300730069006f006e00200061006d00e9006c0069006f007200e90065002e00200049006c002000650073007400200070006f0073007300690062006c0065002000640027006f00750076007200690072002000630065007300200064006f00630075006d0065006e007400730020005000440046002000640061006e00730020004100630072006f0062006100740020006500740020005200650061006400650072002c002000760065007200730069006f006e002000200035002e00300020006f007500200075006c007400e9007200690065007500720065002egt ENU (Use these settings to create PDF documents with higher image resolution for improved printing quality The PDF documents can be opened with Acrobat and Reader 50 and later) JPN ltFEFF3053306e8a2d5b9a306f30019ad889e350cf5ea6753b50cf3092542b308000200050004400460020658766f830924f5c62103059308b3068304d306b4f7f75283057307e30593002537052376642306e753b8cea3092670059279650306b4fdd306430533068304c3067304d307e305930023053306e8a2d5b9a30674f5c62103057305f00200050004400460020658766f8306f0020004100630072006f0062006100740020304a30883073002000520065006100640065007200200035002e003000204ee5964d30678868793a3067304d307e30593002gt DEU ltFEFF00560065007200770065006e00640065006e0020005300690065002000640069006500730065002000450069006e007300740065006c006c0075006e00670065006e0020007a0075006d002000450072007300740065006c006c0065006e00200076006f006e0020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e00740065006e0020006d00690074002000650069006e006500720020006800f60068006500720065006e002000420069006c0064006100750066006c00f600730075006e0067002c00200075006d002000650069006e0065002000760065007200620065007300730065007200740065002000420069006c0064007100750061006c0069007400e400740020007a0075002000650072007a00690065006c0065006e002e00200044006900650020005000440046002d0044006f006b0075006d0065006e007400650020006b00f6006e006e0065006e0020006d006900740020004100630072006f0062006100740020006f0064006500720020006d00690074002000640065006d002000520065006100640065007200200035002e003000200075006e00640020006800f600680065007200200067006500f600660066006e00650074002000770065007200640065006e002egt PTB ltFEFF005500740069006c0069007a006500200065007300740061007300200063006f006e00660069006700750072006100e700f5006500730020007000610072006100200063007200690061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000500044004600200063006f006d00200075006d00610020007200650073006f006c007500e700e3006f00200064006500200069006d006100670065006d0020007300750070006500720069006f0072002000700061007200610020006f006200740065007200200075006d00610020007100750061006c0069006400610064006500200064006500200069006d0070007200650073007300e3006f0020006d0065006c0068006f0072002e0020004f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000500044004600200070006f00640065006d0020007300650072002000610062006500720074006f007300200063006f006d0020006f0020004100630072006f006200610074002c002000520065006100640065007200200035002e0030002000650020007300750070006500720069006f0072002egt DAN ltFEFF004200720075006700200064006900730073006500200069006e0064007300740069006c006c0069006e006700650072002000740069006c0020006100740020006f0070007200650074007400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006d006500640020006800f8006a006500720065002000620069006c006c00650064006f0070006c00f80073006e0069006e006700200066006f00720020006100740020006600e50020006200650064007200650020007500640073006b00720069006600740073006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006b0061006e002000e50062006e006500730020006d006500640020004100630072006f0062006100740020006f0067002000520065006100640065007200200035002e00300020006f00670020006e0079006500720065002egt NLD ltFEFF004700650062007200750069006b002000640065007a006500200069006e007300740065006c006c0069006e00670065006e0020006f006d0020005000440046002d0064006f00630075006d0065006e00740065006e0020007400650020006d0061006b0065006e0020006d00650074002000650065006e00200068006f0067006500720065002000610066006200650065006c00640069006e00670073007200650073006f006c007500740069006500200076006f006f0072002000650065006e0020006200650074006500720065002000610066006400720075006b006b00770061006c00690074006500690074002e0020004400650020005000440046002d0064006f00630075006d0065006e00740065006e0020006b0075006e006e0065006e00200077006f007200640065006e002000670065006f00700065006e00640020006d006500740020004100630072006f00620061007400200065006e002000520065006100640065007200200035002e003000200065006e00200068006f006700650072002egt ESP ltFEFF0055007300650020006500730074006100730020006f007000630069006f006e006500730020007000610072006100200063007200650061007200200064006f00630075006d0065006e0074006f0073002000500044004600200063006f006e0020006d00610079006f00720020007200650073006f006c00750063006900f3006e00200064006500200069006d006100670065006e00200070006100720061002000610075006d0065006e0074006100720020006c0061002000630061006c006900640061006400200061006c00200069006d007000720069006d00690072002e0020004c006f007300200064006f00630075006d0065006e0074006f00730020005000440046002000730065002000700075006500640065006e00200061006200720069007200200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200079002000520065006100640065007200200035002e003000200079002000760065007200730069006f006e0065007300200070006f00730074006500720069006f007200650073002egt SUO ltFEFF004e00e4006900640065006e002000610073006500740075007300740065006e0020006100760075006c006c006100200076006f0069006400610061006e0020006c0075006f006400610020005000440046002d0061007300690061006b00690072006a006f006a0061002c0020006a006f006900640065006e002000740075006c006f0073007400750073006c00610061007400750020006f006e0020006b006f0072006b006500610020006a00610020006b007500760061006e0020007400610072006b006b007500750073002000730075007500720069002e0020005000440046002d0061007300690061006b00690072006a0061007400200076006f0069006400610061006e0020006100760061007400610020004100630072006f006200610074002d0020006a00610020004100630072006f006200610074002000520065006100640065007200200035002e00300020002d006f0068006a0065006c006d0061006c006c0061002000740061006900200075007500640065006d006d0061006c006c0061002000760065007200730069006f006c006c0061002egt ITA ltFEFF00550073006100720065002000710075006500730074006500200069006d0070006f007300740061007a0069006f006e00690020007000650072002000630072006500610072006500200064006f00630075006d0065006e00740069002000500044004600200063006f006e00200075006e00610020007200690073006f006c0075007a0069006f006e00650020006d0061006700670069006f00720065002000700065007200200075006e00610020007100750061006c0069007400e00020006400690020007300740061006d007000610020006d00690067006c0069006f00720065002e0020004900200064006f00630075006d0065006e00740069002000500044004600200070006f00730073006f006e006f0020006500730073006500720065002000610070006500720074006900200063006f006e0020004100630072006f00620061007400200065002000520065006100640065007200200035002e003000200065002000760065007200730069006f006e006900200073007500630063006500730073006900760065002egt NOR ltFEFF004200720075006b00200064006900730073006500200069006e006e007300740069006c006c0069006e00670065006e0065002000740069006c002000e50020006f00700070007200650074007400650020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e0074006500720020006d006500640020006800f80079006500720065002000620069006c00640065006f00700070006c00f80073006e0069006e006700200066006f00720020006200650064007200650020007500740073006b00720069006600740073006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e00650020006b0061006e002000e50070006e006500730020006d006500640020004100630072006f0062006100740020006f0067002000520065006100640065007200200035002e00300020006f0067002000730065006e006500720065002egt SVE ltFEFF0041006e007600e4006e00640020006400650020006800e4007200200069006e0073007400e4006c006c006e0069006e006700610072006e00610020006e00e40072002000640075002000760069006c006c00200073006b0061007000610020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740020006d006500640020006800f6006700720065002000620069006c0064007500700070006c00f60073006e0069006e00670020006f006300680020006400e40072006d006500640020006600e50020006200e400740074007200650020007500740073006b00720069006600740073006b00760061006c0069007400650074002e0020005000440046002d0064006f006b0075006d0065006e00740065006e0020006b0061006e002000f600700070006e006100730020006d006500640020004100630072006f0062006100740020006f00630068002000520065006100640065007200200035002e003000200065006c006c00650072002000730065006e006100720065002egt KOR ltFEFFd5a5c0c1b41c0020c778c1c40020d488c9c8c7440020c5bbae300020c704d5740020ace0d574c0c1b3c4c7580020c774bbf8c9c0b97c0020c0acc6a9d558c5ec00200050004400460020bb38c11cb97c0020b9ccb4e4b824ba740020c7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c2edc2dcc624002e0020c7740020c124c815c7440020c0acc6a9d558c5ec0020b9ccb4e000200050004400460020bb38c11cb2940020004100630072006f0062006100740020bc0f002000520065006100640065007200200035002e00300020c774c0c1c5d0c11c0020c5f40020c2180020c788c2b5b2c8b2e4002egt CHS ltFEFF4f7f75288fd94e9b8bbe7f6e521b5efa76840020005000440046002065876863ff0c5c065305542b66f49ad8768456fe50cf52068fa87387ff0c4ee563d09ad8625353708d2891cf30028be5002000500044004600206587686353ef4ee54f7f752800200020004100630072006f00620061007400204e0e002000520065006100640065007200200035002e00300020548c66f49ad87248672c62535f003002gt CHT ltFEFF4f7f752890194e9b8a2d5b9a5efa7acb76840020005000440046002065874ef65305542b8f039ad876845f7150cf89e367905ea6ff0c4fbf65bc63d066075217537054c18cea3002005000440046002065874ef653ef4ee54f7f75280020004100630072006f0062006100740020548c002000520065006100640065007200200035002e0030002053ca66f465b07248672c4f86958b555f3002gt gtgtgtgt setdistillerparamsltlt HWResolution [2400 2400] PageSize [595000 842000]gtgt setpagedevice


9 UD 3 || 45


tatzea






EDUKIAK

KONTZEPTUAK


2 Lurreko biomak


31 Populazioa














9 UD 4 || 45


PROZEDURAK




JARRERAK



9 UD 5 || 45

JARDUERAK












9 UD 6 || 45













9 UD 7 || 45




Biosfera





9 UD 8 || 45









Biodibertsitatea


Ekosistemak



9 UD 9 || 45







GALDERAK







9 UD 10 || 45









Norbegiako taiga


9 UD 11 || 45







9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 4 || 45


PROZEDURAK




JARRERAK



9 UD 5 || 45

JARDUERAK












9 UD 6 || 45













9 UD 7 || 45




Biosfera





9 UD 8 || 45









Biodibertsitatea


Ekosistemak



9 UD 9 || 45







GALDERAK







9 UD 10 || 45









Norbegiako taiga


9 UD 11 || 45







9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 5 || 45

JARDUERAK












9 UD 6 || 45













9 UD 7 || 45




Biosfera





9 UD 8 || 45









Biodibertsitatea


Ekosistemak



9 UD 9 || 45







GALDERAK







9 UD 10 || 45









Norbegiako taiga


9 UD 11 || 45







9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 6 || 45













9 UD 7 || 45




Biosfera





9 UD 8 || 45









Biodibertsitatea


Ekosistemak



9 UD 9 || 45







GALDERAK







9 UD 10 || 45









Norbegiako taiga


9 UD 11 || 45







9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 7 || 45




Biosfera





9 UD 8 || 45









Biodibertsitatea


Ekosistemak



9 UD 9 || 45







GALDERAK







9 UD 10 || 45









Norbegiako taiga


9 UD 11 || 45







9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 8 || 45









Biodibertsitatea


Ekosistemak



9 UD 9 || 45







GALDERAK







9 UD 10 || 45









Norbegiako taiga


9 UD 11 || 45







9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 9 || 45







GALDERAK







9 UD 10 || 45









Norbegiako taiga


9 UD 11 || 45







9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 10 || 45









Norbegiako taiga


9 UD 11 || 45







9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 11 || 45







9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 12 || 45






9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 13 || 45











9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 14 || 45






9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 15 || 45


9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 16 || 45




Populazioak









∆N ∆t =B - M = b N - m N = (b - m) N

N populazioa






9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 17 || 45

r = b - m




N logN

t t





9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 18 || 45







gehienak eraginda

Populazioaren eta


indibiduoen arteko



du oreka lortzen



gutxiago

Luzeagoa


mekanismoak





Garapen geldoa






9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 19 || 45

GALDERAK







Hondamendiak

Inmigrazioa

Jaiotzak



Harrapariak







9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 20 || 45







Urteak 0 1 2 3 4 5 6 7

Populazioa 2 6 14 27 39 46 48 49

Gehikuntza

a Osatu taula




9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 21 || 45





Faktore fisikoak







9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 22 || 45


Faktore biotikoak





9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 23 || 45

GALDERAK










9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 24 || 45


Segida ekologikoa






9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 25 || 45

GALDERAK









9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 26 || 45













9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 27 || 45







ura gatz mineralak)


Heterotrofoak

Ekoizleak

Autotrofoak



Beroa

Eguzkindashenergia

Beroa

Beroa

Beroa

Beroa


9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 28 || 45

Energiaren norantza



Energia ekosisteman









Deskonposatzaileak


9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 29 || 45

3 05

3 05


22 70








EGUZKI ENERGIA

118871 kcalcmurtea


110 kcalcmurtea

EKOIZPEN GORDINA

Haragijaleak

3

Deskonposatzaileak

EKOIZPEN GORDINA

Belarjaleak

15


9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 30 || 45


Handia



eremuak

Handindashertaina



konbentzionala















9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 31 || 45

Elikandashsareak


Hontza Aztorea

Urtxintxa

Satitxua Usoa


Zizarea

Intsektuak

Zuhaitza


9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 32 || 45

GALDERAK
















9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 33 || 45


Biomasa



Ekoizpena










Produktibitatea



9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 34 || 45



Piramide trofikoak





Haragijaleak 46 kg

Ekosistema lurtarra


GALDERAK


Belarjaleak 1000 kg

Larrea 8200 kg





9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 35 || 45


3 Haragijaleak 275

2 Belarjaleak 925

1 Ekoizleak 20225




Landareak 50

Belarjaleak 5

Haragijaleak (I) 03




(kgkm2 urtea)

Berriztapen-

denbora (egunetan)




Arrainak 1800 9000 700





9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 36 || 45

1

2

3

4





4 Ekoizlea 8833 11996




Landareak 60 12

Belarjaleak 6 004











9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 37 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 38 || 45








GALDERAK







9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 39 || 45



Materia ekosisteman




Karbonoaren zikloa




9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 40 || 45








CO2

Atmosfera




9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 41 || 45


Argia eta O2

Amonifikazioa



Fosforoaren zikloa








Izaki bizidunak


Azido nitrikoa

Euri azidoa

Nitratoa


9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 42 || 45





GALDERAK





(1)

(2)

(3)

(5)

(4)


NH3

Landareak


Animaliak


9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 43 || 45





9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 44 || 45


BIBLIOGRAFIA














BIDEOAK

Ekologia Ikusbit










9 UD 45 || 45








9 UD 45 || 45







09UD Biosfera eta bere dinamika - ingurumena.ejgv.euskadi.eus · Biosfera hitza Lurraren beste...

Documents

Transcript of 09UD Biosfera eta bere dinamika - ingurumena.ejgv.euskadi.eus · Biosfera hitza Lurraren beste...