Post on 29-Jul-2015
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Baliabideak
TENTSIOAK ETA GATAZKAK (1914-1939)
LEHEN MUNDU GERRA 20KO HAMARKADA
30EKO HAMARKADAKO KRISIA
GIZARTE-ALDAKETA
KULTUR-ALDAKETA
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Bake-Armatua• Zergatiak:
– Frantzia isolatu (Alsazia eta Lorena)
– Balkanak (Austria-Errusia)
• Aliantza-Sistema– Bismark– Gilen II
• Ondorioak:– Potentzien arteko
mefisdantza– Armen norgehiagoka
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
INPERIALISMOA
• Potentzien arteko tentsioak areagotu ziren. (Frantzia eta Ingalaterra vs. Alemania eta Italia)
• Ekialdeko Auzia:– Turkia “Europako
gaixoa”– Errusia: Portu beroak– Austria: Itsasorako
irteera.– Gerra Balkanikoak
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
BALKANAK: 1914.ko KRISIALDIA
• Austriar Artxidukearen erailketa serbiar abertzale baten eskutik Bosnian.
• Austriaren ultimatum-a.• Aliantza-Sistema martxan
jarri zen.• Lehen Mundu Gerra
(1914-18)
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
EZAUGARRIAK– Potentziek gerra laburra espero zuten baina
lau urte luze bitartean garatu zen, inoiz izandako gerrarik odoltsuena bihurtzeraino.
– Arma berriak (ametralladora, tankeak, kalibre handiko kainoiak, urpeontziak, hegazkinak, gasa…)
– Atzeguardiaren mobilizazioa:• Emakumeak lanean• Propaganda• Gerrako ekonomia
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Lehen Mundu Gerraren garapena
Bilakaera Denboraren lerroa Gasaren kontrako maskarak
Lubakiak
Emakumeak arma-lantegi batean
Kartelak Flandria, Otto Dix Neutraltasunak eta beligerantziak
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU WEBGUNEHONETARA JOAN
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Ondorioak
Elbarrien desfilea Gerraren biktimak Pariseko bakearen ondoren
Estatu Batuen hegemonia
Wilsonen 14 auziak
Nazioen Elkartea
Versailleseko Tratatua
Ordaintzen karikatura
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Testua: Wilsonen 14 auziak
Wilsonen 14 auzietariko batzuk
1. Askatasunez negoziatutako bake-akordioak.2. Itsasoan nabigatzeko erabateko askatasuna […]3. Barrera ekonomikoak ahal bezainbeste deuseztatzea […]4. Elkarri behar adina bermatzea nazioetako armamentuak ahal den gehienamurriztuko
direla […]5. Aldarrikapen kolonial guztiak […] askatasunez adostea […]6. Errusiako lurralde guztiak ebakuatzea […]7. Belgika […] ebakuatu eta lehengoratu egin beharko da.8. Frantziako lurralde guztiak libre utzi beharko dira […]9. Italiakomugak berriz egokitu beharko dira, argi eta garbi ikusten diren nazionalitateen
lerroei jarraituz. […]14. Nazioen Elkarte nagusi bat sortu beharko da […]. Elkartearen helburua estatu txikiei
eta handiei independentzia politikoa eta lurralde-independentzia lortzeko elkarrenganako bermeak eskaintzea da.
Wilson presidenteak Estatu Batuetako Kongresuanemandako hitzaldia, 1918ko urtarrilak 8
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Testua: Nazioen Elkartearen Sorrera Akta
Nazioen Elkartearen Sorrera Akta
Itungile gorenek, kontuan hartu dute nazioen arteko lankidetza sustatzeko eta nazioen bakea eta segurtasuna bermatzeko honako hauek baldintza garrantzitsuak direla:• Gerrara ez jotzeko zenbait konpromiso onartzea;• Nazioarteko harremanak agerikoak izatea, eta harreman horiek justizian eta ohorean oinarritzea;• Nazioarteko zuzenbidearen xedapenak zorroztasun handiz betetzea (aurrerantzean, xedapen horiekgobernuen portaerarako arauak izan behar dute);• Justizia nagusi izatea, eta antolaturiko herrien arteko harremanetan, Itunetan adierazitako betebehar guztiak zorroztasun handiz errespetatzea;Hori dela-eta, itun hau onetsi dute, Nazioen Elkarteaeratzeko. […]5. artikulua. Itun honetan zehatz-mehatz adierazi ezean, Asanbladaren edo Kontseiluaren erabaki guztiak aho batez hartu behar dira […]16. artikulua. Elkarteko kide batek gerrara joz gero, […] Elkarteko gainerako kideen aurka gerra-ekintza egin izan balu bezala hartuko da.
Versailles, 1919ko ekainak 28
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Testua: Versailleseko Tratatua
Versailleseko Tratatua
Ameriketako Estatu Batuek, Britainiar Inperioak, Frantziak, Italiak eta Japoniak, tratatu honetan potentzia aliatu nagusiak izendaturikoak (…) alde batetik, eta Alemania, bestetik, hurrengo xedapenak adostu dituzte:
42. art. Alemaniari gotorlekuak mantentzea edo eraikitzea debekatzen zaio, dela Rhin ibaiaren ezkerreko aldean, dela eskuineko aldean (…)119. art. Alemaniak uko egiten dio, potentzia aliatu nagusien eta elkartuen mesedetan, itsasoz haraindiko bere jabetzen gaineko titulu eta eskubideei (…)160. art. Armada alemaniarrak lurraldeko ordena mantentzea eta mugetako polizia izatea soilik edukiko du helburu (…)173. art. Nahitaezko soldadutza abolitua izango da Alemanian (…)231. art. Gobernu aliatuek eta elkartuek deklaratzen dute, eta Alemaniak onartzen du, Alemania eta bere aliatuak gobernu aliatuek eta euren nazioek erasoaldi alemaniarrak eta bere aliatuek inposaturiko gerraren ondorioz pairaturiko galera eta oinaze guztietaz erantzule direla, eragin dituztelako.232. art. Gobernu aliatuek eta elkartuek exijitzen dute (…) eta Alemaniak konpromisoa hartzen du, potentzia aliatuen eta elkartuen biztanleria zibilari eta beren ondasunei eragindako kalte guztiak konpontzeko, (…)428. art. Alemaniak tratatu hau beteko duela bermatzeko, Rhin ibaiaren mendebaldean dauden lurralde alemaniarrak, zubi-buruekin batera, potentzia aliatuen eta elkartuen tropek okupatuko dituzte hamabost urtez.
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
20ko hamarkada
Dawes Plana Erresistentzia pasibo alemaniarra
Kalte-ordainei buruzko iritzi bat
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Alemaniarren erresistentzia pasiboa,
frantziarrek Ruhr okupatu zutenean
“Ez! Ez nauzue behartuko”, esaten die langileak bi soldadu frantsesei.
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Testua: Kalte-ordainei buruzko iritzi bat
Kalte-ordainei buruzko iritzi bat
Gaiari buruzko beste alderdi batzuk alde batera utzirik, nire ustez, Alemaniak gerraren kostu osoa ordaintzea ziurtatzeko egindako kanpaina gure gobernariek inoiz egindako ekintza larriena etaaldrebesena izan da. Baldin eta Lloyd George etaWilson jaunek ulertu izan balute haien arreta eskatzen zuen arazo larriena ez zela politikoa edo lurraldeari buruzkoa, baizik eta finantzarioa eta politikoa, eta etorkizuneko arriskua ez zegoelamugetan edo subiranotasunean, baizik eta elikagaian,ikatzean edo garraioan, Europako etorkizuna guztiz bestelakoa izango al zen? Ez Lloyd Georgek, ez etaWilsonek ere, ez zituzten behar adina aintzat hartu arazo horiek, Konferentzia egin zen garaian […].Beraz, Alemaniak ordaintzeko zuen ahalmenari buruz egindako kalkuluak ez zituzten batere aintzat hartu hasiera-hasieratik […]. Oinarri faltsua izanda, ezin izan zen inolaz ere garatu finantza-politika bideragarririk eta konstruktiborik . […] Frantziaren eta Italiaren finantza-egoera oso txarra zen, eta horregatik, ezinezkoa zen bi herrialde horiek aintzat hartzea alemaniarren kalte-ordainei zegozkien arrazoiak, baldin eta aldi berean ez bazitzaien haien gaitzez libratzeko aukerarik ematen. Nire iritziz, Estatu Batuetako ordezkariek akats handia egin zuten, ez baitzuten izan proposamen konstruktiborik, burua galdutako Europaminduari eskaintzeko . […] Clemenceauren asmoa nola edo hala Alemania ahultzea eta suntsitzea zen […]
J.M. KEYNES, Las consecuencias económicas de la paz, 1920
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
30eko hamarkadako krisia
29ko krisiaren garapena
Merkataritzaren uzkurdura
Industria-krisia
Langabeziaren igoera Depresio Handiaren irudiak
Roosevelten hitzaldia Demokrazietatik diktaduretara
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUWEBGUNE
HONETARA JOANWEBGUNE
HONETARA JOAN
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Gizarte-aldaketa
Vogue aldizkariaren azala Etxe orratzak
Charlestona New York
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUWEBGUNE
HONETARA JOAN
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUWEBGUNE
HONETARA JOAN
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Kultur-aldaketa
Abangoardiak Le Corbusier La Bauhaus
Zinema espresionista Dalí Mondrian Frank Lloyd Wright
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU
WEBGUNEHONETARA JOAN
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU
WEBGUNEHONETARA JOAN
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU
WEBGUNEHONETARA JOAN
IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Sintesia (I)
XIX. mendearen azken herenean eta XX.aren hasieran, antzeko indarra zeukaten bi bloke militar eratu ziren Europan, Aliantza Hirukoitza eta Entente Hirukoitza. Elkarrenganako beldurrak, interes kolonialek eta Austriak eta Hungariak Balkanetan zituzten asmoek euren arteko gatazka eragin zuten.
Gerrak hilabete gutxi irautea espero zen, baina lau urtez luzatu zen. Gerra Entente Hirukoitzaren garaipenarekin bukatu zen.
Lehen Mundu Gerra Historiako gatazkarik luze eta odoltsuenetariko bat izan zen. Eskura zeuden giza eta gauza baliabide guztien mobilizazioa beharrezkoa izan zen, eta honek aldaketa handiak eragin zituen gerran parte hartzen zuten herrialdeen barnean.
Pariseko Bakeak mapa europar erabat berria sortu zuen, non bi inperio tradizional desagertu egin ziren (Austria eta Inperio Otomandarra) eta euren ordez herrialde berriak agertu ziren. Alemaniari baldintza gogorrak ezarri zitzaizkion, herrialde horretan atsekabe izugarria sortu zutenak.
SINTESIA (II)
HISTORIA DBH 4. MAILA6. GAIA
Sintesia (II)
20ko hamarkada argi-itzaletako garaia izan zen. Hasieran, krisi ekonomiko gogorra bizi izan zen, gerraren osteko errekuperazioaren ondorioz, eta Alemania eta Frantziaren arteko tentsioek iraun zuten. Baina 1924tik aurrera, ekonomia hoberantz zihoala zirudien eta potentzien arteko ulertze giroa sortu zen, gerra urruntzen zuela bazirudiena.
New Yorkeko burtsaren crack-ak 1929an nazioarteko krisi ekonomiko larria eragin zuen. Krisia konpontzeko nazioarteko elkartasun ezak estremismo politikoa sendotu zuen.
Gerrarte garaian, gizartea modernizatu egin zen: masa-gizartea finkatu zen, emakumeak bere egoera hobetu zuen eta hedabideak funtsezko papera izaten hasi ziren.
Gerrarte garaia oso berritzailea izan zen kulturaren ikuspuntutik. Zientziaren arloan fisika berria iritsi zen eta artearen arloan korronte kultural berriak agertu ziren, Espresionismoa, Surrealismoa eta Abstrakzioa, esate baterako. Arkitektura arloan, nazioarteko estiloa nagusitu zen.