Garazi Darriba

Gorka Salguero

Garazi del Valle

Lurralde gatazkak.

Gatazka nazionalistak.

Lehia ekonomikoak.

Armamentuaren lasterketa.

Mugimenduen gerra.

Posizioen edo lubakien gerra.

1917ko aldaketak.

Gerraren amaiera.

Arlo politikoa.

Nazioartea.

Arlo ekonomikoa.

Arlo demografikoa.

Zenbait herrialde aurrezaurre egozan. Frantziaklurraldeak eskatzeneutsazan Alemaniari, Errusiak eta Austria-Hungariak Balkanetarahedatu nahi eben, Mediterraneorako irteeralortzeko. Eta Italiak, lurraldeak eskatzeneutsazan Austria-Hungariari.

Inperio handiakosatzen ebazannazionalitateakaurrez aurre egozan, bai elkarren artean, bai inperiokoagintearen kontra.

Gora egin eben Alemaniaren industria-hazkundearekin Britaniar eta Frantziar ekonomientzatmehatsua zan eta. Lehia hori edapen kolonialak beeragin eban.

1. Aliantza hirukoitza: Alemania, Austria-Hungaria eta Italia.

2. Entente hirukoitza: Frantzia, Errusia eta Britania Handia.

Bake armatuan eta aliantza militarrean bi sistema sortu ziran:

Alemania Frantziaren aurrean garaipen azkarra lortzenahalegindu zan, indarrak ekialdeko frontean pilatu eta Errusia menperatzeko. Baina plana porrot egin eban. Hori dala eta, Alemaniak fronte horretara tropak bidalibehar izan ebazan.

Fronteak lubakien lerro ikaragarrien zehar egonkortuziran. Lubakiak lurrean egindako zuloak ziran, eta metrailadoreak etab… babesten ebezan. Gerrahorietan pertsona asko hil ziran, baina fronteek ezeben aurrera egitea lortu.

Urte horretan, Errusiak gerra bertan behera utzieban, iraultza boltxebikeak garaipena izan eta gero. Horrela, Alemaniak armada osoa Frantziaren aurkaerabili eban. Une horretan Estatu Batuak borrokansartu ziran aliatuen aldean, urpekari aleman batektransatlantikoa hondoratu ebanean.

1918an, aliatuek fronteguztietan egindakoerasoaldi baten ondorioz, erdikoinperioek apurka-apurkaerrenditu egin ziran. Gerra 1918an amaitu zaneta horren ostean, errepublikaaldarrikatu zan.

Inperio handiakgobernatzen ebezandinastiak abolitu eginziran, gizonezkoensufragio unibertsalahedatu zan, eta herrialdeaskotan emakume askokboto eskubidea lortueben.

Gerraren eraginez, Europak munduan eukanhegemonia amaitu zan, eta Estatu Batuaknagusitasuna lortu eban.

Galtze material handiak egon ziran, eta Europa AEBekin zorretan geratu zan.

Gerran 9.000.000 pertsona baino gehiago hil ziran, batez be gizonezko gazteak, eta zauritu ugari utziebezan.