saqarTvelos pirveli respublikis konstitucia...

1007
saqarTvelos parlamentis erovnuli biblioTeka samoqalaqo ganaTlebis ganyofileba saqarTvelos pirveli respublikis konstitucia (1921) masalebi da dokumentebi tomi II Tbilisi 2018

Transcript of saqarTvelos pirveli respublikis konstitucia...

  • saqarTvelos parlamentis erovnuli biblioTeka

    samoqalaqo ganaTlebis ganyofileba

    saqarTvelos pirvelirespublikis konstitucia

    (1921)

    masalebi da dokumentebi

    tomi II

    Tbilisi 2018

  • UDC (uak) 342.4(479.22)su - 323

    redaqtorebi: emzar jgerenaia

    Tea kenWoSvili

    Semdgenlebi: xaTuna daviTuri

    marina alania

    nano omanaZe

    ekaterine WeliZe

    naTia Sengelaia

    neli giorgaZe

    lela abaSiZe

    gamomcemloba

    ISBN 978-9941-0-8186-6 (orive tomis)

    ISBN 978-9941-27-862-4 (meore tomis)© saqarTvelos parlamentis erovnuli biblioTeka

  • eZRvneba

    isidore doliZis

    dabadebidan 100 wlis iubiles

  • sarCevi

    damfuZnebeli kreba 1919-1921ww.

    1919 weli1. saqarTvelos damfuZnebeli krebis sakonstitucio

    komisiis N 1 sxdomis Jurnali 1919 w. martis 19................................192. sakonstitucio komisiis sxdomis Jurnali martis 26......................233. [sakonstitucio komisiis] sxdomis Jurnali 2/IV-19 w. ......................464. sakonstitucio komisiis sxdomis Jurnali 1919 wlis

    5 aprili .................................................................................................................................................495. sakonstitucio komisia 16/IV [1919] [sxdomis Jurnali].......................566. saqarTvelos damfuZnebeli krebis prezidiumis

    sxdomis Jurnali 3 1919 w. 22/IV...................................................................................637. saqarTvelos damfuZnebeli krebis sakonstitucio

    komisia oqmi 1919 wlis 26 aprili...........................................................................668. saqarTvelos damfuZnebeli krebis sakonstitucio

    komisia oqmi 1919 wlis 30 aprili...........................................................................679. sakonstitucio komisia SabaTi 3/V-19 w. [sxdomis Jurnali] .......6810. kanoni moqalaqeobisa............................................................................................................6911. sakonstitucio komisia oTxSabaTi, maisis 14 sss

    [1919 w] [sxdomis Jurnali] ..................................................................................................7212. sakonstitucio komisia SabaTs, maisis 24, sasaxle

    [1919 w] [sxdomis Jurnali] ..................................................................................................7413. sakonstitucio komisia oTxSabaTs, maisis 28s [1919 w]

    [sxdomis Jurnali]........................................................................................................................7714. sakonstitucio komisia oTxSabaTs, TibaTvis 4-s

    [1919 w] [sxdomis Jurnali] ..................................................................................................7815. sakonstitucio komisia 14 ivnisi 1919 w. [sxdomis

    Jurnali]..................................................................................................................................................8716. oseTis nacionaluri sabWos 16 ivnisis werili

    saqarTvelos damfuZnebeli krebis TviTmmarTvelobiskomisiisadmi samxreT oseTisaTvis avtonomiisminiWebis Taobaze......................................................................................................................90

    17. samxreT oseTis kantonis konstituciis proeqti18. sakonstitucio komisia 18/VI - oTxSabaTi [1919 w]

    [sxdomis Jurnali]........................................................................................................................9119. sakonst. da sagareo kom. SabaTs, ivnisis 28 s [1919 w]

    [sxdomis Jurnali]........................................................................................................................9720. sakonst. paraskevs, ivlisis 1 11/2 w. [1919 w]

    [sxdomis Jurnali].....................................................................................................................10221. sakonstitucio komisia oTxSabaTs, 2 ivlisi [1919 w]

    [sxdomis Jurnali].....................................................................................................................104

    5

  • 22. sakonst. komisia SabaTi, ivlisis 5-s. [1919 w] [sxdomisJurnali]...............................................................................................................................................108

    23. sakonst. paraskevs, ivlisis 11-s [1919 w] [sxdomisJurnali...............................................................................................................................................109]

    24. sakonstitucio komisiis 1919 w. ivlisis werilidamfuZnebeli krebis prezidiumisadmi kanonproeqtis -respublikis samxedro Zalebis komisiaSi ganxilvisTaobaze ..............................................................................................................................................111

    25. sakonstitucio komisia - 5 agvisto. [1919 w] [sxdomisJurnali]...............................................................................................................................................112

    26. samuslimano saqarTvelos ganmaTavisuflebeli mTavarikomitetis 1919 w. 30 agvistos mosawvevi werilisaqarTvelos respublikis damfuZnebeli krebis wevrisb s p. d. Zes. sayvareliZisadmi baTumis olqis qarTvelmuslimanebis rwmunebulT krebaze dasaswrebad. .............................115

    27. amonaweri saqarTvelos respublikis mTavrobis1919 w. 1 enkenisTvis sxdomis oqmidan ...........................................................116

    28. baTumis olqis musliman qarTvelTa warmomadgenlebisyrilobam, romelic Sesdga qalaq baTumSi, qalaqisTviTmarTelobis SenobaSi, Tavis muSaobis meore dRes,pirvel seqtembers 1919 w., miiRo Semdegi dadgenileba ..........117

    29. baTumis olqis musliman qarTvelTa mejlisisdelegaciis Tavmjdomaris memed abaSiZis 1919 wlisseqtembris 23 werili saqarTvelos demokratiulirespublikis mTavrobisadmi baTumis olqis muslimanqarTvelTa warmomadgenlebisa. yrilobisdadgenilebis Taobaze ......................................................................................................119

    30. sakonst[itiucio]. da iurid[iuli]. SabaTi, 27. IX[1919 w] [sxdomis Jurnali ................................................................................................120

    31. sakonstitucio komisia 1/X-19 w. [ sxdomis Jurnali].....................12332. sakonstitucio sagangebo sxdoma 6/X-19 orSabaTi

    [sxdomis Jurnali].....................................................................................................................12733. sakonstitucio komisia 8/X 19 w. [sxdomis Jurnali].......................12834. sakonstitucio komisia SabaTi 11/X 19 [sxdomis Jurnali].....13035. sakonst. komisia 22/X-19 w. [sxdomis Jurnali]........................................13136. damfuZnebeli krebis kancelariis 1919 w. oqtomberis

    22 werili sakonstitucio komisiisadmi erovnul-demokratiuli fraqciis winadadebasTan dakavSirebiT.........135

    37. saqarTvelos damfuZnebeli krebis erovnul-demokratiulifraqciis winadadeba damfuZnebeli krebisprezidiumisadmi konstituciis proeqtzemuSaobis daCqarebis Taobaze...................................................................................136

    38. sakonstitucio komisia 1919 w. oqtombris 25s[sxdomis Jurnali].....................................................................................................................138

    6

  • 39. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis sxdomisJurnali 1919 w. oqtombris 29...................................................................................142

    40. moqalaqeTa uflebani /SemuSavebuli k.ias. jafariZismier/ .........................................................................................................................................................145

    41. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1919 w noembris 5...................................................................149

    42. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1919 w. noembris 26...............................................................157

    43. sakonstitucio komisiis sxdomis Jurnali 1919 w.noembris „28“ ..................................................................................................................................164

    44. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1919 w. _ dekembris „10“ ..................................................166

    45. sakonstitucio komisiis sxdomis Jurnali 1919 w.dekembris „20“ ...............................................................................................................................168

    46. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1919 dekembris 24 ..................................................................171

    1920 weli1. socialist-revolucionerTa fraqciis Sesworebani

    saqarTvelos konstituciis proeqtis pirveliTavisa (1920 w., 18 ianvari) .............................................................................................175

    2. erovnul demokratiuli fraqciis Sesworebanikonstituciis proeqtis pirvel TavSi (1920 20 ianvari) ..........177

    3. mSromeli xalxis konstitucia saqarTveloskonstituciis proeqti, wardgenili damfuZnebelkrebaSi socialist-revoliucionerTa fraqciis mier .............178

    4. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis sxdomisJurnali 1920 w. ianvris „24“ /SabaTi/ ............................................................198

    5. vasil wereTeli „saqarTvelos konstituciis proeqti“ ............2016. cnoba saqarTvelos damfuZnebeli krebis wevrTa da

    komisiebis Semadgenlobis Secvla-Sevsebis Sesaxeb. ....................2107. saqarTvelos damfuZnebeli krebis social-demokratiuli

    fraqciis Tavmjdomaris giorgaZis 1920 wlis ianvriswerili sakonstitucio komisiis Tavmjdomarisadmikonstituciis proeqtze muSaobis daCqarebis Taobaze ...........211

    8. p. sayvareliZe. saqarTvelos konstituciisTvis. weriligazeT „saqarTvelos respublika“-Si ...............................................................212

    9. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis sxdomisJurnali 1920 w. Tebervlis „4“ ...............................................................................265

    10. amonaweri damfuZnebeli krebis prezidiumis 1920 w.Tebervlis „5“-s sxdomis Jurnalidan .............................................................268

    11. damfuZnebeli krebis prezidiumis 1920 w. 7 Tebervliswerili damfuZnebeli krebis sakonstituciokomisiisadmi konstituciis proeqtze muSaobisdasrulebis vadis Taobaze..........................................................................................269

    7

  • 12. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. Tebervlis 7 ............................................................271

    13. cnoba saqarTvelos damfuZnebeli krebis wevrTa dakomisiebis Semadgenlobis Secvla-Sevsebis Sesaxeb.....................272

    14. 1920 wlis 11 Tebervlis [sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali]......................................................................................................................273

    15. damfuZnebeli krebis sakonstituco komisiissxdomis Jurnali 1920 w. Tebervlis „14“......................................................275

    16. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 1920 w.16 Tebervlis werili gazeT saqarTvelos respublikisb-n redaqtorisadmi konstituciisTvis SemuSvebulidebulebabis gazeTSi gamoqveynebis Taobaze.......................................287

    17. damfuZnebeli krebis sakonstituciis komisiissxdomis Jurnali 1920 w. Tebervlis „18“......................................................288

    18. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. Tebervlis „20“......................................................294

    19. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. Tebervlis 26..........................................................304

    20. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 1920 w.Tebervals werili damfuZnebeli krebis prezidiumisadmi(Tebervlis 7 №418) mowerilobis gamo............................................................317

    21. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiisa daerovnul umciresobaTa warmomadgenlebis SeerTebulisxdomis Jurnali 1920 w. martis „3“....................................................................318

    22. saqarTvelos demokratiuli respublikaSi germanelTakulturuli avtonomiis Sesaxeb ............................................................................324

    23. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. 6 martis .....................................................................329

    24. saqarTvelos elinTa TviTmmarTvelobisstatutis proeqti .................................................................................................................334

    25. rusuli nacionaluri sabWos proeqti erovnulumciresobaTa uflebebis Sesaxeb ......................................................................337

    26. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis daerovnul umciresobaTa wamomadgenlebis SeerTebulisxdomis Jurnali 1920 w. martis 10.....................................................................340

    27. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 1920 w.13 martis sxdomis Jurnali.........................................................................................349

    28. damfuZnebeli krebis sakonstit. da erovnulumciresobaTa warmomadgen. komiisis SeerTebulisxdomis Jurnali 1920 w. martis „17“ .................................................................352

    29. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 1920 w.18 martis werili damfuZnebeli krebis prezidiumisadmisakonstitucio komisiaSi andria beglaris ZesayvareliZis droebiT wevrad mowvevis Taobaze ...........................356

    8

  • 30. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. martis „20“ ...............................................................357

    31. damfuZnebeli krebis sakonstuticio komisiis 1920 w.31 martis sxdomis Jurnali.........................................................................................359

    32. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 1920 w.2 aprilis mosawvevi werili iusticiis ministrisadmisakonstitucio komisiis sxdomaze daswrebasTandakavSirebiT.................................................................................................................................363

    33. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. aprilis „3“ ................................................................364

    34. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 1920 w.14 aprilis sxdomis Jurnali .....................................................................................368

    35. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 1920 w.17 aprilis sxdomis Jurnali .....................................................................................371

    36. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. aprilis 21 .................................................................377

    37. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali1920 w. maisi „5~ ...........................................................................383

    38. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. maisis 8..........................................................................387

    39. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. maisis „10“ ...................................................................390

    40. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. maisis „11“ ...................................................................396

    41. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 226sxdomis Jurnali 1920 w. maisis 12.....................................................................399

    42. damfuZnebeli krebis sakonstitiucio komisiis 1920 w.15 maisis sxdomis Jurnali...........................................................................................400

    43. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. maiss 17..........................................................................405

    44. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. maisis 22.......................................................................411

    45. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiiswerili iv. javaxiSvilisadmi saredaqcio komisiaSimiwvevis Taobaze......................................................................................................................416

    46. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiiswerili gr yifSiZisadmi saredaqcio komisiaSimiwvevis Taobaze......................................................................................................................417

    47. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiiswerili eq. TayaiSvilisadmi saredaqcio komisiaSimiwvevis Taobaze......................................................................................................................418

    48. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiiswerili il zurabiSvilisadmi saredaqciokomisiaSi miwvevis Taobaze........................................................................................419

    9

  • 49. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis werilik. niniZisadmi saredaqcio komisiaSi miwvevis Taobaze ...........420

    50. sakonstitucio komisiis 1920 w. maisis werili me-6vaJTa gimnaziis direqtorisadami gimnaziismaswavlebeli b. n. mirianaSvilis saredaqciokomisiaSi miwvevis Taobaze........................................................................................421

    51. sakonstitucio komisiis 1920 w. maisis werilidamfuZnebeli krebis prezidiumisadmi b. sviatoSisada imnaiSvilisaTvis gasamrjelos micemis Taobaze ................422

    52. socialur-ekonomiuri uflebani.........................................................................42353. Tbilisis qalaqis gamgeobis saxalxo ganaTlebis

    ganyofilebis 1920 w. maisis werili sakonstituciokomisiisadmi biblioTekidan wamoRebuli wignebisdabrunebis Taobaze .............................................................................................................424

    54. saqarTvelos konstituciis proeqti miRebulidafuZnebeli krebis sakonstitucio komisiismier tfilisi 1920 weli maisi .................................................................................425

    55. damfuZnebeli krebis komisiis sxdomis Jurnali1920 w. ivnisis 2..........................................................................................................................456

    56. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiisTavmjdomaris 1920 w. „5“ ivnisis madlobis werilisaredaqcio komisiis wevrebisadmi ..................................................................458

    57. sakonstitucio komisiis 1920 w. ivnisis 8 werilidamfuZnebeli krebis prezidiumisadmi konstituciisproeqts gamocemasTan dakavSirebul sakiTxeze...............................459

    58. sakonstitucio komisiis 1920 w. 11 ivnisis werilidamfuZnebeli krebis prezidiumisadmi konstituciisproeqtis teqstis gamocemis Taobaze............................................................460

    59. sakonstitucio komisiis 1920 w. 21 ivnisis werilimomaragebis ministrisadmi konstituciis proeqtisgamocemasTan dakavSirebiT daxarjuli qaRaldisTaobaze................................................................................................................................................461

    60. Tbilisis qalaqis gamgeobis saxalxo ganyofilebis1920 w. 30 ivnisis werili damfuZnebeli krebissakonstitucio komisiisadmi biblioTekidangatanili wignebis dabrunebis Taobaze.......................................................462

    61. saqarTveloSi somexTa nacionaluri sabWos1920 wlis 6 ivlisis rezolucia ...........................................................................463

    62. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. ivlisis 7.....................................................................464

    63. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis1920 wlis 8 ivlisis mosawvevi werili iusticiisministrisadmi mcire komisiis sxdomazedaswrebasTan dakavSirebiT........................................................................................472

    10

  • 64. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis1920 wlis 8 ivlisis mosawvevi werili SinagansaqmeTa ministrisadmi mcire komisiis sxdomazedaswrebasTan dakavSirebiT........................................................................................473

    65. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 1920 w.8 ivlisis werili mixeil wereTelisaTvisgasamrjelos micemis Taobaze ................................................................................474

    66. 1920 w. 9 ivlisis afxazeTis saxalxo sabWosdelegaciisa da damf. krebis sakonstituciokomisiis patara komisiis SeerTebuli sxdoma ....................................475

    67. [1920 w. ] 10 ivlisis [afxazeTis saxalxo sabWosdelegaciisa da damf. krebis sakonstituciokomisiis SeerTebuli] sxdoma .................................................................................477

    68. [1920 w. ] 11 июля [afxazeTis saxalxo sabWosdelegaciisa da damf. krebis sakonstituciokomisiis SeerTebuli sxdoma]....................................................................................480

    69. [1920 w] 13-Sia июля [afxazeTis saxalxo sabWosdelegaciisa da damf. krebis sakonstituciokomisiis SeerTebuli sxdoma]....................................................................................482

    70. [1920 w] 14 июля [afxazeTis saxalxo sabWosdelegaciisa da damf. krebis sakonstituciokomisiis SeerTebuli sxdoma]....................................................................................485

    71. [1920 w] 15 июля [afxazeTis saxalxo sabWosdelegaciisa da damf. krebis sakonstituciokomisiis SeerTebuli sxdoma]....................................................................................488

    72. [1920 w] 16 июля. [afxazeTis saxalxo sabWosdelegaciisa da damf. krebis sakonstituciokomisiis SeerTebuli sxdoma]....................................................................................490

    73. [1920 w] 23 ivlisis sakonstitucio komisiisa daafxazeTis delegaciis SeerTebuli sxdoma............................................492

    74. [1920 w] 24 ivlisi SeerTebuli sxdoma [sakonstituciokomisiisa da afxazeTis delegaciis]...............................................................498

    75. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 1920 w.„6“ agvistos werili damfuZnebeli krebis yofilsaqmismwarmoebel vladimer caguriasadmi komisiissxdomebis oqmebis aRdgenis Taobaze .............................................................505

    76. amonaweri saqarTvelos damfuZnebeli krebisprezidiumis 1920 w. agvistos „19“-s sxdomis Jurnalidan .....506

    77. saqarTvelos respublikis qalaqTa kavSiris mTavarikomitetis 1920 w. 5 agvisto werili damfuZnebelikrebis prezidiumisadmi saqarTvelos qalaqTawarmomadgenlebis mesame yrilobis rezoluciisTaobaze................................................................................................................................................508

    11

  • 78. saqarTvelos qalaqTa warmomadgenlebis 1920 w. ivnisis16-is me-3 yrilobis mier miRebuli rezolucia ..............................509

    79. damfuZnebeli krebis kancelariis 1920 w. „24“ agvistoswerili damfuZnebeli krebis sakonstituciokomisiisadmi saqarTvelos qalaqTa warmomadgenlebismesame yrilobis mier miRebul rezoluciis _saqarTvelos konstituciis zogierTi muxlisSesworebis Taobaze..............................................................................................................510

    80. damfuZnebeli krebis kancelariis 1920 w. 25 agvistoswerili damfuZnebeli krebis sakonstituciokomisiisadmi saqarTvelos eklesiis meore krebisdadgenilebis Taobaze ......................................................................................................511

    81. amonaweri damfuZnebeli krebis prezidiumis 1920 w.19 agvistos sxdomis Jurnalidan .........................................................................512

    82. saqarTvelos eklesiis meore krebis dadgenileba ........................51383. s. dadianis sagazeTo statia „Cveni konstitucia“

    (ganxiluli xalxosnuri saxelmw. uflebisTvalsazrisiT) patara ganmarteba......................................................................517

    84. damfuZnebeli krebis sakonstitiucio komisiissxdomis Jurnali 1920 w. noembris 20...............................................................573

    85. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis 1920 w. 22noembris werili damfuZnebeli krebis prezidiumisadmiafxazeTis avtonomiis sakiTxTan dakavSirebiT...............................577

    86. damfuZnebeli krebis noembris 24-is sxdoma ganxilvasaqarTvelos konstituciis proeqtisa.momxseneblip. sayvareliZe .............................................................................................................................578

    87. damfuZnebeli kreba 1-li qristeSobisTvis saRamossxdoma giorgi gvazavas sityva .............................................................................583

    88. mTavrobis Tavmjdomare n. Jordanias sityva.damfuZnebeli kreba, 1-l dekembris sxdoma............................................593

    89. damfuZnebeli kreba 8 dekembris sxdoma konstituciisganxilva...............................................................................................................................................613

    90. damfuZnebeli kreba 14 dekembris sxdomaviktor Tevzaias sityva ..................................................................................................619

    91. konstituciis ganxilva damfuZnebel krebaSi15 dekembris sxdoma k. jafariZis sityva ..................................................623

    92. konstituciis ganxilva damfuZnebel krebaSi15 dekembris sxdoma i. nucubiZis sityva....................................................629

    93. damfuZnebeli krebis kancelariis 1920 w. 16 dekembriswerili sakonstitucio komisiisadmi soc-revolucionerTafraqciis mier warmodgenili konstituciis proeqtisganxilvis sakiTxTan dakavSirebiT...................................................................631

    94. konstituciis ganxilva damfuZnebel krebaSi17 dek. sxdoma r. arseniZis sityva......................................................................632

    12

  • 95. konstituciis ganxilva damfuZnebel krebaSi19 dekembris sxdoma akaki Cxenkelis sityva ..........................................655

    96. damfuZnebeli kreba oTxSabaTi, dekemberi 22grZeldeba msjeloba konstituciis Sesaxeb...........................................677

    97. damfuZnebeli krebis kancelariis 1920 w. 23 dekembriswerili damfuZnebeli krebis sakonstituciokomisiisadmi saxelmwifo bankis gamgeobismoxsenebis Taobaze ...............................................................................................................680

    98. saxelmwifo bankis gamgeobis moxseneba konstituciisproeqtSi saxelmwifo bankis Sesaxeb saTanadodebulebis Setanis Sesaxeb...........................................................................................681

    99. sakonstitucio komisiis 1920 w. 23 dekembris werilidamfuZnebeli krebis kancelariis gamgisadmi afxazeTisavtonomiis droebiTi dekretis proeqtis Taobaze .....................684

    100. damfuZnebeli krebis prezidiumis sxdomis Jurnali1920 wlis 31 dekemberi .....................................................................................................685

    101. al. mdivnis sagazeTo statia „sakonstituciosakiTxebi konstitucia da misi gadasinjva“..........................................686

    102. al. mdivnis sagazeTo statia „sakonstituciosakiTxebi mTavroba da misi pasuxismgebloba~ ....................................697

    1921 weli1. saqarTvelos demokratiuli respublikis gareSe saqmeTa

    saministros 1921 wlis 3 ianvaris werili pavlesayvareliZisadmi saqarTvelos konstituciis teqstisparizSi voitinskisaTvis gagzavnis Taobaze .......................................708

    2. konstituciis proeqtis I Tavis Sesworebanisocial-federalistTa fraqciisa .....................................................................709

    3. [1921 weli] 17 ianvari [sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali] ....................................................................................................................711

    4. [1921 weli] 18 ianvari [sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali] ....................................................................................................................713

    5. social-demokratiuli fraqciis Sesworebanikonstituciis proeqtis pirvel TavSi ..........................................................714

    6. erovnul-demokratiul fraqciis Sesworebakonstituciis proeqtis meore TavisTvis.................................................715

    7. amonaweri damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921 w.ianvris 20-s sxdomis Jurnalidan........................................................................716

    8. socialist-revolucionerTa fraqciis SesworebanisaqarTvelos konstituciis proeqtis meore Tavisa....................717

    9. social-demokratiul fraqcias Sesworebanikonstituciis proeqtis meore TavSi..............................................................719

    10. [1921 wlis] 22 ianvari [sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali]......................................................................................................................720

    13

  • 11. amonaweri damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921 wianvris 22-is sxdomis Jurnalidan.....................................................................723

    12. [1921 wlis] 23 ianvari [sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali]......................................................................................................................724

    13. [1921 wlis] 25 ianvari [sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali]......................................................................................................................725

    14. [1921 wlis] 26 ianvari [sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali]......................................................................................................................726

    15. sakonstitucio komisiis daskvnas konstituciisproeqtis me-2 TavisTvis Semosul SesworebaTa Sesaxeb.........727

    16. amonaweri damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921 wianvris 26-is sxdomis Jurnalidan.....................................................................729

    17. socialist-revolucionerTa fraqciis SesworebanisaqarTvelos konstituciis proeqtis mesame TavisaTvis......730

    18. socialist-federalistTa fraqciisa Sesworebanikonstituciis me-3 Tavisa.............................................................................................733

    19. social-demokratiuli fraqciis damatebiTiSesworeba konstituciis proeqtis mesame TavSi ..............................734

    20. socialist-revolucionerTa fraqciis SesworebanisaqarTvelos konstituciis proeqtis meoTxe TavisaTvis ...735

    21. socialist-revolucionerTa fraqciis SesworebanisaqarTvelos konstituciis proeqtis mexuTe TavisTvis.......739

    22. socialist-revolucionerTa fraqciis SesworebanisaqarTvelos konstituciis proeqtis meeqvse TavisTvis......742

    23. amonaweri damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921 w.ianvris 29-s Jurnalidan ................................................................................................744

    24. social-demokratiul fraqciis Sesworebanikonstituciis mexuTe TavSi........................................................................................745

    25. [1921 wlis] 31 ianvari [sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali]......................................................................................................................747

    26. sakonstitucio komisiis 1921w. 1 Tebervalis werilidamfuZnebeli krebis prezidiumisadmi momxseneblebadm. xoWolavasa da r. arseniZis daniSvnis Taobaze...........................749

    27. sakonstitucio komisiis daskvnas me-III TavisTviswarmodgenil SesworebaTa Sesaxeb .....................................................................750

    28. amonaweri damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921 w.Tebervlis I-s sxdomis Jurnalidan...................................................................752

    29. amonaweri damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921 w.Tebervlis I-s Jurnalidan............................................................................................753

    30. amonaweri damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921 w.Tebervlis I-s Jurnalidan............................................................................................754

    31. amonaweri damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921 wTebervlis 3-s sxdomis Jurnalidan.................................................................755

    14

  • 32. damfuZnebeli krebis kancelariis 1921 w. 4 Tebervliswerili damfuZnebeli krebis sakonstituciokomisiisadmi qarTvel ebraelTa rwmunebulebisSuamdgomlobis Taobaze .................................................................................................756

    33. saqarTvelos moqalaqeTa qarTvel ebraelTarwmunebulebis moxseneba-memorandumi .........................................................757

    34. damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921w. 5 Tebervlissxdomis Jurnali.......................................................................................................................760

    35. [1921 wlis] 7Tebervali [sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali]......................................................................................................................762

    36. damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921 w. 8 Tebervlissxdomis Jurnali.......................................................................................................................763

    37. [1921 wlis] 8 Tebervali [sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali]......................................................................................................................766

    38. sakonstitucio komisiis daskvnas konstituciisproeqtis me-4, me-5 da me-6 TavebisaTvis SemosulSesworebaTa Sesaxeb.............................................................................................................768

    39. socialist-revolucionerTa fraqciis SesworebanisaqarTvelos konstituciis proeqtis meTeqvsmeteTavisaTvis........................................................................................................................................770

    40. socialist-revolucionerTa fraqciis SesworebanisaqarTvelos konstituciis proeqtis meCvidmeteTavisaTvis........................................................................................................................................771

    41. socialist-revolucionerTa fraqciis SesworebanisaqarTvelos konstituciis proeqtis meTvrameteTavisaTvis........................................................................................................................................772

    42. social-demokratiuli fraqciis Sesworebakonstituciis proeqtis me-16 TavSi................................................................773

    43. social-demokratiuli fraqciis Sesworebakonstituciis proeqtis me-17 TavSi................................................................774

    44. [1921 wlis] 11 Tebervali [sakonstituciokomisiis sxdomis Jurnali] ...........................................................................................775

    45. damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921w.12 Tebervlis sxdomis Jurnali..............................................................................776

    46. s.d.r. damfuZnebeli krebis kancelariis 1921 w.13 Tebervlis werili damfuZnebeli krebissakonstitucio komisiisadmi saqarTveloskonstituciis proeqtis XVI TavSi fraqciebismier Semotanil Sesworebebis Taobaze ........................................................778

    47. s.d.r. damfuZnebeli krebis kancelariis 1921 w.13 Tebervlis werili damfuZnebeli krebissakonstitucio komisiisadmi saqarTveloskonstituciis proeqtis XVII TavSi fraqciebismier Semotanil Sesworebebis Taobaze ........................................................779

    15

  • 48. damfuZnebeli krebis prezidiumis 1921w. 13 Tebervlissxdomis Jurnali.......................................................................................................................780

    49. damfuZnebeli krebis prezidiumis sxdomis Jurnali1921 w Tebervlis 14..............................................................................................................785

    50. sakonstitucio komisiis daskvnas konstituciis me-8TavisTvis Semosul SesworebaTa Sesaxeb...................................................789

    51. sakonstitucio komisiis daskvnas konstituciis me-10TavisaTvis Semosul SesworebaTa Sesaxeb ................................................790

    52. sakonstitucio komisiis daskvnas konstituciis me-11TavisaTvis Semosul SesworebaTa Sesaxeb ................................................791

    53. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisia21 Tebervali soc. dem. fraqciis mier warmodgenilisaqarTvelos konstituciis Sesavlis proeqtsis Taobaze ...792

    dauTariRebeli dokumentebi 1919-1921 ww.1. kanonproeqti damfuZnebel krebis wevrobis da

    moxeleobis SeuTavseblobisa da wevrTa dietisa/gasamrjelosi/............................................................................................................................794

    2. dekreti damfuZnebel krebis wevrTa imunitetisa/Seuvalobisa/ ................................................................................................................................795

    3. cnoba saqarTvelos damfuZnebeli krebis wevrTa dakomisiebis Semadgenlobis Secvla-Sevsebis Sesaxeb.....................796

    4. sakonstitucio komisiis werili damfuZnebeli krebisprezidiumisadmi samxedro komisiis mier SemuSavebulikanonproeqti respublikis samxedro Zalebissakonstitucio komisiaSi ganxilvis Taobaze......................................797

    5. sakonstitucio komisia debuleba „respublikis jari“ ...............7986. saxelmwifo Tavdacva............................................................................................................7997. saxelmwifo moxeleni Sedgenilia k. miqelaZis mier......................8008. saxelmwifo moxeleni Sedgenilia k. miqelaZis mier......................8019. parlamenti sanimuSo proeqti - Sedgenili

    arseniZis mier..............................................................................................................................80210. parlamenti ......................................................................................................................................80511. saqarTvelos respublikis sasamarTlo Sedgenili

    i. baraTaSvilis mier...........................................................................................................83212. sasamarTlo Sedgenili naneiSvilis mier...............................................83413. sasamarTlo.....................................................................................................................................83514. konstituciis gadasinjva .............................................................................................83615. sqesTa urTierToba..............................................................................................................83816. adgilobrivi mmarTveloba SemuSavebuli

    mel. rusias mier ......................................................................................................................83917. adgilobrivi mmarTveloba..........................................................................................84018. adgilobrivi TviTmarTveloba..............................................................................84419. aRmasrulebeli xelisufleba sanimuSo proeqti

    r. arseniZis .....................................................................................................................................846

    16

  • 20. aRmasrulebeli xelisufleba...................................................................................84921. socialuri uflebani..........................................................................................................86822. saxelmwifo kontroli......................................................................................................87023. biujeti ...............................................................................................................................................87124. swvala-ganaTleba da Skola Sedgenili r. arseniZisagan.......87525. baTomis olqis musulman qarTvelTa warmomadgenlebis

    yrilobis dadgenileba......................................................................................................87626. baTomis olqis musulman qarTvelTa warmomadgenlebis

    yrilobis dadgenileba......................................................................................................87827. erovnul umciresobaTa uflebani /sakonstitucio

    winadadeba, warmodgenili g. gvazavas mier/ ..........................................87928. erovnuli umciresobani p. sayvarliZes mier

    SemuSavebuli.................................................................................................................................88029. saqarTveloSi somexTa nacionaluri TviTmarTvelobis

    konstitucia SemuSavebuli somexTa nacionalurisabWos mier (Tezisebi) .......................................................................................................882

    30. erovnul umciresobaTa uflebebi saqarTvelosrespublikis ebraelTaTvis proeqti ...............................................................884

    31. aRmosavleT saqarTvelos muslimanTa uflebebisproeqti Setanili saqarTvelos damfuZnebeli krebissakonstitucio komisiaSi ............................................................................................887

    32. proeqti debuleba saqarTvelos respublikismoqalaqeobisa ..............................................................................................................................889

    33. moqalaqeobis kanonproeqti dawerili g. gvazavas mier..........89134. afxazeTis avtonomiuri mmarTvelobis debuleba..........................89235. damfuZnebeli krebis sakonstitucio komisiis

    Tavmjdomaris werili afxazeTis saxalxo sabWosTavmjdomarisadmi konstituciaSi afxazeTisavtonomiur mmarTvelobis calke Tavad SetanisTaobaze................................................................................................................................................897

    36. Tavi pirveli konstituciis proeqtisa zogadidebulebani (§§ 1-14) Tezisebi...................................................................................898

    37. Tavi meore konstituciis proeqtisamoqalaqeoba /§§15-18/...........................................................................................................905

    38. Tavi mesame konstituciis proeqtisa moqalaqisuflebani /§§ 19-51/ Tezisebi ..................................................................................907

    39. Tavi meeqvse sasamarTlo...............................................................................................91040. ganmartebiTi baraTi konstituciis proeqtis me-12

    Tavisa („swavla-ganaTleba da skola“)............................................................91741. Tavi mecamete social-ekonomikuri uflebani ...................................92242. Tavi meCvidmete konstituciis proeqtisa konstituciis

    gadaSinjva (§§ 163, 164, 165, 166) Tezisebi..................................................92443. 26 ianvari [sakonstitucio komisiis sxdomis Jurnali]............927

    17

  • 44. sakonstitucio komisiis daskvna konstituciis pirveliTavisTvis warmodgenil SesworebaTa Sesaxeb .....................................929

    45. erovnul demokratiuli fraqciis Sesworebebikonstituciis me-III TavisaTvis ...............................................................................931

    46. social-demokratiuli fraqciis Sesworebanikonstituciis meoTxe TavSi .......................................................................................932

    47. erovnul demokratiuli fraqciis Sesworebebikonstituciis proeqtis meoTxe TavisaTvis...........................................934

    48. konstituciis me-IV Tavis Sesworebanisocial-federalistTa fraqciisa .....................................................................935

    49. erovnul-demokr. fraqcias Sesworebani konstituciisme-5 TavisTvis.............................................................................................................................936

    50. konastituciis me-V Tavis Sesworebanisocial-federalistTa fraqciisa .....................................................................937

    51. erovnul-demokratiul fraqciis Sesworebakonstituciis me-6 TavisTvis...................................................................................938

    52. konstituciis me-VI Tavis Sesworebanisocial-demokratiuli fraqciisa ......................................................................939

    53. erovnul-demokratiul fraqciis Sesworebakonstituciis me-VIII TavisaTvis.............................................................................940

    54. social-demokratiuli fraqciis Sesworebakonstituciis proeqtis merve Tavisa.............................................................941

    55. social-demokratiuli fraqciis Sesworebakonstituciis proeqtis me-10 TavSi................................................................942

    56. socialist- revoliucionerTa fraqciis Sesworebanikonstituciis proeqtis meaTe Tavisa............................................................943

    57. social-federalistTa fraqciis Sesworebakonstituciis proeqtis meTeqvsmete Tavisa..........................................945

    58. social-federalistTa fraqciis konstituciisproeqtisa meCvidmete Tavis Sesworebani..................................................946

    saqarTvelos konstitucia miRebulia saqarTvelosdamfuZnebeli krebis mier 1921 wlis 21Tebervals .......................947

    18

  • saqarTvelos damfuZnebeli krebissakonstitucio komisiis

    N1 sxdomis Jurnali

    1919 w. martis 19

    daeswrnen: g. gvazava, r. arseniZe, p. sayvareliZe, s. ja-fariZe, g. lasxiSvili, sp. kedia, r. CixlaZe, k. andro-nikaSvili, l. naTaZe, i. baraTaSvili. m. rusia dai. gobeCia.

    Tavmjdomareobda g. gvazva da r. arseniZe.mdivnobda i. xananaSvili

    ##rigze gansaxilveli sagani dadgenileba

    1. komisiis prezidiumisarCeva.

    pirvel sxdomas xsniskomisiis uxucesi wevrig. gvazava 12 s. 30 w.,romelic winadadebiTmimarTavs komisiiswevrT airCion komisiismudmivi Tavmjdomare.

    TavmjdomareT erTxmadiqna arCeuli r. arse-niZe, romlis winadade-biTac komisia irCevsTavmjdomaris TanaSem-wesa da mdivans. Tavmj-domaris TanaSemwedarCeul iqna s. jafariZe,xolo mdivnad g. faRava.

    19

  • 2. cnoba komisiissaWiroebisaTvisbiblioTekis arsebobisa.

    p. sayvareliZe cnobisa-Tvis moaxsenebs komisias,rom yofil parlamentissakonstitucio komisiisgankargulebaSi mcirebiblioTeka iyo da am bib-lioTekiT sargeblobadamfuZnebel krebissakonstitucio komisiiswevrT SeuZlianT.

    3. komisiis oqmebis SedgenastenografiiT

    komisiis wevrTa Sorisibadeba kiTxva oqmebisstenografiiT mweravpiris daqiravebis Sesa-xeb. am kiTxvis gamo mci-re azrTa gacvla gamo-cvlis Semdeg komisiaadgens: kiTxvis sabolo-od gadawyveta gadai-dos im dromde, sanam igisavsebiT gaSuqdebodesda gamoirkvevodes.

    4. binis kiTxva. aRiZra kiTxva komisiisa-Tvis mudmiv binis miCe-nisa.

    5. dro komisiis sxdomebisa.

    CixlaZis winadadebiTkomisia adgens: rombinis kiTxvis gamorkvevaSeTanxmebiT gadawydesdamfuZnebel krebisprezidiumTan erTad.

    komisiam gadawsyvita ik-rifebodes kviraSi or-jer: oTxSabaTobiT –saRamos 7-10 saaT. daSabaTobiT – dilis 12-1/2 3 saaT.

    20

  • 6. qvorumi. qvorumis raodenobakomisiam 5 wevriTgansazRvra, im pirobiTki, rom am 5 wevrTaSoris unda iqnesTavmjdomare, an misimoadgile.

    7. saparlamento komisiismuSaobis Sesaxeb moxseneba.

    komisia ukamaTodadgens, rom moxsenebaparlamentis sakons-titucio komisiismuSaobis Sesaxeb gadai-dos sxva droisaTvis,xolo ise, rom komisiisyovel wevrs winaswargasacnobad mieces erTicali dabeWdilimoxsenebisa.

    8. sakonstituciokanonproeqtebi

    moxseneba daevalas. jafariZes.

    amasTanave erTadkomisiam gadaswyvita,raTa saerTod yovelisakonstitucio xasiaTiskanonproeqti imdenekzempliarad daibeW-dos, rom komisiis yovelwevrs saSvaleba eqnesgaecnos konstituciisproeqts

    9. sakanonmdeblo winadadebaSeuTavseblobis Sesaxeb.

    r. arseniZis winadade-biT komisia adgens, romkanonproeqti gadaecessp. kedias, romelsacdaevala misi SemuSavebada ganxilva da komisiis

    21

  • winaSe moxseneba SabaTissxdomaze.

    2. Tavmjdomare

    mdivani

    sxdoma ixureba 1 s. 30 w.

    sea. f. 1833, aRwera 1, saq. 180, furc. 21-22

    22

  • xelnaweri

    sakonstitucio komisiis sxdomis Jurnali

    martis 26

    daeswrnen: r. arseniZe, l. naTaZe, s. kedia, p. sayvare-liZe, k. jafariZe, r. CixlaZe, v. andronikaSvili, g. gva-zava, k. wulaia, g. faRava, i. gobeCia, s. jafariZe,i. baraTaSvili, g. lasxiSvili.

    Tavmjdomareobda r. arseniZemdivnobda g. faRava

    ##rigze gansaxilveli sagani dadgenileba

    1. Tavmjdomarem SemoitanaSemdegi winadadebani:

    komisiis oqmebi winasxdomisa mzad iyos meoresxdomisTvis.

    winadadeba miRebulia.

    2. eTxovos damfuZnebelikrebis kancelariis gamges,rom sakonstitucio komi-siis saqmis mwarmoebeligaanTavisuflos yovelivesxva saqmisagan.

    miRebulia

    3. eTxovos damfuZnebelikrebis prezidiums, komi-siisTvis daTmobil iqnescalke oTaxi.

    miRebulia

    4. p. sayvareliZem Semoitanawinadadeba, rom komisiaSisamuSaod mowveul iqnen –

    mowveul iqnen b. g. nanei-Svili da k. miqelaZe,rogorc damxmare

    23

  • damxmare wevrebad: v. nanei-Svili, k. miqelaZe, romle-bic winadac muSaobdenparlamentis sakonstitu-cio komisiaSi da SemuSave-bulic aqvT ramdenimedebuleba

    wevrebi saTaTbiro xmiTda gaegzavnoT mosawvevibaraTebi.

    5. dRiuri wesrigi:

    1. SeuTavseblobis kanonisa.2. qveSevrdomobis kanonisdamateba.3. imuniteti wevrTaTvis.4. konstituciisSesamuSavebeli gegmisgaTvaliswineba.

    wesrigi damtkicebulia.

    6. gansaxilveli kanonproeqtidamfuZnebel krebis wevro-bis da moxeleobis SeuTav-seblobisa da wevrTa dagasamrjelosi/dietisa.

    momxsenebelia sp. kedia, ro-melic moaxsenebs komisias,rom mas davalebuli hqondaSeswavla da moxseneba xse-nebul debulebisa, sadacori mTavari kiTxvaa: erTiwevrobis da moxeleobisSeuTavseblobisa, xolomeore gasamrjelosi.

    rac Seexeba pirvel kiTxvas– safuZvlaT unda daedosori mosazreba: damfuZn.krebis wevri yovel mxrivTavisufal unda iyos mTav-robis gavlenisagan Tu

    24

  • nivTieri mdgomareobiT igiar unda iyos damokidebulivisganme.

    yvela kulturul saxel-mwifoSi miRebulia iseTiwesi, rom sakanonmdebloorganos wevri ar unda iyosimave dros saxelmwifodawesebulebebis moxele.

    es qmnis imis garantias, romwevri emsaxureba saxelmwi-fos zedgavlenis gareSe.

    rac Seexeba wevris gasamr-jelos, yvela saxelmwifoSimiRebulia, rom sakanon-mdeblo organos wevrebseZleodes gansazRvrulisasyideli, damfuZnebelkrebis wevrebsac ueWveladunda mieceT gansazRvruligasamrjelo; mxolod impirT, romelnic msaxurebenan mTavrobaSi, an TviT-mmarTvelobaSi romelnicorive Tanamdebobasasruleben, ar unda mieceTori sasyideli, aramedmieceT erTi romelimeadgilidan.

    damfuZnebel krebis wevro-ba da mTavrobaSi da TviT-marTvelobaSi samsaxurizemoxsenebulis pirobebSimomxsenebels misaRebadmiaCnia.

    25

  • imarTeba zogadi msjeloba.

    b. naTaZe gamosTqvams sur-vils, rom momxsenebelmagaacnos romelime teqsti imkonstituciisa, saidanacamoRebuli aqvs debulebisromelime muxli, maSingaadvilebuli iqneba Seda-reba da komisiis Sromac.

    b. kedia upasuxebs b. naTaZesda ganmartavs, rom masmxedvelobaSi hqondamoxsenebis dros konsti-tuciebi safrangeTisa,Sveicariisa, germaniisa,inglisisa da SeerTebuliStatebisa. yvelgan iq miRe-bulia ise, rogorc manmoixsenia: sxvaTa Sorisministri rCeba sakanon-mdeblo organos wevrad.

    TviTmmarTvelobisxmosnoba da wevrobaSesaTavsebelia mxolodTviTmmarTvelobisgamgeobis wevroba dadamfuZnebel krebiswevroba ki SeuTavsebelia.

    gasamrjelos Sesaxeb ki yve-la konstituciaSi aris na-Tqvami, rom deputatebs eZ-levaT sasyideli da sazoga-dod cxovrebac iqiT midis,rom Sroma usasyidlod arunda iyos.

    26

  • b. baraTaSvili ambobs, romSeuTavseblobas aqvs orimxare – ori nawili, erTiudavo, rom wevri unda iRe-bdes sasyidels erTiwyarodan; meore – sadaoa, –damfuZnebel krebis wevriSeiZleba Tu ara iyos wevrisxva dawesebulebisac. dam-fuZnebel krebis wevrs dae-valeba zogierTi dawese-bulebis kontroli, zeda-mxedveloba da imave dawese-bulebis wevric Tu iqnebaigi, es xom SeuZlebelia,miuRebelia, rom uzenaesiuflebac hqondes kacs dapasuxismgebelic iyos.

    SeuZlebelia amgvarimovlenis dadastureba,miuxedavad sxva saxelmwi-fos praqtikisa.

    zogierTi moRvawe metadsasargeblo wevri iqneba,magram damfuZnebel krebiswevri Tavisufali undaiyos sxva gavlenisa damovaleobisaganac. amitommisi azriT dam. kr. wevriar unda iyos TviTmmarTve-lobis gamgeobis wevric.

    g. gvazava ambobs, rom kacismoRvaweobas ori nawiliaqvs, anu ori mxare – erTiasaxelmwifo samsaxuri, meo-re ki Tavisufali muSaobis,Tavisufali profesia, ro-gorc veqiloba, eroboba da

    27

  • sx. es ukanaskneli sferoSromisa Tavisufalia da arSedis gansaxilvel kanon-proeqtebis sferoSi, ag-reTve Tavisufalia muSaobavaWruli da saqvelmoqmedodawesebulebaTa moRvawisa.

    sul sxvaa saxelmwifo dawe-sebulebebSi samsaxuri damoRvaweoba; iq vinc moRva-weobs, igi Tavisufali araris, magaliTad, saqalaqoda saerobo TviTmmarTve-lobebSi moRvaweni iTvle-bian saxelmwifo samsaxurSida Tu iq jamagirs iReben,maSin iq Tavi unda daanebonsamsaxurs, Tu ar iReben ja-magirs, maSin SeuZlianTdarCena wevrad. igi ganmar-tavs Tavis azrs agreTvefilosofiuris mosazre-biT, rom, Tumca adamianisnebisyofa mimarTuliasikeTisaken, magram Tu kaciorgan iRvawebs, maSin misipsiqika icvleba da keTi-lisyofas abrundebs, – amgvarad ormag saqmianobiszegavlenas eqneba adgili,rac metad sazianoa.

    maSasadame saxelmwifosamsaxurSi myofma damf.kr.wevrma jamagiri ar undaaiRos im dawesebulebidan,an sul ar unda iyos saxel-mZRvanelos samsaxurSi.

    28

  • b. i. gobeCia ekamaTeba g.gvazavas da ambobs, romukanasknelis principiT arunda ixelmZRvanelos komi-siam, radgan igi miuRebe-lia. damf. kreba ver gamoe-kideba imas, rom arkvios,romeli wevri sada msaxu-robs da iRebs Tu ara igigasamrjelos saidanme. amasdasWirdeboda didikantrolis gaweva da saq-mesac gaarTulebs. komisiamunda ixelmZRvanelos imazriT, rom – Tu d. kr. wev-ri emsaxureba sazogadoe-bas romelime sazogadoeb-riv dawesebulebaSi, ismeore adgilas veRar imu-Savebs, radgan kaci erTsadgils nayofierad Tu mu-Saobs, meore adgilas igiveRar imuSavebs Sesafe-risad da organve Semcir-deba mis Sromis nayofie-reba. ai am azriT undavixelmZRvaneloT da maSincxadi iqneba, rom qalaqisda erobis wevrebs ar SeuZ-lianT iyvnen d. kr. wevre-bic.

    SesaZlebelia dam. kr. wev-rebi iyvnen xmosnebad, rad-gan xmosnoba nakleb drosda Sromas Txoulobs. wina-aRmdeg SemTxvevaSi SeTav-seba SeuZleblad mimaCnia.

    29

  • k. jafariZe ekiTxeba Tavmj-domares imis Sesaxeb, es de-buleba Seva konstitucia-Si, Tu igi droebiTia.

    Tavmjdomare upasuxebsjafariZes da ganmartavs,rom debuleba jerdroebiTia, – Semdeggamoirkveva, Seva igikonstituciaSi Tu ara.

    g. gvazava upasuxebs i. gobe-Cias da ambobs, rom misi kri-teriumi – Sromis nayofie-rebisa – ar varga, vinaidanzogs meti muSaoba SeuZlian,zogs naklebi; icavs TavisSexedulebas da ganmartavs,rom misi sazomi materialurmxares Seexeba da ufrosaxelmwifoebrivia.

    p. sayvareliZis azriT mate-rialuri mxare meore xaris-xovania, pirveli ki arispolitikuri mxare. meti ja-magiri rom aiRos, eg arafe-ria, oRond meti saqmecgaakeTos; magram poli-tikurad miuRebelia, romdam. kr. wevri sxva dawese-bulebis wevric iyos.

    evropaSi saxelmwifo moR-vaweni (magaliTad veqili),kerZo kacis praqtikasacaRar misdeven, Tu iseTiSesaniSnavi saqme ram ar

    30

  • iqneba, bankis direqtore-bic ver iqnebian parlamen-tis wevrad, rom gavlena armoaxdinon. evropis demok-ratiul saxelmwifoebSi,sadac mTavroba aZlevsdaxmarebas da kontrolsuwevs raime dawesebulebas,am ukanasknelis wevrnicver iqnebian parlamentiswevrad.

    winadadeba Semodis, komi-sia muxlobriv ganxilvazedgadvides.

    momxsenebeli s. kediakiTxulobs pirvel muxls:mTavrobis dawesebulebeb-Si mosamsaxureni ar SeiZ-leba imave dros iyvnen dam-fuZnebel krebis wevrad.

    gamonakliss Seadgenen:mTavrobis wevrebi (minis-trebi), maTi amxanagebi,elCebi da saxalxo gvardiismTavari Stabis wevrebi. amukanasknelTaTvis SeTav-seba dasaSvebia. SemdegwakiTxvisa igive ambobs,rom am muxlis pirvelinaxevari ucvlelad undadarCen, xolo meore naxe-vars, radganac gamonak-liszea laparaki, undadaematos saxelmwifo kont-roliori da misi amxanagi;is pirebi, visac raime

    31

  • saxelmwifo davalebaeqnebaT mindobili, xolovadiT, es vada ar undaaRematebodes 6 Tves./magaliTad asaxelebsevropaSi gagzavnas konfe-renciazed/; agreTve saxel-mwifo universitetisarCeuli profesorebi,rogorc safrangeTiskonstituciaSia.

    rac Seexeba gvardiis Sta-bis wevrebs, igi ambobs, romgvardia igive jaria, sam-xedro Zala saxelmwifosi.SesaZlebelia erTs miecesufleba, meores ki ara.kanonmdebeli unda eridosgaRizianebas erTi meoriswinaaRmdeg – es erTi, meore– rom gvardiaSi samsaxuriaris saxelmwifo samsaxuri.dam. kr. wevri ki Tavisu-fali unda iyos, damouki-debeli Tavis moqmedebisa-gan msjelobaSi. gvardia kirogorc saxelmwifo samsa-xurSi myofi, – SeuZlebeliaiyos dam. kr. wevrad miu-xedavad maTi didi damsaxu-rebisa samSoblos winaSe.Semdeg warmoadgina Tavisiredaqcia pirveli muxlismeore naxevarisa.

    b. andronikaSvili im azri-saa, rom dam. kr. wevrisa-Tvis saxelmwifo davalebis

    32

  • Sesaxeb gamonaklisis miRebaSeuZlebelia, radgan mTav-robas ufleba ara aqvs d. k.wevris davalebiT gagzavna.d. kr. TviTon aris ganmkar-gulebeli Zalac da miswevrebs misive arCeulimTavroba ver daasaqmebs.winandels dros, rocaparlamenti moqmedebda,exla eg miuReblad miaCnia.

    rac Seexeba gvardias, igiaris politikuri organi-zacia, revoluciis damc-veli; roca revoluciagaTavdeba, maSin maTimoqmedeba gaTavdeba; jariki mudmivi saxelmwifodawesebulebaa, saWirodmiaCnia, rom gvardiisStabis wevrebi iyvnen dam.kr. wevrebad; agreTvemisaRebad sTvlis, romprofesorebic iyvnenwevrebad.

    b. wulaia gaaxsenebs komi-siis wevrebs, rom saWiroagamoirkves sagangebo sa-samarTlos wevrebis mdgo-mareobac, romelnic d. kr.wevrad arian – maTi Tanam-deboba SesaTavsebelia Tuara.

    g. gvazava ar eTanxmebamomxsenebels imaSi, rommTavrobis wevrebs hqondeT

    33

  • xmis micemis ufleba. (Svei-cariaSi ar aqvT xmis mice-mis ufleba, safrangeTSi kiaqvT), sanam isini minist-rebad arian, ar unda hqon-deT ufleba xmis micemisa.mxars uWers azrs gvardiisStabis wevrebis Sesaxeb,rom isini ar unda iyvnendam. kr. wevrebad.

    i. baraTaSvils SeuTavseb-lad miaCnia wevrobis dasaxelmwifo dawesebuleba-Si mosamsaxuris movaleo-bani, magram gvardias igisTvlis ara mudmiv dawese-bulebad, yoveli moqalaqismovaleobad, amitom gvar-diis Stabis wevris dam. kr.wevrad yofna SesaZlebladmiaCnia. rac Seexeba mTavro-bis wevrebs, maTi uflebaxmis micemisa SeuzRudveliunda iyos, radgan igi aRma-srulebeli organoa krebi-sa, romelmac igi daayena.

    mTavrobis wevri muSaobisdros icvlis gezs da xazs;xandaxan moxdeba kolizia,romlis drosac erTs xma-sac gadamwyveti mniSvnelo-ba eqneba da mTavrobiswevrs SeuZlian Tavis sa-sargeblod gadaxarosgadawyvetilebis saswori.am gvarad mTavrobas SeZ-leba eZleva gavlena moax-dinos sakanonmdeblo

    34

  • organozed. es miuRebeliada mTavrobis wevrebs xmisufleba ar unda hqondeT.

    b. arseniZe (Tavmj.) gamo-sTqvams im azrs, rom pirve-li naxevari pirveli muxli-sa udaoa, meore sadao;magram zogierTi damate-bani momxseneblis mierSemotanili mas misaRebadmiaCnia. magaliTad, kont-rolioris da misi amxanagisSesaxeb. rac Seexeba 6 TviT,es ki mas kargad ver gaugia,ra azriT aris Semotanili;mas hgonia, rom albad aqigulisxmeba gansakuTre-buli davalebani saxelmwi-foebrivi mniSvnelobisa, –Tu asea nagulisxmebi, maSinmisaReblad miaCnia da Tuubralo komisia an elCaddaniSvna – maSin miuReb-lad. magram uamisodac dam.krebas SeuZlian davalebiTgagzavnos Tavisi wevrebida yovelive formalurimxarec daculi iqneba, –amitom 6 Tvis davalebisSesaxeb Setana saWirod armiaCnia.

    gvardiis Sesaxeb igi im az-risaa, rom gvardia poli-tikuri organizaciaa; gvar-dieloba wminda samxedromoqmedebis dros arian

    35

  • igini movaleni imsaxuron,amis gareSe – isinic iseTivemoqalaqeni arian, rogorcsxvebi; ubralo gvardielsar CamourTmevia uflebadam. kr. wevrobis da arcStabis wevrisaTvis Camour-Tmevia visme; ukanaskeligamonaklisi unda darCes.rac Seexeba finansiur mxa-res, eg mas samarTlianadmiaCnia, rom erTi dawesebu-lebidan iRebdes gasamrje-los.

    b. gvazava ar eTanxmeba gamo-Tqmul azrs gvardiis Se-saxeb da ambobs, rom maga-liTad: Tu milicionerebi120 kaci airCies wevrebad,is 120 milicioneri aRarunda iyos milicionerad,samsaxurs Tavi unda daa-nebos; Tu gvardielia, igigvardielobidan unda gan-Tavisufldes, iyos dam. kr.wevri, amiT saqme ar waxdebada gaumjobesdeba ki.

    b. naTaZe ekamaTeba gvazavasda ambobs, rom SveicariaSiyvela moqalaqe milioneria,– roca omi gamocxaddeba,isinic gawveuli iqnebian...maS maT parlamentis wev-robis ufleba ar hqoniaT,egrevea gvardielebic.

    36

  • b. gvazava upasuxebs, romgvardielebi moxaliseniarian, Sveicariis mili-cionerebi ki valdebuli.

    kamaTi pirveli muxlis gamoTavdeba da sityva eZlevamomxsenebel sp. kedias.

    b. kedia upasuxebs zogierToratorebs da ambobs, romsaxelmwifoebrivi dava-leba 6 TviT ise esmis masac,rogorc ganmarta b. arseni-Zem; igi Tanaxmaa, moxsnas esdamateba, raki kamaTs iw-vevs; rac Seexeba gvardiisStabis wevris datovebas,amis Sesaxeb ambobs, romkanonmdeblobisTvisSehqmnili unda iyos iseTipirobebi, rom igi Tavisu-fali iyos Tavis muSaobaSiyovelnairi gavlenisagan;ar unda iyos damokidebulijamagiris miRebaSi visgan-me, ar unda iyos damokide-buli mTavrobisagan da arcpasuxismgebeli sxvis wina-Se. mas ar miaCnia gvardiapolitikur organizaciadda samarTlianad sTvlisSeuTavseblobas gvardiisStabis wevris d. kr. wevrisTanamdebobebisas.sagangebo sasamarTlos wev-robis Sesaxeb igi ambobs,rom es Tanamdeboba saxel-mwifo samsaxurad iTvleba

    37

  • da aqac igive SeuTavseb-lobas aqvs adgili. sapatiopirebi ar unda iyvnen wev-rebad.

    mTavrobis wevri ki dam. kr.wevrad darCeba mxolodxmis micemis ufleba arunda hqondeT.

    kenWisyra:pirveli muxlis pirvelinaxevari miRebulia ucvle-lad. meore naxevaric miRe-bulia im cvlilebebiT, ro-melic Semoitana momxsene-belma, garda 6 Tvis debu-lebisa, – mxolod kamaTigamoiwvia profesorebisCamatebis sakiTxma, radga-nac saxelmwifo universi-tetSi profesorebi cotaa,arian agreTve privat-do-centebi, laborantebi dasxv.

    kamaTis Sedegad miRebuliqna Caematos: umaRlesskolis profesorebi damaswaleblebi.

    sakiTxi gvardiis Stabiswevrebis gamonaklisisa –kenWis yriT. (6-4) miRebu-lia.

    mTeli muxlic miRebuliaSesworebebiT.

    pirveli muxli miRebu-lia ase: damfuZnebelkrebis wevroba da sa-xelmwifo dawesebule-baSi samsaxuri erTma-neTTan SeuTavsebelia.

    es debuleba ar vrcel-deba: ministrebsa, maTsamxanagebsa, saxelmwifokontroliorsa, mis amxa-nagsa, elCebsa, umaRlesskolis profesorebsa,privat-docentebsa damaswavleblebzed.

    ar vrceldeba agreTvesaxalxo gvardiis mTa-var Stabis wevrebzed aqCamoTvlili Tanamdebo-baTa SeTavseba SesaZle-belia.

    38

  • 2 muxli: adgilobrivTviTmmarTvelobaTa gam-geobis wevrebs da xmosnebsar ekrZalebaT iyvnen imavedros damfuZnebel krebiswevrad.

    s. kedia kiTxulobs mis mierSesworebuls amave muxlisteqsts.

    b. baraTaSvili ambobs, romxmosnebzed laparaki saWi-ro ar aris, aramed mxolodgamgeobis wevrebzedo.

    am ukanasknel kiTxvisgarSemo imarTeba kamaTi.

    b. naTaZec imave azrisaa,rom aq umTavresi yuradRe-ba unda mieqces TviTmmarT-velobaTa gamgeobis wev-rebs; maTi TanamdebobisSeTavseba ki unda miiRoskomisiam, vinaidan dRevan-deli mdgomareoba Cveniqveynisa avalebs yvelas,rom provincia ar gamoi-wuros inteligentur Zale-bisagan. bevri provincielimoRvawea arCeuli dam. kr.wevrad da Tu isini sul aqCamovidnen, provinciagamoifiteba.

    saWirod miaCnia centridauaxlovdes provinciasmaTi SemweobiT, rogorc

    meore muxli miRebuliaase: „adgilobrivTviTmmarTvelobaTagamgeobis wevrebs – araekrZalebaT iyvnen imavedros damfuZnebelkrebis wevrad“.

    39

  • moxda es 1793 wels safran-geTSi; rodesac konventmamoiwvia adgilobrivi moR-vaweni, romelTac centrSiSeiTvises saxelmwifoebri-vi interesebi da dabrune-buli erT Tves adgilzedavrcelebdnen da icavdensaxelmwifoebriobas. sa-survelad miaCnia CvenSiacmiRebul iqnes aseTi wesi, –rac ufro gaamagrebscentrs.

    adgilobrivi TviTmmarTve-lobis dawesebulebaTakontrolis Sesaxeb igiambobs, rom maT sakontro-lod Tu sareviziod gaig-zavnebian sul sxvani da araiqaurive moRvaweni. amitommas SesaZleblad miaCniaSeTavseba dam. kr. wevro-bisa da TviTmmarTvelobisgamgeobis wevrobisa.

    b. baraTaSvili upasuxebsnaTaZes da ambobs, rom SeuZ-lebelia goris moRvaweiyos dam. kr-is wevri, vinai-dan igi verc ras iq gaake-Tebs da verc ras aq. umTav-resad ki es kanoni misi az-riT exeba ufro q. Tbilissda Tu xalxis naklebulebi-sagan gamomdinareobs eskanoni, maSin SeiZleba mo-wveul iqnes saxazino pa-latis Tavmjdomarec.

    40

  • isic da TviTmmarTvelobisgamgeobis wevric saxelmwi-fo dawesebulebaa. orivedaexmarebian centrs xalxSigamavrceleblad raime az-risa. naTaZis naTqvami masmiaCnia praqtikul mosaz-rebad da ara principia-lurad. umTavresi kiprincipi unda iyos.

    winadadebaa SemosuliSeswydes kamaTi.

    momxsenebeli ambobs, romxmosnis amoSla mas SesaZ-leblad miaCnia; gamgeobiswevris Sesaxeb ki im azri-saa, rom an erTs adgilas –gamgeobaSi imsaxuros, anmeore adgilas, – dam. kre-baSi. ori Tanamdeboba undadahSordes erTmaneTs.

    xmis umetesobiT miRebuliapirveli redaqcia, ramde-nime sxva saredaqcio Seswo-rebani uaryofil iqna.

    amis Semdeg kiTxva aRiZraimis Sesaxeb, rom meore mux-li SeniSvnad iqnes Setani-li, Tu muxladve darCes.

    xmis umetesobiT gadawydamuxladve darCes.

    3 muxli daeniSnos damfuZ-nebel krebis wevrs gasamr-jelo 1500 man. Tviurad.

    me-3 muxli miRebuliaase: damfuZnebel krebiswevrs gasamrjelod mie-ces 1500 man. Tviurad.

    41

  • momxsenebeli sp. kedia ammuxlis Tavis redaqciiswakiTxvis Semdeg ganmar-tavs, rom dRevandeli siZ-viris mixedviT da dam. kr.wevris Rirsebis dasacavadsaWiroa meti gasamrjelosdaniSvna, vidre proeqtSiaaRniSnuli, nivTieri gare-moeba iseTi unda hqondeswevrs, imdenad unda uzrun-velyofiliyos, rom SeeZ-los mTeli Tavisi ZalRonemoaxmaros Tavis daniSnu-lebas, da iZulebuli ariyos igi, kidev sadme irbi-nos sarCos saSovnelad.amis da mixedviT misi azriTumciresi, rac unda daeniS-nos wevrs gasamrjelod, un-da iyos ara nakleb 2000 man.

    b. gvazava ambobs, rom saWi-roa gabedulad laparakida aRiareba, rom sul uka-naskneli 3000 man. mainc un-da hqondes wevrs, rom Sim-Sils ar ganicdides, amitommisi winadadebaa wevrsgasamrjelod daeniSnos3000 maneTi.

    b. naTaZem ganacxada, romsoc. dem. fraqciaSic iyoamazed laparaki da iq masgamouTqvams azri gasamrje-lod metis daniSvnisa, vid-re exlaa gansazRvruli,rac intensiuri muSaobisa-Tvis saWiro iqneboda;

    42

  • magram dRevandeli gare-moebis mixedviT 3000 mane-Tic ar eyofa kacs, amitomwevrebi iZulebuli iqnebi-an sxva Semosavlis wyarocmoZebnon.

    b. wulaia ambobs, rom 1500maneTi cotaa, marTalia,wevris uzrunvelyofas kididi mniSvneloba aqvs. mag-ram fulis momateba saqmesver uSvelis; mSromelixalxi ecdeba wevrebs gau-Tanaswordes jamagiriT,rac gamoiwvevs dids arevdarevas, gaficvebsac, es kisasurveli ar aris. wevreb-ma xalxs raime unda uTxranda didi jamagiriT ufrocuds STabeWdilebas moax-denen. ueWvelia, msxverplismotana dasWirdebaT wev-rebs da kidec unda miiRon,amitom 1500 maneTs uWersigi mxars. Semdeg Semovidawinadadebebi: – gasamrje-los Sesaxeb:

    kanonproeqtisa – 1500 m.momxseneblisa – 2000 m.gvazavasi – 3000 m.gobeCiasi – 900 m.

    kenWis yriT miRebul iqnapirveli 1500 maneTi 6 xmiT– 4 winaaRmdeg.

    meore muxli miRebuliaase: damfuZnebeli kre-bis wevri sxva jamagirsverc saxelmwifo dawe-sebulebidan miiRebs daverc adgilobriv TviT-mmarTvelobidan.

    43

  • 4 muxli: aravis ara aqvsufleba aiRos jamagirierTsa da imave dros dam-fuZnebel krebidan da sxvasaxelmwifo dawesebulebis-gan, Tu adgilobriv TviT-mmarTvelobisagan. momxse-nebeli kiTxulobs agreTveTavis redaqcias da ambobs,rom arCeulma kacma imu-Saos intensiurad, jamagi-ric d. krebidan unda aiRosda ara sxva adgilidan.

    sxvebic eTanxmebian am azrs.

    ori winadadebaa: erTi –rom erTi adgilidan mii-Ros gasamrjelo, saidganacmoisurvebs, xolo meore –mxolod damf. krebidan, mi-Rebulia ukanaskneli 8-6xmiT.

    mxolod p. sayvareliZiswinadadebiT da r. arseni-Zis SesworebiT am muxlisSeniSvnaT miRebulia Sem-degi: is Tanamdebobis pi-rebi, romlebic pirvelmuxlSi arian moxsenebulni,gasamrjelos iReben ro-melime erTi adgilidanTavisi arCeviT.

    5 muxli: yoveli wevri damf.krebisa, romelic pirvelmuxlSi aRniSnul dawesebu-lebebSi msaxurebs,

    SeniSvna: is Tanamdebobispirebi, romlebic pirvelmuxlSi arian moxsenebul-ni, gasamrjelos iRebenromelime erTi adgilidanTavisi arCeviT.

    mexuTe muxli miRebuliaase: yoveli wevri, rome-lic SeuTavsebel Tanam-debobas asrulebs,

    44

  • valdebulia erTi Tvis gan-mavlobaSi dRidan kanonismiRebisa warmoadginos sa-buTi imis, rom man SeuTavse-beli Tanamdeboba dastova.winaaRmdeg SemTxvevaSi isdamfuZnebel krebis wevradar CaiTvleba da mis adgilsSemdegi kandidati iWers.

    mcire kamaTis SemdegmiRebulia cvlilebiT.

    winadadebaa Semotanili,rom meeqvse muxlad Seta-nil iqnes Semdegi: es kanoniZlaSi Sedis dRidan dam-fuZnebel krebis miermiRebisa.

    kanonproeqti mTlianadmiRebulia yvelasagan.

    6 momxsenebeli am kanon-proeqtisa damfuZnebelkrebazed.

    Tavmjdomare

    mdivani

    movalea dRidan amkanonis miRebisa erTiTvis ganmavlobaSiSemoitanon gancxadeba,rom man SeuTavsebeliTanamdeboba dastova.winaaRmdeg SemTxvevaSidahkargavs damf. kr.wevris uflebas da misadgils daiWers morigikandidati saTanadosiidan.

    meeqvse muxladmiRebulia: es kanoniZalaSi Sedis dRidandamfuZnebel krebismier miRebisa.

    arCeul iqna momxse-neblad r. arseniZe.

    sea. f. 1833, aRwera 1, saq. 180, furc. 10-18

    45

  • xelnaweri

    sxdomis Jurnali 2/IV-19 w

    daeswrnen: g. gvazava, s. sayvareliZe, kedia, naTaZe, ja-fariZe, rusia, baraTaSvili, wulaia, g. faRava, r.arseniZe

    Tavmjdomareobda arseniZe

    ##rigze gansaxilveli sagani

    1. arseniZe. saWiroa komisiis Tavmjdomaris amxanagileo naTaZe. asaxelebs pavle sayvareliZes.gvazava. baraTaSvilsarseniZe. i. baraTaSvilssayvareliZe g. gvazavasTavmjdomare i. baraTaSvils

    sayvareliZe. gegma samuSao

    samuSaos ganawileba

    sayvareliZe. saWiroa Tu ara moxsenebis gakeTebaZveli prezidiumis mier?

    gvazava. uwindel namuSevari aris Taviseburi masa-la, romliTac SeiZleba vixelmZR. konstituciisSemuSaveba rTuli sakiTxia, romelsac sWirdebagansazRvruli gegma.

    saWiroa dayofa nawilebaT samuSaosi, rom cal-cal-ke gakeTdes, Semdeg plenumze moxseneba.

    Tavmjdomare. gegma muSaobisa gvqonda Cven SemuSave-buli, marTalia ar Sesrulda ise, rogorc saWiroaiyos samuSao, magram gansazRvruli gegma iyos.

    46

  • sazogado msjeloba zogierTs ZiriTad principebze,romlis mixedviT unda Seiqmnas Cveni konstitucia.

    Semdeg, danarCeni samuSao unda danawilebul iqnes,konstituciis ama Tu im nawilis dasamuSavebladzogadi principebis mixedviT.

    gvazava. zoga. prin. zepir. vrcelia, amitom bevrsdros movandomebT.

    amitom konstituciis ama Tu im nawilebis SemuSave-bis dros, zogadi principebze maSin gveqneba msje-loba.

    Tvmjdom. saWiroa jer tipebis garkveva, SemdegSemuSaveba ama Tu nawilisa.

    magal. aris saxvadasxva tipi respublikisa, safran-geTis, Sveicariis, SeerTebuli Statebis. Cven anerTs aviRebT an Sereuls amitom saWiroa winaswarimsjeloba zogad principebze, rom SesaZlebeli iyosase im nawilis damuSaveba.

    l. naTaZe. meSinia, rom msjeloba tipis damuSavebisaSors wagviyvans.

    Teoriul msjelobis nacvlad davadgeT gvazavasazrs ukeTesi iqneba. mag., noe Jordaniam rom wai-kiTxa moxseneba yovel debulebis Sesaxeb SeiZlebakamaTi, rac Sors wagviyvans.

    arseniZe. vimsjelebT, safrangeTma xuTi weliimuSava konstituciaze, inglisma 9 saukune.

    baraTaSvili. calke muxlebis ganxilvamde saWiroasaerTo azris SemuSaveba, amitom saWiroa tipisSemuSaveba, calke muxlebi ki – kerZo nawilebi, rasa-kvirvelia praqtikulad unda SevxedoT sakiTxsacmxedvelobaSi gvaqvs sxvadasxv. saxelmwifoni, amasacmivaqcevT yuradRebas, agreTve Teorias.

    47

  • rusia. umTavresi kiTxvaa sxva iqnes centri romelic1 qveynis centria – sabWo, zogan parlamenti, zoganxelmwif. saWiroa Tavidanve rom gavecnoT sakiTxskargad – Tu rogor aqvs sxvadasxva saxelmwifoebs dasabWoebs, ruseTs mowyobili saxelmwifo, rom amismixedviT SevudgeT muSaobas.

    leo naTaZe. samecniero wreebi xom araa.

    rusia. diax, swavla gvWirdeba, radgan cota ram vi-ciT am sakiTxSi. me am gzas vadgivar, rom saerTo xa-siaTis moxseneba, rom gaverkvioT sakiTxSi.

    arsad momxdara ramdenime TveSi konstituciisdawera.

    სეა. ფ. 1833, აღწერა 1, საქ. 181, ფურც. 14

    48

  • xelnaweri

    sakonstitucio komisiissxdomis Jurnali

    1919 wlis 5 aprili

    umciresoba da qveSevrdomoba

    daeswrnen: baraTaSvili, Cxenkeli, naTaZe, gvazava,rusia, sayvareliZe, k. jafariZe, p. wulaia, miqelaZe,naneiSvili, xoWolava.

    Tavmjd. – baraTaSvili

    1. oTaxis damzadeba gadawyda

    2. qveSevrdomobis damatebiTikanoni

    gancxadeba Tavmjdomaris presbiu-rosTvis axal proeqtebis micemagadasabeWdad.

    sayvar. – yovlad miuRebelia gadawyda ar mieces

    Tavmjdomare – somxis nacionalursabWos warmomadgenelni – umcire-sobis uflebebis [...] Cven warmo-madgenlis daswreba, radgan arahyavs warmomadgeneli damfuZnkrebaSi, an werilobiT gagvacnos,an presis saSualebiT.

    gvazava yovlad miuRebelia maTiwarmomadgeneli miviRoT.

    arseniZe es ar mouTxoviaT.

    49

  • gvazava gansakuTrebul uflebebsver mivcemT ama Tu im sabWos, racSeqmnis precendents

    baraTaSvili veTanxmebi gvazavas.

    ori umTavresi kiTxva qveSevrdo-mobiT dakargul umciresobaTromelic sxva erebs exeba.

    ratom ar unda davuSvaT maTiwarmomadgeneli, rodesac eserovnul umciresobas exeba.

    sasurvelia maTi warmomadgeneliiyos erovnul umciresobisuflebis ganxilvis dros.

    naTaZe meSinia isev biurokratiu-li xasiaTi ar miiRos komisiaSirogorc winad iyo.

    Tavmjd. biurokratiuli xasiaTiCven komisias ar hqonia.

    leo. me ar maxsenebs saerTod par-lamentis komisiebze, bevri kanon-proeqti sazogadoebisTvis mou-lodneli iyo.

    me momxreca var Savi kanonproeqtigamoqveynebulic iyos presaSi. mni-Svneloba aqvs am mxriT ara momxse-nebls mtrebis azric. sazog. soc.demokratebic movidnen sxva erebiswarmomad., rogorc eqspertebi,rogorc amisTvis ambobs, amitommomxre var roca erovnul umcire-sobas exeba erovnuli umcireso-bebis warmomadgenel daeswron.

    50

  • rusia erovnuli umciresobebiiTxoven roca Cven gvexeba sakiTxi,mogveciT daveswroT, magram esunda exebodes ara marto somxebs,aramed yovel umciresobaTa war-momadgen. aq araviTari prestiJisdacema araa mxolod maT azrs mo-vusmenT.

    gvazava araviTari la lalfene perfati-TTamaSi exeba imas visac braldebaexeba es princip. iurdiulia Cvenisfero ki asea – kanonmdeblobisa.

    damfuZnebli kreba kos. idea ki mo-iTxovs ZiriTadi debulebani Sei-muSavos visac davalebuli aqvs,Cven imave principiT unda vixel-mZRvaneloT roca esa Tu is sakiTxiar gagvegeba maSin mcodne pirebiunda moviwvioT. aq ki amboben romunda moviwvioT somxebi, rogorcwarmomadgenelni som. erisa, essul sxva sakiTxia. saxifaTocaaiseT pirebis Semoyvana, romelicyumbaras Caudebs Cvens muSaobas.SeiZleba wamoiWres sakiTxi mag.somx. avtonomiisa, erTgvar TusabWom romelic saxelmwifoSi arunda iarsebos, [...] arc iarsebebs.

    Tavmjd. im xalxma iTxova ara komi-siaSi monawileoba, aramed saSua-leba mogveces gavecnoT, gamoqvey-nebiT, Tu erTi piris micemiT, qve-Sevrdomobisa da erovnuli umci-resobis uflebis kanonis SemuSa-vebis Sesaxeb. dRes ki kiTxvas – vinmoviwvioT vxsni, radgan am Txov-niT aravis moumarTavT.

    51

  • praqtikulad es kiTxva ar das-mula. roca proeqti warmod-genilia SeiZleba gamoqveyneba.

    gvazava. SeuZlebelia proeqtisgamoqveyneba, radgan sazogadoe-baSi aurzaurs Seitans.

    Tavmjd. ori winadadeba: a) rocaproeqti Semova komisiaSi, daganxiluli. komisiaSi damf kre-baze warsadgenad, SeiZlebodesgamoqveyneba.

    gvazava ra azria proeqtisgamoqveynebis roca SeiZlebaSesworebani iqnes Setanili,amitom komisia rom miiRebs maSinSeiZleba gamoqveyneba.

    Tavmjd. aq yvela [...] komisiebisproeqtebis gamoqveyneba SesaZ-lebeli.

    b) ar daibeWdos amgvari proeqti

    muxran. ra miqnes rom gauSalaSi-nebeli proeqti presaSi gamoqveyn-da, es kia zereled nav. xel. qnes.

    a) proeqti

    Tavmjd. momxsenebels ilaparakos.

    sayvareliZe erovnuli sabWos miermiRebulma kanonma moq. aurzauridabada, amitomac saWiro iyodamateba.

    52

    or – winadadeba.

  • yoveli moqalaqe mkvidri aris mi-weri. romelime administraciulerTeulze, raic vaRiareT ZiriTadprincipad. maSin, roca Cveni saxel-mwifo arsebobda, es Cveni yvelapartiasTan iyo miRebuli – prin-cipi miweria.

    aqedan aris meti efeqti – a. mcxov-rebi qarTveli, romel. muSaobs eskanoni [...]. ambobs, arian saqarTve-loSi kidev sxva tomis xalxi, ro-melTac Sesaxeb araferia naTqvami,mTavrobam aRZra sakiTxi damate-biTi kanonis dawerisa. iyo warmo-dgenili [...] ramdenime proeqti,magram komisiam miiRo sergo. jafa-riZis proeqti romelic SeiZlebaimav dros CaiTvalos mTavrobisproeqtad. (kiTxulobs jafariZismoqalaqeobis proeqtis muxlebs).

    ucxo elementT qarTv. saxelmwifo-ebrivobisa ar [...] saqarT. moqala-qeT/.

    komisiis mier miRebuli gamo-qveyndes

    b) komisiaSi Setanili. j. proeqtiprezidiumis mier miRebulimxolod

    naTaZe avtoris damatebiT

    Tavmjd. qveSevrdomobis sakiTxi –sayvareliZe.

    roca saqarTvelo gamocxaddasaxelmwifod, iuridiulad da

    umravlesoba

    uaryofilia

    53

  • politikurad saWiroa moqala-qeobis sakiTxis garkvevac.

    naTaZe iqneb sazogado sakiTxebzedaviwyoT laparaki.

    jafariZis proeqti metad moklea.Tu gvinda SevitanoT muxlebi –ucxoeTSi qarTvelebis myofi, ro-melTac surT saqarTv. moqalaqeo-ba, an miwerili ar arian miweriliadministraciul erTeulze.

    me ar miviRe es proeqti mTlianad,Tumca visargeble miT.

    axla gavige g. gvazavas proeqtze(momxsenebeli kiTxulobs gvazavasmoqalaq. proeqts)

    am proeqtSi aris nakli, etyobanaCqarevi Sedgena, mag. ra uyo imxalxs, romelic Cvensa cxovrobenan ki ar arian miwerilni, an imaT,vinc qarTvelia da ucxoeTSi kicxovrobs. ise rom gvazavasproeqts ver miviRebT.

    udidesi Tavsatexi sakiTxebia.miuwereli qarTvelebi arian b/dagared, g/m same – miewero – araqarTveloba, Semdeg – 4) naturali-zacia da 5) privilegiuri –naturalizacia. (kiTxulobs Tavisproeqts SedarebiTi s. jafariZisada momxseneblis zogadaT muxlebs).

    me ar Sevxebivar qveSevrdomobiskiTxvas, radgan metad gaurkveveli

    54

  • kiTxvaa, amas Cven saxelmwifo vergadasWris, es unda gadaiWres.

    saerTaSoriso gziT. zogi konsti-tucia qveSevrdomobis momentsxedavs – sisxlis momentSi, meoresaxelmwifoSi – teritoriis prin-cipiT, rac Seexeba formas, vermovaswari Cven davalebuli gvqon-da, rogorc moqalaqeobis, isedakargvis proeqti. me da naTaZemgaviTvaliswineT es saqme moq.dakargvis proeqts waradgensnaTaZe.

    Tavmjdomare winadadeba, romganxilva iqnes, romelimomxsenebeli Camoayalibebs

    daibeWdos proeqti da erTi dRiTadre daegzavnos komisiis wevrebs.

    sea. f. 1833, aRwera 1, saq.181 furc. 195-199

    55

  • xelnaweri

    sakonstitucio komisia

    16/IV

    daeswrnen: arseniZe, wulaia, kedia, naneiSvili, sayva-reliZe, naTaZe, miqelaZe, k. jafariZe, rusia, i. gobeCia.

    1. dRiuri wesrigi[...] moq. imunitetisaboloo redaqcia

    Tavmjdomare kiTxulobs muxli 1.

    arseniZe. es teqsti CemSi jafariZis ar iyos iwvevsgaugebrobas – eqvsi Tvis ganmavlobaSi Cairicxebian, Tuam xnis gasvlis Semdeg Cairicxebian Tavisuflad, ukeTuar ganacxadeben uars.

    k. jafariZe. CemTvis exlac gamourkvevelia – gamodisase: unda vucadoT eqvsi Tve da Semdeg unda CairicxonmoqalaqeT. Cemi azriT, saWiroa dReidan kanonis gamo-cxadebidan Cairicxon moqalaqeT. me mimaCnia ukeTesadukrainis moqalaqeobis teqsti, (kiTxulobs)

    naTaZe. eqvs Tves aqvs is mniSvneloba, rom amis Semdegara aqvs ufleba saqarTvelos moqalaqeobis ufleba.

    naneiSvili. eqvsi Tvis vada unda gauSvas, Tu k. jafa-riZis redaqcias miviRebT. maSin pirdapir unda viyvi-roT, rom yoveli qarTveli+saqarTvelos qveSevrdomia.rac Seexeba ukrainis konstituciis saamiso teqsts

    is sxva pirobebs gansazRvravs – iq visac es unda.

    56

  • baraTaSvili – visac ar unda, imas

    Tavmjd. qarTveli – iuridiulad araa gansazRv-ruli.

    kedia. faqtia, rom qarTvelia sisxlis principiTmixedviT, ucxoeTSi ki cxovrobs qarTveli moqalaqea,faqtSi maTi qarTvelobac – iuridiuli Sinaarisaa.

    arseniZe. faqtis ganmarteba araa damamtkicebeli.

    Tavmj. kiTxulobs moqalaqeobis dakargvis muxlebs

    muxli 1 –2 –

    winadadeba: „vinc“ Seicvlis sityvas:„qali“3gob. winad. amoiSalos mesame muxli45vinc ucxo saxelmwifos jarSiCawera, an ucxo saxelmwifosganraime Tanamdebobis an titulsmiiRebs.

    Tavmjd. – winadadeba es kanonpr. amsaxiT SevitanoT daf. krebaSi

    g. naneiSvili. es eTanxmebabaraTaSvils

    kedia. winaaRmdegia, rom baraTaSvi-lis winadadeba Setanili iqnes ammuxlSi.

    Tavmjd. winadadeba kamaTi Sewyve-tisa.

    miRebuliamiRebuliauaryofilia

    uaryofiliamiRebuliaamoiSalosamoSlilia

    miRebulia

    57

  • i. bara. saqarTvelos damoukideb-lobis (1918 w 26 maisamde) gamocxa-debis dRidan erTi wlis ganmavlo-baSi cxovrobda saqarTveloSi dasami Tvis ganmavlobaSi ganacxadebssurvils

    Tavmj. punqti b)Tavmjdomare ase kiTxulobs SeniSv-nasTavmj. aRdgomis Semdeg pirvel kre-bazeve Setanil iqnes damf. krebaSi

    baraTaSvili. warmoidgineT, romsaqarTvelos administr. erTeulzeaqvs da aqvs uZravi qoneba, amisTvisprincipialuri Sexeduleba gvqon-des maT hqondeT mxolod ex-patriati-isTu ar moindomeben Cven moqalaqeo-bas.

    Tavmj. Cairicxon saqarTvelos moqa-laqeT, baraTaSvilis azriT vinc1914 w. 14 ivlsamde ukanaskneli samiwlis ganmavlobaSi cxovrobs CvenSida aqvs uZravi qoneba

    baraTaSv. mizani Cemi winadadebisSemdegia: aseTi piri sxvis qveSevr-domobas miiRebs da Tu mis uZravqonebas raime mouvida sazogado-ebriv an politikur umecrebis amanazRaurebas miiRebs ucxo qve-Sevrdomobis privilegiis saxiT.

    Tavmjd. unda daiyos es muxli.

    rusia. momxrea yoveli qarTvelisaqarTvelos gareSe myofi

    uaryofilia

    miRebuliamiRebulia

    miRebulia

    uaryofilia

    58

  • CaiTvalos moqalaqed sanam uars arganacxadebs.

    kedia. Sewydes kamaTi

    Tavmjdomare. winadadebani:2. p. wulaiasi3. sayvareliZe + (teqstis asea)

    sk b/

    Tavmjd. arseniZe saWiroa Seicva-los 1914 w. ivlisamde unda gamoir-kves sakmarisia sxva redaqcia, romsCandes ukanaskneli sami weli cxov-reba.

    rusia. Cven gvinda, rom 1914 w. 13, 12– cxovr.

    Tavmjdomare arseniZe Seicvalosase: 1912 w. + ara naklebi samiweliwadi gamoklebiT/непреривно.kedia. ar eTanxmeba naTaZis azrs,unda gamoswordes is Secdoma ro-melic ZiriTad kanonSi mogvivida.

    vadis amoSla arafers uSlis, rad-gan vici qarTveli ruseTis qveSevr-domad namyofi gamocxadebuliasaqarTvelos moqalaqeT da Tu arunda SeuZlia gavides ex-patriati-iswesiT.

    baraTaSvil. vadis Sesaxeb – SeRava-Tian pirobebs ver mivcemT, aramedex-patriati-is wesiT, radgan naTesau-robis principiT unda vix. radgan

    Sewyda

    uaryofiliauaryofilia

    59

  • qarTvels eyrdnoba Cveni saxelmwi-fo.

    wulaia. Semoaqvs Semdegi winada-deba:

    a) Sesasworeblad: ukeTu isini 6Tvis vadaSi ar warmoadgenen sabuTsimisas, rom miwerili arian sxvaromelime saxelmwifos qveSevrdo-maT.

    m. rusia. momxrea amoSlisa da ex-patriati-is principiT sargeblobs.

    l. naTaZe. ZiriTad kanonsa da amkanonproeqtis pirvel paragrafsSoris winaaRmdegobaa: pirvelixelmZRvanelobs – mkvidrze damiwerils administraciulerTeuls, aq ki – sazogadoa – vincqarTvelia, vinc yvela qveSevr-domia, vinc miiRebs amas, ZiriTadkanons auqmebs.

    kedia. vada raTa saWiroa.

    g. naTaZis vada saWiroa, rom yoveliqarTveli moqalaqec, magram Tu arunda Cveni moqalaqeoba ara eqvsiTvis vadaSi SeuZlian ubralogancxadebiT ganacxados es.

    sayvareliZe. vada iyos imaTTvisvisac ar unda Cveni moqalqeoba daSeiZleba Caematos „miuwereli“.

    radgan [...] scxovroben bagratio-nebi, wereTlebi da miTxariT, isini

    60

  • qarTvelebi arian Tu ucxoni. maSa-sadame sakmarisia raime gamosavaligza.

    baraTaSvili. amas arc vada Svelis

    arseniZe. marTalia amitomac mecsruliad pirvelive amoSlis momxrevar.

    g. naneiSvili. eTanxmeba arseniZes –rom qarTveli – iuridiulad araaCamoyalibebuli, magram sisxlisprincipi erTaderTi kriteriumia,romliTac xelmZRvaneloben ucxoqveynis konstituciebi.

    k. jafariZe. erTaT erTs gamosavalsxedavs ukrainis konstituciissaamiso muxli gamyarebulia.

    g. naneiSvili. an darCes ase, an sulamoiSalos.

    sayvareliZe. saxelmZRvanelodsTvlis erovnul moments, risgverdis axveva SeuZlebelia,momxrea darCes muxli – amgvarsaxiT.

    Tavmjd. gadasawyvetia sakiTxi:

    1) ruseTis qveSevrdomi qarTvelebidReidan kanonis gamocxad. gamo-cxaddnen dRisa am kanonis miRebisa.

    2) ubralo gancxadebis SemotaniT 6Tvis ganmavlobaSi uars acxadebsmoqalaqeobaze.

    miRebulia

    61

  • m. gobeCia weliwadis vada moeceTimaT, visac ar unda moqalaqeobaCveni.

    kedia. momxrea vadis srulebiTmoxsna.

    Tavmjd. aris winadadeba eqvsi Tvisvada moixsna da ex-patriati-is wesi miRebulia

    sea. f. 1833, aRwera 1, saq. 181, furc. 402-406

    62

  • xelnaweri

    saqarTvelos damfuZnebeli krebisprezidiumis

    sxdomis Juranali 3

    1919 w. 22/IV

    daeswrnen:

    parlamentis Tavmjdomare misi amxanagi:parlamentis mdivani misi amxanagi

    Tavmjdomareobda arseniZemdivnobda faRava

    ##rigze gansaxilveli sagani dadgenileba

    1. Tavmjdomaris amxanagisarCeva

    samuSaos ganawileba:

    g. gvazavas saWiroTmiaCnia konstituciisdargebaT dayofa daSesamuSavebladdarigeba.

    umTavresi ZiriTadi prin-cipebi, romelic gamo-Tqmuli iyo 26 maisisdeklaraciaSi unda iqnasmoyvanili.

    p. sayvareliZes saWiroTmiaCnia ZiriTaddebulebebze saerTo

    airCies i. baraTaSvili.

    daiyos dargebaT konsti-tucia, miendos wevrebsdasamuSaveblad. amavedros ZiriTad sakiTxzeunda iqnas warmodgenilimoxseneba demokratiulirespublikiskanonproeqtis Sesaxeb.

    pirvel rigSi oTximomxsenebeli:

    1. r. arseniZe an p. sayvare-liZe2. gvazava3. baraTaSvili4. gobeCia

    63

  • azrTa gacvla-gamocvla.

    r. arseniZe Tanxmdeba.gvazava.

    1) daemateba 13) erovnulumciresobaTa uflebebi14) konstituciis gada-sinjva15) saarCevno ufleba.

    kanonproeqtis saxiT maincunda iyos:

    1) saz. debulebani –i. baraTaSvili, p. sayva-reliZe

    2) saxelmwifoebriviteritoria – p. sayvare-liZes, r. CixlaZes

    3) saqarTvelos respubli-kis moqalaqeTa ufleba-movaleobani – k. jafari-Zes.

    4) respublikis jari –k. andronikaSvili

    5) saxelmwifos finansebi –sp. kedias.

    6) sasamarTlo –i. baraTaSvils.

    7) saxelmwifo da eklesia –l. naTaZes.

    8) adgilobriviTviTmmarTveloba –mel. rusias.

    9) parlamenti –

    10. saxelm. moxeleni –p. sayvareliZes,r. CixlaZes

    64

  • 2) wignebis Sesaxeb.

    11) erovnul umciresoba-Ta ufleba –g. lasxiSvili.

    12) konstituciuri gada-sinjva – g. naneiSvili.

    13) saarCevno ufleba –g. faRavas, p. wulaias

    2/3 aprilisaTvis war-modgenil iqnas moxsenebamTavar sakiTxze.

    daevalos prezidiums, romwignebi iyidon biblioTe-kebidan.

    sea. f. 1833, aRwera 1, saq. 181, furc. 3-4

    65

  • saqarTvelos damfuZnebeli krebissakonstitucio komisia

    oqmi

    SabaTs, 1919 w. aprilis 26-s morigi sxdoma sakons-titucio komisiisa ar Sesdga komisiis wevrTa kanonierricxvis dauswreblobisa gamo.

    sxdomaze g