q001 durango 29/11/14 21:36 Página 1 · ruza musikaria eta Ander Lipus akto-rea izango dira,beste...

q001_durango 29/11/14 21:36 Página 1

02 p 49. DURANGOKO AZOKA

q002_durango 28/11/14 18:11 Página 1

49. DURANGOKO AZOKA p 03

4 Sarrera eta egitaraua6-7 Elkarrizketa Nerea Mujikari 8-9 Argizaiola saria: Anuntxi Arana10 Plateruena... eta urte askotarako!12-13 Herrialde gonbidatua: Okzitania14-15 Elkarrizketa Jabier Muguruzari16 Ahotsenea18-19 Elkarrizketa Tania de Sousari20 Erakustazokaren kartela22 Ikasleen eguna23 Diskoak24-25 Erakustazokaren planoa26 Liburuak27 Korrika eta Durangoko Azoka28-29 Irakurle klubak30-31 Elkarrizketa Unai Iturriagari34-35 BERRIAren txokoa36-37 Elkarrizketa Ana Urkizari38-39 Artisautza Azoka40 Durango42-43 Haurrentzako eskaintza44-45 Elkarrizketa Itxaro Bordari46 Myriam Mirandaren iritzi artikulua

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Testuak: Nagore Ares Amaya

Azokako kartelaren egilea:Marta Cardenas

Diseinua: BERRIAko diseinu taldeaPublizitatea: Iragarri SM

2014ko abendua

Marisol Ramirez / Argazki Press

q003_durango 29/11/14 22:13 Página 1


Abenduaren 5a helduta, Durangoeuskal kulturaren plaza bihurtuko dabeste behin. Durangoko 49. Azokakherria hartuko du, euskal sortzaileeneta haien sorkuntzaren plaza izate-ko. Plaza izateaz gainera, aurten,euskal kulturgintzaren gogoetaguneere izan nahi du azokak; hori dela eta,euskal kulturgintzaren inguruan so-lasean jarriko ditu zenbait sortzaile,eragile eta industriako kide. Aretonagusian, elkarrizketa, solasaldi etamahai inguruetan bilduko dituzteguztiak, kulturgintzaren egungo ego-eraz eta etorkizunaz eztabaidatzeko.Bernardo Atxaga idazlea, MaialenLujanbio bertsolaria, Fermin Mugu-ruza musikaria eta Ander Lipus akto-rea izango dira, beste beste, Landa-kon.

Ez da hori azokak dakarren berri-tasun bakarra, Ahotsenea sortzaile-en gunea bikoiztu egingo baita eta bikarpa izango baititu. Kontzertuakizango dira batean, eta solasaldiak,errezitalak eta performanceak bes-tean. Guztira, 55 kontzertu eta 35 so-lasaldi izango dira.

Durangon zenbait estreinaldirekingozatzeko aukera egongo da aurten;hain zuzen ere, Kepa Junkerak etaOrganik dantza taldeak ekoitzitakoTxapeldun lana estreinatuko duteSzenatokia arte eszenikoen plazan,eta Xalbador filmaren Hego EuskalHerriko estreinaldia egingo dute Iru-dienean.

Azoka gaur abiatuko da, ikasleenegunarekin, eta, astelehena bitarte-an, egitarau oparoa eskainiko dutebertoko zortzi guneek. Lutxo EgiaAhotseneko koordinatzaileak azpi-marratu duenez, euskarazko sorkun-tzaren mapa marrazten lagundukodute. Guztira, 245 erakusmahai izan-go dira Landakon, iaz baino zazpigehiago; 150 ekitaldi osatuko diragune guztietan izango direnen arte-

an, eta 500 sortzaile inguru bildukodira Durangora.

Aurten, Anuntxi Arana antropolo-go eta euskaltzaleak jasoko du Argi-zaiola, urtero banatzen den saria;euskal kulturgintzari hark egindakoekarpena saritu nahi izan dute anto-latzaileek. Arana euskal mitologia-ren inguruan aritu da bereziki.

Bestalde, Okzitania izango da kul-tura gonbidatua; Euskal Herritik haingertu egonik euskaldunoi ezezagunazaigun herrialde hori hobeto ezagu-tzeko aukera emango du azokak.

Milaka pertsona espero dira egu-notan Durangon. Bisitarien esperien-tzia erosoagoa egiteko, sakelako te-lefonoko aplikazio bat jarriko duteeskuragai, azokako egitaraua eta Du-rangaldeko informazio turistikoa bil-duko dituena.

Jendetza espero denez, antola-tzaileek dei berezia egin nahi dietebisitariei, eta garraio publikoa erabil-tzeko eskatu dute.

EGITARAUA

Abenduaren 518:00. Joerak hezkuntzan ekitaldia, MaiteGoñiren eskutik, [email protected]:45. Pako Aristiren Euskararen isobaraksaiakera liburuaren aurkezpena.18:30. Inaugurazio ekitaldia. Areto nagu-sian.23:00. Hesian eta Vendetta taldeen kon-tzertuak. Plateruenan.Abenduaren 610:30. Kameratoia, aurkezpena. Irudienean.11:00. Berri Txarrak-en Denbora da poligrafobakarra lanaren zuzenekoa. Ahotsenean .11:00. Fermin Muguruzaren elkarrizketa, Go-goetaren Plazan. Areto nagusian.12:00. Okzitanieraren eta euskararen artekoharremanak solasaldia. Areto nagusian.12:00. Kafie eta Berbak, 2014ko euskal an-tzerki deialdien saridunen aurkezpenak.Szenatokian .12:00. Jose Luis Otamendi, Kapital publikoaliburuaren errezitaldia. Ahotsenean.13:00. Anari Alberdi eta Bernardo Atxagarenarteko solasaldia. Areto nagusian.13:30. Lander Garro Gerra txikia liburuareninguruko solasaldia.13:40. Gosariak-en zuzenekoa. Ahotsenean.17:00. Itxaro Bordaren Zure hatzaren ez gal-tzeko errezitala.18:30. Erraiak eta Tractatus errezitala (D.Sarriugarte, J. Goikoetxea eta K. Miner).19:30. Badok euskal musikaren atariarenaurkezpena. Areto nagusian.22:30. ... eta urte askotarako diziplina ani-tzeko ikuskizuna. Plateruenan.Abenduaren 711:00. Laura Mintegiren elkarrizketa Gogoe-taren Plazan. Areto nagusian.11:00. Laburbira, film laburrak. Irudienean.12:45. Pankreas. Gaur egungo tragikomediabertsoz paratua antzezlana, Tartean teatro-aren eskutik. Ahotsenean.18:00. Herri liburutegi digitalak egitasmoa-ren aurkezpena. [email protected]:00. Gatiburen kontzertua. Plateruenan.Abenduaren 811:00. Gorka Urbizuri elkarrizketa Gogoeta-ren plazan. Areto Nagusian.13:00. Maialen Lujanbio eta Niko Etxartenarteko solasaldia. Areto nagusian.13:30. Eider Rodriguezen Itsasoa da bide ba-karra. Sarrionandia irakurriz tesi liburuareninguruko solasaldia. Ahotsenean.15:30. Joseba Irazoki eta lagunak zuzenekoa.17:00. Kameratoia. Sari banaketa eta ema-naldia. Irudienean.19:00. Txapeldun antzezlanaren estreinal-dia. Kepa Junkera eta Organik dantza tal-dea. Szenatokian.

Euskarazkosorkuntzaren mapa eta gogoetaguneDurangoko Azokak euskal kulturgintzarenerakusleiho bihurtzen du Durango urtero. Aurten,hausnarketa gune ere bihurtu nahi du.

Gorka Rubio / Argazki Press

q004_durango 29/11/14 21:48 Página 1

2014ko abenduaren 5etik 8rawww.durangokoazoka.com


q005_durango 28/11/14 18:14 Página 1


Pozik dago Nerea Mujika Gerediaga elkarteko lehen-dakaria (Durango, 1960) Durangoko Azokak azkenurteotan egindako bidearekin, eta pozik dago azoka-ren guneak sendotuz doazen bitartean berrikuntzen-tzako lekua ere badagoelako. Bereziki pozten du, gai-nera, azoka euskal kulturgintzaren plaza bihurtuizanak eta, hemendik aurrera, gogoetagune erebihurtzeak.Landako gunea euskal kulturgintzaren gogoetagu-ne bihurtzea erabaki duzue aurten. Zeren ondorioizan da erabakia?Industrian egiten duten bezala, urtero ahalegintzengara berrikuntzak ekartzen, baina, batez ere, entzulefinak izan gara; azoka egunetan, korridoreetan, kale-an, tabernan entzuten diren gaiak eta mahai gaineandauden beste gai batzuk ere, azokan landu beharkogenituzkeela pentsatu genuen. Agian benetako lan-keta gero etorriko da, baina gutxienez nahi dugu azo-kan entzutea horien inguruan guztiek zer duten esa-teko. Ona da hori guztiontzat, bai industriarentzat, baisortzaileentzat, bai kontsumitzaileentzat, eta horre-gatik egin dugu.Azoka Durangora zabaltzeko bideari jarraitu diozueazken urteotan. Zer deritzozue egindako bideari?Zabaltzen jarraitzeko asmorik ba al dago?Durango hirira zabaltzeko asmo hau aspalditik dator;ez da izan inprobisatutakoa. Bide horretan jarraitzekoasmoa daukagu, dudarik gabe. Eta jarraitzeak zeresan nahi du? Ez du esan nahi bakarrik zabaltzenjarraitzea, hau kolonizazio bat izango dela, ez; eman-go ditugun pausoak beti izango dira ondo pentsatu-takoak. Uste dut zortzi gune ondo kudeatzea, kalita-tez prestatzea, horiek koordinatzea ez dela lanmakala. Egin duguna sendotu nahi dugu, modu natu-ralean.Guneen koordinazioa aipatu duzula, bigarren urteadu azokak zuzendaririk gabe. Bide berean jarraitze-ko asmoa duzue, ala 50. aldiari begira zuzendaria-ren figura berreskuratuko duzue?Pentsatu dugu, jakina. Lan asko dago, eta buruandaukagun gai bat da; ez diogu oraindik erantzunzehatzik eman, ordea. Hor faktore asko daude tarte-an; ekonomikoa da bat, baina badira beste batzukere. Oraindik horiek lantzen ari gara, eta ezin dugumomentu honetan esan egongo den ala ez.Diruaren gaiari helduta, salatu izan duzue azokak ezduela euskal erakundeetatik behar beste dirulaguntzarik jasotzen. Horiek, gainera, ez dira egon-korrak. Nola eragiten dio azokaren antolakuntzari?Edozeini gertatzen zaion bezala, zerbait martxan jar-tzeko jakin behar duzu aldez aurretik zenbat diruduzun, egin behar duzun hori egiteko. Hori normalada. Oso langile gutxi dago Gerediagan, eta beldurgara datorren urtean zer pasatuko den ez dakigulalan egin behar dugulako. Horrek, normala denmoduan, ematen du larritasun bat eta ardura batgauza berriak egiteko orduan, edo daudenak man-tentzeko orduan. Egonkortasuna izan beharko genu-

NereaMujika( ) Gerediagako

lehendakaria D

«Espero dugu jendea,azokatik irteterakoan,harro egotea EuskalHerriko kulturgintzanaurten egindakolanarekin»

p

p

p

p

Juan

an R

uiz

/ A

rgaz

ki P

ress

q006-007_durango 1/12/14 19:05 Página 1

49. DURANGOKO AZOKAp 07

ke, eta halaxe ulertu dugu egin dugun beste bidehonetatik ibilita. Denek bat egin dute estrategikoadela azoka, PPtik hasi eta Bildura pasatuta. Horrekesan nahi du estrategikotzat hartzen baduzu ekitaldibat ahalegin bat egingo duzula laguntzeko, aurreraegin dezan. Asmo hori ikusi dugu. Oraindik lanean arigara batzuekin, baina badirudi hori igarri diegula etaiazko zulorik ez dugula egingo.Gazteak euskal kulturara erakartzea behar horieta-ko bat al da, zuen ustez? Alde horretatik, ikasleeguna egitarauan sendotzeko asmorik ba al dago?Guretzat gazteengana heltzeko ardura eta ilusioahasieratik izan da garrantzitsua. Ikasle eguna betilandu dugu modu apal batean, baina beti landu dugu,eta gure komunikazio plana ere gazteen inguruandabil. Nahi dugu gazteak harro sentitzea, gure kultu-raz harro egotea.Beste behar batzuk ere baditu euskal kulturgintzak.Horietako bati erantzun nahi izan diozue Landakonizango den autoekoizpenerako gune berriarekin?Zer dela-eta erabaki hori?Erne gabiltza industriak zer beharrizan dituen ikuste-ko, eta errealitateak oso ezberdinak dira; denak ezdira argitaletxe eta diskoetxe handiak. Errealitatehorri erantzuteko, Gerediaga lanean ari da. Berrikun-tza guztiek dakarte beti aparteko lan bat, eta pentsa-tu genuen modu komun batean, autogestioarenbidez, geureganatzea disko edo liburu bat autoekoiz-ten dituzten autore horiek, leku bat izan dezaten.Anuntxi Aranak jasoko du Argizaiola saria aurten.Zer azpimarratuko zenuke haren lanaren inguruan?Antropologoa da Anuntxi Arana, mitologian aditua.Haren tesia izan zen Ipar Euskal Herrian defendatuta-ko lehenengoetakoa. Esan daiteke ilunetan argia izanzela, zeren ez pentsa gauza makala zenik garai horre-tan emakume batek tesi bat defendatzea eta, gaine-ra, euskaraz egitea, euskaldun berria izanik, gainera.Nik neuk ez dut ezagutzen, baina seguru nago pertso-na indartsua eta berezia dela. Bestetik, oso lan inte-resgarria egin du euskal mitologiaren inguruan. Etahorregatik guztiagatik emango diogu saria.Okzitania izango da aurtengo kultura gonbidatua.Zer nabarmenduko zenuke herrialde horren egoera-ren inguruan?Okzitania bertan dago, baina, aldi berean, urruti dago.

Gertu dago, baina guretzat guztiz ezezaguna da. Hiz-kuntza eta kultura gutxituetako herrialdeak gonbida-tzen ditugu. Batzuetan, oso urrutira joan gara: Geor-giara, Esloveniara... Eta besteetan, gertu ditugun ho-rietaz ez gara konturatu. Orduan, Okzitania benetanezagutzea merezi duen kultura eta herrialdea delauste dut, eta guretzat sorpresa bat izango da hainhurbil dagoen lurralde eta kultura hori ezagutzea.Durangoko Azoka, beste gauza askoren artean,kultura eta hizkuntza gutxituen arteko zubi erebada. Zelako garrantzia du, zeure ustez, EuskalHerriaren ikusgarritasunarentzat azokak egitenduen lanak?Inongo dudarik gabe, sortzen den aniztasuna osoaberasgarria da. Aukera ematen digu antzeko egoerabatean diren herrialdeek egiten dutena ezagutzeko.Sorpresa handiak jaso ditugu urte hauetan guztie-tan. Gu harro sentitzen gara geurea erakusten, bainageu ere haien kulturara gerturatzen gara. Kasubatzuetan gehiago, besteetan gutxiago, baina horere sare batzuk mantentzen dira. Ahalegintzen garageure argitaletxeekin kontaktu profesionalak egiten,baina uste dut denontzako onuragarria dela. Ustedut Joxemiel Barandiaranek esaten zuela, baina ezingara beti geure kolkoari begira bakarrik egon. Asko-tan eredu onak dira kanpoan dauzkagunak, eta ezdugu ezer asmatu behar; batzuetan asmatuta dago.Egoera ekonomikoak ekarritako estutasunak estu-tasun, Durangoko Azokak gero eta bisitari gehiagoditu, eta salmentei dagokienez ere emaitza txuku-nak izan ditu azken urteotan. Zer espero duzue aur-ten?Arrakasta askotarikoa izan daiteke. Alde batetik,geuk nahi duguna da, jakina, erakusmahaietan ikus-gai dauden produktuak saltzea eta erostea. Bainabestetik, espero dugu jendea, azokatik irteterakoan,harro egotea Euskal Herriko kulturgintzan aurtenegindako lanarekin. Salmentena ez da bakarrik sale-rosketa kontu bat. Askotan, saldu egiten da bestegune batean entzun den hori, ondoko gunean sorra-razi dizuten kuriositateagatik. Aurten jendetza esperodugu, baina, batez ere, espero dugu jende hori pozikitzultzea etxera eta esatea: «Zelako lana egin dengeure herri honetan azken urte honetan». Harrota-sun hori eraman dezatela, gero, etxera.

p

p

p

p

p

p

q006-007_durango 29/11/14 21:38 Página 2


Anuntxi Arana Murillo Luiaondon sortu zen, Araban,1947an, eta Angelun dago errotuta, Lapurdin. «Uste-kabez» eta «pozez» hartu du Argizaiola saria irabaziizanaren berri. Hogeita hamar urte inguru eman ditueuskal mitologia aztertzen, eta euskal kulturaren zeineuskararen alde lanean. Hain zuzen ere, harena izanzen Ipar Euskal Herrian euskaraz defendatutako lehentesia, 1996an aurkeztu zuen Orozko Haraneko kondai-ra mitikoak, bilduma eta azterketa. Urte luzez BaionanAEK-ko irakasle izandakoa ere bada, baita Euskal He-rrian Euskaraz taldekoa eta bortizkeria sexistaren aur-kako kolektibo feministetan ibilitakoa ere. Horiek guz-tiek islarik izan dute haren antropologia lanetan, etahoriengatik guztiengatik sarituko dute Durangon. Eus-kaldun berri izanik, aitortu du euskara izan dela bere bi-zitzako aurkikuntzarik handienetako bat. Hilaren 6anjasoko du saria.Nola piztu zitzaizun euskal mitologiarekiko grina?Askotan galdetu didate hori, eta, egia esan, ez dakit.

Badakit aski berandu izan zela, gure etxean ez zenhainbeste aipatzen hori. Heldu izan nintzenean, hogei-taka urte nituela, nire eskuetara heldu ziren Azkuereneta Barandiaranen hainbat liburu, eta horiek irakurtzenhasi nintzen. Bai, mitologia irakurtzetik etorri zait, ez en-tzutetik.Zelako garrantzia izan du mitologiak euskal kultu-ran?Mitologiaren garrantzia izugarri handia izan da; guk mi-tologia deitzen diogu, baina erlijio oso bat izan zen. Horbadira mitoak, baina baita sinesteak eta erritoak ere.Erlijioak izan duen inportantzia bera izan du mitologiakeuskal gizartean, kristautasunarekin partekatua, bainaez beti ezberdindua. Jende askoren gogoetan bi erlijio-ak ez dira bereizi izan. Erlijioak jendarte batean izanduen inportantzia bera izan du mitologia deitzen du-gun horrek.Eskutik helduta ibili bai, baina Euskal Herri kristaua-ren aurretik baziren mitoak euskaldunen artean.Nola eragin zien kristautasunak horiei?Ez dakigu, ez dago dokumentaziorik. Estrapola ditza-kegu gure mito batzuk mito klasikoekin, badute antzikhoriekin, baina horrek ez du esan nahi batzuk bestee-tatik etorri direnik, baizik eta Europa osoan zabaldutazeudela. Beste mitologia batean idatzi izan diren ba-tzuk baldin badituzu, pentsa dezakezu horrelakoakizan direla, baina, bestela, ez dakigu. Erdi Aroan ager-tzen dira hainbat dokumentu Anbotoko Andereari bu-ruz. Diego Lopezen kondairan eta, gero, XIX. mendea-ren bukaeran, hasi ziren mitoak biltzen. Zehazki, nik ezdut esango halako mitorik Paleolitotik heldu zaigula,Anbotoko Dama Paleolitoko dibinitatea denik.

AnuntxiArana( ) Argizaiola sariduna

eta antropologoa D

«Mitologiareninterpretazio bategin da, gurezaharrek egitenzutenarekinzerikusirik ez duena»

p

p

p

Le Journal

q008-009_durango 29/11/14 21:37 Página 1


Anbotoko Mari aipatzen duzula, zer leku izan duteemakumeek euskal mitologian?Lekuz leku, aldatu egiten da. Bizkaiko eta Gipuzkoakoparte handi batean, Anbotoko Andereak sekulako ga-rrantzia izan du. Laminak ere, Euskal Herri osoan za-baldu ziren, baina ekialdean, batzuetan, gizontxo legezazaltzen dira. Basajauna ere oso garrantzitsua izan daZuberoan eta Baxenabarren. Beraz, ni ez nintzatekeausartuko euskal mitologia mitologia femeninoa delaesatera, badelako denetarik. Laminetan, erdi bateandira gizontxoak, deabrutxoak bezalakoak, eta, beste-an, neska ederrak. Badituzu jentilak ere, eta jentiletandenetarik bada; nahiz eta gehiago mintzatzen denmaskulinoez, emazteak ere baziren.Eta zer islatzen dute mitoetako emakume horien iza-erek? Generoen artean ba al da berdintasunik?Oro har, egoera sozialaren antzekoak dira. Gure mitolo-gia ez da munduko sexistena, inolaz ere ez, baina se-xista da. Ez dut uste mitologiak erakusten duenik Eus-kal Herrian sexuen arteko berdintasuna dagoenik, eta,gainera, ez dut uste mitologian izaki femeninoak ego-teak eragiten duenik jendartean berdintasuna egotea.Hondarribiko zaindaria Guadalupeko Ama Birjina da,eta han alardeak erakusten du ez dela oso jendarteparekidea. Eta Mexikon ere gauza bera gertatzen da:gaur egun dibinitaterik handiena Guadalupeko AmaBirjina da, eta, han ere, ez dut uste jendartea parekideadenik.Esan duzu ezin dugula jakin mitoak nondik datozen;ahozko tradizioaren bidez heldu zaizkigu, eta ez daki-gu nola aldatu diren denbora horretan. Idatziz bilduizan direnetik aldaketarik izan al dute?Bai, transmisioa ahoz aho izan da, eta egon dira ohiturainportanteak horretarako, hil beilak kasu. Gero, bestemodu naturalago batean ere zabaldu dira, Orozkon,adibidez, leku batetik bestera transmititzeko, jendeabaserri batetik bestera joaten zenean besteei konta-tzen zizkieten beren herrietako istorioak. Ibiltariek ere,nik uste, mitoetako asko ekartzen zituzten, Europan gaibatzuetan sekulako batasuna ikusten baita.

Bestalde, mitologia idatzi denetik aski aldatu da, etaez beti zentzu onean. Batzuetan, idaztean, edulkoratuegiten dira gauzak, apaingarri asko jartzen zaie. Herrimitologia aski biluzia da. Ez dut esan nahi poesiarik ezduenik, baina apaingarririk gabeko kondairak izaten

dira. Batzuetan, idazten direnean edo umeentzakomoldatzen direnean, soiltasun hori galtzen dute.Gizarte aldaketekin batera, sinesmen izateari utzi etaipuin politak dira orain?Bai, gure adineko jendearen aurrean gertatu da hori; si-netsiak izateari utzi eta, ipuin gisa kontatuak dira. Adi-bidez, joan den mendearen amaieran gure berriemai-leek ez zuten mito horietan gehiago sinesten; beren za-harrek sinetsi eta sinesmen gisa kontatutako istoriohoriek zaharrek kontatu bezala errepikatzen zituzten,baina gaineratzen zuten, «hori ipuina da, ez da egia».Hori oso denbora gutxian gertatu da, industrializazioa-rekin. Beste garaietan izan ziren aldaketak, eta ez daki-gu nolakoak izan ziren, baina XX. mendekoa oso han-dia izan da.Sortu al da mitologia berririk?Nonbait bai, mitologian oinarritu nahi izan da euskaljendartearen berdintasuna eta demokrazia. Erlijioabeti manipulatua izan da; bakoitzak bere alde manipu-latu du. Orain ez dago horrenbeste modan, baina orainhogei urte-edo oso ohikoa zen gure mitologiak berdin-tasun jendarte batekin zerikusia zuela esatea, eta na-zio proiektuan ere hartu zen kontuan. Nire ustez, hormitologiaren interpretazio bat egin da, gure zaharrekegiten zutenarekin zerikusirik ez duena.Eta amaitzeko, nola jaso duzu Argizaiola saria?Ustekabe handia izan da, ez nuen batere espero. Zortehandia izan dut. Ikusten ditut Argizaiola jaso izan dute-nak, eta neure burua haiekin konparatzea zaila da. Bai-na oso pozik, hori esan gabe doa.Zertan ari zara orain lanean?Badut mitologiaren inguruko liburu berri bat idatzia, eaudaberrian argitaratzen den. Hilak, beste mundukoakgure mundura etortzen direnean, nola azaltzen direnaztertu dut. Mitologiaren beste parte bat da hori.Zer eragin izan du mitologiaren parte horrek geure gi-zartean?Badira agerpenak oraindik. Arima erratuen agerpena-ren inguruko sinesmen handiak izan dira eta, esan dai-teke ez direla guztiz galdu. Beldurra ere bada, eta inau-terietan eta urte bukaerako festetan egiten diren eske-ak lotuak dira hilen etorrerarekin; maskaratuak-etahilen eta izpirituen ordezkariak dira. Ideia hori izan da,batzuetan lausoa, besteetan esplizitua; baina ideiahori aztertzea da liburuaren gaia.

p

p

p

p

p

p

p

p

q008-009_durango 29/11/14 21:37 Página 2


«Azokako topaleku naturala da Pla-teruena».Hitz horiekin aurkezten duDurangoko Azokako webguneakPlateruena kafe antzokia.Hamar ur-te betetzen dituen honetan,gutxiizango dira hitz horiekin konforme ezdirenak.Ateak zabaldu zituenetik ha-rreman estu-estua izan du kulturgu-neak azokarekin; azoka egunetanmilaka pertsonaren geltoki izaten dabertako taberna,baina baita bertanantolatutako kultur ekintza guztiakere.Gaur egun,guztiz integraturik da-go hiri bihurtutako azokaren plazeta-ko bat bilakaturik.Besteren artean,Gatibu,Vendetta eta Hesian taldeenkontzertuak eskainiko ditu aurtenazoka egunetan,eta 10.urteurrenaospatzeko jaia egingo dute.

Azokan izatearekin batera,azokazkanpo ere bada Plateruena.Hain zu-zen ere,Durangaldean euskarazkokulturgintza bultzatzeko asmoz hasizuten proiektua,euskal kulturgintzaritresna duinak emango zizkion kultur-gune euskaldun baten beharra bai-tzegoen.Berbaro elkartekoek propo-satuta,euskarazko kulturgintzarenerreferente izateko asmoz sortu zu-ten.

Hasiera-hasieratik izan zuten argibehar-beharrezkoak zituztela Du-rangoko eta Durangaldeko beste el-karte eta erakundeen eta, bereziki,jendearen laguntza proiektua bide-ragarria izan zedin, eta lortu ere egindute. Ateak zabaldu zituztenetik ha-mar urte bete direla, argi dago Du-rangaldean euskal kulturgintzarenerreferente bihurtu dela.

Baina bidea ez da erraza izan.Asko aldatu dira euskal kulturgintza-ren premiak, eta garai berrietara ego-kitu behar izan dute. «Hasieran pen-tsatzen zen behar zirela leku handia-goak eta profesionalak, euskalkulturgintza duinduko zutenak. Bai-na orain ikusi da zerbitzuak profesio-nal izatearekin bakarrik ez zaiela be-harrizanei erantzuten», azaldu duBeñat Gaztelurrutiak, Plateruenekozuzendariak. Hori dela eta, bosgarrenurteurrenean, Plateruena euskal kul-turaren plaza hutsa izateari utzi etahorren sustatzaile izan behar zuelaerabaki zuten, eta horretan dihardu-te orduz geroztik.

Herritarrekin lanean estuago hasiziren orduan, kultur egitasmo partehartzaileagoak antolatzen, «herrita-

rrak eta pertsonak protagonista»izango zituztenak.

Parte hartzea handia izan denarren, Gaztelurrutiak dio ez delanahikoa, eta gustatuko litzaiekeelabestela izatea. Horrekin batera, partehartu nahi duten guztiak ongi hartu-ko dituztela azaldu du.

Proiektu bideragarriaBada,Gaztelurrutiaren ustez,partehartzearen inguruan pozteko moti-borik,eta azken urtean hasitako go-goeta ere «oso aberatsa» izan deladio.Ez hori bakarrik.Plateruena kul-turalki bideragarria den proiektua dazuzendariaren berbetan; «emaitzakbanatzen dituen egitasmoa da»,baikulturalki,bai ekonomikoki.

Gaur egun,Plateruenak duen bi-deragarritasun arazorik larriena eko-nomikoa da.Izan ere,kafe antzokiakurtean galerarik izaten ez duen arren,orain hamar urte egindako inbertsio-aren zati bat ordaintzeko dago orain-dik.Eraikuntza altxatzeko inbertitu-tako milioi eta erditik 250.000 eurodaude ordaintzeko.Gaur egun,Du-rangoko Udalarekin harremanetandaude,diru laguntzak lortzeko,bainaudaletik diru laguntza jasota ere,ezda nahikoa izango.Hori dela eta,…eta urte askotarako!kanpaina hasidute,herritarren laguntza ezinbeste-koa delako.

Hamar urte…, eta urte askotarako!Euskarari eta azokari lotuta egon da sorreratikPlateruena. 10 urte bete berritan laguntza eskatudute proiektuak bideragarri izaten jarraitzeko.

Plateruenak 10 urtebete ditu aurtenMonika del Valle / Argazki Press

q010_durango 29/11/14 21:37 Página 1


q011_durango 29/11/14 21:39 Página 1

Hango kulturgintzara gerturatzekoasmoz, okzitaniar literaturari buruz-ko hitzaldi bat izango da abendua-ren 8an, Bordele-Montaigne Uniber-tsitateko okzitaniera irakasle etaAkitaniako Okzitaniar TrobalarienElkarteko presidente Katy Bernard-ek trobalarien egunetatik egungoliteraturarako bidaia bat proposatu-ko du, Sergi Javaloyes AkitaniakoEkonomia, Gizarte eta IngurumenKontseiluko kidearekin bateraemango duen hitzaldian.

Haurrek ere izango dute okzitaniarkultura ezagutzeko aukera: MaiteFranko kontu kontalariak Jan del’Ors kondaira ekarriko baitie Sagu-ganbarara, abenduaren 8ko arra-tsaldean.

Okzitania gurera ekartzearekinbatera, euskara eta euskal kulturaOkzitaniara eramango dute Duran-gon bildutako lagunek. Hain zuzenere, OcTele telebista okzitaniarraazokan izango da abenduaren 5etik7ra, eta bertatik emitituko du, strea-ming bidez.


Euskal Herriaren eta Okzitaniarenarteko mugak txikiagotu nahi dituaurten azokak. Izan ere, Nerea MujikaGerediaga elkarteko presidenteakazpimarratu duen legez, «loturakgure artean handiak dira, baina, neu-rri berean, ez dugu elkar ezagutzen».Euskaldunok mugakide dugun herriaeta hari lotzen gaituena hobeto eza-gutzeko, Durangoko Azokako herrial-de gonbidatua da aurten Okzitania.

Ezagutze nahi horretan, BernatArrousek eta Joaquin Gorrotxategikeuskararen eta okzitanieraren arteko

loturak aztertuko dituzte abendua-ren 6an azokako areto nagusian.Mujikak azaldu duen bezala, «okzi-tanierak Nafarroa Beherean etaLapurdin badu bere presentzia. Halaere, ezezaguna da hori askorentzat».

Bestalde,Euskara-Okzitanierahiztegia aurkeztuko du Benaset Da-zeas Okzitaniar Hizkuntzako Kongre-su Iraunkorreko zuzendariak,aben-duaren 7an,11:30ean.Eguerdia pasa-tuta,berriz,euskal kultura eta okzita-niarra sustatzeko tresna digitalen in-guruko mahai inguru bat egingo dute.

Okzitania, haingertu eta hain urrunHerrialde mugakidea izanik ere, oso gutxi dakigueuskaldunok Okzitaniaren inguruan. Kultura etahizkuntza bien arteko loturez arituko dira azokan,Okzitania baita aurtengo herrialde gonbidatua.

Okzitania izango da azokako herrialde gonbidatua. Jacme31

q012-013_durango 29/11/14 22:05 Página 1

DURANGOKO AZOKANLortu txartela AEK/AIZU!ren erakustokian (Goienkale 72).KORRIKA Laguntzaileentzako deskontuak Azokako standetan.

www.aek.eus www.korrika.eus

ZU ERE LAGUNTZAILE12 euroren truke, garrantzitsuena lortuko duzu:AEKren euskaltegiei laguntzea

Horrez gain, pina eta txartelaren abantailak eskuratuko dituzu.


Okzitaniar Institutuko zuzendaria da Jean Jaques Casteret(Paue, 1970). Durangoko Azokan izango da igandean,abenduaren 7an, eta Euskal kultura eta okzitaniarra sus-tatzeko tresna digitalakmahai inguruan parte hartuko du.Zein da okzitanierak komunitatean eta erakundee-tan duen presentzia?Konplexua da. Okzitaniako espazio linguistikoa oso za-bala da, Frantziako hegoaldeko 33 departamenduhartzen ditu, Bordeletik Alpeetaraino, eta AtlantikotikMediterraneora arte. Bestalde, 200.000 pertsona in-guru bizi dira Italiako ipar-mendebaldeko okzitaniarharanetan; han ere okzitanieraz aritzen dira. Bestalde,Vall d’Aranen (Herrialde Katalanak) 6.000 pertsonainguruk hitz egiten dute okzitanieraren forma gaskoia.Zer presentzia du okzitanierak eskualde horietakobakoitzean?Bada hizkuntzaren presentzia argi bat, baina ez dakiguzehazki zenbatek hitz egiten duten; ez dago horren in-guruko ikerketa orokorrik. Orain arte, egon da pare batikerketa, bat Akitaniako eskualdean eta beste batEkialdeko Pininioetan. Horietan, 600.000 pertsona in-guru mintzo dira egunero okzitanieraz. Bestalde, herri-tarren %50ek ulertzen dute hizkuntza.Bermatzen al da okzitanieraz ikasteko eskubidea?Bai, badira zenbait eskola sistema okzitanieraz ikaste-ko; eraginkorrenak gutxien hedatutakoak dira, ordea.Badira sistema bi: kalandreta delakoa da lehena, eus-kal ikastolen modukoa; Okzitaniako eskualde zabale-an lehen hezkuntzako 50 eskola inguru daude eta bes-te bi ikastetxe. Gero, badira beste zenbait eredu elea-niztunak; batzuek, eskola orduen erdiak ematendituzte okzitanieraz eta beste erdiak frantsesez; beste-ek, ordu gutxi batzuk baino ez dituzte ematen okzita-

nieraz, eta, tamalez, horiek daude zabalduen.Zer estatus du okzitanierak erakunde publikoe-

tan? Italian eta Herrialde Katalanetan ofiziala da,baina zer gertatzen da Frantziako estatuan?Bai, beste estatuetan oso bestelakoa da egoera. Fran-tziako Estatuan, egun, okzitaniera ez da konstituzioa-ren kontrakoa. Erreforma konstituzionala egin zuten,eta, frantsesaz gainera, Frantziako beste hizkuntzakere ondare direla onartu zuten. Dena den, estatuak fi-nantzatzen ditu eskolak, kalandretak eta beste eskola-ratze moduak ere. Kulturak, berriz, eskualdeetako go-bernuetatik jasotzen ditu diru laguntzak.Zein da okzitaniar kulturgintzaren egoera? Asko sor-tzen al da okzitanieraz?Literaturaren eta musikaren sektoreak sendoagoakdira eta garatuago daude; antzerkia ere hor da, nahizeta makalago; eta zinema ere badaukagu, baina osogutxi sortzen da. Diru laguntzei dagokienez, oso ezber-dinak dira eskualdetik eskualdera. Orain hasi gara es-kualdeen arteko lankidetzaz hitz egiten, eta, adibidez,okzitanieraren transmisiorako eskualdeen arteko poli-tika publiko bateratua garatzen hasi gara orain delagutxi. Badira beste zenbait erakunde kultura eta onda-re okzitaniarra babesteko eta sustatzeko; adibidez,Akitaniako Institutu Okzitaniarrean, kultura ez-mate-rialaren eta ondarearen inguruan lan egiten dugu.Zein da Institutu Okzitaniarraren egitekoa?Akitanian funtzio publikoak ditugu, eskualdeko era-kunde politikoekin bateratuak, hizkuntzaren sozializa-ziorako. Bestalde, gure egitekoan oso garrantzitsua daondare ez-materialaren inguruan egiten dugun lana:ondarearen identifikazioa eta inbentarioa egiten dugu,eta, batez ere, memoriaren balioztatzea eta babestea,eta praktika bizien balioztatzea. Interneten zenbaitgune ditugu horien zabalkunderako, eta web semanti-koaren inguruan ere ari gara lanean.Zer-nolako presentzia du hizkuntzak hedabideetan?Telebistari dagokionez, kate publikoetan ez du presen-tzia handirik, baina badaude zenbait saio. Gero, urte-bete bada OcTele sortu zenetik; telebista profesionalada, eta okzitanieraz ematen ditu saioak du Internet bi-dez. Irratiari dagokionez ere badira zenbait esperien-tzia elkartegintzari lotuak. Eta prentsa idatzian, badiraasteroko maiztasuna duten herri aldizkariak eta Okzi-tania osoko egunkari nazionala, okzitanieraz argitara-tzen dena, La Setmana. Egunkaria orain 20 urte sortuzen, eta ez du harpidedun askorik, bi mila eta hiru milaartean, baina profesionala da, eta okzitaniera hutseanematen da.

Jean JaquesCasteret( Okzitaniar Institutuko

zuzendaria

«Okzitanierarentransmisiorako,eskualdeen artekopolitika publikobateratua garatzen hasigara orain dela gutxi»

p

p

p

p

p

D)

q012-013_durango 29/11/14 22:05 Página 2


JabierMuguruza( ) Idazlea

D

Juan

Car

los

Rui

z /

Arg

azki

Pre

ss

«Eguneroko bizitzanislatzen dira geure miseriaeta dohain guztiak»

q014-015_durango 29/11/14 21:39 Página 1


Bere ipuinetan eguneroko bizitza pantaila moduanerabiltzen saiatu dela dio Jabier Muguruzak (Irun,1960); hala egin zuen aurreneko liburu bietan, eta halaegin du udazkenean argitaratu berri duen liburuan ere:Hilen logika ezkutua (Erein). Azken urteotan, musikarieman dio dedikaziorik handiena, eta hamabost urtepasatu ditu helduentzako ipuin bildumarik argitaratugabe. Orain, 16 istoriorekin itzuli da; azaldu duenez, ho-rietan guztietan bada obsesio txiki bat: gizakion bizi-tzetan ikusi ez baina hor ezkutuan dauden hariak ikus-garri egin nahi izan ditu. Horretaz mintzatu da postazerantzundako elkarrizketa honetan.Denbora luzea eman duzu helduentzako libururik ar-gitaratu gabe. Noiz, nola erabaki zenuen bazela ga-raia lumari berriro heltzeko?Erabaki? Ez nago oso seguru. Askotan galdetu diotneure buruari orain dela hamabost urte zergatik isildunintzen, eta zergatik orain, berriz ere, martxan jarri nai-zen, eta ez daukat garbi. Batzuetan pentsatzen dutizango dela idazlearen bizimodua ez delako oso kome-nigarria ondo bizitzeko (nire kasu partikularrean ondobizitzea oreka minimo batez bizitzearen sinonimoada). Idazle izateko, ezinbestekoa den jarrera obsesibohori (beti inguratzen zaituenari adi, beti erne) ez dutuste oso onuragarria denik modu orekatu samarreanbizitzea bilatzen dugunontzat... Hori esanda, nola es-plikatu nire itzulera hau? Ba, seguru aski, arrazoia hau-xe da: tarteka nire inguruko lagun idazle horiek hastendira «benga, Jabier, ipuinak idatzi...», eta orduan, per-tsona obedientea naizenez, ziztada moduko bat senti-tu, eta martxan jartzen naiz, kar-kar.Zergatik Hilen logika ezkutua izenburua?Hogeita hamar urte betez geroztik, dezente gehiagohasi nintzen heriotzari buruz pentsatzen. Orain 54 di-tut, atera kontuak... Horrez gain, aspaldi honetan aten-tzioa eman izan didate nire inguruan gertatu diren he-riotza guztiz harrigarri eta lazgarri batzuek. Horren on-dorioz, hau etorri izan zait burura: «Baina zer esplikazioizan dezake halako heriotza zentzugabe, krudel ba-tek?». Eta, horren harira, pentsatu nuen geure logikatikbegiratuta ez zuela seguru aski inongo azalpenik, bainabai, beharbada, «mugaz bestaldetik» ikusita: agian,beste logika batez aztertuta, guztiz naturalak izan zi-tezkeen heriotza horiek, eta hortik abiatuta, narraziosurrealista umoretsua sortu zen.

Zertaz mintzatu zara azken liburu honetako ipuine-tan?Ni gizakiarengan pentsatzen jarri, eta berehala txo-txongiloaren irudia datorkit gogora. Neurri desberdine-an bada ere, gu denok txotxongiloak gara. Askatasunpertsonalaren fantasian sinetsi beharra daukagu, jaki-na, bizirik jarraitu ahal izateko; pertsonak ezin dio aurreegin errealitate gordin horri (edo oso neurri txikian),baina halaxe da kontua. Nietzschek, gutxi gorabehera,honela adierazten zuen: «Egiari begiratu, eta zer neu-rritan jasan dezakezu?, Hortxe dago koska». Txotxon-giloaren irudiarekin jarraituz, hariak ez dira normaleanikusten, baina oso adi baldin bazaude (lehenago aipa-tu dudan idazlearen jarrera obsesibo horrekin), noize-an behin hariaren distiraren bat azalduko zaizu. Nik dis-tira horiek jasotzen saiatu, eguneroko bizitzan txertatu,eta aurrera egiten dut. Marguerite Durasek «L’onbre in-terne» aipatzen zuen maiz, ezta? Ba horixe, barne itzalnagusi horretatik izpiren bat azalarazten saiatu, horixekontua.Zeure aurreko liburuetan bezala, eguneroko bizitza-ko kontakizunak izan dituzu istorioetako muin...Saiatzen naiz eguneroko bizitza pantaila handi batenmodura erabiltzen. Hor, gustatu edo ez gure jokalekunagusia den horretan, islatzen dira geure miseria etadohain guztiak; agerikoak, bai, baina baita agerian ezdaudenak ere. Bigarren horiek dira, gainera, niri gehieninteresatzen zaizkidanak.Literatur aipu anitz egin dituzu liburuan; ez dakit inoizentzun diozun hau, baina Harkaitz Canok salatu egindu, noizbait, askok nahi dutela idatzi baina ez dutelairakurtzen. Uste berekoa al zara? Nola eragiten dioirakurketak idazleari?Harkaitzekin ados egoten naiz gehienetan, eta oraingohonetan ere bai. Tira, errealitate hori, ez irakurtzearena,arlo askotan islatzen ari da (politikan, adibidez, guztiznabarmena da), baina egia da literaturan gertatzendenean ondorio bereziki larriak izaten dituela.Zertan ari zara lanean orain?Gauza dezente ari naiz egiten: liburu berria defenda-tzen, Gerardo Markuleta eta Bernardo Atxagarekinerrezitalak ematen, Legorretako memoria historikoalantzen duen dokumental baterako musika konposa-tzen, zenbait musikarirekin kolaborazioak prestatzen,eta abar, eta abar.

p

p

p

p

p

p

Juan

Car

los

Rui

z /

Arg

azki

Pre

ss

q014-015_durango 29/11/14 21:39 Página 2


Ahotsenearen koordinazioa hartu duaurten Lutxo Egiak, pozik hartu ere.Gotzon Barandiarani lekukoa hartudio Durangoko Azokako sortzaileengunea antolatzen. Barandiaranekhasitako bideari jarraitu dio, eta ha-rekin batera aritu da lanean aldaketaegun hauetan. Lan gogorra izan dutegunean parte hartzeko eskari guztiakbideratzeko eta ahalik eta sortzaile-rik gehienei leku egiteko. Urtero legez,eskaria handia izan da; aurten, gai-nera, azkar-azkar bete ziren partehartzeko lekuak, ordu batzuk bainoez zituzten behar izan egitaraua be-tetzeko. «Anekdotikoa» iruditzenzaio hori Egiari; «nabarmentzenduena da sortzaileak azkar ibili dire-la». Azkar ibiltzearekin batera, askoizan dira izena eman dutenak eta ha-sieran kanpoan utzi behar izan zituz-tenak, baina guztiak hartu nahian,gunea eta egitaraua berrantolatzeariekin zioten.

Guztira, 55 kontzertu eta 35 sola-saldi izango dira aurten Ahotsenean.Karpa bi muntatuko dituzte, Landa-ko gunearen ondoan: horietakobatean, idazle, musikari, antzezleeta, oro har, sortzaileek solasaldiakegingo dituzte; eta kontzertuak izan-go dira beste karpan. Aurreko urtee-tan sumatutako beharrari erantzu-teko erabaki dute Ahotsenekoagertokiak bi karpatan banatzea:«Interferentzia batzuk egoten ziren,eta zarata handiegia egoten zensolasaldietarako. Jende gehiagozelan hartu ere izan dugu kontuan.Pentsatu genuen, batetik, egingogenuela ahalegin bat itxaron zerren-dan geratu ziren guztiak hartzeko;solasaldien gunea, bestetik, bestekarpa txikiago batera aterakogenuela eta karpa handian kokatukogenituela bi agertoki aurrez aurreeta, modu horretan, hartu ahal izan-go genituela kontzertu gehiago»,

azaldu du Egiak. Hala egin dute, etaizena eman duten talde guztiekizango dute kontzertua ematekoaukera. Horretarako egin behar izanduten ahalegina handia izan da, baifinantzaketaren aldetik, baina baitatoki zabalagoa bilatzeko ere: «Noski,beste karpa bat jarri behar da, besteagertoki bat; agertoki horrek instru-mentuak ere behar ditu, soinu tekni-kari bat.... Eta gero ere behar da lekubat...». Ahaleginaren emaitzekinpozik daude, ordea, hain zuzen ereDurangok guztien plaza izan nahiduelako.

Beste urteetan bezala, sortzaileezagunekin batera arituko dira berenlehen diskoak eta liburuak aurkezte-ra bilduko diren sortzaile hasiberriak.Besteak beste, poesia errezitalak,kontzertuak eta idazleekin eta musi-kariekin solasaldiak izango dira.

Esan daiteke, beraz, sei urte haue-tan bere xedea bete duela Ahotse-neak. Hain zuzen ere, azoka-ereduparte hartzaileagoa bultzatu du, sor-tzaileentzako plaza komertziala ezezik, kulturala ere bihurturik, Egiakazaldu duenez: «Ezagutu nuen oraindela sei urte nola sortu zen Ahotse-nea. Durango beste modu bateanikusteko behar bat antzeman zutenhainbat sortzailek, parte hartzea bul-tzatuko zuena. Izan ere, Ahotseneazerbait bada, parte hartzeko nahihori da».

Ahotsenea, sortzaileengune gero eta zabalagoaBi karpa izango ditu aurten sortzaileen guneak.Ordu gutxitan bete zuten programa, eta eskaeraasko kanpoan geratu ziren. Hala, guztiei tokia eginnahian, zabaldu egin dituzte lekua eta egitaraua.

Ahotseneko emanaldi bat,iaz. Gorka Rubio / Argazki Press

q016_durango 29/11/14 21:41 Página 1


q017_durango 29/11/14 23:12 Página 1


Tania de Sousaren bakarkako lehen lana da TaniaTank (Talka). Zuloak, The Dispositives eta Las Putasdel Mistol taldeetako abeslari ohia Ahotsenean izan-go da bihar, hilaren 6an, disko berria zuzenean aur-kezten.Bakarkako lehen lana duzu Tania Tank. Nolakoaizan da musika taldeetan kantatu ondotik bakarkalan egiten hasteko bidea?Taldeetan ibili naiz beti, eta horietan zabiltzaneandemokratikoki hartu behar dituzu erabakiak, kantaknola egin... Nik nahi nuena zen erabaki guztiak hartu,artistikoki nik agindu, kontrol guztia hartu. Behar horisentitu nuen, eta bakarka hastea ikusi nuen zuzene-na. Behar horrek eraman ninduen kantak egitera etanire estiloa bilatzera.Dena den, ez zara bakarrik izan proiektuan, eta ban-da batez inguratu zara: Fermin Bouza (gitarra),Maitane Alonso (baxua) eta Ander del Sol (bateria) dituzu lagun. Eraginik izan al dute proiek-tuan?Kantak sortu nituenean, lehenengo Fermin Bouzariberari pasatu nizkion kantak(Correos-eko abeslariaeta gitarrista da). Ni ez naiz instrumentista, eta osoera primitiboan sortu nituen, eta hari pasatu nizkion,eta lehenengo maketak harekin grabatu nituen. Bou-zak eman zien forma; ekoitzi, egituratu zituen, etakonponketak ere hark egin zituen. Bandarekin hasi gi-nen gero entseatzen, eta bera ibili zen iradokizunakegiten eta proiektua zuzentzen ere. Hala ere, azkenhitza nik izaten nuen.Diskoaren izena da Tania Tank, izenburu indartsua.Nondik dator? Diskoko kanten indarraren isla alda?Hitz joko bat da; nire izenarekin hitz jokoa egiten du,eta baita 80ko hamarkadako komiki baten izenbu-ruarekin ere: Tank Girl. Horrek kontatzen du nola nes-ka bat mundu apokaliptiko batean bizi den, tankebatean. Eta gero ere, Think Tank-a Brain Storming-aren hurrengo urratsa ere bada. Horiek guztiak hartu-ta, uste genuen izenburu indartsu bat zela, nire izena-rekin ere ondo gelditzen zela eta joko bat ere bazego-ela.Diskoan laguntzaile izan dituzu, besteak beste,Mursego, Xabi Solano, Mikel Azpiroz eta FerminMuguruza. Abesti batean kantatzeaz gain, Muguru-zak ekoitzi du lana. Nolakoa izan da haiekin lan egi-tea?Fermin duela bi urte pasa ezagutu nuen, eta harekinibili naiz lanean, eta benetan plazera izan da. Oso di-ziplinatua da, metodikoa, eta grabazioa aurrera era-matea oso erraza izan da. Taldeak ikusten ez duenaikusten du hark; puntu objektiboagoa du, kanpotik

ikusten dena, eta horrek asko lagundu du. Blokeatutazaudenean edo zerbait gustatzen ez zaizunean, harkbeti animatzen zaitu, eta horretan Fermin da hobere-na. Gero, horrekin batera, musikari gonbidatuen kola-borazioek sekulako kolorea eman diote diskoari. Ho-rrelako musikariak izatea plus bat da. Benetan esker-tzekoa izan da.Musika generoei dagokienez, askotarikoa da dis-koa: pop-a, punka, soula... Sorpresa izan da punk-rocketik etorrita salto egitea pop-era batez ere, bai-na baita beste estiloetara ere.Berez, niri beti gustatu izan zaidan musika da hau; ezdut aurreiritzirik musikan. Beti esaten dut ez dudalaestiloetan sinesten, baizik eta kantuetan. Orduan,berdin du nola janzten duzun kanta bat, nola mozo-rrotzen duzun. Igual abesti bat da punk-rockagoa,beste batek ukitu elektronikoak ditu, beste batek fol-ka, beste bat balada da. Horrekin berez ez dugu ezerbilatu. Agian sofistikatuagoa da, zeren eta beste mu-sikari batzuekin lan egin dut; adibidez, Fermin Mugu-ruzarekin lan egin dudalako eta arlo musikalean,ekoizterakoan, jakituria handiagoa duelako eta jakinduelako islatzen naizena. Denetarik entzuten dut, etaez daukat aurreiritzirik musikan, eta zerbait eklektikoegin nahi izan dut. Azken finean, kanta batek eska-tzen badu gauza bat, eta beste batek beste zerbait,zergatik ez? Niri inporta zaidana da kanta bat onaizatea. Diskoa kanta ezberdinez osatua egotea erenahiago nuen. Dena berdina bada, aspergarria irudi-tzen zait.

Finantzaketa kolektiboaren bidez ekoitzi duzue dis-koa. Zer ematen die sortzaileei euren proiektuakhorren bidez aurrera eramateak?Gu oso pozik gaude; ez genuen espero horrelakoemaitzarik lortzea. Jendeak ez nau ezagutzen asko,eta ez geneukan materialik entzuteko. Orduan,horrelako konfiantza izatea nigan, ezer entzun gabe,apustu hori egitea, dirua jartzea... Oso sistema onairuditzen zait. Azkenean, ez duzu horrenbeste diruriklortzen, baina uste dut sustapen gisa oso tresna onadela; jarraitzaileekin harreman zuzena ezartzen

Tania deSousa( ) Abeslaria

«Ez daukat aurreiritzirik musikan, etazerbait eklektiko egin nahi izan dut»

p

p

p

p

p

p

Musikari gonbidatuenkolaborazioek eresekulako kolorea

eman diote diskoari;horrelako musikariak

izatea plus bat da “ ”

q018-019_durango 29/11/14 21:41 Página 1

Lainoak ezkutatzen dizkionean maite ditu maite poetak gure bazterrak, or du an, eta orduan baino

ez, so egin le zakeelako bere buruaren bai tan. Bestela, ezinezkoa zaio, hain dira liluragarriak eta

ederrak, bere eta gure begietara, Euskal Herriko txokoak. Liburu honetan gure he rri a ri begiratu

diogu, zuzen eta gar den, paisaiari, naturari, historiari eta kulturari erreparatuta. Eta hor azal du

zaigu Euskal Herria, bere ho rretan, guk ikusten dugun bezala. Lainoa izan zein oskarbi izan.

EUSKAL HERRIAhistoria · paisaia · kultura

País Vasco · Basque Country · Pays Basque


duzu; haiekin hitz egiten duzu postaren bidez, saresozialen bidez... Gero bideoblog bat ere egin nuen,eta egunero idazten nuen. Harremana zuzenagoaeta gertuagokoa da; ez da diskoa dendan erosteabezalakoa. Aurresalmenta bat da; jarraitzaileei sal-tzen diezu zuzenean... Sustapen handiagoa lortudugu, eta jendearengan espektatiba bat sortzea...Gero, horri esker, jendea zain egon da geure kontzer-tuetara etortzeko... Oso sistema ona iruditzen zait,oso lagungarria.Diskoa irailean argitaratu zenuenetik Euskal He-rrian, Madrilen, Bartzelonan eta AEBetan izan zara,besteak beste. Nola doa bira?Pixkanaka-pixkanaka goaz. Euskal Herrian zailagoaegiten zaigu; batzuetan jende gehiago etortzen da,besteetan ez. Kanpoan oso ondo: Madrilen eta Bar-

tzelonan etorri zaigu jende gehiago Euskal Herrianbaino. Deigarria egin zait hori; hango publikoa ani-matuagoa da: ez gaituzte ezagutzen, baina etortze-ra animatzen dira. Baina, bueno, hasierak gogorrakdira. Dena den, ez dugu horrenbeste kontzertueman hemen, eta kanpoan ere, bi kontzertu horiek;beraz, ezin naiteke oro har mintzatu.Ahotsenean izango zara azoka egunetan. Zer for-matutan aurkeztuko duzu zuzenekoa? Eta zer es-pero duzu horretaz? Diskoak sinatzen ere ibiliko alzara?Bandarekin joango gara, ohi bezala. Ea jendea ani-matzen den, etortzen den, gustatzen zaion eta dis-koa erosten duen. Han daukagu erakusleiho handie-na diskoak saltzeko, eta, egun berean, han izango naizdiskoak sinatzen.

D

p

p

Gorka Rubio | Argazki Press

q018-019_durango 29/11/14 21:42 Página 2


Horia, urdina, beltza eta zuria, bestekolorerik ez du behar izan paletanMarta Cardenasek (Donostia,1944) Durangoko 49. Azokako kar-tela pintatzeko. Koloreen hautaketaez da nolanahikoa izan, horiarenargitasuna eta distira nahi baitzi-tuen, kartela ondo ikus zedin. Mexi-koko sinbologian inspiraturik ondudu kartela, eta margolan abstraktuasortu du.

Pozez hartu zuen margolariakGerediagaren eskaera, nahiz eta nor-malean ez dituen kartelak pintatzen.Bere koadernoetan murgildu zeninspirazio bila, eta hilabete batzukarinago hasitako zirriborro batekdeitu zion arreta, haren argitasunak.Kartel batek argitasun eta kontrastehandia behar duela erabaki zuen,

urrundik ikusteko izateko modukoaizan behar duelako, eta irudi harkbazituen ezaugarri bi horiek. Halaizanda, kartelean erabiltzeko apro-posa izan zitekeela otu zitzaion, etahorrekin esperimentatzeari ekin zion.

Beste kultura eta garaietako irudieta sinbologiak oso gustuko dituCardenasek, eta horien ingurukoikerketak egiten ditu maiz bere koa-dernoetan. Hain zuzen ere, antzina-ko Mexikoko zaldi baten irudia izanzuen inspirazio iturri kartela pinta-tzerakoan. Kartelak, baina, ez du zal-dirik erakusten, baizik eta marraorganikoz jositako irudi abstraktubat. Berak azaldu duenez, lerro orga-nikoak edo naturalak aukeratu oraindela urte asko gorrotoa zielakoangelu zuzenei eta zuzen-zuzenakdiren marra bertikalei eta horizonta-lei.

Margolari donostiarrak marra lodibeltzez marraztu zuen irudia lehe-nengoz, eta urdina eta horia erabilizituen gero argitasunez betetzeko.Hamar proba baino gehiago eginzituen azken margolana sortu aurre-tik.

Madrilen bizi da gaur egun Carde-nas, eta noizbehinka etortzen daEuskal Herrira bisitan. Madrilgo SanFernando akademian egin zituenpintura ikasketak 60ko hamarka-dan, eta gero Parisera joan zen ikas-tera, Frantziako Gobernuko bekabatekin. Esperimentazio handia eginizan du ibilbide artistikoan; hala,hasieran erretratuak eta paisaiakpintatzen zituen, eta gero abstraktu-ra jo zuen. 60ko hamarkadarenamaieran egin zuen salto estilohorretara. Garai hartan Indiara egin-dako bidaia batek nabarmen eraginzion, eta beste kulturekiko interesapiztu zuen haren barrenean; orduanhasi zen beste kulturetatik hartutakoforma eta koloreekin esperimenta-tzen.

Hainbat urtetan, Durangoko Azo-kako kartela egiteko lehiaketaradeitu izan du Gerediaga Elkarteak.Alde batera utzi zuten hori orain biurte, eta azokaren hasierako urtee-tan bezala, euskal artistei enkarguzeskatzea erabaki zuten. Nestor Bas-terretxea artista hautatu zuten oraindela urte bi, eta iaz, Itziar Okarizi ego-kitu zitzaion kartela ontzea. Aurten,Marta Cardenasek bete du eginkizu-na.

Argizpintatutakoleiho batKontrastea etaargitasuna nahi izanditu Marta CardenasekDurangoko 49. Azokako kartelean.

Marta Cardenasek egindakokartela. Juanan Ruiz/ Argazki Press

q020_durango 29/11/14 21:42 Página 1


q021_durango 29/11/14 23:14 Página 1


Durangoko Azokak sendo eutsi dioaurten ere gazteenengana gertura-tzeko asmoari. Iaz berreskuratutakobideari helduta, azokak ikasleen egu-narekin zabalduko ditu ateak berriroere, eta gazte taldeentzat pentsatu-tako 30 ekintza baino gehiago eskai-niko ditu. Azokaren funtzionamen-dua ezagut dezaten, dibertigarriaketa interesgarriak suertatuko zaiz-kien tailerrak eta hitzaldiak izango di-tuzte gazteenek. Besteak beste, bi-deoklip saioetan, musika sorkuntzaneta antzerkigintza tailerretan partehartzeko aukera izango dute. Iaz ezbezala, Durangoko Arte eta HistoriaMuseoan ere antolatuko dituzte zen-bait ekintza. Gasteizko Artium muse-oak zuzendutako tailerra izango duteberton 150 gaztek, eta, F-Stop Du-rangoko argazki taldeak antolatuta,50ek hartuko dute parte argazkigin-tza tailer batean.

Iaz ikasleen eguna arrakastatsuaizan zen oso, eta jasotako eskaeraasko kanpoan utzi behar izan zituz-ten antolatzaileek. Hori dela eta, aur-ten eskaintza zabaldu dute, OihaneBarrutia Berbaro elkarte antolatzai-leko kideak azaldu duenez, «ahalik

eta gazte gehienei harrera egin ahalizateko». Hala, aurten 1.170 ikaslehartuko ditu azokak lehen egunean,iazko 950en aldean. Ahalik eta ikaslegehien hartzeko saio horretan, balia-bideek eta azpiegiturek eskaintzendietenaren neurrian moldatu duteeskaintza. Hala ere, penaz, baina es-kari asko kanpoan utzi behar izan di-tuzte: Euskal Herriko ikastetxeetatik160 eskari inguru jaso dituzte, 3.700ikasle baino gehiago hartze aldera.

Ikasleei zuzendutako egitarauoparoa osatu zuten iaz, eta, lehenen-goz, azokaren gune guztietan ekin-tzak antolatu zituzten, gazteek azo-ka gertuagotik bizi eta parte har ze-zaten. Aurten ere bide horri heldukodiote, eta gune bakoitzean zenbaittailer, kontzertu eta hitzaldi egongodira; guztiak ere gune bakoitzarekinzerikusia duten ekintzak izango dira.

Hala, Saguganbaran, adibidez, Yo-landa Arrietak zuzenduta, idazketatailerra egingo dute 70 gazte inguruk,eta beste horrenbeste ikaslek kantabat grabatuko dute Oskar Estanga-rekin. Bikoizketa tailerra izango duteIrudienean, eta sakelako telefonoe-tarako aplikazio bat sortuko dute.Plateruenan, berriz, euskal kantagin-tza gerturatuko diete Ghetto taldekokideek DBH eta Batxilergoko 300ikasleri.

Euskal Herriko txoko askotatiketorritako gazteak izango dira azo-kan, ikastetxe publiko zein pribatue-takoak. Besteak beste, herri haueta-tik bilduko dira aurten: Durangotikbertatik, Ondarroatik, Zornotzatik,Donostiatik, Zarauztik, Altsasutik,Kanbotik, Ziburutik, Erronkaritik,Otsagabiatik, Laudiotik eta Kanpe-zutik.

Azoka,eskoletatikgertu Ikasleen egunekoegitaraua indartu duteantolatzaileek aurten;guztira 30 ekintzatanparte hartuko dutehainbat ikastetxetatikiritsitako gazteek.

Durangoko ikasleen eguna,iaz. Andoni Canellada / Argazki Press

q022_durango 29/11/14 21:42 Página 1


Berri Txarrak‘Denbora da poligrafo bakarra’(Autoekoizpena)

Hogei kantu bildu ditu Berri Txarrak taldeakargitaratu berri duen LP hirukoitzean, hogeiurteko ibilbidea ospatzeko. Elkarren arteanoso ezberdinak dira hiru diskoak, eta rockaulertzeko hiru modu diferente biltzen dituzte.Ross Robinson (Slipknot, Sepultura…), RickyFalkner (Standstill, Love of Lesbian…) eta BillStevenson (Rise Against, NoFX, As I LayDying…) ekoizleekin lan egin dute, eta haieta-ko bakoitzak disko bat ekoitzi du. Azaroaren24an jarri zuten lana salgai, taldeak berak sor-tutako Only in Dreams zigilupean.

Ruper Ordorika‘Lurrean etzanda’ (Elkar)

Poesiaz jositako kantuak dakartza Lurreanetzanda lanak, Ruper Ordorikaren estudioko14. diskoak. Irailean grabatu zuten, DonostiakoElkar estudioan. Oraingoan ere, beste herrial-de batzuetako musikariekin lan egin du, hainzuzen ere, Kenny Wollesen bateria jotzaile es-tatubatuarra izan du lagun beste behin. Hare-kin eta bere ibilbidean aurrenekoz, OrdorikakIngalaterrako musikari birekin lan egin duoraingo honetan, hain zuzen ere, Leo Abra-hams gitarristarekin eta Simon Edwards baxujotzailearekin.

Tania de Sousa‘Taniatank’(Talka)

Tania De Sousaren bakarkako lehen diskoakpop, punk-rock eta folk doinuak biltzen dituhamabi kantuetan. Fermin Muguruzak ekoitzidu The Dispositives eta Zuloak taldeetakoabeslari ohiaren diskoa. Maite Mursego, KoldoSoret (Surfin Kaos, Niña Coyote eta Chico Tor-nado), Lonbi, Igor Fino eta Jontron (FerminMuguruzaren banda), Xabi Solano (Esne Bel-tza) eta Mikel Azpiroz (Elkano Browning Cre-am) izan ditu gonbidatu berezi.

Gosariak‘Gosariak’ (Jangura Produkzioak)

Joseba Sarrionandia idazlearekin eta IñigoArregi eta Juan Luis Goikolea artista plastikoe-kin elkarlanean aritu dira Gose taldekoak Go-sariak lanean. Musika, literatura, pintura etaeskultura uztartzen duen «ARTEfaktua» izanda horren emaitza, egileen beren esanetan.Musikarien iritziz, hau ez da Goseren seigarrendiskoa, baizik eta proiektu berezi bat, eta ho-rregatik eman diote Gosariak izena. JosebaSarrionandiari abesti baterako hitzak idaztekoeskatu, eta hark disko batean kolaboratzekoproposapena egin zien. Idazleak egin ditu dis-koko letra guztiak, eta Gosek jarri die musika.Besteak beste, electro-swing, trikia, techno,rock, pop eta bals doinuak landu dituzte.

Morau eta Beñardo Goietxe ‘Arrainentzako himnoak’(Autoekoizpena)

Orain urte bi inguru ekin zion Andoni TolosaMorau-k Arrainentzako himnoak proiektuari.Esperimentu gisa egin zuen, eta aurreko bostdiskoetan lan egiteko modua errotik aldatuzuen. Kantuak sortzeko prozesuaren berriemanez joan zen izen bereko blogean. Behin-behineko bertsioak jarri zituen sarean lehe-nengo, eta behin betikoak gero. Kantu horiekbiltzen ditu haren azken albumak. BeñardoGoietxe lagunarekin, ahots eta gitarra hutse-an landu dituzte diskoko hamasei abestiak,soinu akustikodunak, nahiz eta gitarra elektri-koa ere agertzen den noizbehinka.

Hesian‘Hegalak astinduz’ (Baga-Biga)

Soinuari dagokionez, aldaketa nabarmenadakar Sakanako taldearen seigarren diskoak.Haien lanik landuena da hau. Beste diskoekinalderatuta, bestelako sortze prozesua izan duazken honek, eta hori dela-eta disko berria«desberdina» dela diote musikariek. Hesian-en izaera mantendu dute, baina rockerragoakirten zaizkie diskoa osatzen duten hamalaukantuetako gehienak. Horretan zerikusirik izandu taldeko gitarrista berriak, Ikerrek. hitzei da-gokienez, Franek eta Zuriñek idatzi dituzteguztiak, eta, besteak beste, maitasuna etaEuskal Herriko egoera politikoa eta sozioeko-nomikoa izan dituzte mintzagai. Ñabardurakigartzeko diskoak entzunaldi bat baino gehia-go behar duela diote, ez dituztelako abesti«itsaskorrak» ondu nahi izan.

Altxatu‘Hitza’(Gor)

«Hitza eta hizkuntza» beren arma bakarra di-rela aldarrikatu dute Irunberrikoek bigarrendiskoarekin. Iaz, Altxatu disko homonimoa ar-gitaratu zuten, eta oraingoan gogorrago itzulidira. Lan hura baino punkagoa da atera berridutena; ez dituzte, ordea, rock eta ska doinuakalde batera utzi. Hamabost abestik osatzendute lana, eta horien artean Toy Dolls taldea-ren bertsio bat egin dute. 15 eta 16 urte bainoez dituzten arren, lau urteko ibilbidea du dago-eneko taldeak: Ibai Osinaga (gitarra eta aho-

tsa), Iker Ariz (bateria) eta Julen Abaurreak(baxua) osatzen dute.

Joseba Irazoki eta lagunak‘Joseba Irazoki eta lagunak’(Bidehuts)

Lagunez inguratu da Joseba Irazoki proiektuhonetan. Hainbat urtetan bakarka ibili izanik,aspaldi zuen banda batekin lan egiteko go-goa, eta hala egin du. Willis Drummond talde-ko Felix Buff (bateria eta perkusioa), Andraka-neko Iban Urizar (tronpeta eta klarinetea),Igor Telletxea (tronboia eta bibrafonoa), WeAre Standard -eko Jaime Nieto (baxua) etaAudienceko Ager Insunza (gitarra eta biolina)izan ditu lagun diskoak biltzen dituen zortzikantuetan.

Jon Gurrutxaga ‘Hitz lauz’ (Gaztelupeko Hotsak)

Bluesak jarraitzen du leku nabarmena izatenJon Gurrutxaga Arima Beltzako taldekideohiaren bakarkako bigarren lanean, bainaHitzlauz ez da blues hutseko disko bat, eta bestedoinu batzuei ere egin die leku oraingoan El-goibarkoak. Besteak beste, funka, folk garaiki-dea eta rocka landu ditu. Azken lan honetan,ingelesa alde batera utzi du, eta osorik min-tzatu da euskaraz. Bizi-esperientziak izan dituberbagai, eta «gertuago» eta «barnekoiago»azaldu da entzuleriaren aurrera, bere lanik«intimistenean».

Itziarren Semeak ‘Revolta!’ (Mauka Musikagintza)

Ska eta punka Euskal Herriko eta Mediterra-neoko kantutegi tradizionaleko doinuekinuztartu dituzte bizkaitarrek azken diskoan.Urtebete hartu dute lana prestatzeko, etapozik agertu dira emaitzarekin. Ska eta punkdoinuetan oinarritzen dira disko berrikokantu gehienak, baina beren musikari ukituberria eman nahi izan diote, Balkanetako,Italiako, Greziako eta Mediterraneo ingurukobeste zenbait doinu sartuta. Haserrea etasalaketa darie diskoko hitz guztiei, eta alda-ketaren beharra aldarrikatu nahi izan dutehorren bidez.

Gatibu ‘Euritan Dantzan’ (Autoekoizpena)

Gernikako taldearen seigarren estudioko dis-koak riff rockeroak erritmo dantzagarriekin uz-tartzen ditu. Pop, blues eta funk doinuek erelekua dute bizipozez eta umorez beteriko lanhonetan. Hitz sentiberak eta iradokitzaileakdarabiltzate kantuek batzuetan, berba zuzeneta indartsuak besteetan. Musikariek azaldudutenez, denak ere «denbora hartuz ur tantakbalira bezala mimoz landutako kantak» dira,«entzulearen zirrara pizten dutenak».

Udazkenekodiskoak

q023_durango 29/11/14 21:36 Página 1

49. DURANGOKO AZOKA p 2524 p 49. DURANGOKO AZOKA

AEK-AIZU!

Afede

Agalir Ediciones Solidarias

Ahotsak.com - Badihardugu Elkartea

Arantzazu

Argia

Berri Txarrak - Only In Dreams

Bertsolari Aldizkaria

Bizkaiko Museoak

Brixton Records

Desclée

Eguzki Bideoak

EHAZE

EHMBE

Elkar

Elkar Azokak

Elkar Banaketa

Elkar Banaketa

Elkar-Argiak

Erein

Errabal

Eskure Euskal Papergintza

Euskal Dantzarien Biltzarra

Euskal Kultur Erakundea

Euskararen Etxea

Gakoa

Gatuzain

Gaumin Argitaletxea

72

8-12

22

77

24

71

56

32

80-81

62

92-94

42

70

46

47-51

28-29

33-35

55

52

95-101

61

39-40

67

82

75-76

23

83

20

Gaztelupeko Hotsak

Gaztezulo

Gor Musika

Hik Hasi - Hazi Hezi

Ikas

Ikaselkar

Iparraldeko Ikastolak

Irakurketa Erraza / Minis

Jakin

JK. Irizar

Kiliklon

Klasikart

Klasikart / Musika Ekoizleak

Kontseilu Ebanjelikoa

Labayru Ikastegia

Lanku-EHBE

Metak-Esan Ozenki

Mezulari

Oihuka

Rock Izar Records

Silboberri Txistu Elkartea

Sortzen Elkartea

The Balde - Entzun!

Tmeo

Trikitixa Elkartea / Txistulari Elkartea

Ttarttalo

Turismo bulegoa

Txertoa

University Of Nevada Press

Urtxintxa Eskola-Gipuzkoa

Zenbat Gara Elkartea

Zutoia

5gora

Agorila

Aizkorri

Arabako Foru Aldundia

Astiberri

Baga-Biga Musika Ideiak

BBK

Bidehuts

Bizkaiko Foru Aldundia

Bonberenea Ekintzak

Deustuko Unibertsitatea

Durangaldeko Argitalpenak

Durangoko Udala

Elhuyar

Elkar

Ene Kantak / Gatibu

Eroski

Euskal Herriko Unibertsitatea

Euskaltzaindia

Eusko Jaurlaritza

60

43

57-59

14

84

86-91

85

21

30

63

13

64

65

36

78-79

69

53

17-19

54

45

66

15

44

41

68

1-7

102

25-27

31

16

73-74

37-38

52

18

5

30

15

41-44

23-24

50

31-33

39

62

21

22

55-56

69-80

46

25-26

57-59

66

27-29

Eusko Legebiltzarra

Gerediaga Elkartea

Gipuzkoako Foru Aldundia

Gose

HABE

Ibaizabal

Irrien Lagunak

Kanaldude

Maiatz

Maldito Records

Mauka Musikagintza

Meettok

Mendebalde KE /Adorez Hiztegiak XXI

Mondragon Unibertsitatea

Musikari Euskal Herriko Musikariak

Musikazuzenean

Nabarralde

Pirritx, Porrotx eta Marimotots

Puntueus

Su ta Gar / Txalap.art

Talka Records & Films

Udako Euskal Unibertsitatea

Udalbiltza

www.katxiporreta.com

Zea Mays

ZTK

Adarmendi EKE

Altaffaylla-Arabera

Askapena / Gite-Ipes

Astero

Ataramiñe

Autoekoizpenak

Berria

Bitarte

Denonartean

El Mundo de los Pirineos

Elkar Banaketa

ENA

Euskal Herria Aldizkaria

Euskal Memoria

Gara

Gure Liburuak

Igela

Igela 25 Urte!

Independentistak

Intxorta 1937 Kultur Elkartea

Lemuria-Munduko Nazioak

Mintzoa Argitaletxea

Noticias Taldea

Okzitania

Pamiela

Sua Edizioak

Susa-Literatura

Topatu

Travel Bug

Txalaparta

36

20

34-35

53

37-38

6-13

4

19

16

48

49

14

65

61

47

40

67-68

1, 3

81-83

45

51

60

63-64

2

54

17

20

10

37

23

38-39

15

24-25

51-52

49-50

31

33-35

43

32

11-12

21-22

9

44

45

40

41

42

13

26-27

14

53-60

28-30

46-48

36

16-19

1-8

AretoNagusiaKabi@

Goienkale

Artekale

Goienkale

Artekale

Barrenkale

Goienkale

Goienkale

Barrenkale

Aurkibidea

Literatura Erakundeak eta elkarteak Musika

Artekale

Barrenkale

Informazioa

GerediagaElkartea

14

Atseden guneaAtseden gunea

Irratiestudioa

Irratiestudioa

EitbEitb

TurismobulegoaTurismobulegoa

PrentsabulegoaPrentsabulegoa

Azoka TBAzoka TB

101102 100 99 98 97 96 95 94 93 92 91 90 89 88 87 86 85 84

55 54 53 525960 58 57 56 51 50 49 48 47 46 45 44

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55

54 53 52 51 50 49 48 47 46

4544

64 63 62 61 60 59 58 57 56

37 38 39 40 41 42 43

83 82 81 80 79 78 77 76 75 74 73 72 71 70 69 68 67 66 65

39 38 37 3643 42 41 40 35 34 33 32 31 30 29 28

2120 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36

66 65 64 63 62 61 60 59 58 57 56 55

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

7980 78 77 76 75 74 73 72 71 70 69 68 67

14 15 16 17 18 19

1 2 383 82 81 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Artekale

q024_durango 29/11/14 21:43 Página 1


EleberriakUnai Elorriaga‘Iazko hezurrak’ Susa

Bost urteko geldiunearen ostean, Iazko hezu-rrak nobelarekin bueltatu da Unai Elorriaga.Irene Arrias du pertsonaia nagusi, tortura etaexekuzioekin obsesionatuta dagoen emaku-me bat. Algortan (Bizkaia) jaioa da, 1971n, etamota guztietako indarkeriek obsesionatzendute: gai horien ingurukoen bila ibiltzen daetengabe liburuetan eta Interneten.

Alberto Ladron Arana’Harrian mezua’ Elkar

Izoztutako mendi puntako zutarri batean, gi-zon baten gorpu biluzia agertuko da katez lo-turik, putreek erdi janda, heriotza lazgarri ba-ten zantzuekin. Leire Asiain Foruzaingoko ins-pektorea arduratuko da kasua ikertzeaz;bidean, heriotza hori bezain izugarriak direnbeste gertaera batzuk izango dira, eta istorioakorapilatuz joango da aurrera egin ahala,prostituzio sareak, haur desagertuak eta ETA-ren kontrako gerra zikina tartean direla.

Ixiar Rozas‘Beltzuria’ Pamiela

Ahotsaren espazio politikoaren inguruko go-goeta egin du Rozasek poesia, saiakera etadokumentala biltzen dituen liburu honetan,eta, horretarako, elkar gurutzatzen diren zen-bait bizitzaren istorioen berri ematen digu.Hondartzan paseatzen dabilen emakume ba-ten irudiarekin eta ahotsarekin hasten da libu-rua, eta, hortik abiatuta, beste emakume ba-tek Etxalarrera (Nafarroa) jotzen du gero, ai-tona bertsolariaren aztarna fisikoen bila eta,horrekin batera, beltzuria hitzaren erresonan-tzian desagertzear dauden hitzen arrastoakbila.

Arantxa Urretabizkaia‘Zuri-beltzeko argazkiak’ Pamiela

Iraganari hartutako argazkien bidez, gaurzahartzaroaren atarian dagoen belaunaldia-ren haurtzaroan bizitza nolakoa zen kontatunahi izan du Urretabizkaiak. Hala, 1947 eta1960 bitarteko ume baten haurtzaroa konta-tzen digu eleberriak: Donostiako bazterrekoauzune batean bizi den familia euskaldun,euskaltzale, antifrankista, kristau eta langile-aren istorioa.

Patxi Zubizarreta ‘50’ Txalaparta

Nikolas idazle patetikoak eta Rafael pintoreapatikoak bainuetxe batean eskainiko dutenerrezitalera gonbidatuko dute Joseba pianistadesafinatua. Hala, road movie gisako bateanlehenengo eta ur termalen inguruan gero, hiru

lagunek beren bizitzei begiratuko diete. Errezi-tal gauean, istorioak korapilatu eta okertukozaizkie, deskalabrua gertatzeraino. Mintxo Ce-millanen marrazkiek apaindu dute Zubizarre-taren azken lana, eta Joserra Senperenak(pianoa), Oihane Igerabidek (harpa), MaddiOihenartek (ahotsa), Antton Valverdek (aho-tsa) eta Rafa Berriok (ahotsa) grabatutakodiskoak jarri dio musika.

IpuinakXabier Mendiguren Elizegi‘Arantzak barrurantz’ Elkar

Arantzaren bat atera behar duten pertsonaiakirudikatu ditu Xabier Mendiguren Elizegik libu-ruko bost ipuin luzeetan. Nora ezean doazenpertsonaiak dira horietako batzuk; beren bai-tan sortutako gabeziak izendatu ezin dabiltzabesteak; haietakoren bat gaztetako arantzabat atera nahian dabil; guztiak ere nora ezeandoaz.

PoesiaPako Aristi‘Urari ostutako poemak’ Susa

Laugarren poema liburua du hau Aristik, etahamar urte baino gehiago pasatu dira dagoe-neko Libreta horiko poemak (2003, Susa) ar-gitaratu zuenetik. Editoreek azaldu dutenez,bidaia samurra eskaintzen du liburu honen bi-dez, «anekdota xumeetatik abiatu eta uni-bertsoaren neurrira eginak gaudela deskubri-tu arte».

Itxaro Borda‘Zure hatzaren ez galtzeko’ Elkar

Poesia «a-sozialeko» hiru bidaia proposatuditu Itxaro Bordak liburu honetan: barnerakoada lehena, nazioarterakoa bigarrena, eta eko-nomikoa hirugarrena. Haren azken urteetakoesperientzia bital eta estetikoak bildu ditu: bi-daiak, maitasunak, irakurketak, konpromiso-ak. Eta, hala, azken hamarkadan bizitza alda-tu dizkioten geografia anitz irudikatu ditu: Ir-landa, Mexiko, Islandia, Bartzelona, Bilbo...haren gustuko geografiak denak. Bidaia eko-nomikoan, «azken hamar urteotan mundualarrutzen duen krisiaren ondorioak» erakutsiditu poetak.

Jose Luis Otamendi‘Kapital publikoa’ Susa

Arnasa luzeko 45 poemaz osatuta dago JoseLuis Otamendiren zortzigarren liburua. Hiruataletan banatuta dago, eta, sozialetik abia-tuta, intimitaterako bidea egin du Bake hotza,Jendea oinez eta Gosaria eta legea ataletan.Azken urteetako egoera soziopolitikoaren in-guruko gogoetek abiatzen dute liburua; bizi-tzako gauza txikiekin zer egin beharra dagoen,gizakiok elkarrekin zer egin behar dugun: ho-riexek izan ditu galdegai, besteak beste, biga-rren atalean. Azkenean, berriz, poetaren egu-nerokoak izan ditu mintzagai.

Nobela grafikoak etaartista liburuakFermin Muguruza / Harkaitz Cano/ Jorge Alderete‘Black is Beltza’ Bang/Talka

1965ean Iruñeko erraldoiak New Yorkeko Era-kusketa Unibertsalean egon zirela abiapuntu-tzat harturik, musika, maitasuna eta iraultzauztartzen ditu espioitza istorio honek. ManexUnanue gaztearen begiradaren bidez ezagu-tuko ditu irakurleak, besteak beste, Malcom X-en heriotzak AEBetan pizturiko arrazagatikoistiluak, Andy Warholen The Factoryko pertso-naiak, Kubako zerbitzu sekretuen eta AEBeta-ko Black Panthers taldearen arteko itunak, psi-kodelia proto-hippiea, Gerra Hotzeko espioitzaeta Francoren diktadura.

Saiakera, kazetaritzaeta besteBernardo Atxaga‘Txoriak kolpeka’ Pamiela

Thomas Edward Lawrence Arabiakoa militaringelesaren irudia eta Lehen Mundu Gerrakosarraskiak aztergai izan ditu Bernardo Atxagakliburuaren lehen atalean. Bigarrenean, berriz,orain dela 900.000 urteko gizaki baten ezbe-harra abiapuntutzat hartu eta heriotza izan dumintzagai.

Joxe Azurmendi‘Historia, arraza, nazioa. Renan etanazionalismoaren inguruko topikobatzuk’ Elkar

Egia unibertsaltzat hartzen diren asko gezurinteresatuetan edo gaizki ulertuetan oinarri-tzen dira maiz. Halako zerbait gertatzen da na-zio frantsesarekin eta alemanarekin; lehena li-berala eta bigarrena erromantikoa. Uste ho-rien jatorria eta bilakaera aztertu dituAzurmendik lan honetan, bereziki Ernest Re-nan pentsalari bretoiaren lana ikertuz, bainabaita XIX. mendeko intelektual frantziar etaalemanen arteko polemikei erreparatuz ere.

Udazkenekoliburuak

q026_durango 29/11/14 21:43 Página 1


Pozez hartu dute Durangoko Azoka-ren antolatzaileek Korrikak egingodien omenaldia; «pozez eta eskertu-rik», Nerea Mujika Gerediagako le-hendakariak azaldu duenez. Korrikaketa azokak gauza asko dituzte elka-rrekin, auzolanean eta elkarlaneanlan handia egin baitute biek euskalkulturgintzaren alde.

Mende erdiko ibilbidea du dagoe-neko azokak,eta,hain zuzen ere, ibil-bide hori saritu nahi izan dute Korrika-ko arduradunek.«50 urte hauetanizan duen garapenaren ondorioz,Du-rangoko liburu eta disko azoka izanostean kultura azoka bihurtu da,etaeuskal kulturgintzaren,kultur eragile-en eta euskaltzaleen gune garrantzi-

tsua bihurtzen da abenduan»,azaldudu Asier Amondok.

Azokan bertan egingo diote ome-naldi ekitaldia azokari, abenduaren7an. Omenaldiaren parte izango dailuntzean Ahotsenean aurkeztukoduten bideo dokumentala; horretan,Euskahaldun kontzeptuak berentzatduen esanahia azalduko dute hain-bat euskal eragilek, eta bideoarentarte bat azokari eskaini diote. Bideo-an parte hartu dute, besteak beste,Iraia Iturregik, Eñaut Elorrietak etaKirmen Uribek.

Euskahaldun! leloa du, hainzuzen ere, 19. Korrikak. Leloarenbidez, euskararen eta euskalgintza-ren egoeraren inguruan ahalduntze-ko eskatu nahi izan dute. Ahaleginpertsonalak batuz, auzolanean,euskararen alde egin eta eraginbeharra aldarrikatu dute. 2015ekomartxoaren 19an hasita, 11 egunezeta gelditu barik, Euskal Herriazeharkatuko du, 19. aldiz, Korrikak.Urepelen (Nafarroa Behera) hasieta Bilbon bukatuko da.

‘Korrika laguntzaile’ kanpainaGuztion laguntzaren beharra dutekorrikak eta AEK-k, eta hori dela-etaKorrika laguntzaile kanpaina abiatudute. Korrika diruz laguntzen duteneiKorrika laguntzailearen txartelaemango diete, eta, horrekin, azokakohainbat lekutan eta Euskal Herriko300 saltokitan beherapenak izangodituzte. AEKren edozein euskaltegi-tan eta webgunean dago eskuraKorrika laguntzaile bihurtzeko auke-ra, 12 euroren truke.

Korrikako arduradunek azaldudutenez, diru laguntza publikoakgero eta eskasagoak diren honetan,hauxe da kanpainaren helburua:«Ikasleen zama arintzea eta euskal-tegiei aurrera egiten jarraitzeko auke-ra ematea».

Durangoko Azoka,mende erdizeuskahalduntzenKorrikak Durangoko Azoka omenduko du aurten;50 urtez euskalgintzaren alde egindako lanasaritu nahi izan dute AEK-ko arduradunek.

Korrika laguntzaile kanpainaabiatu du AEK-k. Marisol Ramirez

/ Argazki Press

q027_durango 29/11/14 21:45 Página 1

leentzat liburu bera irakurri eta horikomentatzeko irrikan dagoen besteinor topatzea.Hala izanik, irakurleklubak leku aproposa dira irakurleakberen irakurketak konpartitu eta ez-tabaida ditzaten.

Iluntzean biltzen dira batez ere,hi-lean behin kasu gehienetan,eta libu-ru bat izaten dute hizpide.Batzuetan,idazlea izaten dute bisitan —herrial-de txiki batean bizitzearen alde onada hau,Alberdi eta Zalduaren us-tez—.

Aberasgarria bada ere,alde onaketa txarrak ditu idazlea eztabaidaraekartzeak; izan ere, irakurleek ez dutehain libreki eztabaidatzen liburuaz.Hala,Alberdik eta Zalduak koordina-tutako taldeetan,saioaren lehen hirulaurdenak idazlerik gabe egiten di-tuzte,libreago eztabaidatu ahal iza-teko.Castillok koordinatuetakoan,berriz,saioaren hasiera-hasieratikegoten da idazlea.


Irakurtzen duten pertsonak eta al-diak beste irakurketa ditu liburu ba-tek. Gehienetan bakarkako lana dairakurtzea, baina ez du zertan halaizan. Irakurketa banakakoa deneanere, norbanakoa transzenditu etakolektibo bihur daiteke eztabaidarenbidez, irakurketa berriak sortuz, esa-terako. Hain zuzen ere, horretan ibil-tzen dira irakurle klubetara biltzen di-renak; batak bestearen irakurketaelikatzen eta osatzen du; irakurrita-

koan sentiarazitakoak eta pentsara-zikoak partekatuz, komunitatea sor-tuz.

Komunitate hori dute gustukoUxue Alberdik, Isa Castillok eta IbanZalduak: Gipuzkoako,Bizkaiko etaArabako zenbait irakurle klub dina-mizatzen eta koordinatzen dituztehirurek.Aberasgarria zaie,oso,haienegitekoa,ez soilik dinamizatzaile gi-sa: baita irakurle gisa ere.Alberdikazaldu duenez,zaila izaten da irakur-

Literaturarekikofedea eztabaidanGero eta euskarazko irakurle klub gehiago ari dirasortzen azkenaldian; liburu baten inguruanberbaz jartzen dituzte irakurleak hilean behin.

Jon Benito idazlea irakurle klub batean. Uxue Alberdi

q028-029_durango 29/11/14 21:45 Página 1


Dena den, koordinatzaileen ustez,irakurle klubetan idazlearen presen-tzia ez da beharrezkoa; izan ere,garrantzitsuena ez baita idazlearekinhitz egitea, baizik eta liburuareninguruan eta norberak egindako ira-kurketaren inguruan jardutea baizik.

Idazleekin izandako topaketak ira-kurleentzat bezain aberasgarriakdira idazleentzat, irakurleek esanbeharrekoak entzuteko aukera ema-ten baitiete.

Horretan ados da Alberdi, baina,dioenez, idazle gisa taldeetara joa-ten denean bezainbeste edo «areeta gehiago» ikasten du dinamiza-tzaile moduan. Irakurleek irakurke-tan jartzen duten esfortzuaz etafedeaz konturatu da, eta, horri esker,oso gogoan du idazlearen aldetikekarri beharreko konpromisoa.

Alberdiren ustez, taldekideek libu-ruen inguruan esan beharrekoekasko aberastu du irakurleekin duenjarrera. «Irakurleentzat inportanteada entzunak izatea. Idazleari entzu-tea garrantzitsua den arren, irakurle-ek ere hitz egin nahi dute, eta haiensentipenak konpartitu. Alde horreta-tik, idazle moduan gehiago entzutenirakatsi dit».

Gero eta gehiago eta gero eta plu-ralagoak dira euskarazko irakurleklubak; zaila da jakitea zenbat klubdauden. Urtero sortzen dira berriak,eta, Castillok azaldu duenez, badiralagunen artean sortuak direnak etalagunen artean mantentzen direnakere. Baina ez dago dudarik: gero etagehiago dira.

Oso soslai ezberdinak dituzte tal-deetara bildutakoek, nahiz etagehien-gehienak 35 eta 60 urtebitarteko emakumeak diren. Generoikuspuntutik, Gasteizko eta Getaria-ko irakurle klubak dira, agian, oreka-tuenak, emakumeak gehiago izanikere haien gehiengoa ez baita

«horren absolutua», Zalduak azalduduenez. Gasteizko kluba gidatzen duberak.

Urteetan taldeek nahiko finkoirauten dute. Badaude alde egitenduten irakurle gutxi batzuk, eta urte-ro pertsona berriek ematen duteizena; baina taldeak nahiko finkomantentzen dira. Hala izanik, lagun-tasun harreman indartsuak sortzeaoso ohikoa izaten da.

Modu diferenteetan erabakitzendute taldeek zer irakurri. Gasteizko-an, koordinatzaileak hartzen du era-bakia, ikasturte amaieran kideen ira-dokizunak biltzen baditu ere. Horiekkontuan hartzen ditu, eta bere uzta-ko beste zenbait erabaki ere sartzenditu tartean. Euskal literaturaren his-torian esanguratsuak diren liburuen,nobedadeen eta itzulpenen arteanarakatzen du behin betiko zerrendaosatu aurretik.

Castillok, berriz, zenbait iradoki-zun ekartzen die bere taldeetakoirakurleei; haiek ere botatzen dituz-te beren iradokizunak, eta guztienartean erabakitzen dute zein iraku-rri. Antzeko zerbait egiten du Alber-dik: zerrenda luze bat egiten du

genero guztietako liburuekin, talde-kideen iradokizunak bildu, eta guz-tien artean bozkatzen dituzte urte-ko liburuak. Betiere, guztiengustukoak izan daitezkeenak bila-tzen saiatzen dira.

Irakurle klub kolektiboa111 Akademiak Literaturia LiburuAzokaren plazara biltzen ditu urteroEuskal Herriko irakurleak. Lau liburuhautatu eta herriko lau tokitara era-maten dituzte liburuen ingurukoeztabaidak, Irakurle Talde Kolekti-boa delako jardunaren bidez. Larra-betzun egin zuten lehendabizi orainurte bi, eta, Literaturia Zarautzeramugitzearekin batera, hara pasatudute gero. Irakurle klubetako kideakbeste leku batean eta beste irakurlebatzuekin biltzen dituzte.

Azken urteetan garatutako jardu-na da Irakurle talde kolektiboa,baina, horren aurretik, Literaturiarenplaza irakurle kluben inguruko gogo-etagune bihurtu zuen 111 Akademiak.Hain zuzen ere, Euskal Herrikohamaika irakurle klub biltzen zituenurtero, euskarazko irakurle klubenegoeraz eztabaidatzeko.

Lander Garroren Gerra txikia-ren inguruko saioa. Uxue Alberdi

q028-029_durango 29/11/14 21:45 Página 2


Haur Besoetakoa. Litxarreriaren Jauna komiki albumaargitaratu berri du Xabiroi aldizkariak. Zazpi urtez aritudira Unai Elorriaga eta Alex Sanvi Litxarreriaren Jauna-ren mundua sortzen. Umeen mundu horretan, HaurBesoetakoa ustelkeria, gezurra eta manipulazioa egu-nerokoak diren munduan bizi da. Unai Iturriagarekinmintzatu da BERRIA mundu horren inguruan.Zazpi urte dira dagoeneko Haur Besoetakoa sortuzenutenetik, baina nor da pertsonaia hori?Haurrek gobernatutako mundu batean mafiakoburuetako bat da, hariak mugitzen dituztenetako bat.Bi dira nagusiki, Haur Besoetakoa eta Lo-Li-Ta.Eta nor da Lo-Li-Ta?Ba, esan liteke Lo-Li-Ta izango litzakeela Haur Besoe-takoaren antagonista; bien artean banatzen dutemundu hori, eta Lo-Li-Tak, haurra izanda ere, helduenezaugarri batzuk ditu. Haur Besoetakoak berak ezdakien arren, Haur Besoetakoa manipulatzen duenaere bada Lo-Li-Ta.Nolakoa izan da gaztetxoei ustelkeriaren inguruanhitz egitea? Badirudi askotan, gauza txarretatikbabestu nahian edo, ez gatzaizkiela gai horien ingu-ruan mintzatzen...Xabiroi aldizkaria gazteentzat da, baina badagoeremu zehaztugabe bat, eta 12 urtetik gorakoei mintzozaie. Ni neu helduei aurkezten zaizkien gaiak gazteeiaurkeztearen aldekoa naiz. Errazagoa da umeen

mundu bat izanik. Artifizio horrek ematen du edozer-taz aritzeko aukera beste termino batzuetan. Gezurra,manipulazioa... adin tarte guztietan dauden gauzakdira, eta, beraz, erraza eta naturala izan da gazteeiustelkeriaren inguruan hitz egitea. Horrek ematen duaukera geruzaka irakurtzeko; batzuk helduko diramaila batera, beste batzuk bestera, baina nik uste txi-kiek ulertzeko modukoa dela, eta helduek bestesakontasun batekin irakurtzeko aukera izango dutela.Alex Sanvirekin batera landu dituzu zintak. Nolakoakdira zeuon arteko elkarlana eta sortze prozesua?Zazpi urte badira Alex eta biok Haur Besoetakoarekinhasi ginenetik; gero tartean egin genuen beste albumbat, Udaberririk ankerrena; beraz, denbora dezente da,

eta lan dezente egin dugu elkarrekin. Oso erraza daelkarlan hori, Haur Besoetakoa-ren kasuan, pertso-naia eta mundua sortuta daudelako duela zazpi urte-tik. Nik idazten dut gidoia, eta hark interpretatzen dunik esaten dudana. Nik ematen dizkiot zertzeladabatzuk, binetak zelakoak izan beharko luketen esanda;aholkuak baino ez dira, dena den. Berezkoa egitenzaigu elkarrekin lan egitea, eta uste dut oso ondo uler-tzen dugula elkar.Jarraipenik izango al du Haur Besoetakoa-k?Hori airean dago; istorioaren amaieran airean geratzenda... Baliteke...Beste proiekturen batean elkarrekin aritzeko asmo-rik ba al duzue?Argi dago Alex eta biok jarraituko dugula elkarlanean;ikusteko dago Haur Besoetakoa-rekin izango den, edobeste zerbaitekin, edo Haur Besoetakoa-rekin etabeste zerbaitekin ere bai.Nola ikusten duzu euskal komikiaren egoera?Egoera nahiko kritikoa da, gutxi publikatzen delako etaez dagoelako aukera askorik. Egia da, seguru asko,orain dela bost urte baino hobea ere badela. Horrelabada, neurri handi batean, uste dut Xabiroi aldizkariariesker dela, eta Xabiroi-ko koordinatzaile Dani Fanoketa aurreko beste batzuek, Asiskok-eta, azken urtee-tan egindako lanari esker ere badela. Xabiroi-k urteroalbum bat argitaratzen du, eta, lantzean behin, bestezerbait agertzen da. Baina egoera kritikoa da, etahemen, gainera, ez dago helduentzako komikien kul-tura handirik... Beti esaten diren gauzak dira, bainahala da. Orain bost urte baino okerragoa... ez dakit, ezdut uste. Agian ni orain dela zazpi urte sartu nintzelakoizango da, eta, gainera, orain Dani-eta badabiltzakonspiratzen, elkarte bat sortzen... Uste dut gauzakmugitzen hasiko direla.Esan genezake, beraz, komikiak izen onik ez duelaEuskal Herrian? Edo zergatik da egoera hain zaila?Ez naiz horretan aditua, baina uste dut kultura kontuadela neurri handi batean. Hegoaldean espainolak garakultura aldetik. Frantzian komikiak beste osasun batdauka, beste prestigio sozial bat, hemen imajinatuezin egin dena, eta Espainian imajinaezina dena. Zori-txarrez, horretan, oso espainolak gara. Eta gero, egondiren proiektuak umeei begira egindakoak ziren, nahizeta harago ere joan diren. Ipurbeltz aldizkaria, hainbaturtetakoa, desagertu egin zen, eta orain Xabiroi dabakarra; beraz, uste dut horren ondorio ere badela.Hego Euskal Herrian badago kultura bat esaten duenamarrazkiak umeentzat direla... Ez dakit zergatik, bainagero, koadro bat ikusteko, Guggenheimen ilara luzeakegoten dira. Ezjakintasuna eta kultura horren gabeziaizango dira?

UnaiIturriaga( )«Erraza eta naturala izan da gazteeiustelkeriaren inguruan hitz egitea»

p

p

p

p

p

p

p

p

Hego Euskal Herrianbadago kultura bat

esaten duenamarrazkiak umeentzat

direla...“ ”

Bertsolaria eta idazlea

q030-031_durango 29/11/14 21:46 Página 1


Gorka Rubio / Argazki Press

D

q030-031_durango 29/11/14 21:46 Página 2


q032_durango 29/11/14 23:31 Página 1


q033_durango 29/11/14 23:18 Página 1

henengo, Egunero gero eta BERRIA

egun, euskaldunon erreferentziazkoegunkariak izan dira urte hauetanguztietan. Hori ospatzeko, euskaraz-ko egunkariaren urteurrena gogoanizanik diseinatu da 2015eko egute-gia. Hori ez ezik, diseinu bera duenkoadernoa ere erosi ahalko dute ira-kurleek. Baina, batez ere, 2015a BE-RRIAlagun eginez hastea proposa-tzen du kazetak.

Gabonak datoz,eta zer hobe BE-RRIA oparitzea baino.Lagunentzat,senideentzat eta norberarentzat ereopari aproposa izan daiteke.Bi auke-


Badira euskaltzaleok egutegianmarkatutako zenbait data. Horieta-ko bat da abenduaren hasieran Du-rangora etortzekoa. BERRIAk ere pre-sente ditu egun horiek, eta bere pro-duktuak eskaintzen ditu urtero

Landako gunean. Horien artean dau-de ohiko horma egutegia eta agen-da. Urte berezia izango da 2015a,gainera, ospatzeko urtea, euskaraz-ko egunkariak 25 urte beteko ditue-lako abenduaren 6an. Egunkaria le-

Komunitatea sendotzeko,oparitu BERRIAMende laurden beteko da 2015ean euskarazkoegunkaria sortu zenetik. Aurrerantzean eremunduari euskaraz eta euskaratik begiratzenjarraitu ahal izateko, komunitatearen babesabehar du BERRIAk, eta azokako bisitariakBERRIAlagun egitera deitu ditu kazetak.

BERRIAren produktuak azokan eskura. Marisol Ramirez / Argazki Press

q034-035_durango 29/11/14 21:44 Página 1


ra emango dira azokan: paperezkoedizioaren hiru hilabeteko harpide-tza egitea %50 merkeago —alegia,50 euroan— edo urtean 100 eurokoekarpena egitea BERRIAlagun gisaizena emanez.BERRIAren erakus-leihora bertaratu eta izena emanbesterik ez da egin behar horretara-ko.Munduari euskaratik eta euska-raz begiratzeko aukera oparitukoduzu,eta BERRIA babestukoduzu.

Hain zuzen ere, ko-munitatea izan da 25urte hauetan egunka-riaren babesle nagusia.BERRIAk komunitate horihanditzen jarraitu beha-rra du, aurrerantzean erekalitatezko euskarazkokazetaritza egiten jarrai-tzeko. Proiektuari euste-ko, 2015ean komunitate-ak 15.000 lagun biltzeada erronka, 2.000 BE-RRIAlagun berri egitea.

lehendik BERRIAlagundirenek salneurri bereziakizango dituzte azokan es-kuragai izango diren BE-RRIAren produktuetan.Hala, BERRIAk esker onaerakutsi nahi die proiektuasostengatzen duten guztiei. Izanere, haiek egiten dute posible egun-karia egunero atera ahal izatea;haiek jartzen dute bidea euskarazinformatzeko aukera errealitateaizan dadin.

Aipatutakoez gain, Barrenkale 24eta 25eko mahaietan, BERRIAren es-tilo liburua eta iaz argitaratutakoGAL 30 urte liburua ere eskuratuahalko dituzte irakurleek, iraungitzedatarik gabeko lanak biak ere. Etxe-ko txikientzat ere bada aukerarik:Mantangorri DVD bilduma izangoda salgai.

‘BADOK’,ESKURA

Badok atariaren sakelakoetarakoaplikazioa aurkeztuko du BERRIAkabenduaren 6an, 19:30ean. Ahaliketa euskal musika gehien«eskurago» jartzeko asmozkaleratuko da Badok aplikazioa;aplikazio ikusgarri bat, Androideta iOs sistema eragileetarako.Azokako areto nagusian izangodira euskal musikaren ataridigitalaren arduradunak,proiektuaren berri emateko.

Euskarazko musika hedatu etasustatzeko sortu zen Badok,2009an. Joan den maiatzeanberritu zen ataria, eginkizun horiera eraginkorragoan betetzekohelburuarekin. Ekoizten ari denmusikaren berri ematen du;euskal musikagintzaren ingurukoberriei erreparatzen die, etamusikariak zertan dauden eta zeradierazi nahi duten kontatzen du.Horrez gain, disko berrien kantuakere aurreratzen ditu, besteakbeste.

Era berean, azken berrogeiurteotan sortutako euskal musikahobeto ezagutzen laguntzen du;kantu zerrenda gomendatuakeskaintzen dira bertan; gogoetaegiten da lau blogariren bitartez,eta musika molde ezberdinakdeskubritzeko aukera ere ematendu.

Ia 13.000 kantu daudeentzungai, 413 talde edo artista,2.043 disko… eta 200.000entzunaldi izan dira maiatzetikabenduko lehen astera bitartean.

Hain zuzen ere, euskal musikakmundu global eta digitaleandituen ikusgarritasun arazoakgainditzeko beste urrats batizango da Badok aplikazioa.

‘BERRIA’ OPARITU

Hiru hilabeteko harpidetza: 50€BERRIAlaguna urteko kuota: 100€Koadernoa: 4€Egutegia: 6 €Agenda: 14€ (12€ BERRIAlagunen-tzat)GAL 30 urte liburua: 20€ (15€ BE-RRIAlagunentzat) Estilo liburua: 10 € (7€ BERRIAlagu-nentzat)Mantangorri-ren DVD bilduma: 15 €(13€ BERRIAlagunentzat)

‘BERRIA’-REKIN,DENOK IRABAZLE

Mahaira hurbildu eta BERRIAren pro-duktu bat eskuratzen duten guztieksaria eramango dute, 3.000 saritikgora banatuko baititu kazetak. Sarihoriez gain, landetxe bateko aste-buruko egonaldia zozkatuko daerosle guztien artean.

q034-035_durango 29/11/14 21:45 Página 2


Erantzun gabe utzitako gertakizunak mamu gisa buel-tatzen dira gehienetan, Ana Urkiza idazlearen ustez(Ondarroa, 1969). Hala egiten dute Mamuak (Elkar)haren liburuak biltzen dituen hamahiru ipuinetan.Mamuen inguruko liburua ondu duzu, baina zer diramamuak?Hori galdetu didatenean, jende guztiari esan diot,«mamuez aritu naiz, bai, baina katerik ez daramate-nez», eta berehala ulertu didate zer nahi nuen esan.Denok dakigu mamuak existitzen direla eta mamuakditugula. Baina zer dira mamuak? Bada, seguru askodira erantzun gabe utzi ditugun, bukatu gabe geratuzaizkigun egoerak, gertaerak, hitz egin beharrekoak etaesan gabekoak, uste izan eta beste zerbait izan dire-nak, faltan ematen ditugun gauzak... Gauza asko izandaitezke, baina, nire ingurunean, niretzat dira amaitugabe, erantzun gabe utzitako gertakizunak, behin etaberriro denboran bueltan etortzen zaizkigun kezkak. Iadenok dauzkagu mamu berak; gertaera bertsuek sor-tzen dizkigute mamu horiek gehienetan. Idazterakoan,beste galdera izan zen mamu horiek errealak edo fik-ziozkoak diren; nire abiapuntua izan zen errealak dire-

la, denok dauzkagula eta oso presente dauzkagula,gainera. Batzuek gehiago mozorrotzen ditugu, bestebatzuek gutxiago, baina hor daude. Gero, fikziozkoakere badira, geuk asmatzen ditugulako. Mamu horiekdituzte ezaugarri bi horiek, fikziozkoak eta errealak iza-tea aldi berean. Literaturan ere hori lortu nahi izan dut;azken finean, literatura fikzioa da, baina errealitatekogauza asko sartzen saiatu naiz.Nolakoak dira errealitatearen eta fikzioaren artekomugak? Baldin eta mugarik existitzen bada...Muga oso-oso fina da, eta, gainera, bakoitzarenkasuan aldakorra da. Lehenengo ipuinean, liburuariizena ematen dion eta liburuaren laburpen modukoaden horretan, pertsonalizaturik dagoen mamua ager-tzen da; pertsonaia nagusiak mamuarekin hitz egitendu, eta hori bada erreala, baina, azken finean, ipuin batda, eta fikziozkoa da. Gero bada beste ipuin bat —etahorretan azken logikara eraman dut hori—, non narra-tzailea pertsonaia bihurtu dudan, eta pertsonaianarratzaile. Hau da, fikziozkoa zena zer eta mamuzkobilakatzen da, eta mamuzkoa zena, ipuinaren barruan,zer eta fikziozko bilakatzen da. Ipuin bilduman jokatu

AnaUrkiza( ) Idazlea

D

«Literaturaz baliatu naiz errealitatearen eta fikzioaren arteko muga iraultzeko»

p

p

Idoia Zabaleta / Argazki Press

q036-037_durango 29/11/14 21:47 Página 1


dut bai mamu klaseekin eta baita pertsonaia ezberdi-nekin ere, baina gero, formari dagokionez, literaturazbaliatu naiz errealitatearen eta fikzioaren arteko mugahori iraultzeko.Denok al ditugu mamu berak? Zer eragin dutemamu horiek istorioetako pertsonaiengan? Era ezberdinetan agertzen zaizkie mamuak pertso-naia horiei; batzuek aurre egiten diete, eta bestebatzuek ez. Niretzat hori ere errealitatean ikusi dudanaizan da; denok dauzkagu, baina batzuek aurre egitendiegu, aztertzen dugu zergatik gertatzen zaigun, non-dik datorren eta horri nola buelta eman. Horri esatenzaio mamuari kateak jartzea. Beste batzuetan, ostera,edo ez zaigu komeni, edo ez daukagu indarrik, edo ezgara konturatzen, eta abar... eta mozorrotzen ditugu,eta egoera luzatu egiten dugu. Agian beste momentu-ren batean agertuko zaigu berriro mamu hori, edoaurre egin beharko diogu. Ipuinetan gauza bera gerta-tzen da: pertsonaiei mamuak agertzen zaizkie, bainadenek ez diete berdin aurre egiten. Ipuin guztiak ez diraixten, irekiak geratzen direnak ere badira. Batez erelandu nahi izan dudan aspektua beldurra da. Azkenfinean, mamuak agertzen badira beldurra dugulakoagertzen dira, baina beldur horrek, mamua agertuaurrekoa izan daitekeena, edo mamua agertu etaondorengoa, sortzen du ziurtasun gabezia ikaragarria,batzuetan oso eragin nabarmenak dituena geuregan.Batzuetan eragin horiek oso negatiboak izaten dira.Belaunaldi diferenteetako emakumeen artean horinola gertatzen den irudikatu nahi izan dut.Diferentziarik ba al dago belaunaldiz belaunaldi sor-tzen diren mamuen artean eta horiei aurre egitekomoduetan?Ez da hori landu nahi izan dudan ikuspuntua: mamuezberdinak landu nahi izan ditut, eta belaunaldi ezber-dinetan jarri. Nik uste dut gaztaroan edo helduaroanindar gehiago daukagula; proiektu gehiago dauzkagu,eta beharbada ez gara hain kontziente mamuez. Gero,uste dut hirugarren adin horretara heltzen gareneanmamu horiek bueltatzen direla, indar gutxiago dauka-gula eta geure indar gabeziaz are kontzienteago gare-la. Hori erakutsi nahi izan dut, adin ezberdinetan nolaziurtasun gabezia hori infernurako egina den eta nolamanifestatzen den. Eta ezberdina da, belaunaldi etaadin ezberdinetan, pertsonaia horiek indar, indar

gabezia eta kontzientzia diferenteak dauzkatelakomamuarekiko eta gertatuko zaizkien gauzekiko.Hamahiru ipuin bildu dituzu. Zenbakia ez da nola-nahikoa, ezta?Bai, hor ere, sineskeriei aurre egin nahian, 13 zenbakia-ren inguruan antolatu dut liburua, jende askorentzatzenbaki madarikatua baita, zorte txarra dakarren zen-bakia baita. Alde horretatik, aurre egin nahi nion usteedo sineskeria horri. Bestetik, 13 zenbakiaren erabile-rak zeintzuk diren ere hor dago. Erlijiotik hasi eta sines-menetarainoko errepasoa egin nahi izan dut: adibidez,Jesusen dizipuluak 12 ziren, berarekin 13; Arturo Erre-gearen mahai borobileko zaldunak 12 ziren, berarekin

13; musika eskalako notak 8 dira, baina dieseak jar-tzen badituzu, 13 dira... 12 zenbakia ere oso garrantzi-tsua da. Izan ere, horien inguruko usteak sakonak etapisutsuak dira, eta hala ikusten da liburuko sei istorioluzeetan, hamabiren erdia den kopurua. Eta gero,horien pisua apurtzeko, ipuin motzak tartekatu nituen.Hasieratik dira zazpi istorio txiki eta sei handi. Sei zen-bakia bikoitia da, lasaitasuna eta segurtasuna ema-ten duena. Zazpia, bestalde, bada zenbaki deserosobat, baina bizitzaren zikloen aldaera aldarrikatzenduena.Zein ezberdintasun dago istorio labur eta luzeenartean? Formaren aldekoa baino ez da, ala badagobesterik?Istorio laburretan, mamuak agertu egiten dira bakarrik;askoz irekiago amaitzen dira, eta ez da ikertzen haiekzergatik agertu diren. Luzeetan, berriz, bai, sakontzenda; ibilbide bat daukate, eta hor ikusten da zergatikagertu diren, zelako eragina duten pertsonaiengan...eta irakurleak ere hor parte hartze handiagoa izangodu, irakurketa partikularra egin beharko du ipuin horie-tan.

p

p

p

p

Sineskeriei aurre eginnahian, 13 zenbakiareninguruan antolatu dutliburua, askorentzatmadarikatua baita“ ”

q036-037_durango 29/11/14 21:47 Página 2

ten dutenak ere izango dira Duran-gon. Horren adibide bat baino ez diraErrealkuboko lagunak: era askotakomaterialak birziklatzen dituzte, pro-duktu berriak sortzeko. Ofizio tradi-zionaletan aritzen direnen artean,badira lan egiteko moduari berrita-sun ugari gehitzen dizkieten arti-sauak ere. Arbaso Elkarteak azpima-rratu duenez, «esku eta artisautzaprozesuak errespetatuz, orainari etaetorkizunari begira inspiratzen diraartisauak».

Ofizioa iraunaraziz Beren lan egiteko modua erakutsikodute berriro ere Durangon artisauek,

ofizioak iraun dezan ezinbestekoabaiteritzote gizarteak artisauen

lan egiteko modua ezagutzeari.Hori dela eta, urtero-urtero, era-kustaldiak izaten dira EuskalDendaren zutabe nagusietakobat. Aurten ere hala izango da,eta bisitariak horietan parte har-

tzera gonbidatuko dituzte, adibi-dez, egurra lantzeko antolatu dituz-

ten ikastaroetan. Erakustaldietaneta tailerretan ez ezik, bestela ereparte hartu ahalko dute hara biltzendirenek, eta, Artisau Despistatualehiaketaren bidez, erakustokirikonena hautatu ahalko dute.


Durangoko Azoka eta Euskal Dendaeskutik ibili dira hemeretzi urteotan.Abenduaren lehen egunak heltzeanDurangora datoz biak, udalerria eus-kal sortzaile eta artisauen urteko la-naren plaza bihurtzeko. Izan ere,Euskal Denda Euskal Herriko es-kulangintzaren erakusleihorikhandiena da; Arbaso Euskal Arti-sauen Elkarteak antolatuta, 50bat artisau bilduko dira aurtenDurangoko Azokan, abenduaren5etik 8ra bitartean.

Askotariko ofizioetan dabiltzanartisauak izango dira, betiko legez,Durangon: zura lantzen dutenak, ze-ramikariak, metalarekin lan egitendutenak, beirarekin aritzen direnaketa larruarekin jarduten dutenak,besteak beste. Egindako produktuaksaltzeaz gain, artisauek beren lan

egiteko modua erakutsiko diete ber-tora biltzen direnei. Antolatzaileekazaldu dute bisitariek «beren fanta-siak» egia bilakatzeko aukera izangodutela eskulangileen ofizioak ikusiz

eta ikasiz; hori dela eta, Ametsakgauzatuz leloa jarri diote aurtengoEuskal Dendari.

Ofizio tradizionaletan aritzen dire-nekin batera, ofizio berrietan jardu-

Ametsak eskuz gauzatzen Artisauen erakusleiho ere bihurtuko da Durangoabenduaren 5etik 8ra bitartean; Euskal Dendak19.ez ekarriko ditu herrira eskulangileen lanak.

Artisauak, Durangoko Azokan. Andoni Canellada / Argazki Press

50 artisau bilduko diraaurten Durangoko

Azokara; beren lanaksaltzearekin batera,

erakustaldiak egingo dituzte

( )

q038-039_durango 29/11/14 21:47 Página 1


Besteak beste, azokan izango dalarrua lantzen duen Elorrioko Wan-del sortzailea; hain zuzen ere, harieman zioten iaz stand onenaren sa-ria. Durangoko Restaurarteko lagu-nak ere, 2010eko stand onenaren sa-riaren irabazleak, hara bilduko dira,eta hala egingo dute Jaio Gaztakoekoizle iurretarrek ere.

Lehen aldiz Durangon Urtero Durangon biltzen diren arti-sauekin batera, lehen aldia izangodute han hamabost eskulangilek,eta berekin ekarriko dituzte, besteakbeste, bitxigintza, zeramikagintzaeta ehungintza ulertzeko hamabostforma berri.

Horien artean daude Irungo Alber-di Makilak tailerreko artisauak. HegoEuskal Herriko makila egile bakarrakdira Alberditarrak. 30 urte ingurueman zituen Iñaki Alberdik ofizioan,eta egun lan egiteari utzi badio ere,seme-alabek hartu dute tailerra.Bere ibilbideagatik, Bizitza Osoa Ar-tetsu saria jaso zuen Alberdik orainurte bi, Arbasoko lagunen eskutik .

Makila egileak ez ezik, beste ha-malau eskulangile ere etorriko dira.Berton lehen aldia izango dutenenartean gehienak dira bitxigileak: le-hen aldiz izango dira azokan BizkaikoSua, ArgentColor eta Evaren Bitxiak;Gipuzkoatik ere bi bitxigile berri eto-rriko dira, Shuaia Bitxiak eta Pitxipoli-teko lagunak. Horiekin batera, Davi-nia de Diego bizkaitarrak eta IdoiaMusa gipuzkoarrak ere beren lanakekarriko dituzte lehenengoz.

Baina, bitxigileak ez ezik, badiraDurangon lehen aldia izango duten

beste arlo batzuetako eskulangileakere: Martina Menke eta Mai KyKren-tza ehungileak, kasurako. Materialanitz birziklatuta artisau lanak on-tzen dituzten Errealkuboko lagunakere lehen aldiz izango dira. Berririk ereegongo da elikagaien arloko arti-sauen artean; hain zuzen ere, azokanizango diren beste artisauei batukozaizkie aurten Arnabar eta Betikogia-ko lagunak.

Guztira, beira lantzen duten lau ar-tisau etorriko dira Durangora; bestehorrenbeste izango dira larrua lan-tzen dutenak, eta zazpi gehiagoehungintzaren arlokoak. Zazpi izan-go dira egurra lantzen dutenak ere,eta metala lantzen duten beste ha-mar bilduko dira Euskal Dendara.Ehun begetalekin aritzen diren bi ar-tisauk ere parte hartuko dute, eta ze-ramika lantzen duten bostek eta eli-kagaien arloko beste seik.

ARTETSU SARIAK

Euskal kulturaren eta euskal arti-sautzaren alde dabiltzan artisauen,elkarteen eta erakundeen egitekoasaritzeko asmotan,Arbaso Arti-sauen Elkarteak Artetsu sariak sor-tu zituen 2005ean.9.aldi honetan,sarietako batzuk jasoko dituzte Lur-be Zeramikako Itziar Bengoak etaGloria Etayok,Sondikako Udalak,Aranzadi elkarteak eta Korrikak.Horiekin batera,Arbaso Elkartekolagunek BERRIAren lana ere saritukodute aurten,hedabideei ematendioten sariaren bidez.

San Agustin kulturgunean bana-tuko dituzte sariak,abenduaren5eko iluntzean.Aurten,Bilboko Igerby Aker artisau tailerreko Iker San-zek sortu ditu banatuko dituztenbeirazko ikurrak.Horien ardatz izan-go da eskua,hain zuzen ere arti-sauentzat nahitaezkoa den lanera-ko tresna.

OKZITANIA,DISTANTZIAKGAINDITUZ

Etxekoekin batera,azokan lekuaizango dute aurten Okzitaniatik eto-rritako eskulangileek.Hain zuzenere,Okzitania da Durangoko Azoka-ko eta Euskal Dendako kultura gon-bidatua.Euskal Herriaren mugakideden herriarekiko distantziak txiki-tzen lagunduko dute handik etorri-takoek.Hauxe azaldu du Arbaso El-karteak: «Gertu daukagu Okzitania,eta,hala ere,herri ezezaguna egitenzaigu; egoera hori gainditzeko,han-go lau artisau etorriko dira,eta,haieiesker,haien ohiturak eta usadioakezagutuko ditugu».

Horretarako,Vall d’Arandik etorri-ko dira artisauak,Lleidatik (Herrial-de Katalanak).Kulturalki Okzitania-rra da Vall d’Aran,eta handik etorri-tako lagunek Okzitaniako kultura-ren zatitxo bat ekarriko dute Duran-goko Azokara.Hango ehungintza,ehun begetalekin lan egiteko mo-duak eta egur zein harri lanketa eza-gutzeko aukera izango da,BausenTailerraren,Arizaren,Piers Bause-nen eta Pcorferren eskutik.

Askotariko ofizioetako artisauak biltzen dira Euskal Dendan urtero. A. Canellada / ARP

q038-039_durango 29/11/14 21:48 Página 2


Milaka pertsona biltzen dira Duran-gora azoka egunetan; Euskal Herrikozazpi lurraldeetatik heltzen da jen-dea banaka, lagunartean edotafamilian. Egitarau oparoa izaten duazokak bertaratzen diren guztiek zereginik izan dezaten. Baina bada,behin Durangora iritsita, udalerria

hobeto ezagutzeko nahia izaten due-nik ere.

Historia oparoko udalerria da Du-rango. Erdi Aroan sortua izanik, badaoraindik garai hartako hiribilduarenarrastorik. XV. mende amaieratik XXI.mendera arteko arkitektura oparoaere biltzen du. Historia ezagutu nahiduen orok eskura izango ditu Duran-gon zehar antolatutako ibilbide au-diogidatuak, ordu eta laurdenekoak;herriko turismo bulegoan daude es-kuragai, euro baten truke.

Audiogidak alokatu eta herrian bisi-ta egitea erabakitzen dutenei,herrikolekurik nabarmenenak hobeto ezagu-tzeko aukera emango die baliabidehorrek; beste toki askoren artean,La-riz dorrea,Santa Ana plaza,udale-txea,Sanagustinalde,Kurutzesantumuseoa,Kurutziaga kalea eta Tabira-ko Done Petri elizaren historiaren berriemango die audiogidak.Herria ezagu-tzeko,ordea,ez da derrigorrezkoa tu-rismo gunetik pasatzea; norberak ereantola ditzake bere bisitak,noski.

Ibilbidea hasteko leku aproposaizan daiteke Santa Ana plazakoatea; Erdi Aroko hiribilduaren arrastobakanetakoa da hori, udalerria ingu-ratzen zuen harresiko sei ateetatikgeratzen den bakarra. Horri atxikitadago Santa Anako antzinako errota,XX. mendean zaharberritua. Inguruhorretan bertan dira, beste eraikinbatzuen artean, XVI. mendeko Lejar-za jauregi errenazentista eta garaibereko Arribi jauregia ere. Azken horikarlistek erabili zuten gerra garaian.Hain zuzen ere, Karlos Maria Isidroerregegaiak Durangon ezarri zuengortea I. karlistaldian, eta II. gerrakarlistan ere herria hartu zuten.

Ez dira horiek Durangon ikusteko-ak diren toki bakarrak. HistoriaMuseoa, Kurutziaga museoa etaberton gordetzen duten bost metroinguruko gurutze gotikoa ere ederrakdira. Ikustekoa da, era berean, Tabi-rako Done Petri eliza gotikoa etaTabirako parkean eskultura, NestorBasterretxea artistaren HirugarrenHilarria.

Urkiolarako ibilbideakBaina Durangon ez ezik, inguruetanere bada zer eginik.Haran eder bate-an dago Durango,Urkiolako naturparketik eta Anboto mendi gailurretikoso gertu.Eguraldia lagun izanez ge-ro,plan ederra izan daiteke Urkiolakoparkera txangoa egitea.DurangokoTabira auzoan hasita,bada oinezegin daitekeen 10 kilometroko ibilbi-dea Urkiolako hiru gurutzeetara.Oi-nez joan beharrean bidea bizikletazegitera ausartzen direnek badute he-rritik abiatzen den beste ibilbide bat,baina esan beharra dago ez dela ibil-bide erraza.

Plan bat zein beste bat erabaki,Durangon ederto pasatzeko aukeraizango dute azoka egunetan herrirabiltzen direnek.

Durango,Erdi ArotikorainaldiraHistoria aberatsa duudalerriak, eta bisitaegiteko moduko lekuinteresgarri ugaribadira bertan; azokaegunak horretarako erebalia daitezke.

Alde zaharreko txoko bat.Luis Jauregialtzo / Argazki Press

q040_durango 29/11/14 21:44 Página 1

plazan; aurtengo argitalpen berriakeramango ditu azokara Foru Liburu-tegiak, eta interpretazio zentroareninguruko informazioa emateko txo-koa izango du Euskararen Etxeak.Euskararen inguruko bidaia propo-satzen du Azkue fundazioaren Eus-kararen Etxeko interpretazio zentro-ak Bilbon. Hara joatera gonbidatukodituzte Durangora etorritakoak.

Gazteek badute zeresanikGazteenak entzuteko bokazioa erebadu Bizkaiko Aldundiak.Hori delaeta,18 eta 30 urte arteko gazteentza-ko jardunaldi irekiak antolatuko dituabenduaren 6rako.Euskal kulturgin-tzaren egoeraren inguruan hausnar-tuko dute,eta zenbait kultur proiektugaratzeko praktikak landuko dituztegoizean,finantzaketa kolektiboa ka-surako.Jardunaldiak abiatzeko,eus-kal sortzaileen egoeraz eta haien es-perientziez eztabaidatuko dute MikelRueda zinemagileak,Moby Dick tal-deko Eneko Burzako musikariak etaUnai Goikolea artistak.Haiek amai-tutakoan,hara bildutakoak lan ma-haietan jarriko dira gai horien ingu-ruan gogoeta egiteko; haien propo-samenak bildu eta aldundira bidalikodira,eta K proiektuaren webguneanargitaratuko dira.

Bizkaiko Aldundiak gazteekin gau-zatzen duen K proiektuaren partedira, hain zuzen ere, jardunaldiok.Horien bidez, gazteak gogoetara bil-tzen ditu aldundiak, eta gazteentzatinteresgarriak diren gaien ingurukotopaketak antolatzen ditu, gazteeieztabaidatzeko gunea emanez. Gai-nera, adituek gai horien inguruanesan behar dutena entzuteko aukeraematen diete gazteei.

Egun berean, Kalesarea doku-mentala aurkeztuko dute Irudie-nean. 350 gaztek sortu duteelkarlanean, eta Bizkaiko gazte-en errealitatea, aniztasuna,desioak, nahiak, zalantzak etaabar jasotzen dituen road moviedokumentala da. Adierazi dute-

nez, «gazteok gazteondako egin-dako dokumentala» da. 10:30ean,

Irudienean izango dira BizkaikoAldundiko eta Azkue fundaziokoordezkariak eta dokumentaleanparte hartu duen gazte bat, etaberba egingo dute dokumentalareninguruan. Dokumentala 12:00etanemango dute.


Euskal kulturgintzarentzat egitasmoestrategikoa da Durangoko Azoka,eta, horregatik, Bizkaiko Aldundiakbabesa ematen dio urtero. Landakoguneko saltokian presente egoteare-kin batera, bestela ere parte hartzendu azokan, adibidez, tailerrak eta ez-tabaidak antolatuz. Aurten ere, Lan-dakon azken urteko argitalpen be-rriak aurkezteaz gainera, haurrentza-ko eta gazte-helduentzakojardunaldiak antolatuko ditu, eus-kal kulturgintzaren egoeraren in-guruko gogoeta bultzatzeko as-moz.

Euskal kulturgintzarentzat egi-tasmo estrategikoa izateaz gain,azoka oso leku garrantzitsua daBizkaiko museoek eta BizkaikoAldundiak beren argitalpenak za-bal ditzaten. Hori dela eta, aldundiaeta museoak urtero etortzen diraDurangora berritasun ugarirekin. Biz-kaiko museoek mahai propioa izangodute aurten, eta, horretan, hemezor-tzi museotako argitalpenak bildukodituzte. Besteak beste, gai militarraketa arte garaikidea jorratzen dituzteliburuok. Horietatik hamabost izango

dira lan berriak, hala nola 1936ko Es-painiako gerraren eta Zirardamendi-Aiastia (San Migel)-Elgoibar fronte-aren inguruko Goazen gudari danokhistoria liburua. Argitalpenak salgaijartzearekin batera, Bizkaiko museo-etako ordezkariak azokara bildukodira abenduaren 5ean. Asier Mada-rietak gidatuta, Museoen argitalpe-nak eztabaida saioa egingo dute Biz-kaiko Arkeologia Museoko, Enkarterrimuseoko, Bilboko Itsasadarra muse-

oko eta Bilboko Arte Ederren Museo-ko zuzendariek. Azokako Areto Na-gusira bilduko dira guztiak barikuan,17:30ean.

Bizkaiko museoak ez ezik, ForuLiburutegia eta Euskararen Etxea erepresente egongo dira Durangoko

Bizkaiko Aldundia,azokaren sustatzaileLandako gunean azken urteetako argitalpenaksaltzearekin batera, tailerrak, eztabaidak etabestelako ekintzak ere antolatuko ditu aurtenBizkaiko Aldundiak Durangoko Azokan.

Goienkale 80-81ean izango dira Bizkaiko museoak. Bizkaiko Aldundia

Bizkaiko Aldundiakeuskal kulturaren

inguruko jardunaldibat prestatu du

gazteentzatabenduaren 6rako

( )

Publireportajea D

q041_durango 29/11/14 21:49 Página 1

ren gidaritzapean. Hain zuzen ere,Mintzola fundazioarekin elkarlaneanantolatu dituzte antzerkigintza etabertsolaritza tailerrak.

Igandean eta astelehenean, berriz,egun batez arkeologo bihurtzeko au-kera izango dute 6 eta 12 urte bitarte-koek. Arratsaldez egingo dute tailerraigandean, eta goizez astelehenean.Arkeologia museoko lagunen esku-tik, zenbait jokoren eta indusketasaioren bidez, arkeologia, ondareaeta historia gertutik ezagutuko dutegaztetxoek.

Pirritx, Porrotx eta MarimototsLiburuen eta diskoen aurkezpeneidagokienez, aurtengo egitaraua ereindartsu hasiko da. Hain zuzen ere,Pirritx, Porrotx eta Marimotots Sagu-ganbarako areto handian izango diraabenduaren 5ean, 17:00etan. Haienazken ipuinak, diskoa eta DVDa aur-keztuko dute eta, horrekin batera,Nor gara? bildumako Sentituz atale-ko lau ipuin berri aurkeztuko dituzte.

Azoka egunetan, idazle eta ilustra-tzaile mordoa pasatuko dira bertatikberen liburuak aurkeztera. Eguneroizango dira ipuin kontalariak, antzez-lanak eta musika ekitaldiak. Idazleei


Urtero legez, etxeko txikienek ereleku nabarmena izango dute azokan.Aurten, gainera, egitaraua zabalagoaizango da haientzat Saguganbaran.Abenduaren 5ean ikasleen egunare-kin hasi eta abenduaren 8ra bitarte-an, liburuen aurkezpenak, tailerrak,hitzaldiak, kontu kontalariak eta bes-telako emanaldi eta ekintzak izangodituzte 12 urtera bitarteko gaztetxo-ek eta haien gurasoek. Azken urteo-tan bezala, Durangoko Elkartegianegongo da gunea, Landako gunea-ren ondoan.

Goizetik iluntzera, «Saguganbaraegunero izaten da ahalegin betean,eta ekintza gehienak oso arrakasta-tsuak izaten dira», Berbaroko Oiha-ne Barrutiak azaldu duenez. Hain zu-zen ere, Durangoko Azokako gunerikjendetsuenetarikoa da familientza-ko hau. Hori eta parte hartzeko izanduten eskaera zabala direla eta, au-rreko urteetan baino ekintza gehiagoprogramatu dituzte aurten. Iaz, ira-

kurketa librerako orduak izan zirenbazkaltzeko tartekoak; orain, berriz,horiek ere ekintzekin beteko dituzte.Nolanahi ere, irakurketa gunearen-tzat tokia utziko dute, eta, ekintzenarteko tarteetan, irakurtzera bilduahalko dira nahi dutenek.

Ohi bezala, tailerrak Saguganba-rako areto txikian izango dira, eta eki-taldiak eta aurkezpenak, areto nagu-sian. Tailerren artean izango dira,besteak beste, bertsolaritza, antzer-kia eta ipuinak lantzekoak.

Hala, bertso saio baterako gaiakprestatzen eta ipuinak eta bertsoaksortzen ikasi ahalko dute 6 eta 12urte bitarteko haurrek abenduaren6ko goizean; Nerea Elustondo Plaza-ola, Izar Mendiguren, Itxaso Paya etaBeñat Vidal bertsolariak izango di-tuzte lagun horretan. Arratsaldeanberriz, antzerki inprobisazioa lantze-ko aukera izango dute 2 urtetik 12rabitartekoek, Eñaut Gantxegi aktore-aren eta Mintzola fundazioko kidea-

Saguganbara,dibertimenduaren etxea Inoizko egitaraurik oparoena dakar aurtenSaguganbarak: tailerrak, antzezlanak eta liburueta disko aurkezpenak izango dituzte etxekotxikienek eta haien gurasoek egunero.

Saguganbarako irakurle txokoa. Marisol Ramirez / Argazki Press

q042-043_durango 29/11/14 21:50 Página 1

Abenduaren 5etik 8ra

ZatozDurangokoAzokara!

EROSKI Durangoko Azokarekin

www.eroski.es


eta ilustratzaileei dagokienez, Sagu-ganbaran izango dira, besteak beste,Fernando Morillo eta Mikel Mendibil,Maddi euskal piratekin liburuarenaurkezpena egiteko. Noemi Gallegoeta Leire Salaberria Ez dut irudime-nik liburuaren egileak ere izango diraSaguganbarara, eta hala egingodute Xabier Olasok eta Ibai Espinekere.

Egunero izango dira, halaber, ipuinkontalariak; horien artean, MaiteFrankok Okzitaniako ipuin zaharrakkontaketaren bidez Okzitaniara ger-turatuko ditu etxeko txikienak —azo-kako aurtengo herrialde gonbidatu-ra—. Ekitaldi hori astelehen arratsal-dean izango da, abenduaren 8an.

Musika ikuskizunek ere lekunabarmena izango dute, eta larun-batean eta igandean, jai giroa zabal-duko dute 19:20an hasita 20:00arte. Zapatuan, Txorotxaranga ikus-kizunak, Euskal Herriko abestiekinbatera, beste herrialde batzuetakokantak ekarriko dizkie haur eta hel-duei; besteak beste, ABBA, ACDC,Queen eta Bob Marley-ren abestiezgozatzeko aukera izango da. Dome-kan, berriz, DJ Porruren eskutik, erro-meria dibertigarria egingo duteSaguganbaran.

EGITARAUA

Abenduaren 5a17:00. Pirritx, Porrotx eta Marimototsen az-ken lanaren aurkezpena.18:30. Xaldun Kortin, jolastu gurekin!0-5 urte arteko ume eta gurasoentzat.Abenduaren 6a11:00. Bertso saio baterako gaiak eta arike-tak prestatzeko tailerra.6-12 urteko gazte eta gurasoentzat.11:00. Ipuinak bertsotan tailerra.6-9 urteko haur eta gurasoentzat.12:00. Ipuinak bertsotan tailerra.9-12 urteko gazte eta gurasoentzat.12:00. Irene eta lagunak kontu kontaketa.4-10 urte arteko ume eta gurasoentzat.15:00. Gaueko entziklopedia koxkorra musi-ka ikuskizuna. Adin guztientzat.16:00. Inpro Matx Gaztea; antzerki inprobi-sazio tailerra. 9 -12 urteko gazteentzat.16:00. Maddi euskal piratekin liburuarenaurkezpena.17:00. Inpro Matx Gaztea; antzerki inprobi-sazio tailerra. 2-6 urteko haur eta haien gu-rasoentzat.18:00. Txirrista liburu bildumaren aurkezpe-na. 6 urtetik aurrerakoentzat.18:15. Albumak kontatzen ipuin kontaketa.4-7 urteko ume eta gurasoentzat.19:20. Txorotxaranga musika ikuskizuna.6 urtetik aurrerakoentzat.

Abenduaren 7a11:00. Liburu bat, mundu bat tailerra.0-3 urte arteko ume eta gurasoentzat.11:00. Kulunkantauri kontakizuna.6-12 urteko haur eta gurasoentzat.12:00. Behruz tailer grafikoa.6-10 urteko haur eta gurasoentzat.12:00. Liburu bat, mundu bat tailerra.4-6 urteko ume eta gurasoentzat.13:00. Biribil, haur kantak. 2-5 urteko haureta gurasoentzako ikuskizuna.14:20. Miru eta bere lagunak ipuin kontake-ta. 2-7 arteko haur eta gurasoentzat.16:00. Izenak izana: Euskal Herriko ipuinak.4-9 urteko ume eta gurasoentzat.16:00. Arkeologoa egun batez tailerra.6-12 urteko ume eta gurasoentzat.19:20. DJ Porruren musika ikuskizuna.2-10 urte arteko haur eta gurasoentzat.Abenduaren 8a11:00. Luma liburuaren ipuin kontaketa.3-5 urteko haur eta gurasoentzat.11:30. Arkeologoa egun batez tailerra.6-12 urteko haur eta gurasoentzat.12:00. Pupu eta Lore euskaraz jolasten!aplikazioaren aurkezpena.15:30. Ipuin Laburra txotxongilo antzezlana.Adin guztietakoentzat.17:00. Okzitaniako ipuin zaharrak ipuin kon-taketa. 5 urtetik gorakoentzat.17:00. Egunik garrantzitsuena tailerra.0-3 urte arteko ume eta gurasoentzat.

q042-043_durango 29/11/14 21:50 Página 2


Bere poesiaren baketzearen ondorio dira Zure hatza-ren ez galtzeko poemak (Elkar), Itxaro Bordaren abu-ruz (Baiona, 1959). Baketze horrek ez dio kendu «gerrasinbolikoak» pizteko gogoa, ordea. Hamar urte inguru-ko bidaia osatzen dute liburuko poemek, eta nitasune-tik barnera eta kanpora begiratzen dute. Abenduaren6an Ahotsenean izango da idazlea, eta liburu berrikopoemen errezitala egingo du.Liburuan hiru bidaia egin dituzula esan zenuen poe-ma bildumaren aurkezpenean. Baina zeintzuk diraegindako bidaia horiek?Lehenik, bidaiak materialak dira, bizitzaren ikustekoene moldea aldatu dutenak, Mexikorat, Irlandarat etaIslandiarat eginak. Eta, gero, beste bidaia parrasta batere bada liburuan zehar: barne bidaiak, bidaia asma-tuak, bidaia omenaldiak, bidaiak hizkuntzan barrenaeta hizkuntzetan barrena ere bai. Ene iduriko, poema li-buru guztia mugimenduan den lan bat da.Esan al dezakegu liburua bera bidaia oso bat dela?Bai, liburua bera, bere osotasunean, bidaia bat da, mu-gimenduan da. Hitzak ere hala dira; batetik bestera etajauzika bezala ari dira, halako bizitasun zoriontsu bate-an.Zeure poesia a-soziala dela diozu poemetako bate-an. Zer esan nahi duzu horrekin? Izan ere, bala askojaurtitzen dituzu liburu honetan...A-soziala dela idazten dudanean, izan liteke ez duela-ko parte hartzen mugimendu sozial edo poesia sozialmugimenduan, parte hartu duelakoan eta abandona-tu duelakoan taldea, edo kanporatu dutelakoan, eta,azkenean, mugimendu poetikoetatik kanpo izan da,bakarrik. Oroitzen da Jondoni Joanes Batistaren liburu-ko «Ni naiz basamortuan dabilen ahotsa» hortaz; bi-luztasun hori, gabetasun hori eta bere amaren izerdiadauka oinarrian poesia a-sozial horrek.Orain zeure poesia baketsuagoa dela ere esan izanduzu inoiz. Bizitzaren isla ala sendagaia da hori?Poesia baketsuagoa da, baina, aldi berean, gerra piz-ten du, gerra nahi du, gerra sinbolikoa. Zirikan jarraitzendu. Eta egia da, bizitzaren isla ere bada, beharbadaadinaren kontua; gaztetan sutsuago gara eta itsuagogara, eta aitzina joan ahala itsuago geratzen gara; suasute isil eta apal bat bilakatzen da, baina berotzen ja-rraitzen du.

Gerra aipatu duzula, liburuak gerra eskatzen du, bai-na gerra fisiko eta sinbolikoez ere ari da. Gerra fisikoada lehen aipatutako bala horietako bat, baita ema-kumeon gaineko estereotipo eta kateak ere, eta ar-duratzen zaituzten beste hainbat gai ere hor dira...Uste dut gerra orokorki agertzen dela poesia honetan:gerra ekonomikoa, gerra politikoa, kanpokoa eta gure-an bistan dena, generoen arteko gerra hori ere bai, as-kotan gerra isilak direnak, isilean pairatzen ditugunaketa beste batzuk gerra agerikoagoak direnak... Horiekoro agertzen dira poema hauetan, pixka bat ere era-kusteko eta jorratzeko, lehenik neure buruari, emaku-meok aipatzen ahal ditugula gerra sozialak, ekonomi-koak, inguratzen gaituzten gaiak, eta ez bakarrik gureharagiaren barneko gai intimoak.Gerrarekin batera, bildumako poemetan bada bizi-tzaren ospakizun asko, bidaietan, lagunei egindakopoemetan eta baita liburuei, musikari, telebistari etazinemari egindako aipamenetan ere. Zer leku dutehoriek zeure literatur eraginen artean?Uste dut leku garrantzitsua dutena, zeren eta askotantelebistan, musika mailan, zineman, egunkarian edokarrikan ikusi, entzun eta jasan beharreko gertakariekbainaute poesia idaztera bultzatzen. Horregatik, lekuzentrala dute baliabide ttipi horiek eta omenaldiek ere.Ez da lehen aldia omenaldiak egiten ditudala; aldi ho-netan sistematikoagoak dira, poema bakoitza norbaitiedo zerbaiti zuzendua da, eta inguratzen nauen jen-dartea eskertzeko modu bat ere bada. Haiek gabe, in-gurumenik gabe, norbera ez da ezer, eta ez da ezer sor-tzen, ez da poesiarik edo testurik sortzen, ezta bizitza-rik ere.Aipatu dituzu lehen hizkuntzaren barneko eta hiz-kuntzen arteko jolasak. Badira poemetan horrelakozenbait joko bereziki ederrak. Zer ematen dizu idazlegisa euskararekin jolaste horrek eta, batez ere, hiz-kuntzen arteko jolas horiek?Beti plazer bat da hizkuntzekin jostatzen naizenean.Bestalde, poesia pixka bat euskararen ardatzetik des-zentralizatzen du, eta munduan diren hizkuntza guz-tien artean dantzan bezala jartzen; deszentralizatzea-rekin batera, euskararen tragikotasunetik baztertzendu, eta, denbora berean, munduko beste hizkuntzaguztiekin batera destino berdinean hustua balitz beza-la sustatzen du gurea. Betidanik ukan dut joera hori,bereziki ingelesarekin, baina baita beste hizkuntzekinere [barre egin du], musikarekin bezala; hizkuntzekmusikaltasun gehiago ematen diete poema hauei.Badira horretan ausartak diren poema batzuk. Eus-kal Herrian oro har ezezagunak zaizkigun hizkuntze-tatik ekarritako aipamenak daude, eta, ezezagunakizanik ere, zerbait gehitzen diete poemei.Ematen die kolore bat eta zapore bat eta, beharbadaere, arroztasun bat. Gu ere gure mundutik kanpo gara,gure barnean gara, baina kanpoan gara batzuetan, etabeharrezkoa da arroztasunaren distantzia geure gau-zei buruz. Uste dut horrelako zerbait ere badela, errefe-rentzien erabiltze kasik sistematiko horretan.

ItxaroBorda( )

p

p

p

p

p

p

p

p

«Nire poesia orainbaketsuagoa da,baina, aldi berean,gerra pizten du,gerra nahi du,gerra sinbolikoa»

Idazlea

q044-045_durango 29/11/14 21:50 Página 1


Lehen aipatutako baketze horrek formalki eragin aldie poemei?Batzuetan bai. Isuri lasaiago bat ekarri didate barne etakanpo baketze horiek ere; bereziki, gauzen ikustekobeste era bat, gehienbat hori ekarri dit. Gero, gaietanere eragin du; nahiz eta asko azaleko bezala tratatzenditudan, azalekotasun horri halako minberatasun batemateko edo sentiberatasun bat emateko ere baliatudut baketze hori.Hamar urte inguruko bidaia izan da liburua. Urte ho-rietan guztietan, beste hainbat gauza idazten ere ibilizara, baina poesia hor izan duzu beti. Zer ematen dizubeste generoek ematen ez dizutena?Poesia idaztea plazera da beti enetzat, eta txikitatikidatzi dut poesia; beraz, eskumenean, nire baitako bes-te baliabide finko eta fidela da. Gertatzen zait batzue-tan behar dudala gelditu momentu batez, gogoetatu,nire baitan bildu, eta hor sortzen da poesia. Batzuetanoso salbaiki sortzen da, hausnartu gabe, gogoetatugabe, edo izan behar duen bezala ateratzen da pape-

rera, eta, beste batzuetan, zenbait hilabete geroagolantzeko beharra badu eta lantzen dut, nire baitan po-zik izan arte.Hau zure poesia libururik onena dela diote askok. Zeresango zenuke zeuk horri buruz?Uste dut azken liburuak beti direla onenak idazle ba-tentzat; beti egiten da urrats bat aitzinera liburu batetikbestera, eta hori espero dut bederen idazle gisa. Betibada hobetze bat, beti bada sakontze bat, beti badaarintze bat, beti bada mugitze bat... Hori da uste dugu-na. Gero, kritikariek eta kazetariek beren ikusmoldeaere badute, eta, menturaz, hori da haien ikusmoldea,eta zilegi da, noski.Ahotsenean izango zara azoka egunetan. Zer esperobehar dute bertora biltzen direnek?Lehenik, etorri ahalko dira liburuaren erostera, eta izen-petuko diet liburua pozik. Eta, bestetik, nirekin solasta-tzen ahalko dira, eta galdera guztiei erantzunak ema-nen ahal dizkiet, arazorik gabe. Beti plazer bat da ira-kurleekin biltzea eta, bereziki, balizko irakurleekin.

p

p

p

p

Bob Edme | Le Journal

D

q044-045_durango 29/11/14 21:50 Página 2


Egin zaitez musikari!

Durangoko Azokan autoekoiz-penari leku propioa ematea,kultura nola ekoizten etazabaltzen den seinale esangu-ratsua dela esan genezake.

2013. urtean argitaratu ziren diskoen erdiakbaino gehiago autoekoizpenak izan ziren.

Autoekoizpena batzuentzat hausnartutakoerabaki baten ondorio izan daiteke, euren lanaaskatasun gehiagoz eta nahi duten bezala ar-gitaratzeko aukera. Baina beste musikari as-korentzat euren lana argitaratzeko bide baka-rra da. Hala, autoekoizpenak, egile, teknikari,ekoizle, banatzaile eta saltzaile bihurtzen ditumusikariak.

Argi dago musika kontsumitzeko moduaasko aldatu dela azken urteotan. Teknologiaberrietara egokitu da, eta disko fisikoak sal-tzea gutxi batzuen pribilegioa dela esateraausartuko nintzateke. Disko bat ohiko mo-duan dendan erosi ordez, edozein lekutatikdeskargatu egiten da.

Erosketa birtual hori leku baimenduetanegiten bada, produktu bat erosteko bestemodu baten aurrean gaude, besterik ez.Baina, tamalez, badira beste modu asko, nonerosketa horrek sortzen dituen bestelako ira-baziak, eta egile eskubideak desagertzendiren. Pirateriak egin duen kaltea itzela da.Musikaria ez da kalte hau sumatu duen baka-rra, industria osoa baizik. Abesti edo disko batpirateatzen dugun momentutik, lan hori eginduten pertsona guztien lanpostua ari garazapuzten. Industria oso batek behea jo deza-ke. Musika industriak, hain zuzen.

Musikari lanbideak irtenbide desberdinakizan ditzake: hezkuntza arloan irakasle beza-la, orkestra bateko kide legez, edo talde bate-ko partaide izanda, batzuk aipatzearren.Batzuetan, lan kontratu baten bidez formali-zatzen da egoera eta, horrek, musikaria langi-le bihurtzen du. Baina beste askotan ez dahori gertatzen.

Musika talde batek edo musikari batek arra-kasta lortzen badu,hori bere ogibide bilaka-tzen da eta bere lana modu duinean aurreraeraman dezake.Tamalez,hori gutxi batzuenkasua da,musikari asko eta asko baitira horre-tarako aukerarik ez dutenak.Ez al dira horiekere langileak? Ez al dute merezi egoera erregu-larizatu batean lan egiteko aukera izatea? Ego-era hau da,hain zuzen ere,Musikari Elkarteakazken bi urteotan sumatu duen gabeziarikhandiena.

Musikari Euskal Herriko Musikariak Elkarte-

ak bi urte daramatza martxan eta 150 bazkideinguru batzen ditu dagoeneko. Folka, rocka,jazza, popa, musika tradizionala... jotzen du-ten musikariak biltzen dira elkartean.

Denbora horretan musikarien eguneroko-tasunarekin harreman estua landu dugu. Mu-sikarien egoera profesionalaren, kezken etalan baldintzen berri izateko aukera eman diguhorrek, eta, aipatu bezala, musikari batzuenlan egoera estua izan da jaso ditugun kezkariklarrienetako bat.

Egoera honi erantzuna emateko, Musikari-kfakturazio zerbitzua eskaintzen die, doan,bere bazkideei. Haien lana modu erregulariza-tuan egiteko aukera eskaintzen zaie. Gai ho-nen inguruan kontzientziazio falta handia erenabarmena da. Beharbada, musikari lana ezdelako inoiz erregularizaturik egon, musikariakbere lanagatik soldata duin bat jasotzea ba-tzuei arraro egiten zaie oraindik.

Aholkularitza legala eta fiskala ere martxandugu, bazkideek arlo honetan izan ditzaketengalderei erantzuteko. Egile eskubideen kude-aketari buruz ere jaso ditugu hainbat galdera.Joan den hilabetean EKKI (Euskal Kulturgile-en Kidegoa) sortu zen eta Musikari Elkarteabertako partaide da. Lan asko dago egiteko,baina abiapuntu sendoa dugu.

Elkartearen helburuak asko dira. Horien ar-tean, hausnarketa eta eztabaidarako abagu-ne izatea dago. Musikari guztiak biltzen dituenelkartea izan nahi dugu. Gainontzeko musikaeta kultura arloko elkarteekin hitzarmenak etaproiektuak partekatzea ere ezinbestekoa da,eta, horregatik, joan den azaro bukaeran sortuzen EHMBE-ko (Euskal Herriko Musika BulegoElkartea) bazkide bilakatu da Musikari; zerbi-tzu publikoa bokaziotzat duen elkartea,proiektuak partekatzeko topagunea eta Eus-kal Herrian dagoen musika industriaren era-kusle bihurtuko den elkartea.

Erronka asko ditugu aurretik, baina lan egi-teko gogoa eta kemena ere bai.

MyriamMirandaMusikariElkartea

Beharbada, musikarilana erregularizaturik

egon ez denez, batzueiarraro egiten zaie

musikariek soldataduin bat jasotzea

( )

q046_durango 29/11/14 21:40 Página 1


q047_durango 29/11/14 23:20 Página 1


q048_durango 29/11/14 23:33 Página 1

q001 durango 29/11/14 21:36 Página 1 · ruza musikaria eta Ander Lipus akto-rea izango dira,beste...

Documents

Transcript of q001 durango 29/11/14 21:36 Página 1 · ruza musikaria eta Ander Lipus akto-rea izango dira,beste...