Programación Didáctica do Departamento de Física e · PDF fileA carga...

I. Introdución

a. Composición do departamento

b. Ensinanzas, áreas e materias integradas no departamento

c. Carga docente e hora de reunión do departamento

d. Funcionamento do departamento

II. Programacións didácticas das materias do departamento

III. Metodoloxía didáctica

IV. Materias pendentes de superación de cursos anteriores

V. Materiais curriculares e recursos didácticos

VI. Sistema de avaliación das aprendizaxes do alumnado

a. Instrumentos e procedimentos de avaliación

b. Criterios de cualificación

c. Medidas e actividades de preparación adicional

VII. Medidas de atención á diversidade

VIII. Actividades complementarias e extraescolares

IX. A enerxía como concepto central da Física e da Química a. Importancia da enerxía

b. As fontes de enerxía c. Eficiencia e aforro enerxético

d. Medidas de aforro na aula-laboratorio e no Centro.

X. Anexos

a. Programación didáctica da materia de Física e Química de 3º de ESO

b. Programación didáctica da materia de Física e Química de 4º de ESO

c. Programación do ámbito científico-tecnolóxico do PDC (Física e Química)

d. Programación didáctica da materia de Física e Química de 1º de Bacharelato

i. Plan de traballo para o verán

e. Programación didáctica da materia de Física de 2º de Bacharelato


Programación

Didáctica do

Departamento de

Física e Química.

Curso 2008-2009 Materias:

Física e Química de 3º e 4º de ESO

Física e Química de 1º de BAC

Física de 2º de BAC

Ámbito científico-tecnolóxico de PDC

Ámbito científico-tecnolóxico de PCPI

Este documento foi aprobado en xuntanza ordinaria de departamento

celebrada o venres, 10 de outubro de 2008.

Curso

2008/2009

Departamento de Física e Química.

IES “Macías O Namorado”

Curso 2008/2009

Programación Didáctica do Departamento de Física e Química. Curso 2008-2009

2

I. Introdución

a. Composición do Departamento

Durante o presente curso o Departamento estará integrado por:

D. José Luís Carballada Carballada, que exerce o cargo de Director do Centro

o Docencia

2 grupos de Física e Química de 3º de ESO (4 horas)

Grupo E3A 17 alumnos/as

Grupo E3B 18 alumnos/as

1 grupo de Física e Química de 1º de Bacharelato Tecnolóxico (4 horas)

Grupo B1T 13 alumnos/as

Dna. Raquel Bandín Matos profesora que substitúe por baixa á profesora Dna. Mª José

Suárez Filloy

o Docencia

2 grupos de Matemáticas de 2º de ESO de Ag. E. (5 horas: 3 h. agrupados+1+1)

Grupo E2A 7 alumnos/as

Grupo E2B 7 alumnos/as

1 grupo de PDC de 4º de ESO Ámbito científico-tecnolóxico (8 horas)

Grupo PDC 5 alumnos/as

1 grupo de PCPI Ámbito científico-tecnolóxico (4 horas)

Grupo PCPI 12 alumnos/as

D. Miguel A. Rodríguez Méndez, que exerce o cargo de Xefe de Departamento

o Docencia

1 grupo de AtEd. de 4º de ESO (1 hora)

1 grupo de TICs de 1º de ESO (4 horas)

Grupo BS1 11+10 alumnos/as

1 grupo de Física e Química de 4º de ESO (3 horas)

Grupo S4A 16 alumnos/as

1 grupo de Física de 2º de Bacharelato Tecnolóxico (4 horas)

Grupo BHT2 15 alumnos/as


3

b. Ensinanzas, áreas e materias integradas no Departamento

Durante o presente curso o Departamento ten asignadas as ensinanzas en tres etapas educativas e/ou ensinanzas: Educación Secundaria Obrigatoria (ESO), PCPI e Bacharelato

Tecnolóxico.

As áreas e materias que integran a docencia son:

Área ou Materia Nivel /Etapa/Ensinanza Observacións

Ámbito científico-tecnolóxico PCPI

Ámbito científico-tecnolóxico

Matemáticas

PDC-4º ESO

2º de ESO con Ag. E.

Física e Química 3º de ESO

Física e Química 4º de ESO

Física e Química

TIC

1º de BAC

1º de BAC

Bacharelato Tecnolóxico

Materia optativa

Física 2º de BAC Bacharelato Tecnolóxico

c. Carga docente e hora de reunión do Departamento

A carga docente do Departamento reflíctese no seguinte cadro:

Área ou Materia Nivel /Etapa Horas Total Horas

Matemáticas 2º de ESO(Ag.E.) 3+1+1 5

Ámbito científico-tecnolóxico PCPI

PDC

4

8

9

17

Física e Química 3º de ESO 2+2 21

Física e Química 4º de ESO 3 24

Física e Química

TIC

1º de BAC 4

4

28

32

Física 2º de BAC 4 36

Xefatura de Departamento 3 39

Dirección 9 48


4

A hora de reunión do Departamento será os venres de 10:45 a 11:35 h.

O traballo do Departamento estará centrado, ademáis das actividades de carácter prescriptivo e

rotinario, nos seguintes aspectos:

Actividades de planificación

o Redactar, e revisar cando proceda, a programación do Departamento

o Preparar as clases e o seu desenvolvemento didáctico

o Preparar os materiais didácticos e curriculares

o Determinar as pautas e procedementos para tratar de prever os problemas de

disciplina e desmotivación

o Establecer, revisar e aplicar as técnicas e criterios de avaliación das aprendiaxes

Actividades de análise e reflexión

o Comentar as dificultades atopadas no proceso de ensinanza e aprendizaxe

o Analizar as accións e medidas de maior éxito

o Tomar decisións a partir dos resultados da avaliación

f. Funcionamento do Departamento

As reunións do Departamento e as horas de reducción establecidas para o xefe de Departamento

estarán dedicadas, cando menos, ás seguintes tarefas e traballos:

Coordinar a programación das diferentes asignaturas que ten encomendadas o Departamento

Revisar os contidos, obxectivos e os criterios de avaliación

Reorganizar o mobiliario e a biblioteca do Departamento

Montar instrumental para realizar as prácticas de laboratorio

Matizar e repensar o sistema de preparación adicional para o alumnado de 3º e 4º de ESO con

materias pendentes

Atender ao alumnado con materias pendentes

Confeccionar as orientacións de preparación adicional e os criterios de avaliación de Física e Química de 1º de bacharelato para o alumnado que teña pendente esta materia

Programar actividades extraescolares e complementarias

Buscar, analizar e comentar recursos TIC

Analizar as Webquest, presentacións en Powerpoint e o resto de actividades (tipo caza do

tesouro) que poidan realizar os profesores

Organizar e completar os recursos TIC do Departamento


5

Deseñar fichas e probas de avaliación inicial

Confeccionar boletíns de exercicios e problemas

Informar, por parte do xefe do Depatamento, do tratado nas reunións da CCP, cando sexa necesario.

Poñer en común as instruccións e orientacións que envíe a Ciuga sobre as PAAU

Comentar a avaliación do alumnado con materias pendentes

Deseñar actividades prácticas para os diferentes cursos

Analizar e propoñer accións de mellora para a docencia na ESO e no bacharelato

Establecer criterios para redactar informes, programacións e memorias

Organizar, ordenar e limpar o laboratorio

II. Programacións didácticas das materias do Departamento

Entendemos por aprendizaxe un proceso acumulativo por medio do cal o alumnado gradualmente

asimila entidades (que poden ser conceptos, valores, categorías, patróns, modelos de conductas, normas, procedementos,…) cada vez máis complexos e abstractos e adquiren habilidades e competencias de maoir

nivel. Esta aprendizaxe debe servir para que o alumnado saiba aprender a aprender, aprender a facer e,

finalmente, aprender a ser.

Pode dicirse que houbo aprendizaxe cando se ten producido un cambio ou reorganización nos coñecementos, nas capacidades, nas actitudes, nos valores ou nas creencias do alumnado. Para elo é

preciso que aprendan a reflexionar sobre a súa propia aprendizaxe e ser conscientes das súas fortalezas e feblezas para traballar arredor dela.

Para o desenvolvemento da competencia comunicatica, a aprendizaxe reflexiva e moi importante,

ya que se o alumnado non é quen de levar a cabo un proceso instrospectivo é moi dificil que desexe realizar cambios no tocante á súa habilidade comunicativa.

A aprendizaxe significativa é unha meta que deben plantexarse os docentes. Para elo a

contextualización da aprendizaxe debe ser un elemento fundamental para cnquerir o sentido e o

significado desexado. Trátase de que o alumnado comprenda e relacione a información nova coa experiencia e cos coñecementos previos a fin de extraer significados persoais.

Os contidos, entendidos como o conxunto de saberes ou formas culturais que son esenciais para o

desenvolvemento e a socialización do alumnado, poden clasificarse en conceptuais, procidimentais e actitudinais. Ditos contidos poden traballarse de forma simultánea ou de forma interrelacionada e

determinan formas de ensinanza, aprendizaxe e avaliación. En definitiva os contidos son todo aquello que queremos ensinar.

Os contidos conceptuais fan referencia, á súa vez, a conceptos, datos e feitos. Os conceptos poden

ser estructurais ou específicos. Son estructurais cando atravesan todos os contidos dunha materia (por

exemplo o concepto de número ou de ser vivo). Pola contra os conceptos específicos fan referencia a un contido particular dunha materia (por exemplo número pares ou animais cuadrúpedos). Os conceptos


6

entendidos como nocións permiten interpretar e dar significado e recoñecer clases de onxectos naturais,

sociais e culturais.

Os feitos hai que entendelos como sucesos ou acontecementos (como por exemplo o descubrimentos dos diferentes elementos químicos) e os datos como informacións puntuais e precisas (por

exemplo ano en que Mendeleiev propuxo a súa táboa periódica).

Os principios físicos, químicos ou biolóxicos son necesarios hoxe en día para comprender e interpretar moitas parcelas do mundo físico que arrodea ao alumndo. Mais tamén son precisos para facer

prediccións e tomar decisións, é dicir aplicar á vida o pensamento e a metodoloxía científica. Os nosos estudantes teñen que afrontar eticamente os desafíos da ciencia e mostrar un respecto ao medio ambiente

asumindo criticamente os perigos que o ameazan.

Figuran ao final do presente documeto como anexos.

III. Metodoloxía didáctica

O profesorado é o profesional dedicado á complexa tarefa de educar e formar a outras persoas. A

profesión docente está moi necesitada de adaptarse a novas realidades sociais, aos cambios que se producen na sociedade, e ten que estar vixiante para que estes non teñan efectos paralizantes e

acomodaticios. Para elo cómpre que valore e pondera a súa misión, o seu cometido e aborde os traballos

desde unha perspectiva profesionalizadora.

Pois ben, un apatado onde podemos visualizar esta característica é o referente á metodoloxía. O profesorado debe saber cambiar os resortes metodolóxicos e adaptarse as características do alumnado e

á dos avances sociais. Neste sentido propugnamos unha forma de facer, de dirixir, planificar e orientar moi centrada no alumnado, moi debedora da procura dunha aprendizaxe significativa, onde se comece

por explicitar as ideas previas e mediante cambios conceptuais se poña en disposición que de o alumno

ou alumna constrúa o seu propio coñecemento.

Neste sentido a metodoloxía do profesorado debería prever aspectos tales como:

Explicitar o problema e/ou cuestións práctica ou experimental que vai centrar e

condicionar as actividades do alumnado

Indicar os conceptos, destrezas e capacidades básicas que ten que interiorizar o alumnado

Formular e orientar os procesos científicos a iniciar ou salientar para exemplificar o avance e a metodoloxía do método científico experiemental.

Construír unha relación de materiais e recursos a utilizar na aula, xunto coa forma de

usalos

Formular preguntas para que o alumnado realice unha primeira toma de conciencia sobre o tema

Indicar as actividades que levará á práctica o alumnado

Construir unha relación dos aspectos do método científico nos que realmente teñan

avanzado os alumnos

Formular pautas para axudar á elaboración de conclusións e á sintese final no grupo-aula


7

Como novidade durante o curso intentarase poñer en práctica certos aspectos do modelo pedagógico

CAIT.

O modelo CAIT (construtivo, autorregulado, interactivo e tecnolóxico) é un modelo que apoia unha

pedagoxía da imaxinación e que pretende axudar ao alumnado a aprender de forma significativa mediante

o uso da rede Internet. O alumnado terá que someter a información recollida na rede á acción do

pensamento para podela analizala, relacionala, criticala, transferila e aplicala co obxectivo de

transformala en coñecemento. Desta forma, e mediante una disposición activa ante o coñecemento,

aprenden a aprender.

Débese lembrar que baixo este modelo aprender non é só adquirir información, senón desenvolver

habilidade e destrezas que permitan seleccionar, organizar e interpretar a información ata ser quen de

aplicar con éxito ese coñecemento a situacións novas.

As principais señas de identidade do modelo son as seguintes:

Construtivo

As actividades de aprendizaxe teñen como obxectivo construir o coñecemento procesando

as informacións recollidas. Dado que o coñecemento que sae dos libros desmotiva ao

alumnado xa que non sabe moi ben como aplicalo á vida real e, ademais, diminúe as

razóns para aprender, óptase por contextualizalo en situacións concretas e reais para

aumentar esta motivación e aprender mellor.

Autorregulado

O profesorado irá paseniñamente cedendo o control do proceso de aprendizaxe, é dicir,

aínda que ao principio será el quen o controla por saber o que hai que aprender e como hai

que facelo, a medida que a aprendizaxe vaia avanzando o profesorado cederá dito control e

será o alumnado o que tomará máis protagonismo ao asumir o control sobre a súa

aprendizaxe na mesma medida que aprenda a aprender.

Interactivo

Na medida en que cada un poida construir o seu coñecemento dunha forma propia e

persoal. Trátase de que parta dos puntos de vista que cada un ten sobre a información

recollida.

Tecnolóxico

Nun contexto tecnolóxico non é o mesmo aprender da tecnoloxía que aprender coa

tecnoloxía. Aprender da tecnoloxía supón situala no mesmo plano que o profesorado como

fonte transmisora da información.

http://dewey.uab.es/pmarques/foropedag.htm


8

Este modelo CAIT podemos usalo:

como deseño para a programación de actividades académicas

como guía das actividade do profesorado e do alumnado

como deseño para avaliar a calidade da aprendizaxe realizada

Os eixos que vertebran a aprendizaxe e que definen as sete características deste modelo son:

1. Contextualización

O primeiro elemento de referencia na aprendizaxe é o contexto. Temos que procurar

establecer as relacións co xa aprendido e verificar en que punto da aprendizaxe estamos.

2. Obxectivos

Antes de aprender hai que ter claro o que buscamos, o que tratamos de conseguir.

3. Papel do profesorado

Será un guía, un iniciador, un mediador, un mentor. O seu papel xa non será tanto

transmitir os coñecementos como axudar a aprender, ser mediador de coñecementos,

introdutor e estimulador de saberes, axudar a que o alumnado descubra a súas

posibilidades. Os datos, a información, os textos, os recursos están aí, na rede, o alumnado

só ten que tomalos, organizalos e convertilos en coñecemento, coa axuda, orientación e

dirección do profesorado.

4. Rol do alumnado

Ten que ser activo e creativo, ten que convertirse no auténtico protagonista da súa

aprendizaxe. Ten que deseñar a aplicar estratexias de búsqueda de información, avaliar os

seus resultados e, tendoos en conta, redeseñar as estratexias de búsqueda seguintes xunto

coas súas aplicacións.

5. Instrumentos tecnolóxicos

O grande instrumento tecnolóxico é a rede Internet. Hai que explorar as súas múltiples

aplicacións e posibilidades, aínda inexploradas. Tamén cómpre prestar atencións ás bases

de datos, ás simulacións, aos micromundos e ás redes semánticas. Todos este recursos,

ademais de darnos información, axúdannos a poder convertila en coñecemento.

6. Desenvolvemento de actividades e procesos

Cómpre creae valor cognitivo, funxindo do repetitivo. Temos que planificar as tarefas,

seleccionar e organizar a información, actuar de forma crítica e creativa, transferir, aplicar


9

e compartir os coñecementos. Todos este procesos deben ser estimulados e apoiados polo

profesorado pero debe realizalos o alumnado.

7. Avaliación

Debe ser, entre outras cualidades, tamén cualitativa e finalista.

Na didáctica das ciencias distínguense tres contextos ou perspectivas:

Contexto de xustificación:

A análise do contexto de xustificación nos traballos científicos permite chegar a expresións de gran

calidade e rigor. Aparecen reglas lóxicas, esquemas nítidos. Ten un carácter dunha reconstrucción a

posteriori.

Contexto de descubrimento:

É o percorrido dos científicos ata a comunicación social dos resultados dun traballo ou dun achádego. É

máis difícil de expresar en esquemas. Por outra banda os conceptos científicos evolucionan, teñen un certo

carácter de suceso, de acontecemento. Estes avatares atópanse máis perto ao sinuoso percorrido do

alumnado na súa actividade, esa actividade que desexamos que desemboque na aprendizaxe.

Contexto de aprendizaxe:

Correspóndelle ao profesor guiar e organizar este contexto, distinto dos anteriores. Este contexto é de

búsqueda, de elaboración, de construcción, combinando rigor e creatividade.

O positivismo lóxico (que prescinde do contexto social, cultural ou histórico das teorías científicas)

outorga a primacia ou a exclusividade ás facetas máis relacionadas co contexto de xustificación.

ASPECTOS DO DESELVOLVEMENTO DA INTERACCIÓN DO ALUMNADO COA REALIDADE

Interese a actitude investigadora

Razóns dos feitos Relacións

Uso de modelos

Tipo de categoriación Profundidade de interpretación na descrición

ESQUEMAS NECESARIOS PARA A COMPRENSIÓN DAS CIENCIAS

Conservación e proporcionalidade

Equlibrio dos sistemas

Operacións matemáticas

Control de variables

Exclusión de variables

Noción de probabilidade

Razoamento correlacional

Destrezas para a medida


10

Ao alumnado hai que animalo a que:

Busque regularidades

Plantexe suposicións Exprese de forma oral e escrita en qué consistiu a súa actividade

A comunicación “está no corazón” do método científico. Nunca debemos ensinar ciencias asumindo

estes dous reduccionismos:

o Ensinar ciencias descoidando a responsabilidade social dos científicos o Non explicitar a necesaria articulación entre teoría e experimentación

Vexamos agora diferentes tipos de actividades a realizar polo alumnado que ten que contemplar o

profesor, é dicir, xexamos algún deseños de situación de ensinanza-aprendizaxe:

As cuestión Os experimentos

Os problemas As saídas

As lecturas e os comentarios de texto

O profesor, para introducir os conceptos, ten que realizar una ordenación secuencial das etapas de

actividades a realizar polo alumnado. É o que se chama ciclos de aprendizaxe (óptica piagetiana). En

definitiva trátase de utilizar modelos de instrucción para facilitar a aprendizaxe.

Explicitemos as tiradas que o alumnado pode ir cubrindo na búsqueda do rigor e a sistematicidade:

o Elixir un obxecto ou fenómeno de estudo

o Buscar información o Deseñar un plan para investigar o que non se coñece

o Formular suposicións e hipótesis

o Realizar observacións e experimentos o Extraer resultados

o Analizar e interpretar ditos resultados o Comunicar o resultado do seu traballo

As tarefas que pode realizar o profesorado de Física e Química podémolas sistematizar da seguinte forma:

A. Funcións de orientación e información

a. Subministrar informacións i. Explicar a materia

ii. Respostar ás cuestións plantexadas b. Ofrecer problemas

i. Plantexar cuestións e formular problemas

ii. Indicar as actividades que se van a facer c. Ofrecer procedementos

d. Suxestionar respostas i. Indicar pistas

ii. Plantexar cuestións centrais e. Ofrecer opinións e xuízos de valor

f. Ofrecer axudas e orientacións non solicitadas polo alumnado


11

B. Funcións de axuda ao avance a. Estimular ao alumnado creando condicións interesantes e enriquecedoras ou ofrecendo

posibilidades diferentes b. Pedir ao alumnado que realice unha pescuda persoal usando as novas tecnoloxías

c. Favorecer a estructuración do pensamento do alumnado

i. Clasificar as expresións espontáneas do alumnado ii. Pedir maior precisión; completar, xeralizar ou sintetizar as aportacións

espontáneas iii. Propoñer un control experimental

d. Achegar ao alumnado a axuda que precise i. Resolver as dificultades plantexadas

ii. Orientar a búsqueda do alumnado fomentando o uso das TICs

iii. Dar resposta múltiple a unha petición de información

No ámbito do traballo no laboratorio, para manter un traballo experimental coherente cómpre:

Plantexar cuestións e formular problemas

Ofrecer procedementos

Explicitar cuestións de carácter central

Solicitar búsquedas persoais utilizando diferentes fontes de información, con especial incidencia

nas novas tecnoloxías

Propoñer un control experimental

Orientar a pescuda de información do alumnado

Solicitar maior precisión e calidade ás aportacións do alumnado

Estimular e organizar a síntese final do traballo

IV. Materias pendentes de superación de cursos anteriores

A. Materias pendentes de ESO

O sistema de preparación adicional para as materias pendentes de cursos anteriores estará centrado

na proposta de actividades ao alumnado concernido ao longo do curso. Ditas actividades, en forma de

boletíns de exercicios, problemas e actividades de investigación, serán obxecto de seguimento por parte do

profesorado do departamento, para o cal se fixan uns períodos semanais de atención a este tipo de

alumnado para comentar e correxir estas actividades, consulta de dúbidas e plantexamento de novos

temas.

Haberá dúas probas escritas, unha en xaneiro e outra en maio, onde o alumnado poderá liberar parte

da materia se acaso as supera cunha cualificación mínima. As datas e os contido dos temas obxecto de

exame daranse a coñecer ao alumnado coa suficiente antelación.

A hora de atención semanal será os xoves, de 10:25 a 10:45 h.

B. Materias pendentes de Bacharelato

No Bacharelato, o sistema de preparación adicional para as materias pendentes de cursos

anteriores tamén estará centrado na proposta de actividades ao alumnado. Ditas actividades, en forma de


12

boletíns de exercicios, problemas e actividades de investigación, serán obxecto de seguimento por parte do

profesorado do departamento, para o cal se fixa unha hora semanal de atención a este tipo de alumnado

para comentar e correxir estas actividades, consulta de dúbidas e plantexamento de novos temas.

Haberá dúas probas escritas, unha en xaneiro e outra en abril, onde o alumnado poderá liberar

parte da materia se acaso as supera cunha cualificación mínima. As datas concretas e os temas obxecto

de exame daranse a coñecer ao alumnado coa suficiente antelación.

A hora de atención semanal será os martes, de 12:25 a 12:45 horas.

Na programación correspondente a cada materia figura un apartado específico relativo a esta cuestión. Nel especifícanse polo miúdo as condicións, requisitos e circunstancias para superar a materia

pendente.

V. Materiais curriculares e recursos didácticos

Os libros de texto propostos son os que se expuxeron no listado correspondente no pasado mes de

xuño.

Na docencia empregaranse tamén os seguintes materiais e recursos: material de laboratorio para realizar as actividades prácticas correspondentes a cada nivel, libros de consulta, fichas de traballo,

revistas de divulgación científica, xices de córes, video, modelos moleculares, aplicacións informáticas, proxector, portátil e presentacións en Power Point. En algún momento do curso intentarase usar a

taboleiro electrónico interactivo. Do mesmo xeito proporase ao alumnado a posibilidade de seguir e

realizar certo tipo de actividades de ensinanza e aprendizaxe por medio do correo electrónico.

Nos anexos figuran as programacións das diferentes materias correspondentes a cada nivel. Nelas contemplase un apartado específico para os materiais curriculares que amplian o anteriormente referido.

VI. Sistema de avaliación das aprendizaxes do alumnado

A avaliación será continua e integradora, se ben diferenciada por áreas e materias. Levarase a cabo

tendo en conta os seguintes referentes:

1. Os criterios de avaliación do PCC

2. Os obxectivos educativos de etapa e de cada área

A avaliación é un proceso que permite obter información útil e significativa que se utilizará para

analizar a intervención educativa e, se é do caso, modificala co obxectivo de mellorar a adecuación ás

necesidades do alumnado e facilitarlle as axudas necesarias para seguir avanzando no seu proceso formativo.

A interpretación da información obtida na avaliación serve para emitir xuízos, cos cales se

poderán tomar decisións que melloren o proceso de ensinanza e aprendizaxe.

Deberemos avaliar tanto os progresos do alumnado na súa aprendizaxe como os procesos de ensino. Desta forma a avaliación da aprendizaxe xunto coa avaliación dos procesos de ensino constitúen a

avaliación dos procesos de ensinanza e aprendizaxe.

a. Instrumentos e procedimentos de avaliación


13

Intrumentos

o Probas escritas

o Preguntas durante a clase e entrevistas persoais

o Traballos de Investigación

o Prácticas de laboratorio

o Entrega de exercicios

o Observación sistemática na aula

o Presentación da libreta de traballo

o Calquera outro que se especifique na programación didáctica da materia

nos diferentes niveis e modalidades de ensino

Procedemento

o Na Educación Secundaria Obrigatoria

85% probas escritas

10% traballos en clase

Preguntar dúbidas

Saídas ao taboleiro

Contestación á preguntas feitas na aula

Voloración dos exercicios e actividades entregadas

5% comportamento na clase e asistencia

o No Bacharelato

90% probas escritas

10% traballos en clase

Preguntar dúbidas

Saídas ao taboleiro

Contestación á preguntas feitas na aula

Voloración dos exercicios e actividades entregadas

Prácticas de laboratorio

As porcentaxes anteriores, que se mencionan a título orientativo, poden ser variadas en función do estipulado nas programacións de cada materia en concreto. Do mesmo xeito o profesorado, tendo en conta

a dinámica do curso, ante a posible aparición de acontecementos sobrevidos imposibles de prever neste momento, pode introducir cambios no procedemento de avaliación para mellor adaptarse as

circunstancias. En todo caso garántese que o alumnado estará puntualmente informado dos mesmos.


14

b. Criterios de cualificación

Os criterios de cualificación son os estipulados nas programación das diferentes materias do

Departamento. Como información xeral pode comentarse que o alumnado estará informado da puntuación de cada pregunta, no caso dun exame, ou do peso de calquera outra proba non escrita.

c. Medidas e actividades de preparación adicional

Estas medidas e actividades están pensadas para o alumnado que ten pendentes de avaliar

positivamente materias ou áreas de cursos anteriores. Na programación das diferentes asignatura estará deseñado o plan de traballo. Como anexo inclúese o plan especial de traballo para o veraán nas materis de

Física e Química de 1º de Bacharelato e de Física de 2º de Bacharelato.

En calqueira caso, o alumnado con materias pendentes sempre pode acodir semanalmente, durante o tempo de lecer, a consultar dúbidas ao Departamento, de acordo co seguinte calendario:

Xoves, de 10:25 a 10:45 h.

VII. Medidas de atención á diversidade

Con moita probabilidade atoparémonos na aula con alumnado diverso, con diferentes intereses e con

distintos ritmos de aprendizaxe. Normalmente estas diferencias poderemos integralas nas actividades de aula e nos contidos dos exercicios e problemas a realizar, graduando a súa dificultade e diversificando o

seu contido.Só cando nos atopemos con dificultades graves, con retrasos severos no alumnado, teremos que tomar medias escepcionais. Nestas situacións a coordinación e coloboración co Departamento de

Orientación será imprescindible.

Realizaranse adaptacións curriculares condo se detecten no alumnado dificultades graves para seguir o normal desenvolvemnto da clase, para similar os contidos e procedementos propios do nivel. Estes casos

poránse en coñecemento do Departamento de Orientación para, de forma coordinada, sentar as bases da

adaptación curricular correspondente. As actividades de reforzo da adaptación curricular estarán en función das carencias detectadas no/a alumno/a.

Para os casos menos graves, ensaiaranse medidas previas á adaptación como modificacións do

itinerario curricular, cambios metodolóxicos e/ou secuenciais na presentacións dos conceptos, ou mesmo cambios na temporalización e duración dos contidos.

VIII. Actividades complementarias e extraescolares

Ofertaranse ao alumnado saídas fóra do cnetro para visitar exposicións e/ou instalacións que teñan

interese para a súa formación no ámbito das ciencias experimentais. O detalle concreto non é posible adiantalo neste momento e figurará na programación do Departamento de actividades complementarias e

extraescolares.

IX. A enerxía como concepto central da Física e da Química

a. Importancia da enerxía

No actual momento das prácticas educativas, sobre todo no bacharelato pero tamén na ESO, é realmente importante, á vez que se instrúe, tratar de educar dunha forma integral ó noso alumnado. Na

sociedade do século XXI é necesario, por unha banda, formar expertos nos distintos campos do coñecemento para que sexan capaces de deseñar en cada un deles alternativas humanizadoras e viables e,

por outra, que saiban presentar as súas propostas aos poderosos (no campo da política, da economía, das

finanzas,...) e, por último, que sexan quen de levar os seus coñecementos á esfera da opinión pública para


15

subministrarlle información veraz e, simultaneamente, para que superen a proba do debate e a discusión

aberta e libre. Neste sentido é cada vez máis urxente no que atinxe ó medio ambiente, aos recursos enerxéticos e á

relación home-natureza, educar e instruír á nosa xuventude desde unha filosofía da prudencia, da moderación, da mesura, de conformarse co suficiente. É básico que entendan que parte da sabedoría reside

en non deixarse escravizar polos diferentes distractores sociais (modas, consumo estéril e desaforado,

hedonismo paralizante,...), en procurar tempo libre para as relacións humanas ou para a reflexión, en dar a coñecer e asumir as prácticas non competitivas e, en fomentar a colaboración entre eles na aposta da

sosteñibilidade, evidenciando a resolución de conflictos que poidan aparecer dunha forma xusta mediante a práctica da solidariedade. Non debemos esquecer que o desenvolvemento sostible non é máis que tratar

de satisfacer as necesidades do presente sen comprometer a capacidade das xeracións futuras para satisfacer as súas. A presente programación de Departamento, centrada na explicitación dos diferentes

itinerarios curriculares das diferentes asignaturas que integran a docencia, así como en calquera outra

medida necesaria para o desenvolvemento do curso, abordase desde o convencemento de que, como xa deixou dito Kant: “Só pola educación o home chega a ser home. Non é senón o que a educación lle fai ser”.

Pretendeuse, pois, construír unha programación que axude e oriente na práctica educativa desde unha perspectiva cosmopolita, de formación na cidadanía cosmopolita. Para elo non só son importantes o

coñecemento, a transmisión de habilidades, de formas de facer, de técnicas e procedementos, senón tamén

salientar os valores da prudencia, da mesura, da práctica da medida para adiar as gratificacións no intento de conseguir unha vida de calidade no camiño da busca da felicidade, así como a sabedoría moral

plasmada nas vertentes da xustiza e da práctica solidaria. Este é o marco teórico no que imos centrar os nosos esforzos cando deseñemos actividades de aprendizaxe e educación en valores, concibidas para formar

a futuros traballadores autoprogramables, persoas versátiles, innovadoras, capaces de estar en formación

permanente e de adaptarse aos novos escenarios da sociedade do futuro. Os conceptos de enerxía sostible, entendida como a enerxía producida e utilizada na forma que sustente o desenvolvemento humano ó longo

prazo en tódalas súas dimensións sociais, económicas e medio ambientais, de fontes de enerxía, de recursos enerxéticos, de consumo responsable, de aforro e desenvolvemento sostible serán encadrados neste

contexto para presentárllelos ao alumnado en forma de actividades moi concretas, baixo o anterior paradigma. Hoxe por hoxe, tan importante é que se comprenda a degradación e coxeneración enerxética,

as centrais de ciclo combinado ou o funcionamento e aplicacións dunha pila de combustible, como que se

asuma que moitas das actuais prácticas enerxéticas no encaixan na definición que fixemos de enerxía sostible, en tanto en canto:

• Non existe acceso universal ós combustibles modernos e á electricidade.

• O actual sistema enerxético no apoia un crecemento económico sostible e xeneralizado.

• Os impactos ambientais ameazan o benestar das xeracións presentes e futuras.

Á vez é moi importante presentarlle ó noso alumnado as alternativas enerxéticas, hoxe reais e posibles,

baseadas nas enerxías renovables, e facelo dunha forma real e efectiva, evidenciando as limitacións do noso planeta, que conta cuns recursos cada vez máis escasos e que deberíamos ser capaces de poder

transmitirllos ás xeración futuras. En definitiva, e a modo de conclusión, preténdese poñer os medios necesarios para estar en condicións de aplicar neste campo un dos principios de conservación máis

importantes, á vez que máis descoñecidos: a lei de conservación da ignorancia. Afirma en dous postulados o seguinte:

1º Canto máis se avanza no coñecemento da materia, máis consciente se é do que se ignora. A

ignorancia douta (consciente) substitúe á ignorancia indouta (inconsciente) e, en consecuencia, a

ignorancia total mantense constante. 2º Co coñecemento aumenta a ignorancia douta.


16

Pois ben, a presente programación de Departamento terá como finalidade última a transformación da

maior cantidade posible de ignorancia indouta en ignorancia douta no convencemento de que só desta forma a aprendizaxe pode ser verdadeiramente significativa e, se cadra, transformadora.

b. As fontes de enerxía

As fontes de enerxía son aquelas que proporcionan a enerxía como productor orixinario, é dicir, producen a enerxía directamente, pero sempre cumprindo a lei física da conservación da materia-enerxía.

Como principais fontes de enerxía podemos citar ó Sol, ó vento, ó carbón, ó petróleo, ós materiais orgánicos, ás caídas de auga, ás ondas do mar, aos átomos, ás reaccións químicas, ó son, ...

Hidroeléctrica: enerxía que se obtén da caída da auga desde certa altura a un nivel inferior, o que provoca

o movemento de turbinas, responsables de producir electricidade. A hidroelectricidade é un recurso natural dispoñible nas zonas que presentan suficiente cantidade de auga.

Eólica: enerxía producida polo vento, a cal utilízase para mover muíños que xeran electricidade.

Xeotérmica: a calor interior da Terra é fonte de enerxía xeotérmica, a cal utilízase en xeración de enerxía

eléctrica, en calefacción ou en procesos de secado industrial.

Solar: enerxía radiante producida no Sol como resultado de reaccións nucleares de fusión. Chega á Terra ó traveso do espacio en cuantos de enerxía chamados fotóns. Esta enerxía aproveitase por medio de paneis

solares con foto celas para producir electricidade. Con respecto a esta enerxía cómpre sinalar que cada punto da superficie solar emite radiacións electromagnéticas ó espacio e que estas radiacións son tanto

luminosas como invisibles para o ollo humano. Cando estas radiacións chegan á Terra a súa intensidade

diminuíu en 5 x 105 veces. A pesar de todo case que toda a enerxía que se pode aproveitar na terra provén do Sol.

Combustión: os procesos de combustión liberan enerxía (case sempre en forma de calor), que se aproveita nos procesos industriais para obter forza motriz ou para a iluminación e calefacción domésticas.

Biomasa: a enerxía da biomasa é utilizada principalmente para a producción de biogás, a xeración de enerxía térmica para o secado de productos agrícolas e madeira, e de electricidade mediante a queima de

residuos.

Baterías: aparato que transforma a enerxía química en eléctrica, e consiste en dúas o máis pilas eléctricas conectadas en serie ou en paralelo.

Química: as reaccións químicas e as correntes eléctricas relaciónanse pola electroquímica, que é o estudio das reaccións químicas que producen efectos eléctricos e dos fenómenos químicos causados pola acción das

correntes ou voltaxes.

Nuclear: enerxía liberada durante a fisión ou fusión de núcleos atómicos. As cantidades de enerxía que poden obterse mediante procesos nucleares son moi altas e aprovéitanse nos reactores nucleares para

producir electricidade.

c. Eficiencia e aforro enerxético

A importancia que para a comunidade educativa, e nomeadamente para o alumnado, teñen os

temas relacionados co aforro enerxético, coa eficiencia enerxética, cos modelos económicos posibles e co desenvolvemento sostible, parece fóra de toda dúbida.

Para introducir estes aspectos nas preocupacións do alumnado, consideramos conveniente iniciar

un traballo interdisciplinario e globalizado, que xunto cos beneficios propios dun traballo en conxunto, permite introducir a problemática medioambiental como algo coplexo e con variaas implicacións.

Consecuentemente salientamos a necesidade de introducir prácticas de aforro e eficiencia enerxética nos centros educativos, como un medio máis para concienciar ao alumnado en particular, e á comunidade

educativa en xeral, sobre a virtualidade destes hábitos para aspirar a un desenvolvemento económico


17

respectuoso co medio ambiente. É vital asumir a importancia de iniciar canto antes, no momento en que

chega alumnado novo ao centro, as actuacións neste campo para que no decorrer do tempo se vaian sedimentando actitudes e valores que asuman a importancia que para o futuro terán as prácticas de aforro

e eficiencia enerxética. O traballo do departamento de Física e Química neste campo está garantido, en coordinación, se é

posible, con outros Departamentos do centro. Porque que non será posible un desenvolvemento económico

sostible, respectuoso coa Natureza, se non se practican da forma máis eficaz posible medidas de aforro e de eficiencia enerxética. Neste sentido aspiramos á introducción dun novo modelo enerxético baseado nos

seguintes aspectos:

a) Suficiencia: hai que consumir menos, é básico transmitir esta idea ó alumnado.

b) Eficiencia: hai que facer máis, producir máis con menos enerxía; hai que introducir na sociedade as

ideas e a filosofía do chamado factor 4, que consiste, basicamente, en duplicar o benestar coa metade dos recursos naturais.

c) Na aposta decidida polo desenvolvemento das enerxías renovables. En consecuencia:

Apoiamos o uso e a potenciación de fontes de enerxía renovables (eólica, solar térmica, solar fotovoltaica, mareomotriz, xeotérmica e biomasa) no camiño de conseguir alternativas

enerxéticas viables ás fontes de enerxía convencionais (petróleo, carbón e gas natural). Neste sentido anceiamos que as alternativas enerxéticas consideradas de futuro por constituír fontes

enerxéticas limpas, razoablemente seguras e, practicamente, inesgotables, como son a xeración

de hidróxeno como combustible a partir de fontes renovables e a obtención de enerxía eléctrica a partir da reacción nuclear de fusión, sexan impulsadas polos poderes públicos, aportando

fondos para a investigación que faciliten e impulsen a introducción de financiamento privado en I+D nestes campos1, no camiño de obter estas fontes de enerxía o antes posible2.

Reclamamos que as Administracións públicas, e preferentemente para nós a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria, asuman as prácticas de aforro e eficiencia como un

factor máis de calidade nas súas actuacións e actividades. A ninguén se lle escapa o

extraordinario efecto negativo que transmiten e a imaxe de descontrol e malgasto que trasladan, certas conductas, certas formas de proceder e actuar que se producen nas oficinas e

dependencias públicas, con total desprezo deica prácticas e usos enerxéticos minimamente comprometidos coa saúde medioambiental do planeta.

Recomendamos á Dirección do centro que, na medida en que os recursos orzamentarios o

permitan, tome medidas encamiñadas a aumentar as prácticas de aforro e eficiencia enerxética no Centro. Entre outras propoñemos:

a) Instalar progresivamente termóstatos nas súas dependencias. b) Apagar algúns radiadores situados preto das portas de acceso nos corredores da planta

baixa.

c) Colocar entre as paredes e os radiadores paneis de chapa de madeira forrados de papel de aluminio en todos os radiadores do Centro.

d) Instalar progresivamente balastros electrónicos nos equipos de iluminación. e) Instalar sensores de apagado automático en certas dependencias do Centro.

1 Sabemos que cando se aposta decididamente por unha tecnoloxía, invertin do o que sexa necesario, aportando recursos

humanos e materiais provintes tanto do ambito estatal como privado, os resultados non tardan en aparecer. Temos o caso

paradigmáticos das baterías para os terminais da telefonía por onda. Cando se descubriron oportunidades de negocio e se apostou

fortemente por esta tecnoloxía aoportando fondos e recursos para a investigación, pronto se produciron os resultados desexado s.

2 Consideramos que o proxecto internacional ITER (Reactor Internacional Termonuclear Experimental) pode ser, en

tanto que suporá, de ter éxito, a solución do problema enerxético do mundo, o inicio do fin das restriccións enerxéticas ao

desenvolvemento económico.


18

f) Adquirir paneis fotovoltaicos de silicio policristalino para uso didáctico.

d. Medidas de aforro na aula-laboratorio e no Centro.

A título de exemplo reseñamos algunhas prácticas de aforro (ou de malgasto) que poden servir de

axuda no tratament na aula destes tems nas diferentes asignaturas do departamento:

Medias de gran

aforro enerxético

Medidas de

aforro

enerxético

Gasto moderado Malgasto

enerxético

Despilfarro

enerxético

Calefacción Doble ventá con

radiador apagado

Doble ventá e o

radiador

indicando 19º

Casa con

paredes de cor

claro

Ventás con

aislantes

Calefación nun

día de neve

Calefación

acesa nun

día de sol

Calefación acesa

ca ventá aberta

e camiseta e

sudando

Transporte Individuo en

bicicleta

Individuo en

tren ou autobus

Varios

individuos para

compartir auto

nos

desprazamentos

ao traballo

Individuo en

coche

botando

moito fume

polo tubo de

escape

Individuo en

coche a toda

velocidade,

botando moito

fume e cunha

vaca chea de

bultos

Individuo en

coche indo da

casa ao traballo

que lle queda

moi perto do seu

domicilio

Iluminación-

Electricidade

Apagado dos

LEDS dos

electrodomésticos

Lámpada de

baixo consumo

Neveira cunha

letra indicando

a categoría

enerxética A

Apagado das

luces da aula ao

saír dela por un

Depositando

nun

frigorífico

un alimento

quente.

Unfrigorífico

situado ao

carón da

cociña ou do

Frigorífico

aberto e unha

persoa sentada

na mesa

tomando un

vaso de leite que

remata de coller

do frigorífico


19

período

superior as 15

minutos

radiador.

Enerxía Paneis solares

Muiños vento

Outras Reciclaxe de

papel: montón de

papel co anagrama

do reciclado

Individuo

afeitándose

coa billa

aberta.

Rapaz tirando

papel á rúa

Roupa tendida ao

sol

Secar roupa

cunha

secadora


20

XI. Anexos

a. Programación didáctica da materia de Física e Química de 3º de ESO

b. Programación didáctica da materia de Física e Química de 4º de ESO

c. Programación didáctica da materia de Física e Química de 1º de Bacharelato


d. Programación didáctica da materia de Física de 2º de Bacharelato


e. Programación didáctica do ámbito científico-tecnolóxico do PDC


21

Física e Química 3º de ESO Programación didáctica adaptada ao contido do Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas de educación secundaria obrigatoria. Departamento de Física e Química do IES “Macías O Namorado”. Padrón 2008-2009


22

Introdución

Obxectivos xerais da ESO

Competencias básicas da etapa en relación coas materias de Física e Química

Contribución da materia de Física e Química ao logro das competencias básicas

Obxectivos xerais da materia de Física e Química e temas transversais

Física e Química de 3º de ESO

o Obxectivos específicos

o Contidos

o Criterios de avaliación

Metodolox ía

Materiais curriculares e recursos didácticos

Sistema de avaliación

o Procedemento de avaliación

o Instrumentos de avaliación

o Criterios de cualificación e corrección

o Aspectos mínimos esixibles para obter unha cualificación final positiva

Medidas de atención á diversidade

o Aspectos xerais

o Medidas a tomar

Plan de traballo para a preparación das materias pendentes de cursos anteriores

o Actividades a desenvolver e seguimento das mesmas

o Avaliación do proceso

Actividades complementarias e extraescolares

Uso das TIC no proceso de ensinanza e aprendizaxe

Fomento da lectura na materia de Física e Química

A educación en valores nas materias de Física e Química


23

Introdución

A presente programación está elaborada tomando como base o Decreto 133/2007, do 5 de x ullo, polo que se reg ulan as ensinanzas da

educación secundaria obrigatoria.

Aspira a desenvolver no alumnado as capacidades x erais básicas necesarias para que poidan incorporarse á vida activa e profesional e, ao

mesmo tempo, proporcionar a base teórica e práctica para poder continuar os estudos nas materias de Física e de Química en cursos posteriores.

Preténdese iniciar ao alumnado na preparación dunha cultura científica básica, con especial incidencia no coñecemento do méto do científico e

a delimitación da ciencia como forma específica e rigorosa de adquirir coñecementos útiles, sempre en constante renovación e adaptación ás novas

circunstancias, datos e parámetros que poidan aparecer. Neste sentido salientarase a relación e conexións entre a tecnoloxía e os conceptos teóricos

que posibilitan a súa existencia.

A información veraz, as destrezas básicas e os procedementos elementais utilizados na Física e na Química serán obx ecto de es pecial

atención, para subministrar ao alumnado os medios necesarios para poder entender e relacionar, cando menos de forma aproximativa, as implicacións e

as relacións entre eles dos principais problemas ambientais con que se enfronta a humanidade, con especial incidencia na prob lemática do cambio

climático e na xeración de enerxía para poder acadar un desenvolvemento económico sustentable.

O coñecemento das Ciencias da Natureza en xeral, e da Física e da Química en particular, tanto nos seus elementos conceptuais e teóricos

como nos metodolóxicos e de investigación, capacitarán ao alumnado para comprender a realidade natural e, consecuentemente, poder intervir nela de

forma responsable, asumindo a complexidade dos diferentes factores que inciden no medio natural, social e económico.

A materia de Física e Química de 3º de ESO atópase integrada na área de Ciencias da Natureza, a cal posúe grande importancia formativa pois,

ademais de proporcionar as pautas para comprender o medio natural, a través dela adquírense as bases do coñecemento científic o e tecnolóxico que

demanda a sociedade en que vivimos.

O estudo da Física e a Química neste curso aborda de maneira formal o marco teórico para a xustificación dos fenómenos macroscó picos que

acontecen a noso arredor, como son as transformacións da materia ou as súas propiedades electromagnéticas, a través do c oñecemento da súa

estrutura microscópica e as interaccións entre as partículas que a forman. T amén incide na longa tradición e na importancia d a actividade científica,

plasmada nas súas múltiples aplicacións. Deste xeito, os alumnos e alumnas desenvolven unha cultura científica básica que os capacita para comprender

o funcionamento da natureza e os dispositivos que se atopan no seu contorno, para tomar parte activa na preservación do medio e para integrarse

plenamente na sociedade científica e tecnolóxica do seu tempo.

Obxectivos xerais da ESO

A educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver no alumnado as capacidades para que poidan:

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e ex ercer os seus dereitos no respecto ás outras persoas, practicar a tolerancia, a

cooperación e a solidariedade entre as persoas e grupos, ex ercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos como valores c omúns

dunha sociedade plural e prepararse para o ex ercicio dunha cidadanía democrática.

b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo como condición necesaria para a realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

c) Valorar e respectar a diferenza de sex os e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar os estereotipos que supoñan

discriminación entre homes e mulleres.

d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións con outras persoas, así co mo rex eitar a violencia, os prex uízos de calquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos.

e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con sentido crítico, adquirir novos coñecemento. Adquirir

unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado que se estrutura en distintas disciplinas, así como coñecer e aplic ar os

métodos para identificar os problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.


24

g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mes mo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a ca pacidade para

aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades.

h) Comprender e ex presar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensax es complex os, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o estudo da literatura.

i) Comprender e expresarse en máis dunha lingua estranxeira de maneira apropiada.

j) Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propia e das outras persoas, así como o patrimonio artístico e

cultural, coñecer mulleres e homes que realizaron achegas importantes á cultura e sociedade galega ou a outras culturas do mundo.

k) Coñecer o corpo humano e o seu funcionamento, aceptar o propio e o das outras persoas, aprender a coidalo, respectar as dife renzas, afianzar os hábitos do coidado e saúde corporais e incorporar a educación física e a práctica do deporte para favorecer o

desenvolvemento persoal e social. Coñecer e valorar a dimensión humana da sex ualidade en toda a súa diversidade. Valorar crit icamente

os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado dos seres vivos e o ambiente, contribuíndo á súa conservación e mellora.

l) Apreciar a creación artística e comprender a linguax e das distintas manifestacións artísticas, utilizando diversos medios de ex presión e representación.

m) Coñecer e valorar os aspectos básicos do patrimonio lingüístico, cultural, histórico e artístico de Galicia, participar na súa conservación e

mellora e respectar a diversidade lingüística e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e

respecto cara o exercicio deste dereito.

n) Coñecer e valorar a importancia do uso do noso idioma como elemento fundamental para o mantemento da nosa identidade.

Competencias básicas da etapa en relación coas materias de Física e Química

O concepto de competencia básica é unha das novidades máis salientables do novo currículo da ESO. Forma parte dunha proposta realizada pola

Unión Europea e ben a superar o concepto máis restrinxido e menos operativo de capacidade a desenvolver ou de contidos mínimo s a acadar.

T rátase de poñer ao alumnado en disposición de asumir e interiorizar a capacidade de poñer en práctica de forma integrada, en contextos e

situacións diversos, os coñecementos, as habilidades, os procedementos e as técnicas de traballo, así como as actitudes perso ais adquiridas no proceso

de ensinanza e aprendizax e. Cómpre asegurar que o alumnado saiba, que acumule coñecementos, pero non para atesouralos durante un tempo e logo

esquecelos, senón para integralos e relacionalos coa súa vida cotiá, para que saiba facer, para que posúa tales ou cales habilidades e técnicas de traballo

intelectual que se permitan aprender ao longo de toda a súa vida, en definitiva para que saiba estar, no camiño de que algún día, coas ferramentas,

saberes, capacidades e habilidades adquiridas, poida aspirar a saber ser. Primeiro ser e despois trunfar, esta é a orde necesaria e lóxica.

As competencias básicas pretenden integrar as diferentes aprendizax es para facilitar que o alumnado tamén as poida asumir rel acionando os

distintos tipos de contidos e capacidades co obx ectivo de empregalas cando lle sex an necesarias en distintas situacións e contextos, tanto a nivel afectivo

como intelectual, e que orienten o proceso educativo. Neste sentido as competencias básicas teñen influencia non só nos cont idos, senón tamén na

avaliación e na metodoloxía.

O traballo nas materias do currículo ten que contribuír ao desenvolvemento das competencias básicas, tomando as medidas organ izativas e

funcionais a que haxa mester e planificando as actividades complementarias e extraescolares para reforzar o seu desenvolvemento.

Contribución da materia de Física e Química ao logro das competencias básicas

De entre as oito competencias básicas que se identifican imos establecer tres categorías, en función de cómo son susceptibles de ser

traballadas desde dúas disciplinas, a Física e a Química, de marcado carácter científico, cunha base ex perimental que constit úe a súa esencia, e cunha

posición no mundo dos saberes científicos básica e central. O medio físico e material inerte, entendido d e forma ampla, forma parte do seu obxecto de

estudo. T endo logo presente este criterio de clasificación establecemos o seguinte cadro:

Competencias básicas desde a

óptica da Física e da Química

Niv el de tratamento inicial Niv el de tratamento medio Niv el de tratamento avanzado

Competencia en En tanto en canto a

ferramenta básica para a


25

comunicación lingüística transmisión da información

sexa a linguaxe, tanto oral

como escrita, teremos que

axudar a desenvolver esta

competencia.

NúmeroPuntuació

n da

preguntaExercício

s de aplicación41,5

puntos por cada

exercício.Cuestión

s teóricas40,50

puntos por

cuestiónCuestións

prácticas21,00

punto por

cuestiónEnténdese

que a puntuación

total de cada

pregunta só se

logrará se esta é

contestada

correctamente na

súa totalidade.

Neste sentido

unha cuestión

deberá estar

razoada e un

exercício resolto

na súa totalidade,

coas fórmulas

deducidas cando

así o especifique o

seu enunciado e os

resultados

expresados coas

unidades

oportunas.Obxecti

vosAdecuarse as

circunstanciasAxus

tar o

procesoValorar os

resultadosCoñece

mentos previos,

erros conceptuais,

Competencia matemática

Recollida de

datos, historial

académico,

controis inicias,

NH3

FFÍÍSSIICCAA EE QQUUÍÍMMIICCAA 44ºº DDEE EESSOO Programación didáctica adaptada ao contido do Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas de educación

secundaria obrigatoria. Departamento de Física e Química do IES “Macías O Namorado”. Padrón 2008-2009

FFÍÍSSIICCAA EE QQUUÍÍMMIICCAA 11ºº DDEE BBAACCHHAARREELLAATTOO PPRR OOGGRR AAMMAACCII ÓÓNN DDIIDD ÁÁCCTTII CCAA AADD AAPPTTAADD AA AAOO CCOONNTTIIDD OO DD OO DDEECCRR EETTOO

112266//22000088,, DD OO 1199 DD EE XXUUÑÑOO,, PPOOLLOO QQUUEE SS EE EESS TTAABB LLEECCEE AA

OORR DD EENNAACCII ÓÓNN EE OO CCUURR RRÍÍ CCUULLOO DD EE BB AACCHH AARR EELLAATTOO NNAA CCOOMMUUNNIIDD AADDEE

AAUUTTÓÓNNOOMMAA DD EE GGAALLII CCII AA..


26

entrevistas

previas,

…Observación

sistemática,

análise de

tarefas,

controis,

cuestionarios,

follas de

seguimento,

…Recopilación

de datos,

observación e

interpretación

para emitir un

xuízo sobre os

rendementosAo

comezo de cada

unidade ou dun

novo período

educativoDe

forma cotián,

día a día,

durante todo o

procesoAo

remate de cada

período

procesualModo

de

avaliaciónRende

mento global,

graos de

aprendizaxe e

adecuación ao

procesoMomen

to da

avaliaciónConsti

túa a linguaxe

matemática a

forma máis

universal e

segura de

transmitir e

formalizar o


27

coñecemento

sobre o medio

natural.

Consecuenteme

nte para o

ensino da Física

e da Química

esta

competencia

ten un marcado

carácter

instrumental.

Será obxecto de

atención e de

traballo para

que o alumnado

posúa un nivel

de destreza

mínimo que lle

permita

elaborar e

formalizar o

coñecementos,

adquiridos no

Física e na

Química.

(Como)

(Cando) Nos niveis de 2º

de Bacharelato,

especialmente

na materia de

Física, esta

competencia

terá un nivel

avanzado.

H2SO2

H3PO4

KMnO4

NaHCO3


28

PbH2

HgS

Ni2(CrO4)3

HIO

2. Formula:

1. Ácido clorhídrico 2. Hidróxido estánnico

3. Peróxido de potasio 4. Anhídrido bromoso

5. Ácido perclórico 6. Sulfato férrico 7. Nitrato amónico

8. Ácido sul fúrico 9. Hidróxenodi fosfato de aluminio/Difos fato ácido de aluminio

10. Trióxido de xofre

1. Escribe a fórmula semidesenvolvida dos compostos seguintes:

A) 2-metilpentano B) 2,2-dimetilbutano C) 2,3-dimetilbutano D) 3-etilpentano E) 5-etil-2,2-dimetilheptano F) 5-isopropil-2,2-dimetiloctano G) 4-isopropil-2,6,6-trimetilnonano

2. Escribe a fórmula semidesenvolvida dos compostos seguintes:

A) 1-penteno B) 2-metil-1-buteno C) 3-metil-1-buteno D) 2-metil-2-buteno E) ciclopropeno F) ciclobuteno G) ciclopenteno H) ciclohexeno I) ciclohepteno J) cloroeteno K) 3,3-dimetil-1-buteno L) 1-metilciclopenteno M) 3-etilciclopenteno N) tetrafluoretileno O) 1,2-pentadieno P) 2-metil-1,3-butadieno Q) 2-cloro-1,3-butadieno R) ciclopentadieno S) 1,3-ciclohexadieno T) 3-metil-1-butino U) 2,3-dimetil-2-buteno V) 2,4,4-trimetil-1-penteno W) 3-metilciclohepteno

FÍSICA E QUÍMICA DE 1º DE BACHARELATO.

1.- Desde unha altura de 10 m lánzase un corpo cunha velocidade de 10 m/s formando un ángulo de 30º por enriba da horizontal. Calcula: a) a altura máxima acadada polo corpo; b) o módulo (a grandura) do vector


29

velocidade no instante 1,5 s ; c) a distancia horizontal que percorre ata chegar ó chan. Nota: excepcionalmente toma g= 10 m/s2

2.- O vector de posición dun móbil é jtitr

532 . Calcula a aceleración no instante t=2 s.

Nota: o vector r

está en unidades do S.I. 3.- Se conduces un coche que, partindo do repouso, acada os 100 km/h en 10 s, ¿qué aceleración media acada o coche?

4.- A ecuación do movemento dun móbil é jttittr

45)( 33 en unidades do S.I. Calcula no instante t=2 s: a) A grandura (módulo) do vector aceleración; b) A aceleración tanxencial e a aceleración normal nese instante 5.- Deixase caer un obxecto desde un edificio de 300 m de altura. Calcula: a) O tempo que tarda en chegar ao chan; b) A velocidade coa que chega. Dato: g= 9,8 m/s2

6.- Se deixamos caer un bloque de madeira de 50 kg por unha rampa de 5 m de altura e chega ao chan cunha velocidade de 5 m/s ¿Qué traballo fixeron as forzas de rozamento? 7.- Unha caixa de madeira de 25 kg de masa está en repouso no chan. Sobre ela aplícase unha forza de 150 N e adquire unha aceleración de 2 m/s2. Calcula: a) A forza de rozamento; b) O coeficiente de rozamento entre a caixa e o chan. 8.- Un satélite artificial orbita a unha altura de 500 km sobre a superficie terrestre. Tarda 5.652 s en dar unha volta completa á Terra. Sabendo que o radio terrestre medio é igual a 6.370 km, calcula: a) A velocidade angular do satélite; b) A velocidade lineal; c) A aceleración centrípeta (radial ou normal) á que está sometido. 9.- Un corpo de masa m= 50 kg está apoiado sobre unha superficie horizontal. Ao aplicarlle unha forza de 100 N que forma un ángulo de 37º coa horizontal adquire unha aceleración de 1 m/s2. a) Realiza un esquema das forzas que actúan sobre o corpo: b) Calcula a forza normal que o chan exerce sobre o corpo: c) Calcula tamén o valor do coeficiente de rozamento dinámico entre o chan e o corpo. 10.- Se lanzamos unha moeda deica arriba, debuxa as forzas que actúan sobre a moeda cando empeza a ascender, cando chegue ao punto de máxima altura y cando está caendo (despreza o rozamento co aire). 11.- ¿Qué magnitude física ten como unidade o Kw.h? Calcula a equivalencia entre o Kw.h e a súa unidade no sistema internacional. 12.- Un corpo sube por un plano inclinado pola acción dunha forza externa. Tendo en conta a forza de rozamento entre o corpo e o plano, razoa se é positivo, negativo ou nulo o traballo feito polas forzas seguintes: a) o peso; b) a normal; c) o rozamento (realiza os correspondentes debuxos ou esquemas).

ACTIVIDADES DE REPASO

FÍSICA E QUÍMICA/1º de BACHARELATO 1.- Sobre un taco de madeira como o da figura nº 1 temos un corpo A. ¿Qué aceleración mínima haberá

que transmitir ó taco, en dirección horizontal, para que o corpo A caia libremente?

2.- Un bloque de 35,6 N está repouso sobre un plano horizontal co que roza, sendo μ = 0,5. O bloque

únese mediante unha corda sen peso, que pasa por unha polea sen rozamento, a outro bloque suspendido

de 35,6 N de peso. Calcula: a) A Tensión da corda; b) A aceleración de cada bloque. (Ver figura nº 2)


30

3.- Calcula a ΔU que experimenta un sistema cando lle subministramos un W de 8.000 J e o sistema

libera 3.000 J en forma de calor. Especifica o convenio de signos que uses para os mecanismos de

transferencia de enerxía.

4.- Un gas está confinado á presión de 1 atm nun cilindro provisto dun émbolo móbil. Se bruscamente lle

aplicamos ó émbolo unha presión externa de 2 atm, o gas comprímese desde 4 l ata 2 l. ¿Cal é o W

realizado polo gas? ¿Cal é a súa ΔU se non hai perdas de calor deica os arredores? Expresa os

resultados en unidades do SI.

5.- As masas que penden dos extremos dunha máquina de Atwood son, respectivamente, 1.000 g e 1.010

g. Calcula: a) A aceleración con que se move o sistema; b) O espacio que percorre en 50 s partindo do

repouso; c) A Tensión da corda.

6.- Un bloque de 5 kg descende desde o repouso por un plano inclinado 30º. A lonxitude do plano é de 10

m e o μ = 0,1. Calcula a enerxía cinética do bloque ó final do plano.

7.- Calcula a tensión da corda do péndulo de masa m e de lonxitude l, da figura nº 3, nos puntos A e B,

sabendo que a posición A é a máis elevada da traxectoria.

8.- ¿A que é igual a forza de rozamento, cando un corpo de masa m se atopa en repouso sobre un plano

inclinado cun ángulo de inclinación de 20º? Realiza un esquema con todas as forzas que interveñan.

9.- Unha masa de 250 g, que parte do repouso desde unha posición situada a 0,5 m de altura sobre o

chan, deixase caer deslizando por un plano inclinado, chegando ó chan cunha velocidade de 2 m/s. ¿Cal foi

o W realizado pola forza da gravidade? ¿Cal foi o W efectuado pola forza de rozamento?

10.- Tres bloques (m1 = 50 kg, m2 =150 kg e m3 = 300 kg) están unidos como mostra a figura nº 4. Calcula

as tensións das cordas e a aceleración do sistema no caso de que μ = 0.

Figura nº 1

Figura nº 2

Figura nº 3

Figura nº 4


31

FÍSICA E QUÍMICA/1º de BACHARELATO Nome:

11.- Lánzase unha moeda verticalmente deica arriba. Cando está 0,5 m por riba do punto de lanzamento,

o cronómetro marca 0,15 s. ¿Con que velocidade foi lanzada?

12.- Dez gramos de mármore (CaCO3) fanse reaccionar totalmente con HCl. Escribe a ecuación química e

axústaa. ¿Cantos gramos de dióxido de carbono se obteñen? ¿Qué volume ocuparían en C.N.? ¿E se

estivesen a 25ºC e 2 atm de presión?

13.- Quentáronse 0,685 g de clorato potásico ata obter 113 ml de osíxeno, medidos en C.N. ¿Qué

porcentaxe de clorato potásico se descompuxo?

14.- Formula: etanol, propanal, butano, etanoato de metilo, 1,4-butanodiol, 2-metil -1-pentanol,

metiletiléter, paradifenol.

15.- Dispárase un proxectil cunha velocidade de 600 m/s formando un ángulo de 60º coa horizontal: a)

¿Qué altura máxima acada?; b) ¿Canto tempo tardará en acadala?; c) ¿Qué velocidade terá en dito

punto?; d) ¿Cal será a súa enerxía en dito punto?.

16.- Calcula a ΔU para 2 moles dun gas ideal que se expansionan reversiblemente de 2 a 4 l contra a

presión atmosférica normal, sabendo que o gas absorbe no proceso 300 cal.

17.- Unha roda de 15 cm de diámetro xira a 300 rpm, en en 15 s, mediante a acción dun freo, logra

deterse. Calcula a aceleración angular e a aceleración lineal dun punto da súa periferia

18.- Desde un avión que voa horizontalmente a unha altura de 200 m, cunha velocidade de 700 km/h,

deixamos caer unha caixa. Calcula en que punto caerá a caixa. ¿Está o avión, nese instante, na mesma

vertical da caixa?

19.- A entalpía de formación do amoníaco é ΔH fº = – 46,2 kJ/mol. Calcula a calor de reacción cando se

forman 3 l de dita substancia medidos en C.N.

20.- A velocidade angular dun motor aumenta desde 300 rpm ata 900 rpm mentres o motor efectúa 50

revolucións. ¿Qué aceleración angular posúe? ¿Canto tempo se empregou no proceso?


32


21.- Calcula a fórmula empírica dunha substancia que presenta a seguinte composición centesimal: 0,8 % de H ; 36,5 %

de Na ; 24,6 % de P ; 38,1 % de O.

22.- Sabendo que o coeficiente de fricción entre o obxecto de 3,0 kg e a superficie horizontal é 0,40,

calcula a rapidez da masa de 5,0 kg cando caeu unha distancia vertical de 1,5 m sabendo que as masas

estaban orixinalmente en repouso.

23.- Un ácido sulfúrico concentrado de d = 1,8 g/cm3 ten unha pureza do 90,5 %. Calcula: a) A súa

concentración en g/l; b) O volume necesario para preparar 0,25 l de disolución 0,2 M

24.- Sobre o bloque da figura actúa unha forza Fa , calcula: a) A normal; b) A aceleración do bloque.

Datos: m = 20 kg; Fa = 300 N; β = 30º; μ = 0,1.

25.- Por combustión de 0,25 g dunha substancia orgánica constituída por C, O e H, obtivéronse 0,568 g

de dióxido de carbono e 0,232 g de auga. Calcula a fórmula empírica do composto.

26.- Dous corpos de masa M e m son elevados a igual altura do chan e logo sóltanse ó mesmo tempo. Se a

resistencia do aire ( R ) é a mesma para os dous corpos e ademais constante, ¿estes corpos caerán ó

chan ó mesmo tempo?

27.- a)¿Qué volume de hidróxeno, medido a 10 ºC e 1,5 atm, se desprende ó tratar 150 g de Zn con

ácido sulfúrico? b) ¿Cantas moléculas hai e 1 l de auga?

28.- ¿Qué volume de osíxeno, medido en C.N., se obterá ó descompoñer 150 g de KClO3?

29.- Un bloque de masa m, descansa sobre outro de masa M ; o valor máximo da forza de rozamento

estático entre os 2 bloques está representado polo coeficiente de rozamento μ; se desprezamos a

fricción entre o bloque M e a superficie horizontal, ¿qué forza F mínima de debe aplicar sobre M para

que o bloque superior comece a deslizar sobre o inferior?

30.- Unha persoa situada a 60 m de altura sobre o chan ve subir, pasando diante dela, un corpo lanzado

desde o chan. Pasados 8 s ve que o corpo baixa. ¿con que velocidade foi lanzado o corpo?


33


31.- Calcula o tempo t do lanzamento, a altura H e o alcance L dun corpo cando é lanzado cunha velocidade inicial v o

formando coa horizontal un ángulo θ nos seguintes casos: a) En condicións ideais; b) Supoñendo que o vento actúa

favorablemente sobre o corpo durante o seu percorrido cunha forza F horizontal constante. Dato: a masa do corpo é m

.

32.- Unha pelota de masa 0,5 kg atada a unha corda lixeira inextensible xira nun círculo vertical de radio 0,75 m, de tal

xeito que posúe unha velocidade de 5 m/s cando a corda está horizontal. Calcula a velocidade da pelota e a tensión da

corda no punto máis alto e no punto máis baixo do seu percorrido circular. Calcula, así mesmo, o traballo realizado pola

forza da gravidade da Terra e pola tensión da corda cando a pelota se move desde o punto máis baixo ó máis alto.

33.- O esquema da figura representa dúas costas pendentes (planos inclinados) sen rozamento, dous tramos

horizontais AB = BD = 1 m con rozamento de coeficiente μ = 0 ,1 e unha circunferencia vertical sen rozamento de radio R

= 1 m. Unha partícula de masa m= 300 g deixase sen velocidade inicial e percorre o camiño OABCDE. Calcula: a) ¿Desde

qué altura h se abandonará o corpo para que a partícula en C se fixe á pista cunha forza igual a 1/5 do seu peso?; b)

¿Car será a reacción da pista cando a partícula pase por B?; c) ¿Canta altura, h’, ascenderá pola costa pendente DE?

34.- Disparouse un proxectil desde o chan horizontal cun ángulo de 37º u unha velocidade inicial de 100 m/s. Acha: a) O

alcance do proxectil; b) A súa altura máxima; c) A ecuación da traxectoria; d) A velocidade e celeridade cando lle falten

100 m para chegar ó chan e o proxectil este baixando; e) A aceleración tanxencial e a aceleración normal, c entrípeta ou

radial nese punto.

35.- Para un movemento temos que a aceleración tanxencial é 3t + 6. Calcula: a) A ecuación do movemento se no

instante inicial s = - 2 e v = 0 ; b) ¿Qué clase de movemento é?; c) A distancia percorrida polo móbil de 2 a 4 segundos.

36.- ¿Qué forza horizontal é necesario aplicar ó centro de gravidade dun corpo de 100 kg para que ascenda por un

plano inclinado cunha aceleración constante de 2 m/s2

? Datos: β = 37º ; μ = 0,2 .

37.- Temos dous corpos: un A (50 kg) apoiado sobre unha superficie horizontal, unido por unha corda inextensible e sen

masa, mediante unha roldana, a outro B (100 kg) que pendura en vertical da roldana. Obtén a tensión da corda e a

distancia que baixa o corpo B en 2 s partindo do repouso. ( μ = 0,1 ).

38.- Un auto de 1 .000 kg de masa leva unha velocidade constante de 108 km/h cando se despraza por unha estrada que

presenta unha pendente do 2% (enténdase: 2 m de desnivel por cada 100 m percorridos). ¿Qué potencia desenvolve o

motor?

39.- Un proxectil de 400 g atravesa unha parede de 50 cm de espesor. A velocidade do proxectil ó chegar á parede era

de 400 m/s e ó saír, de 100 m/s. Calcula: a) A enerxía cinético do proxectil ó chegar á parede e ó saír dela; b) O traballo

realizado polo proxectil.

40.- Comunícaselle a un sistema unha cantidade de calor de 800 calorías e o sistema realiza un traballo de 2 kJ. ¿Cal é a

variación que experimenta a súa enerxía interna?


34

PRINCIPAIS CONCEPTOS, TEORÍAS, TÉCNICAS E PROCEDEMENTOS A REPASAR

A calor e o traballo como mecanismos para transferir enerxía. Exercicios. Sistema e arredores. Clasificación dos sistemas. Capacidade calorífica e calor específica. Unidades de calor e enerxía. Exercicios. Función de estado e variables termodinámicas. 1º Principio da Termodinámica: consecuencias segundo o proceso realizado. 2º Principio da Termodinámica: morte térmica do Universo. Clasificación da materia. Substancias puras e mesturas. Leis ponderais. Exercicios. Leis volumétricas. Exercicios. Concepto de cantidade de substancia: o mol. Exercicios. Masas atómicas e masas moleculares. Fórmula empírica e molecular. Exercicios. Concepto de mol e masa molar. Composición centesimal. Exercicios. Cambios de estado. Teoría cinética dos gases. Leis dos gases: Boyle, Charlesw e Gay-Lussac e combinada dos gases ideais. Exercicios. Disolucións: formas de expresar a concentración dunha disolución en unidades químicas e físicas.

Exercicios. Solubilidade e propiedades coligativas. Modelos atómicos. Números que identifican aos átomos. Espectros atómicos. Exercicios. Hipótese de Planck e efecto fotoeléctrico. Modelo atómico de Bohr. Correccións a este modelo. Orbitais e números cuánticos. Configuracións electrónicas. Propiedades periódicas. A reacción química. A ecuación química. Axuste de ecuacións químicas. Exercicios. Cálculos estequiométricos. Pureza dun reactivo e rendemento da reacción. Exercicios. Clasificación das reaccións químicas. Ecuación termoquímica. Calor de reacción e Entalpía. Entalpía de formación. Exercicios.


35

Velocidade de reacción: factores que a modifican. Os enlaces do carbono: hibridación. Características dos hidrocarburos e dos principais grupos funcionais. Formulación elemental de química orgánica: alcanos, alquenos, alquinos, hidrocarburos cíclicos e

aromáticos, haloxenuros de alquilo, alcoholes e fenosles, aldehídos e cetonas, éteres, ácidos carboxílicos e ésteres, aminas e amidas.

O movemento: a posición dos corpos. Coordenadas cartesianas, polares e esféricas. Exercicios. Ecuación de posición. Desprazamento, traxectoria e espacio percorrido. Vector de posición. Vector desprazamento. Vector velocidade: media e instantánea. Definición física e matemática. Exercicios. Compoñentes cartesianas do vector velocidade: celeridade. Unidades. Vector aceleración: media e instantánea. Definición física e matemática. Exercicios. Compoñentes cartesianas e intrínsecas do vector aceleración. Unidades. Exercicios. Aceleración tanxencial, normal e total. Exercicios. Ecuación e gráficas do movemento. MRU e MRUV con aceleración constante. “Caída libre”. Lanzamento deica arriba. Exercicios. Composición de movementos: Principio de superposición e independencia. Tiro vertical, horizontal e ublicuo. Exercicios. Movementos circulares. Unidades. Exercicios. Cantidade de movemento. Unidades. Exercicios. Leis de Newton: principais aspectos e información que subministran. Exercicios. Sistemas de referencia inerciais e non inerciais. Ideas de Galileo sobre a inercia, o movemento e a interacción entre os corpos. 1º Principio de Newton: información que proporciona. 2º Principio de Newton: enunciado e aplicación aos exercicios. 3º Principio de Newton: limitacións. Conservación do momento linear ou cantidade de movemento. A Mecánica clásica, a Mecánica Cuántica e a Mecánica Relativista. Impulso mecánico. A interacción entre os corpos. Lei de Gravitación Universal. O vector g. Exercicios. Consecuencias da Lei de Gravitación: o peso dos corpos. Exercicios. Satélites artificiais: imponderabilidade. Forza de rozamento: estática e dinámica. Exercicios. Forzas restauradoras. Forza centrípeta e forza “centrífuga” Problemas nos que interveñen forzas: máquina de Atwood, planos inclinados, corpos en contacto,

ascensor, péndulo cónico e simple, movementos circulares verticais... Exercicios. Interaccións fundamentais. Concepto de traballo e potencia. Unidades. Exercicios. Representación gráfica do traballo. Enerxía. Unidades. Exercicios. Teorema das forzas vivas. Teorema da enerxía potencial. Forzas conservativas. Principio de Conservación da Enerxía Mecánica. Principio de Conservación da Enerxía. Exercicios. Conversión masa-enerxía e viceversa. Sistemática na resolución dos exercicios e problemas de cinemática e mecánica.


36

Notas e comentarios:


37

FFÍÍSSIICCAA 22ºº DDEE BBAACCHHAARREELLAATTOO

PPRROOGGRRAAMMAACCIIÓÓNN DDIIDDÁÁCCTTIICCAA AADDAAPPTTAADDAA AAOO CCOONNTTIIDDOO DDOO

Decreto 126/2008,, DDOO 1199 DDEE XXUUÑÑOO,, PPOOLLOO QQUUEE SSEE EESSTTAABBLLEECCEE

AA OORRDDEENNAACCIIÓÓNN EE OO CCUURRRRÍÍCCUULLOO DDEE BBAACCHHAARREELLAATTOO..

DDEEPPAARRTTAAMMEENNTTOO DDEE FF ÍÍSSIICCAA EE QQUUÍÍMMIICCAA DDOO IES

“Macías O Namorado”.. PPAADDRRÓÓNN..

22000088--22000099

http://www.xunta.es/Dog/Dog2008.nsf/FichaContenido/29EFE?OpenDocument

http://www.edu.xunta.es/portal/contenido?comando=ContenidoDinamicoComando&accion=verRecurso&rID=707b9778-45321603-00174736-15752313&trID=684af060-c0a8fd03-006e7a5b-4d5bf38b&lID=gl&pwID=e4763dcf-0a0a2825-006c0962-b0b5ef8f

http://www.edu.xunta.es/portal/contenido?comando=ContenidoDinamicoComando&accion=verRecurso&rID=707b9778-45321603-00174736-15752313&trID=684af060-c0a8fd03-006e7a5b-4d5bf38b&lID=gl&pwID=e4763dcf-0a0a2825-006c0962-b0b5ef8f


38

II.. AA FF ÍÍSSIICCAA CCOOMMOO CCIIEENNCCIIAA

IIII.. OOBBXXEECCTTIIVVOOSS

IIIIII.. CCOONNTTIIDDOOSS CCOOMMÚÚNNSS

IIVV.. CCUURRRRÍÍCCUULLOO

aa.. OOBBXXEECCTTIIVVOOSS EESSPPEECCÍÍFFIICCOOSS

bb.. FFEEIITTOOSS,, CCOONNCCEEPPTTOOSS EE PPRRIINNCCIIPPIIOOSS

cc.. CCRRIITTEERRIIOOSS DDEE AAVVAALLIIAACCIIÓÓNN

VV.. CCRRIITTEERRIIOOSS DDEE AAVVAALLIIAACCIIÓÓNN PPAARRAA OOBBTTEERR UUNNHHAA CCUUAALLIIFFIICCAACCIIÓÓNN MMÍÍNNIIMMAA

VVII.. SSIISSTTEEMMAA DDEE AAVVAALLIIAACCIIÓÓNN

aa.. IINNSSTTRRUUMMEENNTTOOSS DDEE AAVVAALLIIAACCIIÓÓNN

bb.. CCRRIITTEERRIIOOSS DDEE CCUUAALLIIFFIICCAACCIIÓÓNN

cc.. SSIISSTTEEMMAA DDEE PPRREEPPAARRAACCIIÓÓNN AADDIICCIIOONNAALL

VVIIII.. CCOONNTTIIDDOOSS MMÍÍNNIIMMOOSS

VVIIIIII.. MMEETTOODDOOLLOOXXÍÍAA EE TTEEMMPPOORRAALLIIZZAACCIIÓÓNN


39

I. A Física como ciencia

Entre as capacidades que o Bacharelato ten que contribuír a desenvolver no alumnado atópanse aquelas que fan referencia á análise e á valoración crítica das realidades do mundo e ás posibilidades de intervención nel, partindo da súa comprensión. Esta interpretación non pode ser só froito das interaccións cognitivas das persoas coa realidade que as rodea, posto que se produce unha constante acumulación de diferentes percepcións dos fenómenos do seu contorno, facendo inmanexables os seus múltiples aspectos. É imprescindible dispoñer dun marco unificador ou dun modelo de funcionamento xeral que sirva para ordenar, para relacionar e para simplificar a eneorme cantidade e a pluralidade de variables perceptibles nos fenómenos observados, para obter as interpretacións coherentes da maior cantidade de posibles situacións. Os contidos da Física seleccionados proporcionan coñecementos e instrumentos necesarios para favorecer esta comprensión, permitindo realizar prediccións sobre o comportamento dos fenómenos que se estudan e, polo tanto, capacitando para a intervención neles.

Ademáis, a contribución desta materia á función formativa do Bacharelato concrétase ao propiciar no estudantado a capacidade de recoñecer a importancia dos modelos e das teorías físicas na construcción do coñecemento científico, apreciando a influencia que sobre eles exerceron as ideas dominantes na sociedade na que se desenvolveron, e viceversa. Así mesmo, con estes contidos preténdese contrubuír a que os estudantes valoren de forma responsable e crítica as aplicacións tecnolóxicas da Física ás realidades do mundo actual, analizando os seus antecedentes e os factores que condicionan o presente e as posibles evolucións futuras.

A Física é unha construcción científica fortemente formalizada, que integra unha análise de natureza empírica cunha síntese teórica nun corpo de coñecementos de fundamentación lóxica. Para iso selecciona un repertorio de conceptos inclusores e relaciónaos, utilizando a lóxica proposicional, cun conxunto de definicións, hipóteses fundamentais e derivadas (principios e leis). A interacción entre a estructura da disciplina e a estructura cognitiva do alumnado debe ser facilitada por unha metodoloxía centrada na resolución de situacións-problema relevantes, de xeito que se inflúa na reestructuración desta última, contribuíndo así a incrementar as capacidades do alumnado.

O papel orientador e propedéutico desta materia materialízase ao proporcionarlle ao alumnado coñecementos que lle permitan, tanto tomar decisións sobre as súas opcións futuras de estudos (ciclos formativos de grao superior ou formación universitaria), como ter unha base de coñecementos científicos e tecnolóxicos para desenvolvelos.

A física ocupa, desde hai séculos, un papel preponderante no cumio da ciencia, entendida esta como a forma de obter e de validar o coñecemento a través da experimentación e da elaboración de leis e teorías. Mediante o estudo da física non só se exemplifican os procedementos básicos da ciencia senón que tamén se facilita o achegamento a conceptos e procedementos que son esenciais na construcción doutros saberes. Así mesmo, son moitos os conceptos da matemática que materializan o seu significado na aplicación aos modelos e á resolución dos problemas da física.

Se ben o estudo desta disciplina está presente desde os primeiros niveis do noso sistema educativo, adoptando un tratamento máis preciso na educación secundaria obrigatoria e na materia de física e química de 1º de bacharelato, neste segundo curso cumpre unha dobre finalidade. Por unha parte, completar o estudo dos fenómenos abordados no curso anterior; por outra, introducir un tratamento aínda máis rigoroso, a través do cal o alumnado poida descubrir aspectos formativos, e mesmo vocacionais, do seu futuro inmediato, universitario ou nos ciclos formativos de grao superior da formación profesional específica.

Os contidos conceptuais e procedementais deste currículo estructuranse ao redor de tres eixes:

A aplicación das teorías da dinámica clásica a partículas en interacción gravitatoria ou electromagnética

Estudo da física clásica ondulatoria e a súa aplicación á luz, xunto coa óptica xeométrica Os fundamentos da chamada física moderna

o Teoría da relatividade restrinxida


40

o Mecánica cuántica o Física atómica e nuclear

O tratamento dos contidos debe levarse a cabo cun enfoque baseado na experimentación e na maduración do emprego das ferramentas matemáticas propias da física neste nivel. Por outra banda, a interrelación desta ciencia coa tecnoloxía e, polo tanto, coa sociedade, debe ser un referente ao longo do desenvolvemento deste currículo.

II. Obxectivos

Comprender os principais conceptos da física, a súa articulación en leis, teorías e modelos para poder articulalos en corpos coherentes de coñecementos, tratando de percibir as limitacións destes.

Utilizar correctamente estratexias de investigación propias das ciencias e poñelas en práctica relacionando os coñecementos aprendidos con outros xa coñecidos.

Desenvolver habilidades de pensamento propias do método científico e adquirir destrezas investigadoras básicas, tanto de carácter documental como experimental, a través da aplicación á física.

Recoñecer a importancia do coñecemento científico para a formación integral das persoas e comprender que a física é unha ciencia en evolución con complexas interaccións coa sociedades, o desenvolvemento tecnolóxico e o medio natural, polo que a súa aprendizaxe require dunha actitude tolerante, aberta e flexible, non dogmática, fronte a opinións diversas.

Valorar a necesidade de practicar medidas de aforro e eficiencia enerxética no camiño de traballar para conquerir un desenvolvemento sustentable.

Obter unha formación científica básica para valorar e estimar as contribucións da física ao progreso da tecnoloxía e, polo tanto, á mellora das condicións de vida da humanidade, e para xerar interese para deselvolver estudos posteriores máis específicos.

Seleccionar e aplicar os coñecementos apropiados para analizar situacións relacionadas coa física que se presentan na vida cotiá, utilizando correctamente a terminoloxía científica ao expresarse no ámbito da física.

Empregar as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC) na interpretación e simulación de conceptos, modelos, leis ou teorías, na obtención e tratamento de datos, fomentando no alumnado a formación dunha opinión propia e dunha actitude crítica fronte aos temas e obxectos de estudo.

Avaliar informacións procedentes de distintas fontes, para avaliar o seu contido e formarse unha opinión propia e crítica, e expresarse con criterio na elaboración e comunicación de conclusións, principalmente naqueles aspectos científicos e tecnolóxicos relacionados coa física.

Comprender e valorar o carácter fundamental, complexo e dinámico da física e asumir que garda importantes relacións con outras áreas do saber facilitando o seu desenvolvemento, como as matemáticas, a química, a bioloxía, as tecnoloxías ou mesma a filosofía.

Deseñar e realizar experimentos físicos, utilizando correctamente o instrumental básico do laboratorio, respectando as normas de seguridade.

Coñecer os principais retos que ten que abordar a investigación no campo da física na actualidade, nomeadamente o proxecto ITER e o gran colisionador de hadróns (LHC).

Valorar o carácter colectivo e cooperativo da ciencia con especial inciencia nas achegas realizadas polas mulleres ao deselvolvemento científico e tecnolóxico.

III. Contidos comúns


41

Utilización de estratexias básicas da actividade científica.

Busca selección e comunicación de información e de conclusións utilizando diferentes recursos e empregando a terminoloxía axeitada.

Emprego das TIC como ferramentas de axuda na interpretación de conceptos, na obtención, tratamento e representación de datos, na procura de información e na elaboración de conclusións.

Repercusión dos diferentes achados científicos na sociedade e valoración da importancia da ciencia sobre a nosa calidade de vida.

Análise crítica do carácter científico dunha información.

Recoñecemento da necesidade de practicar medidas de aforro e eficiencia enerxética na procura dun desenvolvemento sustentable e valoración das consecuencias ambientais da evolución tecnolóxica con especial referencia á realidade galega.

IV. Currículo a. Obxectivos específicos b. Feitos, conceptos e principios c. Criterios de avaliación

A. INTERACCIÓN GRAVITATORIA OBXECTIVOS ESPECÍFICOS

Analiza-la evolución da Ciencia na explicación dos fenómenos naturais.

Interpreta-las forzas gravitatorias e a súa consecuencia na orde do universo.

Establece-los conceptos necesarios para o estudio das interaccións a distancia.

Identifica-la interacción gravitatoria como unha interacción de tipo conservativo e establece -las

magnitudes que a caracterizan.

Coñece-las características e as leis que rixen o movemento xeral dun corpo no campo gravitatorio e

relacionalo coa enerxía.

Relaciona-los avances científicos, derivados do estudio das forzas gravitatorias, coa exploración

actual do universo.

CONTIDOS

1. Modelos do universo

1.1. Modelo xeocéntrico

1.2. Modelo heliocéntrico

2. O xiro dos corpos

2.1. Momento angular dunha partícula en movemento.

2.2. Teorema do momento angular. Principio de conservación.


42

3. Leis de Kepler

4. Lei da Gravitación Universal

4.1. Constante"G".

4.2. Período de revolución dun planeta.

4.3. Interacción dun conxunto de masas puntuais. Principio de superposición.

5. Concepto de "campo"

5.1. Campos escalares

5.2. Campos vectoriais

5.3. Campos conservativos

5.4. Forzas conservativas

6. Enerxía potencial

6.1. Enerxía potencial nun punto

6.2. Traballo e diferencia de enerxía potencial

6.3. Conservación da enerxía mecánica

6.4. Intensidade do campo gravitatorio nun punto

6.5. Potencial gravitatorio

7. Aplicacións ó estudio do campo gravitatorio terrestre

7.1. Intensidade do campo gravitatorio terrestre

7.2. Variación da "g" coa altura, a profundidade e a latitude

7.3. Enerxía potencial gravitatoria terrestre

7.4. Satélites: velocidade orbital e velocidade de escape.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN

• Interpretar e analiza-lo concepto de campo gravitatorio.

Preténdese comprobar se o alumnado e quén de comprende-lo concepto físico de campo

extendendo dito concepto ó estudio do campo gravitatorio, analizando de xeito particular as

características dos campos de forzas conservativos.

• Establecer e analiza-las magnitudes básicas relativas ó campo gravitatorio.


43

Preténdese verificar que os alumnos son capaces de interpretar e analizar diferentes magnitudes do

campo gravitatorio en cuestións e problemas, tales como forza e intensidade de campo, enerxía

potencial e potencial, tanto referidos a campos creados pola Terra como por outros corpos celestes,

incluíndo o estudio gráfico e analítico dos mesmos.

Tamén se inclúe neste apartado ó estudio gráfico e analítico das interaccións entre masas puntuais.

• Enunciar e interpreta-las leis Kepler do movemento planetario e aplicalas para o caso de órbitas

circulares.

O alumnado debe ser quén de interpretar e enuncia-las leis de Kepler, profundizando na súa

utilización para a resolución de cuestións e problemas.

• Analizar e avaliar diferentes situacións-problema contemplando aspectos cinemáticos, dinámicos e

enerxéticos relativos ó campo gravitatorio.

Con este criterio preténdese avaliar si o alumnado é capaz de resolver problemas e cuestións

relativos a corpos situados nas proximidades de superficies planetarias, en estado de movemento ou

de repouso, para aplicar e valora-los aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos apropiados.

Inclúense neste apartado diferentes situacións relativas á velocidade de escape e a enerxía total dun

corpo en traxectoria orbital.

B. INTERACCIÓN ELECTROMAGNÉTICA OBXECTIVOS ESPECÍFICOS

Analizar, resolver e representar (se é o caso): as interaccións electrostáticas e o campo

electrostático, potencial e a enerxía, xerados por cargas eléctricas puntuais.

Definir e aplica-lo teorema de Gauss ó cálculo do campo de esferas conductoras , planos e fíos

infinitos.

Analizar e resolver e representar ( se é o caso) : as interaccións entre cargas en movemento e

campos magnéticos e entre correntes eléctricas entre sé.

Definir e aplicar a lei de Ampere o cálculo de campo creado por fíos infinitos, espiras e bobinas.

Defini-la lei de inducción de Faraday e a lei de Lenz.

Analiza-los fundamentos do xenerador de corrente alterna.

CONTIDOS

1. Forza electrostática.

1.1. Descrición dos fenómenos electrostáticos. Conductores e illantes.


44

1.2. Carga eléctrica.

1.3. Forza entre cargas en repouso; lei de Coulomb. Superposición.

2. Campo electrostático.

2.1. Campo dunha carga puntual. Superposición.

3. Enerxía potencial electrostática

3.1. Traballo de desprazamento dunha carga puntual no campo central creado por

outra carga.

3.2. Definición de enerxía potencial; definición de potencial electrostático. Xeneralización a n

cargas.

3.3. Relación entre campo e potencial electrostáticos; (relación unidimensional: evita-lo concepto

de gradiente)

4. Definición do teorema de Gauss.

4.1. Introducción elemental do concepto de fluxo.

4.2. Aplicación ó cálculo de campo de esferas conductoras (puntos interiores, na superficie e

exteriores) e de planos e fíos infinitos cargados.

4.3. Potencial de esferas conductoras.

5. Campo magnético no baleiro.

5.1. As cargas en movemento como orixe do campo magnético: experiencias de Oersted.

5.2. Forza magnética sobre una carga en movemento no seo dun campo magnético: lei de Lorentz.

5.2.1. Definición e unidades de B: movemento de cargas nun campo magnético

uniforme.

5.3. Descrición dos imáns naturais como creadores de campo magnético. Correntes

microscópicas.

5.4. Definición da circulación de B arredor duna liña cerrada (lei de Ampere).

5.4.1. Aplicacións:

Campo creado por un fío infinito.

Campo creado por un solenoide

5.5. Forza magnética sobre unha corrente rectilínea.

5.6. Forza magnética entre dúas correntes rectilíneas indefinidas: Definición internacional de

amperio.


45

5.7. Definición de coeficiente de autoinducción dunha bobina (relación Fluxo/Intensidade).

Unidades.

5.8. Forza electromotriz inducida. Lei de Lenz-Faraday.

6. Producción de correntes alternas. Descrición dun xenerador elemental.


• Analizar, resolver e representar (se é o caso), as interaccións electrostáticas e campo

electrostático, potencial e a enerxía, xenerados por cargas eléctricas puntuais.

Trátase de comprobar que o alumno e quen de relacionar e analizar en distribucións sinxelas de

cargas puntuais, conceptos relativos a forzas electrostáticas, campo, potencial e enerxía potencial.

• Definir e aplica-lo teorema de Gauss ó calculo do campo creado por esferas conductoras.

Preténdese verificar o coñecemento do teorema de Gauss e a súa aplicación a distribucións

contínuas de cargas así como establece-la relación entre campo e potencial.

• Analizar, resolver e representar (se é o caso) as interaccións magnéticas entre cargas e n

movemento e campos magnéticos entre correntes eléctricas entre sí.

Preténdese verifica-lo grao de coñecemento do alumnado sobre o resultado das interaccións

magnéticas entre cargas en movemento e campos magnéticos a través da resolución de cuestións e

problemas.

• Definir e aplica-la lei de Ampere ó cálculo do campo creado por fios infinitos e solenoides.

Preténdese que o alumnado enuncie e interprete a lei de Ampere, relacionándoa coa lei de Gauss do

campo eléctrico e analizando a súa aplicación para o cálculo do campo magnético creado por fíos

infinitos e solenoides; tanto en cuestións como en problemas.

• Analiza-las leis de inducción de Faraday e a lei de Lenz.

Preténdese valora-la capacidade do alumnado para interpreta-lo enunciado das leis de Faraday e de

Lenz, recoñecendo a súa trascendencia para a explicación dos fenómenos electromagnéticos.

• Analiza-la producción de corrente alterna a partir da comprensión dos fundamentos dun

xenerador.

Preténdese que o alumnado sexa quen de analizar e interpreta-lo orixe da corrente alterna a partir

da inducción electromagnética.

C. VIBRACIÓNS E ONDAS


46

OBXECTIVOS ESPECÍFICOS

Identifica-las características xerais do M.H.S. e aplicalas a resolución de problemas contemplando os

aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos.

Comprende-las características xerais do movemento ondulatorio e distinguir entre os diferentes

tipos de ondas.

Identifica-las magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda armónica, así como as relacións

entre elas. Comprende-los conceptos de intensidade e enerxía dunha onda e explica-lo fenómeno do

amortiguamento.

Explicar de forma cualitativa os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización,

interferencia e resonancia.

Comprobar experimentalmente o cumplimento da lei de Hooke, analizando as características do

movemento oscilatorio dun resorte e determinando a constante elástica polos métodos estático e

dinámico.

Determinar experimentalmente os factores dos que depende o período dun péndulo simple e

determina-lo valor da gravedade no laboratorio, analizando e discutindo os valores obtidos.

CONTIDOS

1. Coñecementos previos. Movemento harmónico simple.

1.1. Características xerais e conceptos previos.

1.2. Estudio cinemático, dinámico e enerxético do M.H.S.

1.3. Aplicación dos conceptos teóricos ó análise experimental de movementos harmónicos

simples: o resorte elástico e o péndulo simple.

2. Ondas armónicas unidimensionais.

2.1. Propagación de perturbacións en medios materiais elásticos.

2.2. Tipos de ondas: ondas lonxitudinais e transversais; ondas materiais e electromagnéticas

2.3. Magnitudes características: lonxitude de onda, frecuencia, amplitude e número de onda.

2.4. Velocidade de propagación. Factores dos que depende.

3. Ecuación dunha onda armónica unidimensional.

3.1. Doble periodicidade espacial-temporal.

3.3. Distintas expresións da ecuación de ondas


47

4. Enerxía e intensidade do movemento ondulatorio. Atenuación e absorción polo medio.

5. Principio de Huygens.

6. Propiedades das ondas:

6.1. Reflexión.

6.2. Refracción.

6.3. Difracción.

6.4. Interferencias.

6.4.1. Principio de superposición. Interferencia constructiva e destructiva:

descrición cualitativa.

6.4.2. Ondas estacionarias.

6.5. Polarización: descripción cualitativa.

7. O son.

7.1. Propagación do son. Velocidade de propagación do son.

7.2. Cualidades do son: Tono, intensidade e timbre.

7.3. Percepción do son.

8. Resonancia: concepto e descripción cualitativa mediante exemplificacións.


• Determinar e avalia-las características xerais do movemento harmónico simple.

Preténdese constatar se o alumnado é capaz de analiza-las consideracións cinemáticas, dinámicas e

enerxéticas que caracterizan un movemento harmónico simple, para aplicalas a resolución de

problemas e cuestións relativos ó resorte elástico e péndulo simple.

• Estima-las características do Movemento Ondulatorio e clasifica-los diferentes tipos de ondas en

función dos distintos criterios.

Trátase de verificar se o alumnado e quén de analiza-los factores que condicionan a existencia dun

movemento ondulatorio, para distinguir entre os diferentes tipos de ondas, valorando o por qué

desa clasificación.

Asimesmo, deberá ser capaz de comparar distintos fenómenos ondulatorios da vida cotiá e

clasificalos dacordo con criterios antes reseñados.


48

• Analiza-las magnitudes que aparecen na ecuación da onda armónica, así como as relacións entre

elas.

Este criterio pretende comprobar se o alumnado e capaz de analiza-la ecuación dunha onda

armónica, identificando as súas magnitudes e as relacións entre elas, para a súa aplicación na

resolución de cuestións teóricas e numéricas (obtención dos valores de amplitude, velocidadE,

lonxitude de onda, e frecuencia, a partires dunha ecuación de onda dada).

• Relaciona-los conceptos de intensidade e enerxía do movemento ondulatorio, e explicar o

amortiguamento das ondas.

Preténdese verificar se os alumnos son capaces de determina-la intensidade e enerxía do

movemento ondulatorio, e de xustificar cómo varían as mesmas en función da distancia e do medio.

• Xustificar, dun xeito cualitativo, os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización,

interferencia de ondas, resonancia.

Con este criterio pretendemos verificar se o alumnado e quén de discriminar entre os diferentes

tipos de fenómenos ondulatorios, analizando as leis que os regulan, e de xustificar en base as

mesmas a resolución das cuestións plantexadas. O analise destes fenómenos ondulatorios servirá de

base para o achegamento ó estudio das ondas sonoras e das características ondulatorias da luz.

• Contrastar experimentalmente o cumprimento da lei de Hooke, analizando as características do

movemento oscilatorio dun resorte e determinando a constante elástica polos métodos estático e

dinámico.

Este criterio tenta de verificar si os alumnos son capaces de deseñar e realizar unha montaxe

experimental que permita analiza-las características cinemáticas e dinámicas do movemento

harmónico simple dun resorte elástico, tomando datos, plantexando hipóteses e establecendo

conclusións sobre a realización da experiencia .

• Avaliar experimentalmente os factores de que depende o período dun péndulo simple e

determina-lo valor da gravedade no laboratorio, analizando os resultados obtidos.

Trátase de constatar se o alumnado pode analiza-lo movemento harmónico simple dun péndulo,

xustificando as desviacións experimentais do modelo teórico plantexado, e aplica-los datos obtidos ó

cálculo da aceleración da gravedade.

D. ÓPTICA OBXECTIVOS ESPECÍFICOS

Diferencia-las teorías históricas acerca da natureza da luz.

Aplica-las leis da reflexión e refracción da luz.

Estudio de imaxes producidas por espellos e lentes.


49

Calcula-la distancia focal dunha lente e estudia-la posición, natureza e tamaño da imaxen en función

da distancia entre o obxeto e a lente .

Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada

converxente, identificando os conceptos básicos da óptica xeométrica (imáxenes reais e virtuais,

focos, aumento, …)

Distinguí-las características ondulatorias da luz.

CONTIDOS

1. Natureza da luz: Evolución histórica.

2. Aproximación xeométrica á luz.

2.1. Raio e feixe.

2.2. Propagación rectilínea.

2.3. Sombras e penumbra.

2.4. Leis da reflexión. Formación de imaxes por espellos.

2.5. Leis da refracción. Índice de refracción. Ángulo límite.

2.6. Dioptrios. Formación de imaxes por lentes delgadas.

2.7. Instrumentos ópticos: ollo, lupa, microscopio e telescopio.

3. Aproximación ondulatoria.

3.1. Fenómenos ondulatorios na luz. Modelo ondulatorio.

3.2. Ondas electromagnéticas. Espectro e color.

3.3. Aplicación das propiedades das onds ó caso da luz: interferencia, difracción e

polarización.


• Establece-la diferencia entre Optica Física e Optica Xeométrica e resumí-las diferentes teorías que

ó longo da Historia se propuxeron para explica-la natureza da luz.

Este criterio pretende verificar se o alumnado é quen de sintetiza-los feitos máis salientables da

Óptica ó longo da Historia e de distinguir entre Óptica Física e Xeométrica; analizando as diferentes

teorías sobre a natureza da Luz como eixe exemplificador da forma de construí-la ciencia.

• Verifica-las leis da reflexión e refracción, e determina-las imaxes obtidas en espellos e lentes.


50

Con este criterio valorase a capacidade dos alumnos e alumnas para analiza-las leis da reflexión e da

refracción, inferindo a partir delas o comportamento de feixes de raios na formación de imaxes en

espellos e lentes; determinando gráficamente si se trata de imaxes reais ou virtuais, dereitas ou

invertidas e aumentadas ou reducidas.

• Aplica-la ecuación do constructor de lentes para determina-la distancia focal dunha lente a partir

dos radios de curvatura das superficies.

Pretendese comprobar se o alumnado e capaz de situa-la imaxe formada por un espello ou por unha

lente delgada e de aplica-la ecuación de espellos e lentes ó cálculo das magnitudes correspondentes.

• Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada.

Identifica-los conceptos básicos da óptica xeométrica (lentes, imaxes reais e virtuais, focos,

aumentos, etc), calcula-la distancia focal en lentes converxentes e estudia-la posición, natureza e

tamaño da imaxe en función da distancia entre obxecto e lente.

• Analizar cualitativamente os fenómenos de interferencias, difracción e polarización..

Este criterio intenta avaliar se o alumnado é capaz de explica-lo comportamento dual da luz en

fenómenos típicamente ondulatorios como as interferencias e a difracción, establecendo de xeito

cualitativo e experimental as características de interferencias, difracción e polarización de raios

luminosos.

E. FISICA MODERNA OBXECTIVOS ESPECÍFICOS

Identifica-los postulados da teoría da Relatividade e as súas consecuencias.

Coñece-la natureza dos fenómenos cuánticos: dualidade onda-corpúsculo, efecto fotoeléctrico,

probabilidade fronte a determinismo, principio de indeterminación, etc.

Describi-las características do fenómeno da desintegración radiactiva e as leis que o regulan.

CONTIDOS

1. Mecánica relativista.

1.1. Relatividade de Galileo. Sistemas inerciais.

1.2. Transformación de Lorentz.

1.3. Postulados de Einstein.

1.4. Masa e enerxía relativista.

2. Mecánica Cuántica.


51

2.1. Orixes da Teoría Cuántica: Radiación do corpo negro e Hipótese de Planck.

2.2. Efecto Fotoeléctrico.

2.3. Dualidade Onda-Corpúsculo.

2.4. Principio de Heisemberg.

3. Física Nuclear.

3.1. O Núcleo Atómico. Constitución.

3.2. Forzas nucleares. Enerxía de Enlace.

3.3. Radiactividade: desintegracións e transformacións nucleares.

3.4. Fisión e fusión nuclear.


• Enunciar e analiza-los postulados de Einstein da relatividade especial.

Preténdese verifica-lo grao de coñecemento do alumnado sobre a física relativista, valorando a

figura de Einstein no contexto da Física Moderna e as súas aportacións. Será quen de enuncia-los

postulados básicos da teoría da relatividade especial e algunhas das súas implicacións, a través de

cuestións sinxelas.

• Coñece-las bases experimentais e teóricas da Teoría Cuántica.

O alumnado será quén de recoñecer e interpreta-los feitos máis salientables que levaron o

plantexamento da Mecánica Cuántica, como a teoría cuántica de Planck, a teoría fotónica de

Einstein, a dualidade onda-corpúsculo, o principio de indeterminación de Heisemberg.

• Xustifica-la natureza cuántica da luz a partir do análise do efecto fotoeléctrico.

Pretendese coñecer si o alumnado e quén de valora-las implicacións que se derivan do estudio do

efecto fotoeléctrico respecto da natureza dual da luz. Asimesmo, deberá ser capaz de coñece-las

características do fotón como partícula constituínte da luz e de aplica-la ecuación fotónica de

Einstein a resolución de problemas e cuestións.

• Recoñece-los aspectos mais salientables no ámbito da Física Nuclear.

Preténdese verificar se o alumnado, a través da resolución de cuestións axeitadas, e quén de aplica-

las ideas das interaccións fundamentais para xustifica-la estabilidade dos núcleos atómicos, e de

identifica-la equivalencia masa-enerxía nos procesos radiactivos das reaccións nucleares, así como

de coñece-los diferentes tipos de desintegracións radiactivas e as leis que as rixen, aplicando estes

coñecementos á resolución de exercicios numéricos e cuestións.

Deberá ser quén de valorar e analiza-las aplicacións tecnolóxicas derivadas da enerxía nuclear.


52

V. Criterios de avaliación para obter unha cualificación mínima

CRITERIOS DE AVALIACIÓN. FÍSICA DE 2º DE BACHARELATO LOXSE.

A. Interacción gravitatoria

1.- Interpretar e analizar o concepto de campo gravitatorio.

Este criterio pretende comprobar se o alumnado:

Comprende o concepto físico de campo. Comprende o concepto físico de campo gravitatorio. Sabe analizar as características dos campos de forzas conservativos.

2.- Establecer e analizar as magnitudes básicas relativas ó campo gravitatorio.


É capaz de interpretar a forza e a intensidade do campo gravitatorio, creado pola Terra ou por outros corpos celestes, en cuestións e problemas.

É capaz de analizar a forza e a intensidade do campo gravitatorio, creado pola Terra ou por outros corpos celestes, en cuestións e problemas.

É capaz de interpretar a enerxía potencial e o potencial do campo gravitatorio en cuestións e problemas.

É capaz de analizar a enerxía potencial e o potencial do campo gravitatorio en cuestións e problemas.

É quen de realizar as interpretacións e análises anteriores do punto de vista gráfico e analítico. É capaz de realizar un estudio gráfico e analítico das interaccións entre masas puntuais.

3.- Enunciar e interpretar as leis de Kepler do movemento planetario.


É capaz de aplicar as leis de Kepler profundizando na súa utilización para a resolución de cuestións e problemas.

4.- Recoñecer, analizar e avaliar diferentes situacións-problema contemplando aspectos cinemáticos,

dinámicos e enerxéticos relativos ó campo gravitatorio.

Este criterio pretende avaliar se o alumnado:

É capaz de resolver problemas e cuestións relativos a corpos situados nas proximidades de superficies planetarias, en estado de movemento ou de repòuso.

É capaz de valorar e aplicar os aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos apropiados contidos nos problemas e cuestións anteriores.

É capaz de calcular a velocidade de escape dun corpo en traxectoria orbital. É capaz de calcular a enerxía total dun corpo en traxectoria orbital.


53

B. Interacción electromagnética

1.- Analizar as interaccións electrostáticas, o campo electrostático, o potencial e a enerxía, xerados por

cargas eléctricas puntuais.

2.- Resolver e representar as interaccións electrostáticas, o campo electrostático, o potencial e a enerxía,

xerados por cargas eléctricas puntuais.

Con estes criterios preténdese que o alumnado:

Saiba relacionar e analizar conceptos relativos a forzas electrostáticas, campo, potencial e enerxía potencial en distribucións sinxelas de cargas puntuais.

3.- Definir o Teorema de Gauss.

Con este criterio preténdese que o alumnado:

Coñeza o Teorema de Gauss. 4.- Aplicar o Teorema de Gauss ó cálculo do campo creado por esferas conductoras..


Saiba aplicar o Teorema de Gauss a distribucións contínuas de cargas. Sexa capaz de establecer a relación entre campo e potencial.

5.- Analizar as interaccións magnéticas entre cargas en movemento.

6.- Analizar as interaccións magnéticas entre campos magnéticos entre correntes eléctricas entre sí.

7.- Resolver e representar (se é o caso) as interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos

magnéticos entre correntes eléctricas entre sí.


Exprese o grao de coñecemento sobre o resultado das interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos magnéticos mediante a resolución de cuestións e problemas

Con este criterio preténdese:

Verificar o grao de coñecemento que o alumnado ten sobre as interaccións magnéticas referidas con anterioridade.

8.- Definir e aplicar Lei de Ampere ó cálculo do campo creado por fíos infinitos, espiras e bobinas.

Con este critewrio preténdese que o alumnado:

Enuncie a Lei de Ampere. Interprete a Lei de Ampere. Relacione a Lei de Ampere coa Lei de gauss do campo eléctrico. Analice a aplicación da Lei de Ampere para o cálculo do campo magnético creado por fíos

infinitos, espiras e bobinas, tanto en cuestións como en problemas. 9.- Analizar as leis de indución de Faraday e a Lei de Lenz.



54

Valorar a capacidade do alumnado para interpretar o enunciado das leis de Faraday e de Lenz.

Que o alumnado recoñeza a transcendencia das leis anteriores para a explicación dos fenómenos electromagnéticos.

10.- Analizar a producción de corrente alterna a partir da comprensión dos fundamentos dun xerador.


Sexa quen de analizar e interpretar a orixe da corrente al terna baseándose no fenómeno da inducción electromagnética.

C. Vibracións e ondas

1.- Determinar e avaliar as características xerais do movemento harmónico simple.


É capaz de definir as oscilacións harmónicas utilizando unha descrición das oscilacións nas coordenadas espacio-tempo (definición cinemática) ou ben utilizando unha descrición referente á causa que as provoca (definición dinámica).

É capaz de analizar as consideracións cinemáticas, dinámicas e enerxéticas que caracterizan un movemento harmónico simple.

É quen de aplicar as consideracións anteriores para resolver problemas e cuestións relativos ó resorte elástico e ó péndulo simple.

2.- Estimar as características do Movemento Ondulatorio.


É capaz de comparar distintos fenómenos ondulatorios da vida cotiá. 3.- Clasificar os diferentes tipos de ondas en función de diferentes criterios de clasificación.


Pode analizar os factores que condicionan a existencia dun movemento ondulatorio, para distinguir entres os diferentes tipos de ondas, valorando o por qué desa clasificación.

É quen de clasificar os movementos ondulatorios da vida cotiá de acorda cos criterios anteriores. 4.- Analizar e relacionar as magnitudes que aparecen na ecuación de onda harmónica.


É capaz de analizar a ecuación dunha onda harmónica. Identificar as magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda harmónica. Relacionar as magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda harmónica. Resolver cuestións teóricas e numéricas para obter os valores da amplitude, lonxitude de onda,

frecuencia e velocidade a partires dunha ecuación de onda dada. 5.- Relacionar os conceptos de intensidade e enerxía do movemento ondulatorio e explicar o

amortecemento das ondas.



55

Sexa capaz de determinar a intensidade e a enerxía do movemento ondulatorio. Sexa capaz de xustificar cómo varían a intensidade e a enerxía do movemento ondulatorio en

función da distancia e do medio.

6.- Xustificar os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización, interferencia de ondas e

resonancia mediante procedementos cualitativos.


Sexa capaz de discriminar entre os diferentes tipos de fenómenos ondulatorios, analizando as leis que os regulan.

Sexa quen de xustificar a resolución de cuestións plantexadas en base as leis dos diferentes fenómenos ondulatorios.

Se achegue ó estudio das ondas sonoras e das características ondulatorias da luz mediante a axuda da análise dos fenómenos ondulatorios precedentes.

7.- Contrastar experimentalmente o cumprimento da lei de Hooke, analizando as características do

movemento oscilatorio dun resorte así como determinar a constante elástica polos métodos estático e

dinámico.


Deseñe e realice unha montaxe experimental que permita analizar as características cinemáticas e dinámicas do movemento harmónico simple dun mol elástico, tomando datos, plantexando e contrastando hipóteses e establecendo as conclusións oportunas dobre a realización da experiencia.

8.- Avaliar experimentalmente os factores dos que depende o período dun péndulo simple e determinar o

valor da gravidade no laboratorio, analizando os resultados obtidos.


Sexa quen de analizar o movemento harmónico simple dun péndulo, xustificando as desviacións experimentais do modelo teórico plantexado.

Aplique os datos obtidos na experiencia ó cálcula da aceleración da gravidade.

D. Óptica

1.- Establecer a diferencia entre Óptica Física e Óptica Xeométrica

2.- Resumir as diferentes teorías que ó longo da historia se propuxeron para explicar a natureza da luz.



56

Sexa quen de sintetizar os feitos máis salientables da öptica ó longo da historia, analizando as diferentes teorías sobre a natureza da luz como exemplo paradigmático da forma de contruir o coñecemento científico.

3.- Verificar as leis da reflexión e refracción, determiñando as imaxes obtidas en espellos e lentes.

Con este criterio valórase:

Que o alumnado é capaz de analizar as leis da reflexión e da refracción, inferindo a partir delas o compostamento de feixes de raios na formación de imaxes en espellos e lentes.

Que o alumnado saiba determinar e identificar graficamente imaxes reais e virtuais, dereitas ou invertidos e aumentadas ou reducidas.

4.- Aplicar a ecuación do constructor de lentes para determinar a distancia focal dunha lente a partir dos

radios de curvatura das superficies.

Con este criterio preténdese comprobar se o alumnado:

É capaz de situar a imaxe formada por un espello ou por unha lente delgada e de aplicar a ecuación de espellos e lentes ó cálculo das magnitudes correspondentes.

5.- Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada. Identificar os

conceptos básicos da óptica xeométrica (lentes, imaxes reais e virtuais, focos, aumentos...), calcular a

distancia focal en lentes converxentes e estudiar a posición, natureza e tamaño da imaxe en función da

distancia entre obxecto e lente.

6.- Analizar cualitativamente os fenómenos de interferencias, difracción e polarización.

Con este criterio preténdese avaliar se o alumnado:

É capaz de explicar o comportamento dual da luz en fenómenos tipicamente ondulatorios como as interferencias e a difracción, establecendo de xeito cualitativo e experimental as características de interferencias, difracción e polarización de raios luminosos.

E. Física moderna

1.- Enunciar e analizar os postulados de Einstein da relatividade especial.

Con este criterio preténdese verificar:

O grao de coñecemento que ten o alumnado sobre a física relativista, valorando a figura de Einstein no contexto da Física Moderna e as súas aportacións.

Se o alumnado é quen de enunciar os postulados básicos da teoría da relatividade especial e algunhas das súas implicacións, mediante cuestión directas e sinxelas.


57

2.- Coñecer as bases experimentais e teóricas da Teoría Cuántica.

Con este criterio preténdese comprobar que o alumnado:

É quen de recoñecer e interpretar os feitos máis salientables que levaron ó plantexamento da Mecánica Cuántica, como a teoría cuántica de Planck, a teoría fotónica de Einstein, a dualidade onda-corpúsculo, e o principio de indeterminación de Heisemberg.

3.- Xustificar a natureza cuántica da luz a partir da análise do efecto fotoeléctrico.


Valora as implicacións que se derivan do estudio do efecto fotoeléctrico a respecto da natureza dual da luz.

É capaz de coñecer as características do fotón como partícula contituínte da luz. É capaz de aplicar a ecuación fotónica de Einstein á resolución de problemas e cuestións.

4.- Recoñecer os aspectos máis salientables no ámbito da Físisa Nuclear.

Con este criterio preténdese verificar se o alumnado:

É quén de aplicar as ideas das interaccións fundamentais para xustificar a estabilidade dos núcleos atómicos.

É capaz de identificar a equivalencia masa-enerxía nos procesos radiactivos das reaccións nucleares.

Coñece os diferentes tipos de desintegracións radiactivas e as leis que as rixen, aplicando estes coñecementos á resolución de exercícios numéricos e cuestións.

É quén de valorar e analizar as aplicacións tecnolóxicas derivadas da enerxía nuclear. É quén de identificar as vantaxes e inconvintes da enerxía nuclear de fisión fronte á

alternativa das enerxías convencionais e renovables. VI. Sistema de avaliación

Instrumentos de avaliación Criterios de cualificación Sistema de preparación adicional

SISTEMA DE AVALIACIÓN

Durante o curso escolar 2008-2009 o sistema de avaliación que se empregará para a materia de Física de 2º de Bacharelato estará estructurado en base aos seguintes elementos así como aos criterios de avaliación que figuran no presente documento:

1. En cada trimestre realizarase unha proba escrita que avaliará os contidos que ata ese momento se leven impartido.

2. Existirá a posibilidade de realizar voluntariamente unha proba de preparación adicional a primeiros do mes de xaneiro de 2009 para o alumnado que non obtivese unha cualificación mínima dun cinco (5) na 1ª avaliación. Se é superada con suficiencia entenderase que o/a alumno/a logra unha avaliación


58

positiva da 1ª avaliación coa cualificación de 5 ou 6, independentemente da nota acadada na proba escrita de preparación adicional.

3. Tamén se poderá realizar unha proba voluntaria de preparación adicional, para o alumnado coa 2ª avaliación suspendida, a primeiros do mes de abril de 2009. Se é superada entenderase que o/a alumno/a logra unha avaliación positiva da 2ª avaliación coa cualificación de 5 ou 6, independentemente da posible nota máis alta acadada na proba escrita.

4. Non haberá unha proba de preparación adicional correspondente á 3ª avaliación. 5. Ao remate do curso, haberá unha proba escrita sobre a totalidade do programa de Física de 2º de

Bacharelato que deberá ser realizada por todo o alumnado. Se é superada con suficiencia obterase unha avaliación global positiva do curso coa cualificación de 5 ou 6, con independencia dunha posible máis alta nota na proba escrita, para aqueles alumnos/as que teñan algunha/s avaliación/s suspensa/s Aqueles outros alumnos/as que superasen a totalidade das avaliacións só terán que acadar unha cualificación de apto para poder obter a que lle corresponda polo traballo realizado ao longo do curso. Os/as alumnos/as que non superen, despois de terse acollido á posibilidade da proba de preparación

adicional, algunha avaliación trimestral terán que realizar a proba final para poder superar a disciplina de

acordo coa seguinte casuística:

Se non se supera a 1ª avaliación (1ª proba parcial do exame final) Se non se supera a 2ª avaliación (2ª proba parcial do exame final) De non superar a 1ª e 2ª avaliación (1ª e 2ª probas parciais) Se non se supera a 3ª avaliación (3ª proba parcial da proba final) Nos demais casos posibles haberá que realizar a totalidade da proba final.

6. A estructura de todas as probas escritas será a seguinte:

Tipo de preguntas Número

Puntuación da pregunta

Problemas e exercicios de aplicación 33 2 puntos por cada problema e/ou exercicio

Cuestións teóricas 7 0,50 puntos por cuestión

Cuestión práctica (cuestión anticipada) 1 0,50 puntos

Enténdese que a puntuación total de cada pregunta só se logrará se esta é contestada

correctamente na súa totalidade. Neste sentido unha cuestión deberá estar razoada e un problema resolto na súa totalidade, coas fórmulas deducidas cando así o especifique o seu enunciado e os resultados expresados coas unidades oportunas. Na cualificación tanto dos problemas como das cuestións teráse en conta a correcta identificación dos fenómenos e das leis físicas involucradas. Así mesmo, valorarase o procedemento seguido para a obtención dos resultados, a claridade da exposición, a correcta obtención dos resultados numéricos coas súas unidades correspondentes, e a claridade dos diagramas, esquemas e debuxos realizados necesarios para o desenvolvemento do ejercicio.

7. As probas escritas realizaranse pola tarde o día da semana que se elixa de común acordo. Terán unha duración limitada que poderá variar dunha proba a outra. A duración concreta de cada proba, así como a puntuación de cada apartado, figurará no folio de exame.

3

Os problemas poderán ser desdobrados, segundo as circunstancias, en dúas partes: A e B.


59

A non asistencia ás probas terá que ser xustificada e documentada convenientemente. Só por motivos

de enfermidade ou de forza maior se poderá aprazar individualmente unha proba escrita, nestes casos

cómpre a correspondente xustificación documentada (certificado médico, citación xudicial,…) para que a

proba poida ser realizada en outra data.

8. Durante o presente curso será obrigatoria a lectura dun libro (ou de parte del) que trate sobre aspectos relacionados coa física e/ou co currículo da materia. A finais do mes de outubro indicarase o título. Antes de que remate a segunda avaliación haberá que entregar un comentario crítico sobre o mesmo.

9. A cualificación outorgada nas avaliacións non só depende do resultado das probas escritas, senón que tamén pode ser matizado en función das anotacións que teña o profesor sobre o/ alumno/a referentes a probas orais de carácter puntual, ás saídas ao taboleiro, ás prácticas de laboratorio, ao comentario crítico sobre o libro proposto para a súa lectura e ao seguimento dos boletíns de cuestións e problemas. En todo caso todas estas tarefas e circunstancias non poderán superar o ter unha influenza na cualificación final máis aló dun 15% da mesma.

10. Para poder superar a materia é necesario cumprir estrictamente o estipulado na lexislación vi xente e no Regulamento de Réxime Interno (RRI) do centro no que fai referencia á asistencia ás clases.

VII. Contidos mínimos

Os presentes contidos mínimos, correspondentes á materia de Física de 2º de Bacharelato, están

deseñados para que poidan servir de axuda tanto ao alumnado para estructurar e organizar o estudo da

materia, como para calquera outra persoa con interese no proceso, para que poida facerse unha

composición de lugar.

Dado que nos movemos no nivel de 2º de Bacharelato, os contidos mínimos a penas varían con respecto ao programa oficial da materia. Isto vén motivado pola necesidade de que o alumno, para superar a materia, teña que demostrar un coñecemento e destrezas mínimo da totalidade dos temas que comprende o currículo.

Interacción gravitatoria

Campos escalares e vectoriais. Repaso de cálculo vectorial. Gradiente dun escalar e integral de liña dun vector. Campos e forzas conservativos. Teorema da enerxía cinética. Teorema da enerxía potencial. Conservación da enerxía mecánica. Conceptos básicos de cinemática e dinámica. Momento dunha forza con respecto a un punto. Momento angular. Conservación de momento angular. Forzas centrais. Modelos do universo. Leis de Kepler. Teoría da gravitación universal. Campo gravitatorio. Intensidade de campo gravitatorio. Principio de superposición: campo gravitatorio orixinado por varias masas puntuais.


60

Enerxía potencial gravitatoria. Potencial gravitatorio. Campo gravitatorio terrestre. Intensidade de campo e potencial gravitatorio. Movementos de satélites e foguetes. Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre campos conservativos, campo

gravitatorio e movementos de satélites. Resolución de cuestións relacionadas coa práctica do cálculo da aceleración da gravidade

mediante a oscilación do péndulo simple.

Electromagnetismo

Lei de Coulomb. Campo creado por un elemento puntual en repouso: interacción eléctrica. Campo eléctrico, intensidade de campo eléctrico. Principio de Superposición. Potencial eléctrico: relación coa intensidade de campo. Teorema de Gauss. Campo creado por un elemento continuo de carga en repouso:esfera, fío e

placa. Magnetismo e imáns. Definición de campo magnético: forza de Lorentz. Aplicacións. Forzas sobre cargas móbiles situadas en campos magnéticos. Forzas magnéticas sobre correntes

eléctricas. Campos magnéticos creados sobre cargas en movemento. Lei de Ampère. Interaccións magnéticas entre correntes paralelas. Definición de amperio. Indución electromagnética. Experiencias de Faraday e Henry. Leis de Faraday e Lenz. Produción de correntes alternas. Impacto ambiental da enerxía eléctrica: a necesidade do seu aforro e uso eficiente. Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre campo eléctrico, campo magnético,

campos cruzados e sobre aceleradores de partículas e ciclotróns. Experiancias de inducción electromagnética.

V ibracións e ondas

Estudo do movemento vibratorio harmónico simple: elongación, velocidade e aceleración. Dinámica do movemento harmónico simple. Enerxía dun oscilador harmónico. Aplicacións ao péndulo simple a ao resorte elástico. Movemento ondulatorio. Tipos de ondas. Magnitudes características das ondas. Ecuación da función de onda harmónica unidimensional. Principio de Huygens: reflexión e refracción. Estudo cualitativo dos fenómenos de superposición de ondas: interferencia e difracción. Polarización. Ondas estacionarias: harmónicos. Ondas sonoras. Contaminación acústica.


61

Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre movemento harmónico simple, oscilador harmónico, ondas unidimensionais e ondas estacionarias.

Resolucións de cuestións sobre as prácticas do resorte elástico: métodos estático e dinámico.

Óptica

Natureza da luz. Natureza das ondas electromagnéticas. Espectro electromagnético. Propagación da luz: reflexión e refracción. Dispersión lumínica. Óptica xeométrica, óptica ondulatoria e óptica cuántica: diferentes aproximacións. Dioptrio esférico e dioptrio plano. Espellos e lentes delgadas: ecuacións e formación de imaxes. Sistemas ópticos centrados. Aplicacións da óptica. Resolución de cuestións e problemas numéricos sobre dioptros, espellos e lentes. Resolución de cuestións sobre a formación de imaxes en lentes converxentes e diverxentes.

Física moderna

Paradigma da física clásica. Limitacións. A relatividade espcial de Einstein: masa e enerxía. Lei de Planck. Efecto fotoeléctrico. Explicación do efecto fotoeléctrico por Einstein. Dualidade onda-corpúsculo. Principio de Incerteza. Cuantización da enerxía. Niveis enerxéticos. Hipótese de De Broglie. Cálculo da lonxitude de onda asociada a unha partícula. Efecto Compton. Física nuclear. Composición e estabilidade dos núcleos. Radioactividade. Tamaño e

densidade dos nucleos. As forzas nucleares. Desintegración radiactiva. Vida media e período de semidesintegración.Deducción da

ecuación que rixe a cinética da desintegración radiactiva. Reaccións nucleares. Fisión e fusión nuclear. Obtención de enerxía eléctrica mediante centrais nucleares de fisión: vantaxes e

inconvintes.Resíduos de media e alta actividade. Obtención da enerxía eléctrica mediante centrais nucleares de fusión: viabilidade técnica

e perpectivas actuais. Enerxía alternativas e enerxía renovables. Partículas elementais: quarks e leptóns. Teoría do todo: as supercordas. Resolución de cuestións e problemas numéricos sobre efecto fotoeléctrico,

desintegración radiactiva, dualidade onda corpúsculo e hipótese de De Broglie.

VIII. Metodoloxía e temporalización


62

A ciencia non debe mostrarse á consideración do alumnado só como un conxunto de resultados que

organizan, ordenan e explican os diversos fenómenos que acontecen no contorno. Temén é importante

coñecer as características fundamentais do proceso que se ten seguido para a obtención deses resultados.

As características do método científico (formulación de problemas, enunciación e contraste de hipóteses,

interpretación de resultados, etc.) no que se basea a construcción do coñecemento, teñen que facerse

explícitas ao alumnado, que, á súa vez, deben poñelas en práctica na medida do posible (experimentos

mentais ou traballos de manipulación abstractos, que tan do gosto eran de Einstein).

Pois ben, no desenvolvemento das clases tratarase de seguir esta orientación. Ensaiar, na medida en

que os medios e o tempo o permita, o método científico, e evidenciar a ciencia como camiño na búsqueza da

mellor explicación dos fenómenos naturais, na máis ampla, comprensiva, sinxela e fermosa. O alumnado

debe ir asumindo a ciencia, as teorías e sistemas científicos, como algo aberto e provisorio, válidas en tanto

en canto expliquen a realidade e as anomalías que poidan surxir sexan resoltas satisfactoriamente

enunciados novas hipótesis contrastadas coa experimentación. En definitiva ata que non sexan falsadas e,

consecuentemente substituídas por outras mellores e máis completas.

a. Modelo pedagoxico CAIT

O modelo CAIT (construtivo, autorregulado, interactivo e tecnolóxico) é un modelo que apoia unha

pedagoxía da imaxinación e que pretende axudar ao alumnado a aprender de forma significativa mediante o

uso da rede Internet. O alumnado terá que someter a información recollida na rede á acción do pensamento

para podela analizala, relacionala, criticala, transferila e aplicala co obxectivo de transformala en

coñecemento. Desta forma, e mediante una disposición activa ante o coñecemento, aprenden a aprender.

Débese lembrar que baixo este modelo aprender non é só adquirir información, senón desenvolver

habilidade e destrezas que permitan seleccionar, organizar e interpretar a información ata ser quen de

aplicar con éxito ese coñecemento a situacións novas.

As principais señas de identidade do modelo son as seguintes:

Construtivo

As actividades de aprendizaxe teñen como obxectivo construir o coñecemento procesando

as informacións recollidas. Dado que o coñecemento que sae dos libros desmotiva ao

alumnado xa que non sabe moi ben como aplicalo á vida real e, ademais, diminúe as razóns

para aprender, óptase por contextualizalo en situacións concretas e reais para aumentar

esta motivación e aprender mellor.

Autorregulado

O profesorado irá paseniñamente cedendo o control do proceso de aprendizaxe, é dicir,

aínda que ao principio será el quen o controla por saber o que hai que aprender e como hai

que facelo, a medida que a aprendizaxe vaia avanzando o profesorado cederá dito control e


63

será o alumnado o que tomará máis protagonismo ao asumir o control sobre a súa

aprendizaxe na mesma medida que aprenda a aprender.

Interactivo

Na medida en que cada un poida construir o seu coñecemento dunha forma propia e

persoal. Trátase de que parta dos puntos de vista que cada un ten sobre a información

recollida.

Tecnolóxico

Nun contexto tecnolóxico non é o mesmo aprender da tecnoloxía que aprender coa

tecnoloxía. Aprender da tecnoloxía supón situala no mesmo plano que o profesorado como

fonte transmisora da información.

Este modelo CAIT podemos usalo:

como deseño para a programación de actividades académicas

como guía das actividade do profesorado e do alumnado

como deseño para avaliar a calidade da aprendizaxe realizada

Os eixos que vertebran a aprendizaxe e que definen as sete características deste modelo son:

1. Contextualización

O primeiro elemento de referencia na aprendizaxe é o contexto. Temos que procurar

establecer as relacións co xa aprendido e verificar en que punto da aprendizaxe estamos.

2. Obxectivos

Antes de aprender hai que ter claro o que buscamos, o que tratamos de conseguir.

3. Papel do profesorado

Será un guía, un iniciador, un mediador, un mentor. O seu papel xa non será tanto transmitir

os coñecementos como axudar a aprender, ser mediador de coñecementos, introdutor e

estimulador de saberes, axudar a que o alumnado descubra a súas posibilidades. Os datos, a

información, os textos, os recursos están aí, na rede, o alumnado só ten que tomalos,

organizalos e convertilos en coñecemento, coa axuda, orientación e dirección do

profesorado.

4. Rol do alumnado

Ten que ser activo e creativo, ten que convertirse no auténtico protagonista da súa

aprendizaxe. Ten que deseñar a aplicar estratexias de búsqueda de información, avaliar os


64

seus resultados e, tendoos en conta, redeseñar as estratexias de búsqueda se guintes xunto

coas súas aplicacións.

5. Instrumentos tecnolóxicos

O grande instrumento tecnolóxico é a rede Internet. Hai que explorar as súas múltiples

aplicacións e posibilidades, aínda inexploradas. Tamén cómpre prestar atencións ás bases de

datos, ás simulacións, aos micromundos e ás redes semánticas. Todos este recursos,

ademais de darnos información, axúdannos a poder convertila en coñecemento.

6. Desenvolvemento de actividades e procesos

Cómpre creae valor cognitivo, funxindo do repetitivo. Temos que planificar as tarefas,

seleccionar e organizar a información, actuar de forma crítica e creativa, transferir, aplicar e

compartir os coñecementos. Todos este procesos deben ser estimulados e apoiados polo

profesorado pero debe realizalos o alumnado.

7. Avaliación

Debe ser, entre outras cualidades, tamén cualitativa e finalista.

Durante o presente curso, e por primeira vez, impartirase a materia coa axuda dunha PDI.

Consecuentemente elaboráronse diferentes unidades temática (rotafolios) empregando o programa

Activstudio.

En cada bloque temático procederase da seguinte forma:

Ficha de avaliación incial o Trátase de coñecer as ideas previas que ten o alumnado e os coñecementos que

posúe sobre temas que teñan relación de dependencia coa que se estea a impartir o Proporcionaraselle ao alumnado un guión completo do bloque temático co

obxectivo de que teña unha idea clara das preguntas e epígrafes a deselvolver Explicación teórica por parte do profesor con utilización de material elaborado co software

Activstudio para usar co encerado dixital (PDI) da casa Promethean. Os diferentes rotafolios que se usarán poderán completarse con fichas informativas, fotocopias de recortes de prensa, presentacións en Power Point, e diferentes recursos que se estimen poidan axudar ao alumnado (videos didácticos, gráficos, apuntes sobre algún tema específico,…)

Rematada a explicación teórica resolveranse as cuestións e exercicios proposto polo grupo de traballo de Física que coordina as PAAU.

O profesor subministraralle ao alumnado, en cada bloque temático, boletíns de exercicios, cuestións e problemas, a maioría dos cales terán a resposta. Na aula resolveranse os que o profesor estime como máis apropiados, así como calquera outros que poida solicitar o alumnado. Neste punto o traballo do/a alumno/a é básico para identificar e preguntar as posibles dúbidas que poida ter

Ao finalizar o tema completarase unha ficha de autoavaliación

http://dewey.uab.es/PMARQUES/pizarra.htm

http://www.prometheanworld.com/es/server/show/nav.3944

http://www.prometheanworld.com/es/server/show/nav.3944

http://dewey.uab.es/PMARQUES/pizarra.htm

http://www.prometheanworld.com/uk/server.php?show=nav.270&PHPSESSID=8fa837d01df89de37ff99a22beaf1aa7

http://es.wikipedia.org/wiki/Microsoft_PowerPoint

http://ciug.cesga.es/marcopaau.html


65

Finalmente realizaranse as prácticas que preceptivamente se teñen establecido: o Calculo da intensidade de campo gravitatorio no laboratorio o Calculo da constante de elasticidade dun mol polos métodos estático e dinámico o Experiencias sinxelas de inducción electromagnética o Posición e tamaño das imaxes formadas por lentes delgadas converxentes e

diverxentes Tamén se realizarán experiencias co tubo de Kunt (ondas estacionarias), coa cubeta de

ondas (forma das ondas e fronte de ondas; reflexión e difracción), co polímetro e co osciloscopio (dispondo de tempo e se é posible).

A temporalización será a seguinte:

1º trimestre Temas de Gravitación, Campo Eléctrico e Campo Magnético

2º trimestre Temas de Vibracións e Ondas e Óptica xeométrica

3º trimestre Temas de Mecánica relativista, Mecánica cuántica e Física atómica e nuclear

Ao finalizar as clases ordinarias de 2º de bacharelato, haberá períodos lectivos voluntarios de

preparación para a proba de selectividade para o alumnado que teña superado o curso.

En Padrón, a 15 de setembro de 2009

Miguel A. Rodríguez Méndez

Xefe do Departamento de Física e Química


66

IES “Macías O Namorado”

Curso: 2008-2009

PLAN DE TRABALLO

Física de 2º curso de Bacharelato

Alumno/a: ________________________________________________________________

Data de entrega: ______________

1. Contidos mínimos esixibles

Os presentes contidos mínimos, correspondentes á materia de Física de 2º de

Bacharelato, están escollidos para que poidan servir de axuda tanto ao alumnado

para estructurar e organizar o estudo da materia, como para calquera outra persoa


67

con interese no tema, para que poida facerse unha composición de lugar e, no seu

caso, actuar como axente que oriente e alente a aprendizaxe do alumnado.

Dado que nos movemos no nivel de 2º de Bacharelato, os contidos mínimos a penas varían con

respecto ao programa oficial da materia. Isto vén motivado pola necesidade de que o alumno, para superar a

asignatura, teña que demostrar un coñecemento e destrezas mínimo da totalidade dos temas que

comprende o currículo.

I. Interacción gravitatoria

Campos escalares e vectoriais.

Repaso de cálculo vectorial. Gradiente dun escalar e integral de liña dun vector.

Campos e forzas conservativos. Teorema da enerxía cinética.

Teorema da enerxía potencial.

Conservación da enerxía mecánica. Conceptos básicos de cinemática e dinámica.

Momento dunha forza con respecto a un punto. Momento angular. Conservación de momento angular. Forzas

centrais.

Modelos do universo. Leis de Kepler.

Teoría da gravitación universal. Campo gravitatorio. Intensidade de campo gravitatorio.

Principio de superposición: campo gravitatorio orixinado por

varias masas puntuais.

Enerxía potencial gravitatoria. Potencial gravitatorio.

Campo gravitatorio terrestre. Intensidade de campo e potencial gravitatorio.

Movementos de satélites e foguetes.

Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre campos

conservativos, campo gravitatorio e movementos de satélites.

Resolución de cuestións relacionadas coa práctica do cálculo da aceleración da gravidade mediante a oscilación do péndulo simple.


68

II. Electromagnetismo

Lei de Coulomb. Campo creado por un elemento puntual en repouso: interacción

eléctrica.

Campo eléctrico, intensidade de campo eléctrico. Principio de

Superposición.

Potencial eléctrico:relación coa intensidade de campo. Teorema de Gauss. Campo creado por un elemento continuo de carga

en repouso:esfera, fío e placa.

Magnetismo e imáns.

Definición de campo magnéwtico: forza de Lorentz. Aplicacións.

Forzas sobre cargas móbiles situadas en campos magnéticos. Forzas magnéticas sobre correntes eléctricas.

Campos magnéticos creados sobre cargas en movemento. Lei de

Ampère.

Interaccións magnéticas entre correntes paralelas. Definición de amperio.

Inducción electromagnética. Experiencias de Faraday e Henry.

Leis de Faraday e Lenz. Producción de correntes alternas.

Impacto ambiental da enerxía eléctrica: a necesidade do seu

aforro e uso eficiente.

Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre campo

eléctrico, campo magnético, campos cruzados e sobre aceleradores

de partículas e ciclotróns.

Experiancias de inducción electromagnética.

III. Vibracións e ondas

Estudo do movemento vibratorio harmónico simple: elongación,

velocidade e aceleración.

Dinámica do movemento harmónico simple.

Enerxía dun oscilador harmónico. Aplicacións ao péndulo simple a ao resorte elástico.

Movemento ondulatorio. Tipos de ondas. Magnitudes características das ondas. Ecuación da función de onda

harmónica unidimensional.

Principio de Huygens: reflexión e refracción. Estudo cualitativo dos fenómenos de superposición de ondas:

interferencia e difracción.

Polarización.

Ondas estacionarias: harmónicos.

Ondas sonoras. Contaminación acústica. Resolucións de cuestións e problemas numéricos sobre movemento

harmónico simple, oscilador harmónico, ondas unidimensionais e

ondas estacionarias.


69

Resolucións de cuestións sobre as prácticas do resorte elástico: métodos estático e dinámico.


70

IV. Óptica

Natureza da luz. Natureza das ondas electromagnéticas. Espectro electromagnético.

Propagación da luz: reflexión e refracción. Dispersión lumínica.

Óptica xeométrica, óptica ondulatoria e óptica cuántica:

diferentes aproximacións.

Dioptrio esférico e dioptrio plano. Espellos e lentes delgadas: ecuacións e formación de imaxes.

Sistemas ópticos centrados.

Aplicacións da óptica. Resolución de cuestións e problemas numéricos sobre dioptros,

espellos e lentes.

Resolución de cuestións sobre a formación de imaxes en lentes converxentes e diverxentes.

V. Física moderna

Paradigma da física clásica. Limitacións. A relatividade espcial de Einstein: masa e enerxía.

Lei de Planck. Efecto fotoeléctrico.

Explicación do efecto fotoeléctrico por Einstein. Dualidade onda-corpúsculo. Principio de Incerteza.

Cuantización da enerxía. Niveis enerxéticos. Hipótese de De Broglie. Cálculo da lonxitude de onda

asociada a unha partícula.

Efecto Compton.

Física nuclear. Composición e estabilidade dos núcleos.

Radioactividade. Tamaño e densidade dos nucleos.

As forzas nucleares.

Desintegración radiactiva. Vida media e período de

semidesintegración.Deducción da ecuación que rixe a cinética

da desintegración radiactiva.

Reaccións nucleares. Fisión e fusión nuclear. Obtención de enerxía eléctrica mediante centrais nucleares

de fisión: vantaxes e inconvintes.Resíduos de media e alta

actividade.

Obtención da enerxía eléctrica mediante centrais nucleares de fusión: viabilidade técnica e perpectivas actuais.

Enerxía alternativas e enerxía renovables.

Partículas elementais: quarks e leptóns. Teoría do todo: as supercordas.

Resolución de cuestións e problemas numéricos sobre efecto fotoeléctrico, desintegración radiactiva, dualidade onda

corpúsculo e hipótese de De Broglie.


71

CRITERIOS DE AVALIACIÓN. FÍSICA DE 2º DE BACHARELATO

LOXSE.

1. Gravitación

1.- Interpretar e analizar o concepto de campo gravitatorio.


Comprende o concepto físico de campo. Comprende o concepto físico de campo gravitatorio. Sabe analizar as características dos campos de forzas conservativos.

2.- Establecer e analizar as magnitudes básicas relativas ó campo gravitatorio.


É capaz de interpretar a forza e a intensidade do campo gravitatorio, creado pola Terra ou por outros corpos celestes, en cuestións e problemas.

É capaz de analizar a forza e a intensidade do campo gravitatorio, creado pola Terra ou por outros corpos celestes, en cuestións e problemas.

É capaz de interpretar a enerxía potencial e o potencial do campo gravitatorio en cuestións e problemas.

É capaz de analizar a enerxía potencial e o potencial do campo gravitatorio en cuestións e problemas.

É quen de realizar as interpretacións e análises anteriores do punto de vista gráfico e analítico. É capaz de realizar un estudio gráfico e analítico das interaccións entre masas puntuais.

3.- Enunciar e interpretar as leis de Kepler do movemento planetario.


É capaz de aplicar as leis de Kepler profundizando na súa utilización para a resolución de cuestións e problemas.

4.- Recoñecer, analizar e avaliar diferentes situacións-problema contemplando aspectos cinemáticos,

dinámicos e enerxéticos relativos ó campo gravitatorio.

Este criterio pretende avaliar se o alumnado:

É capaz de resolver problemas e cuestións relativos a corpos situados nas proximidades de superficies planetarias, en estado de movemento ou de repòuso.

É capaz de valorar e aplicar os aspectos cinemáticos, dinámicos e enerxéticos apropiados contidos nos problemas e cuestións anteriores.


72

É capaz de calcular a velocidade de escape dun corpo en traxectoria orbital. É capaz de calcular a enerxía total dun corpo en traxectoria orbital.


73

2. Electromagnetismo

1.- Analizar as interaccións electrostáticas, o campo electrostático, o potencial e a enerxía, xerados por

cargas eléctricas puntuais.

2.- Resolver e representar as interaccións electrostáticas, o campo electrostático, o potencial e a enerxía,

xerados por cargas eléctricas puntuais.


Saiba relacionar e analizar conceptos relativos a forzas electrostáticas, campo, potencial e enerxía potencial en distribucións sinxelas de cargas puntuais.

3.- Definir o Teorema de Gauss.


Coñeza o Teorema de Gauss. 4.- Aplicar o Teorema de Gauss ó cálculo do campo creado por esferas conductoras..


Saiba aplicar o Teorema de Gauss a distribucións contínuas de cargas. Sexa capaz de establecer a relación entre campo e potencial.

5.- Analizar as interaccións magnéticas entre cargas en movemento.

6.- Analizar as interaccións magnéticas entre campos magnéticos entre correntes eléctricas entre sí.

7.- Resolver e representar (se é o caso) as interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos

magnéticos entre correntes eléctricas entre sí.


Exprese o grao de coñecemento sobre o resultado das interaccións magnéticas entre cargas en movemento e campos magnéticos mediante a resolución de cuestións e problemas


Verificar o grao de coñecemento que o alumnado ten sobre as interaccións magnéticas referidas con anterioridade.

8.- Definir e aplicar Lei de Ampere ó cálculo do campo creado por fíos infinitos, espiras e bobinas.

Con este critewrio preténdese que o alumnado:

Enuncie a Lei de Ampere. Interprete a Lei de Ampere. Relacione a Lei de Ampere coa Lei de gauss do campo eléctrico. Analice a aplicación da Lei de Ampere para o cálculo do campo magnético creado por fíos

infinitos, espiras e bobinas, tanto en cuestións como en problemas. 9.- Analizar as leis de inducción de Faraday e a Lei de Lenz.



74

Valorar a capacidade do alumnado para interpretar o enunciado das leis de Faraday e de Lenz.

Que o alumnado recoñeza a transcendencia das leis anteriores para a explicación dos fenómenos electromagnéticos.

10.- Analizar a producción de corrente alterna a partir da comprensión dos fundamentos dun xerador.


Sexa quen de analizar e interpretar a orixe da corrente alterna baseándose no fenómeno da inducción electromagnética.

3. Vibracións e ondas

1.- Determinar e avaliar as características xerais do movemento harmónico simple.


É capaz de definir as oscilacións harmónicas utilizando unha descrición das oscilacións nas coordenadas espacio-tempo (definición cinemática) ou ben utilizando unha descrición referente á causa que as provoca (definición dinámica).

É capaz de analizar as consideracións cinemáticas, dinámicas e enerxéticas que caracterizan un movemento harmónico simple.

É quen de aplicar as consideracións anteriores para resolver problemas e cuestións relativos ó resorte elástico e ó péndulo simple.

2.- Estimar as características do Movemento Ondulatorio.


É capaz de comparar distintos fenómenos ondulatorios da vida cotiá. 3.- Clasificar os diferentes tipos de ondas en función de diferentes criterios de clasificación.


Pode analizar os factores que condicionan a existencia dun movemento ondulatorio, para distinguir entres os diferentes tipos de ondas, valorando o por qué desa clasificación.

É quen de clasificar os movementos ondulatorios da vida cotiá de acorda cos criterios anteriores. 4.- Analizar e relacionar as magnitudes que aparecen na ecuación de onda harmónica.


É capaz de analizar a ecuación dunha onda harmónica. Identificar as magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda harmónica. Relacionar as magnitudes que aparecen na ecuación dunha onda harmónica. Resolver cuestións teóricas e numéricas para obter os valores da amplitude, lonxitude de onda,

frecuencia e velocidade a partires dunha ecuación de onda dada.


75

5.- Relacionar os conceptos de intensidade e enerxía do movemento ondulatorio e explicar o

amortecemento das ondas.


Sexa capaz de determinar a intensidade e a enerxía do movemento ondulatorio. Sexa capaz de xustificar cómo varían a intensidade e a enerxía do movemento ondulatorio en

función da distancia e do medio.

6.- Xustificar os fenómenos de reflexión, refracción, difracción, polarización, interferencia de ondas e

resonancia mediante procedementos cualitativos.


Sexa capaz de discriminar entre os diferentes tipos de fenómenos ondulatorios, analizando as leis que os regulan.

Sexa quen de xustificar a resolución de cuestións plantexadas en base as leis dos diferentes fenómenos ondulatorios.

Se achegue ó estudio das ondas sonoras e das características ondulatorias da luz mediante a axuda da análise dos fenómenos ondulatorios precedentes.

7.- Contrastar experimentalmente o cumprimento da lei de Hooke, analizando as características do

movemento oscilatorio dun resorte así como determinar a constante elástica polos métodos estático e

dinámico.


Deseñe e realice unha montaxe experimental que permita analizar as características cinemáticas e dinámicas do movemento harmónico simple dun mol elástico, tomando datos, plantexando e contrastando hipóteses e establecendo as conclusións oportunas dobre a realización da experiencia.

8.- Avaliar experimentalmente os factores dos que depende o período dun péndulo simple e determinar o

valor da gravidade no laboratorio, analizando os resultados obtidos.


Sexa quen de analizar o movemento harmónico simple dun péndulo, xustificando as desviacións experimentais do modelo teórico plantexado.

Aplique os datos obtidos na experiencia ó cálcula da aceleración da gravidade.

4. Óptica

1.- Establecer a diferencia entre Óptica Física e Óptica Xeométrica


76

2.- Resumir as diferentes teorías que ó longo da historia se propuxeron para explicar a natureza da luz.


Sexa quen de sintetizar os feitos máis salientables da öptica ó longo da historia, analizando as diferentes teorías sobre a natureza da luz como exemplo paradigmático da forma de contruir o coñecemento científico.

3.- Verificar as leis da reflexión e refracción, determiñando as imaxes obtidas en espellos e lentes.

Con este criterio valórase:

Que o alumnado é capaz de analizar as leis da reflexión e da refracción, inferindo a partir delas o compostamento de feixes de raios na formación de imaxes en espellos e lentes.

Que o alumnado saiba determinar e identificar graficamente imaxes reais e virtuais, dereitas ou invertidos e aumentadas ou reducidas.

4.- Aplicar a ecuación do constructor de lentes para determinar a distancia focal dunha lente a partir dos

radios de curvatura das superficies.

Con este criterio preténdese comprobar se o alumnado:

É capaz de situar a imaxe formada por un espello ou por unha lente delgada e de aplicar a ecuación de espellos e lentes ó cálculo das magnitudes correspondentes.

5.- Comprobar experimentalmente o mecanismo de formación de imaxes cunha lente delgada. Identificar os

conceptos básicos da óptica xeométrica (lentes, imaxes reais e virtuais, focos, aumentos...), calcular a

distancia focal en lentes converxentes e estudiar a posición, natureza e tamaño da imaxe en función da

distancia entre obxecto e lente.

6.- Analizar cualitativamente os fenómenos de interferencias, difracción e polarización.

Con este criterio preténdese avaliar se o alumnado:

É capaz de explicar o comportamento dual da luz en fenómenos tipicamente ondulatorios como as interferencias e a difracción, establecendo de xeito cualitativo e experimental as características de interferencias, difracción e polarización de raios luminosos.

5. Física moderna

1.- Enunciar e analizar os postulados de Einstein da relatividade especial.

Con este criterio preténdese verificar:


77

O grao de coñecemento que ten o alumnado sobre a física relativista, valorando a figura de Einstein no contexto da Física Moderna e as súas aportacións.

Se o alumnado é quen de enunciar os postulados básicos da teoría da relatividade especial e algunhas das súas implicacións, mediante cuestión directas e sinxelas.

2.- Coñecer as bases experimentais e teóricas da Teoría Cuántica.


É quen de recoñecer e interpretar os feitos máis salientables que levaron ó plantexamento da Mecánica Cuántica, como a teoría cuántica de Planck, a teoría fotónica de Einstein, a dualidade onda-corpúsculo, e o principio de indeterminación de Heisemberg.

3.- Xustificar a natureza cuántica da luz a partir da análise do efecto fotoeléctrico.


Valora as implicacións que se derivan do estudio do efecto fotoeléctrico a respecto da natureza dual da luz.

É capaz de coñecer as características do fotón como partícula contituínte da luz. É capaz de aplicar a ecuación fotónica de Einstein á resolución de problemas e cuestións.

4.- Recoñecer os aspectos máis salientables no ámbito da Físisa Nuclear.

Con este criterio preténdese verificar se o alumnado:

É quén de aplicar as ideas das interaccións fundamentais para xustificar a estabilidade dos núcleos atómicos.

É capaz de identificar a equivalencia masa-enerxía nos procesos radiactivos das reaccións nucleares.

Coñece os diferentes tipos de desintegracións radiactivas e as leis que as rixen, aplicando estes coñecementos á resolución de exercícios numéricos e cuestións.

É quén de valorar e analizar as aplicacións tecnolóxicas derivadas da enerxía nuclear. É quén de identificar as vantaxes e inconvintes da enerxía nuclear de fisión fronte á

alternativa das enerxías convencionais e renovables.


78

ACTIVIDADES

1. Sinala a afirmación correcta referida á radiactividade natural e

artificial...

Chámase período ao número de desintegracións por unidade de tempo.

Denomínase actividade ao tempo necesario para que desaparezan a

metade dos átomos do elemento radiactivo que existían inicialmente.

Denomínase vida media ao promedio da vida dos átomos de ese nucleido

radiactivo.

A 2ª e a 3ª son correctas.

Todas son correctas.

2. Sinala a afirmación correcta...

O becquerelio (Bq) equivale a unha desintegración por minuto.

O curio é a actividade que presenta un gramo de Ra 226. O curio equivale a 3,7 s-1

A constante de desintegración ( ) é o número de transformacións nucleares que teñen lugar nunha mostra radiactiva por unidade de

tempo.

Ningunha é correcta.


A u.m.a. é a doceava parte da masa do átomo de 12C. A u.m.a. equivale a 931 MeV/c2

O electronvoltio é a enerxía desenvolvida por un electrón ao

trasladarse entre dous puntos cunha diferencia de potencial de un

voltio.



4. Sinala a afirmación incorrecta referida aos tipos de interaccións...

Se dúas partículas son neutras non hai interacción electromagnética.

A interacción gravitatoria é máis forte que a interacción

electromagnética.

A interacción forte é moi intensa pero de moi curto alcance.

A interacción forte é fundamentalmente responsable da estructura dos

núcleos atómicos.

5. Sinala a afirmación correcta. Os núcleos isóbaros son os que teñen o mesmo...

Número atómico.

Número másico.

Número de neutróns.

Número de fotóns.

Número de pións.


79

6. Sinala a igualdade que non sexa correcta, sendo E enerxía, h a

constante de Planck, a lonxitude de onda, a frecuencia, T o

período e c a velocidade da luz...

E = h .

= c . T

E = h . /c T = h/E


7. Sinala a afirmación correcta. Se un obxecto se coloca entre unha lente converxente e o seu punto focal prodúcese unha imaxe...

Virtual e aumentada.

Virtual e diminuída.

Real e aumentada.

Real e diminuída.

Do mesmo tamaño e invertida.

8. Sinala a afirmación correcta. Se aumenta o número atómico dun núcleo... O núcleo faise máis estable.

O núcleo faise máis inestable.

O número de neutróns é maior que o número de protóns.

O número de neutróns é maior que o número de fotóns.

O número de neutróns é menor que o número de protóns.


N = No . e- x

A(t) = . N(t) A = Ao . e

- x

dN = - -N .dt

Todas as afirmacións son correctas.

10. Para asegurarmonos de que a actividade dun radionucleido, que se

desintegra noutro estable, reduciuse por baixo do 1 %, debemos deixar

pasar un número de períodos de semidesintegración, como mínimo de...

3

8

7

6

10

11. Ao interaccionar un feixe de fotóns coa materia libéranse

electróns...


80

En ningún caso.

Só ao producirse efecto fotoeléctrico.

Só ao producirse efecto Compton.

Só ao producirse creación de pares.

Ao producirse efecto fotoeléctrico, Compton e creación de pares.

12. Sinala a afirmación correcta referida á interacción Compton...

Non é un proceso coherente xa que se obteñen fotóns de distinta

lonxitude de onda que os incidentes.

Prodúcense fotóns emerxentes dos cales a súa enerxía é dependente do

ángulo de saída.




13. Unha onda electromagnética transporta na súa propagación...

Enerxía e cantidade de movemento.

Masa e enerxía.

Unha cantidade finita de enerxía.

Masa e cantidade de movemento.


14. Sinala a afirmación correcta. O neutrón está formado por...

5 quarks.

3 quarks e 2 antiquarks.

1 quarks e 1 antiquarks.

2 quarks.

3 quarks.

15. A enerxía de enlace dun núcleo é...

A enerxía necesaria para que forme parte dun átomo.

A enerxía que hai que darlle para que pase a un estado excitado.

A enerxía necesaria para separalo en dous núcleos de menor tamaño.

A enerxía que habería que subministrar para descompoñelo nos seus

nucleóns (protóns e neutróns compoñentes).


16. Pódese considerar como partícula elemental...

O protón.

O neutrón.

O electrón.

A partícula

A 1ª, a 2ª e a 3ª son correctas.

17. Dous radionucleidos distintos emiten unicamente radiación de 1 MeV e 10 KeV respectivamente. Se os dous emiten nun instante a mesma


81

cantidade de enerxía por unidade de tempo, as súas actividades A1 e A2

nese instante son...

A1 = A2

A2 = 10 A1

A2 = 100.000 A1

A2 = 100 A1

Ningunha é correcta

18. Calcula a enerxía de enlace por nucleón no Ca (40,20). Os datos son:

M(40,20) = 39,97545 uma.

M(1,1) = 1,008145 uma.

M (n) = 1,008087 uma.

1 uma = 931 MeV

8,13 MeV.

16,26 MeV.

38,48 MeV.

325,1 MeV.

407,4 MeV.

19. Na fusión nuclear de dous núcleos libérase enerxía...

Cando se trata de núcleos lixeiros (A<20).

Cando se trata de núcleos pesados (A>160).

Sempre.

Nunca.

Cando se trata de núcleos de número másico comprendido no intervalo

(80,100).

20. Sinala a afirmación incorrecta...

A imaxe nun espello plano está invertida de esquerda a dereita.

A imaxe nun espello plano é do mesmo tamaño que o obxecto.

Unha imaxe é virtual cando non pasan raios de luz ao traveso dela.

Ningunha afirmación é incorrecta.

Todas as afirmacións son incorrectas.

21. Sinala a afirmación incorrecta. Dentro dos quarks podemos atopar...

Top.

Muón.

Up.

Bottom


82

Charm

22. Sinala a afirmación correcta. Denomínanse isótonos aos elementos que

teñen igual...

Número másico.

Número de fotóns.

Número de neutróns.

Número de electróns.

Número de partículas

23. Sinala a afirmación correcta. Os ultrasóns son ondas sonoras,

vibracións materiais que exceden de...

5 KHz.

10 KHz.

20 KHz.

100 KHz.

200 KHz.

24. Sinala a afirmación incorrecta. A imaxe que se forma a partires do elemento A será, en relación a dita figura...

Real.

Invertida.

Virtual.

Menor.


C F

25. Sinala a afirmación incorrecta referida á miopía: Hai un exceso de converxencia.

O ollo non ve o infinito, a persoa non ve detalles, ve borroso…

A imaxe do infinito fórmase detrás da retina.

Corríxese cunha lente diverxente.


83

26. Sinala a frase correcta. Denomínanse isótopos aos elementos que...

Teñen o mesmo número atómico e diferente número másico.

Teñen o mesmo número másico e diferente número atómico.

Teñen o mesmo número de neutróns.

Teñen o mesmo número de fotóns.


27.Sinala a afirmación incorrecta. A imaxe que se ve a partires do

elemento A será, en relación a dita figura...

Real.

Dereita.

Menor.

Todas son correctas. F C


28. Sinala a afirmación correcta. Os nucleidos naturais máis estables son aqueles que presentan...

Un número másico moi baixo.

Un número másico intermedio.

Un número másico elevado.

Un número másico moi elevado.

A estabilidade non garda ningunha relación co número másico.

29.Sinala a afirmación incorrecta...

As ondas electromagnéticas (OE) non se propagan no baleiro.

As OE necesitan un medio material de propagación.

O E e o B xerados polas OE son paralelos entre si.

Todas son incorrectas.

30.Sinala a afirmación correcta...

As OE son producidas por vibracións dos campos eléctricos e

magnéticos.

Dise que nunha rexión do espacio existe un B cando nela se poñen de

manifesto forzas magnéticas.

Unha carga en repouso xera un E e unha carga en movemento un B.




As ondas materiais non se propagan no baleiro.

As ondas sonoras son todas lonxitudinais.

Nunha onda lonxitudinal a perturbación prodúcese en forma

perpendicular á dirección de propagación da onda.




84

A ecuación de Maxwell permítenos coñecer a relación entre E e B.

Unha OE propaga cantidade de movemento e momento angular.

Unha OE propaga a súa enerxía de forma discreta.

A relación de Planck asocia enerxía e frecuencia.



As partículas elementais son aquelas partículas que carecen de

estructura interna.

Hai 12 partículas elementais.

A interacción forte é moi intensa e de gran alcance.

A interacción electromagnética pode ser atractiva ou repulsiva.

A interacción gravitatoria é unha forza de atracción entre dúas

partículas, polo feito de posuír masa.

34.Sinala a afirmación correcta. A interacción que é fundamentalmente

responsable da estructura dos núcleos atómicos é...

A Interacción forte.

A interacción feble.

A interacción gravitatoria.

A interacción electromagnética.



O electronvoltio é a enerxía desenvolvida por un electrón ao

trasladarse entre dous puntos cunha diferencia de potencial de un

voltio.

Os positróns son as antipartículas dos fotóns.

A interacción forte é moi intensa e atractiva.

A masa dunha partícula aumenta cando a partícula aumenta de

velocidade.

A carga é unha magnitude que está cuantizada.

36.Sinala a afirmación correcta. As partículas constituídas por 3

quarks denomínanse...

Barións.

Hadróns.

Leptóns.

Mesóns.

Muóns.


A masa do protón é aproximadamente igual á masa do neutrón.

A masa do electrón é 1860 veces máis pequena que a masa do protón.


85

Canto maior sexa o número atómico dun átomo menor cantidade de

neutróns necesita para estabilizar o seu núcleo.

O principio de exclusión de Pauli afirma que non existen na codela

dous electróns cos catro número cuánticos iguais.

Ningunha afirmación.

38.Sinala a afirmación incorrecta. As microondas presenta unha lonxitude

de onda maior que...

Os raios X.

Os raios . A radiación infravermella.

As ondas de radio e TV.

Os raios UV.


O núcleo atómico é a zona onde maior probabilidade hai de atopar ós

nucleóns.

O número atómico é o que define as características dun elemento.

O número másico dun elemento é o número de nucleóns.

A interación nuclear feble é a responsable da estructura nuclear.


40.Dada a reacción: AZX Z+1

AY + + e- corresponde a un proceso de...

Desintegración

Desintegración +

Desintegración -

Captura electrónica.


41.Sinala a afirmación correcta. A radiación produce o seguinte tipo de

interacción...

Efecto fotoeléctrico.

Dispersión Compton.

Creación de pares electrón-positrón.



42.Sinala a afirmación correcta referida ós neutróns...


86

Os neutróns interaccionan coa codela electrónica.

Os neutróns non interacciónan co núcleo atómico.

O neutrón pode ser absorbido polo núcleo atómico.




Unha imaxe dun espello plano é virtual.

Unha imaxe é virtual cando non pasan os raios de luz ao traveso

dela.

Todas as imaxes dereitas formadas por lentes son virtuais.



44.Sinala a afirmación correcta. Son partículas elementais...

Electrón.

Muón.

Neutrino de tipo tau.




Unha distancia á imaxe negativa indica unha imaxe real.

A distancia focal dunha lente depende da forma e do índice de

refracción.

A imaxe nun espello plano está invertida de esquerda a dereita.

Todas as imaxes invertidas producidas por lentes son reais.

As imaxes formadas por lentes diverxentes sempre son virtuais e

dereitas.

46.Sinala a afirmación incorrecta. A imaxe que se forme, á vista do

esquema, a partires do obxecto A será...

De maior tamaño.

Real.

Invertida.



A


87

F’

47.Sinala a afirmación incorrecta. A imaxe que se forme, á vista do

esquema que se achega, a partires do obxecto A será...

Real.

Invertida.

De maior tamaño.



A

F’

48.Sinala a afirmación correcta. O electronvoltio (eV) é unha unidade

de...

Capacidade eléctrica.

Inducción eléctrica.

Enerxía.

Intensidade de corrente.

Resistencia eléctrica.


A sonoridade está relacionada coa enerxía que transporta unha onda

sonora.

A sonoridade aumenta coa intensidade.

A relación sonoridade e intensidade é estrictamente lineal.



50.Sinala a afirmación correcta. Os infrasóns son empregados na

construcción de alarmas, a súa frecuencia estímase nos...


88

10 dB

20 Hz

100 Hz

2 KHz

10 KHz

51. Sinala a afirmación incorrecta. A imaxe que se forma a partires do

elemento A, será, en relación a dita figura...

De maior tamaño.

Virtual.

Invertida.



A

FA’ FB’

52.Sinala a afirmación correcta. No efecto fotoeléctrico, un fotón

interacciona con...

Os electróns internos da codela atómica.

O campo magnético do núcleo atómico.

O campo eléctrico do núcleo atómico.



53.Sinala a afirmación correcta. No efecto Compton, un fotón

interacciona con...

O núcleo atómico directamente.


89

O campo magnético do núcleo atómico.

O campo eléctrico do núcleo atómico.

Os electróns internos da codela atómica.



Unha lente converxente é aquela que, cando incide sobre ela un

feixe de raios paralelos, converxen para formar unha imaxe real,

despois de atravesala.

A distancia focal dunha lente converxente é sempre negativa.

As lentes converxentes son máis grosas na parte central que polo

borde.

A 2ª e a 3ª son incorrectas.



O aumento producido por un sistema óptico composto é a suma dos

aumentos de cada lente que o forma.

O espesor dunha lente é a distancia entre as dúas caras.

Chámase eixo óptico dunha lente á recta que une os centros das

superficies esféricas.




Lente é todo corpo transparente limitado por dúas superficies,

unha das cales, polo menos, é curva.

Atendendo á forma de desviar a luz as lentes poden ser

converxentes ou diverxentes.

Tódolos raios que parten do foco obxecto, saen da lente paralelos

ao eixo óptico.




Un espectro continuo é aquel que contén tódalas frecuencias

comprendidas entre a menor e a maior.

Se un feixe de luz negra atravesa un prisma descomponse dando un

espectro continuo.

A distancia focal dunha lente diverxente é negativa.

Ningunha é incorrecta.




90

O aumento lateral dun espello plano vale a unidade.

A ecuación do espello esférico é: '

111

sfs onde s e s’ son as

distancias obxecto e imaxe respectivamente, e f a distancia focal.

O aumento dun espello esférico é: 's

s




O infrasón é unha vibración de frecuencia inferior ás audibles

polo oído humano.

O ton dun son depende da velocidade relativa entre o foco e o

observador.

O timbre permite distinguir entre un son agudo e outro grave.

Ningunha é incorrecta.



O fotón está desprovisto de masa.

O fotón viaxa á velocidade da luz.

O fotón transporta unha enerxía equivalente a h. sendo h a

constante de Planck e a frecuencia da radiación. A 1ª e a 3ª son correctas.


61.Sinala a resposta correcta. Cando os neutróns se desintegran forman

un electrón, un protón e...

Un antineutrino.

Un fotón.

Un protón.

Unha partícula omega.

Un apeirón.

62.Sinala a afirmación correcta. Denomínase... á probabilidade de que

un determinado núcleo radiactivo se desintegre dentro de un segundo.

Constante de desintegración.

Período de semidesintegración.

Actividade radiactiva.

Vida media.




91

Dous nucleidos distintos poden presentar igual número de neutróns

e de protóns e ter diferente enerxía.

O número atómico coincide co número de electróns corticais se o

átomo é neutro.

O número másico é o número total de nucleóns do núcleo atómico.

Tódalas afirmacións son correctas.

A 2º e a 3ª son correctas.


Denomínase desintegración ao proceso polo que un núcleo atómico

convertese noutro.

Na desintegración natural o núcleo emite espontaneamente unha ou

varias partículas.

A desintegración artificial conséguese bombardeando ós núcleos

con pequenas partículas de gran enerxía.

Denomínase período de semidesintegración ao tempo que debe

transcorrer para que un certo número de átomos radiactivos se

reduza á metade.


65.Sinala a afirmación correcta. Os... non son desviados por campos

eléctricos ou magnéticos.

Raios γ

Raios

Raios A 1ª e a 2ª son correctas.

A 2º e a 3ª son correctas.

66.Denomínase defecto de masa á diferencia entre...

A suma das masas dos electróns e a suma da masa dos fotóns.

A suma das masas dos protóns e a suma da masa dos neutróns.

A suma das masas dos protóns e neutróns que forman un núcleo

atómico e a masa de este núcleo.

A suma das masas dos protóns e electróns e a masa dos neutróns.



92


O efecto Compton permite comprobar a natureza corpuscular das

radiacións electromagnéticas.

No efecto Compton a lonxitude de onda da radiación difundida é

superior á da radiación de dirección que sigue o feixe emerxente.

Para que se produza efecto fotoeléctrico a frecuencia da radiación

debe ser superior á chamada frecuencia umbral, distinta para cada

material.

A enerxía non só se emite ou absorbe de forma cuantizada, discreta,

descontinua, senón que tamén se transmite desta mesma forma.


68.As ondas... son producidas pola superposición de dúas ondas iguais

movéndose en sentido contrario.

Estacionarias.

Lonxitudinais.

Superficiais.

Transversais.



As OE ultracurtas cumpren as leis da óptica.

Os raios UV son ondas moi enerxéticas.

Os raios son menos enerxéticos que os raios X. A 1ª e a 2ª son correctas.


70.Sinala a afirmación correcta. As OE son...

Estacionarias.

Lonxitudinais.

Transversais.

Superficiais.


71.Sinala a afirmación incorrecta…

A teoría da relatividade restrinxida postula que a velocidade da luz

no baleiro é unha invariante.

O experimento de Michelson e Morley pon de manifesto a independencia

da velocidade da luz respecto dos distintos sistemas de referencia.


93

Segundo a teoría da relatividade restrinxida os experimentos

realizados nun sistema de referencia son independentes de calquera

movemento rectilíneo uniforme do mesmo.

Segundo a teoría da relatividade restrinxida a velocidade da luz é

dependente da velocidade do foco emisor.



Un reactor nuclear é un dispositivo no cal se realiza un proceso

controlado de fisións nucleares en cadea.

O moderador dun reactor ten a misión de acelerar os neutróns

producidos na fisión ata convertelos en neutróns térmicos.

Das reaccións de fisión nuclear obtense enerxía eléctrica.



73.Unha onda de materia é unha onda asociada a unha partícula material,

a está relacionada coa masa m da partícula pola ecuación... (sendo h

a constante de Planck e v a velocidade).

mv

h

vmh ..

v

mh

h

vm

hvm.


O fotón non existe en repouso.

A carga eléctrica está cuantizada.

O valor exacto da masa dun átomo non é só a masa dos nucleóns, senón

tamén o defecto de masa debido a súa enerxía cinética.


A 1ª e a 3ª son incorrectas.

75.O núcleo fillo, na desintegración , ten, en relación ao núcleo

pai, un número másico... unidades.

Maior en dous.

Menor en dous.

Maior en catro.

Menor en catro.


94


76.¿Cal é a potencia dunha lente necesaria para corrixir a miopía dunha

persoa cun punto remoto de 250 cm?

0,4 dioptrías.

- 0,4 dioptrías.

4 dioptrías.

- 4 dioptrías.

2 dioptrías.

77.Un moderador é un material usado nos reactores nucleares para

reducir a velocidade dos... procedentes da fisión do combustible-

uranio ou plutonio xeralmente- logrando desta forma a reacción nuclear

controlada e sostida.

Electróns.

Protóns.

Neutróns.

Fotóns.

Positróns.


95

Exercicios e problemas. FÍSICA DE 2º DE BACHARELATO LOXSE.

Unha masa puntual de 2 kg está sobre o eixo X no punto x = 4 m e outra masa

igual no punto x = - 4 m. ¿Cal é a intensidade e o potencial do campo gravitatorio

no punto x = 0? Dato: G

Deduce xustificadamente unha expresión para a velocidade de escape do campo

gravitatorio terrestre, en función do valor go da aceleración da gravidade na

superficie da Terra e do seu radio RT. Aplica esta expresión para calcular esta

segunda velocidade cósmica usando os seguintes datos:

go = 9,81 m/s2 e RT = 6.378 km.

Titán é o maior satélite de Saturno. Calcula a masa deste planeta sabendo que Titán

describe unha órbita de radio medio, R = 1.220.000 km e tarda 1.378.080 s en

percorrela. Dato: G

Un satélite artificial desprázase nunha órbita circular a unha altura de 300 km sobre

a superficie terrestre.Calcula: a) A súa velocidade; b) O seu período de revolución;

c) A súa aceleración centrípeta.

Datos: go = 9,81 m/s2 e RT = 6.400 km

Nota: Debuxa un esquema e deduce as expresión que empregues para calcular as

magnitudes dos apartadosa a) e b).

Desde a superficie da Terra lánzase cunha velocidade de 8 km/s un corpo

verticalmente deica arriba. a) Calcula a altura que acadaría no suposto de que non

existise a capa atmosférica b) Coa mesma suposición, calcula que velocidade

teríamos que comunicarlle para que chegase a unha altura igual ó RT.

Datos: MT = 5,98 x 1024 kg RT = 6.370 km

Considera o movemento elíptico da Terra arredor do Sol. Cando a Terra está no

afelio (a posición máis afastada do Sol) a súa distancia ó Sol é de 1,52 x 1011 m e a

súa velocidade orbital é de 2,92 x 104 m/s. Debuxa un esquema especificando o

símbolo das magnitudes que utilices e calcula: a) O momento angular da Terra a


96

respecto do Sol; b) A velocidade orbital no perihelio (a posición máis próxima ó

Sol) sabendo que a súa distancia ó Sol é de 1,47 x 1011 m

Dato: Masa da Terra (MT) = 5,98 x 1024 kg

A masa da Lúa é 0,0123 veces a masa da Terra, e o seu radio é 0,25 veces o radio

terrestre. Calcula: a) ¿Qué masa haberá que colocar na Lúa para que pese o mesmo

que pesa na Terra unha masa de 500 g?; b) Se a velocidade de escape na Terra é de

11,2 km/s, ¿cal será o seu valor na Lúa?

Dato: go = 9,81 m/s2

Calcula a enerxía que se necesita para elevar unha masa de 15.000 kg desde a

superficie terrestre ata unha altura sobre ela de 42 km. Datos: go = 9,81 m/s2 e RT

= 6.370 km. Realiza un esquema da situación e considera que a masa queda en

repouso.

¿Qué forza gravitatorio actúa sobre un satélite artificial de 200 kg e cal é o seu

período de rotación se sabemos que se move nunha órbita circular de 50.000 km

por enriba da superficie terrestre?

Datos: go = 9,81 m/s2 e RT = 6378 km (Debuxa un esquema)

Deduce xustificadamente unha expresión para a velocidade de escape

do campo gravitatorio terrestre, en función do valor de go

(aceleración da gravidade na superficie da Terra) e do seu radio RT.

Aplica esta expresión para calcular esta segunda velocidade cósmica

usando os seguintes datos:

go = 9,81 m/s2 e RT = 6.378 km.

Unha masa puntual de 2 kg está sobre o eixo X no punto x = 4 m e outra masa igual no punto x = - 4

m. ¿Cal é a intensidade e o potencial do campo gravitatorio no punto x = 0? Dato: G

Consideremos agora un satélite que se move en órbita circular

arredor do centro da Terra. Considerando só o efecto gravitatorio

terrestre: a) Calcula o traballo realizado pola forza gravitatoria

sobre o satélite nun carto de período; b) ¿Existe cambio de enerxía

cinética no satélite? ¿E cambio de momento lineal?


97

Titán é o maior satélite de Saturno. Calcula a masa deste planeta

sabendo que Titán describe unha órbita de radio medio, R = 1.220.000

km e tarda 1.378.080 s en percorrela. Dato: G

5,66 . 1026 kg

Calcula a altura máxima, en condicións ideais, que acada unha pelota

de tenis de 250 g de masa lanzada verticalmente deica arriba cunha

cantidade de movemento de 100 kg . m/s

Datos: RT = 6.378 km G MT = 5,98 x 1024 kg

8.167 m

Un satélite artificial desprázase nunha órbita circular a unha

altura de 300 km sobre a superficie terrestre.Calcula: a) A súa

velocidade; b) O seu período de revolución; c) A súa aceleración

centrípeta. Datos: go = 9,81 m/s2 e RT = 6.400 km

7.744 m/s 5.436 s 8,95 m/ss

Desde a superficie da Terra lánzase cunha velocidade de 8 km/s un

corpo verticalmente deica arriba. a) Calcula a altura que acadaría

no suposto de que non existise a capa atmosférica b) Coa mesma

suposición, calcula que velocidade teríamos que comunicarlle para

que chegase a unha altura igual ao RT.

Datos: MT = 5,98 x 1024 kg RT = 6.370 km 6.659 km

7.914 m/s

Considera o movemento elíptico da Terra arredor do Sol. Cando a

Terra está no afelio (a posición máis afastada do Sol) a súa

distancia ó Sol é de 1,52 x 1011 m e a súa velocidade orbital é de

2,92 x 104 m/s. Debuxa un esquema especificando o símbolo das

magnitudes que utilices e calcula: a) O momento angular da Terra a

respecto do Sol; b) A velocidade orbital no perihelio (a posición

máis próxima ó Sol) sabendo que a súa distancia ó Sol é de 1,47 x

1011 m

Dato: Masa da Terra (MT) = 5,98 x 1024 kg 2,65 . 1040 m2 kg/s

30.146 m/s

A masa da Lúa é 0,0123 veces a masa da Terra, e o seu radio é 0,25

veces o radio terrestre. Calcula: a) ¿Qué masa haberá que colocar na


98

Lúa para que pese o mesmo que pesa na Terra unha masa de 500 g?; b)

Se a velocidade de escape na Terra é de 11,2 km/s, ¿cal será o seu

valor na Lúa?

Dato: go = 9,81 m/s2 2,54 kg

2,48 km/s

Calcula a enerxía que se necesita para elevar unha masa de 15.000 kg

desde a superficie terrestre ata unha altura sobre ela de 42 km.

Datos: go = 9,81 m/s2 e RT = 6.370 km. Realiza un esquema da

situación e considera que a masa queda en repouso.

6.140 . 106 J

¿Qué forza gravitatoria actúa sobre un satélite artificial de 200 kg e cal é o seu período de rotación se sabemos que se move nunha órbita circular de 50.000 km por enriba da superficie terrestre? Datos: go = 9,81 m/s

2 e RT = 6378 km (Debuxa un esquema) 25,22 N

1,33 . 105 s

Os electróns pasan sen desviarse ó traveso das placas do aparato de

Thomson cando o m

VE 000.3

e existe un GB 40,1

cruzado co

anterior. Se as placas teñen 4 cm de lonxitude e o estremo das

placas dista 30 cm da pantalla, determina a desviación sobre a

pantalla cando se interrompe o B. Datos:

Masa do electrón = 9,1 x 10-31 kg ; Carga do electrón = 1,6 x 10

-

19 C.

Un protón é acelerado desde o repouso por unha diferencia de

potencial de 2 millóns de voltios. Penetra perpendicularmente ó

campo magnético uniforme existente nunha determinada rexión. Se

TB 2,0 , calcula:

a) O radio da órbita que describe; b) A velocidade do protón nesa órbita; c) O tempo que tarda en describir unha órbita completa.

Datos: Masa do protón = 1,67 x 10-27 kg ; Carga do protón =

1,6 x 10-19 C.

Unha masa de 20 g pendura do extremo dun resorte realizando un MHS.

Da dúas oscilación cada segundo e a A = 5 cm. Calcula: a) a

velocidade máxima da masa que oscila; b) a súa aceleración máxima;

c) a constante elástica k.


99

--En 1941 levouse a cabo un experimento clásico relacionado co fenómeno da dilatación

do tempo, baseado na desintegración dunhas partículas que se chaman muóns. Son unhas

partículas inestables cuxa vida media 4 é aproximadamente s 2 , se están en

repouso a respecto do observador. Os raios cósmicos producen muóns que atravesan a

atmosfera en sentido radial a velocidades próximas a c, mais conforme transcorre o

tempo desintégranse. Como comentamos xa no tema de Física Nuclear a desintegración ten

lugar segundo a lei de desintegración radiactiva, de expresión:

t

o

t

oNNtN

onde tN é o número de partículas en calquera

instante de tempo, o

N o número para t=0, t o tempo e a vida media.Nun

experimento deste tipo contáronse 1.000 muóns a 2.000 m de altura. Se os muóns viaxan a

0,99c, cantos muóns predice a relatividade clásica que atoparemos a nivel do mar? E a

Teoría da Relatividade Especial? Por suposto, os resultados experimentais confirman as

predicións relativistas.

--As ecuacións de Maxwell posúen unha extraordinaria beleza posto que son capaces (xunto

coa lei de Lorentz xeneralizada, todo hai que dicilo: BvEqF , de condensar, de

conter, practicamente toda a información da teoría electromagnética, basamento fundamental

da interacción electromagnética, unhas das catro interaccións fundamentais da natureza.

Ditas ecuacións son as seguintes:

S o

QSdE

S

SdB 0

C S

SdBdt

dkrdE

rdEdt

dIrdB ooNETAo

C

Neste momento, o que máis nos interesa non é tanto sabelas escribi r en forma integral , que tamén, senón ser capaces de extrae r

parte da información que conteñen. A cuestión, xa que logo, pregunta sobre a información que podes deducir de cada unha delas, a

información que comentamos no seu día na aula.

4 Tempo promedio que un núcleo radiactivo tarda en decaer (en desintegrarse)


100

1ª:_______________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

2ª:

____________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________

3ª:

__________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________

4ª:_______________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

--Enuncia (tamén matematicamente) os Principios (corrixidos pola Mecánica Relativista) de

conservación da masa e da enerxía.

--¿Cal é o problema que estudia a Óptica Xeométrica?¿En que conceptos se basea?

--Enumera os principais defectos ópticos do ollo humano (non fisiolóxicos) e a forma de

corrixilos con instrumentos ópticos.

--Escribe todo o que saibas dos espellos planos.

--¿En que consiste o fenómeno da reflexión total?¿Qué relación ten coa fibra óptica?

--Deduce , o factor que debe tender a un para velocidades baixas, co fin de que a

transformación relativista se reduza á clásica nesas circunstancias.

--A vida media dunha partícula que se move a gran velocidade resulta ser de 8x10-8 s. Sen

embargo cando se mide en repouso a súa vida media é de 2,6x10-8 s Cal é a velocidade que

leva ista partícula? Deduce a expresión que empregues e expresa o resultado con catro

cifras significativas.

--O ollo normal aseméllase a un sistema óptico formado por unha lente converxente

(cristalino) de + 15 mm de distancia focal. A imaxe dun obxecto moi afastado (no infinito)

fórmase sobre a retina, que se considera como unha pantalla perpendicular ao eixo óptico.

Calcula: a) A distancia entre a retina e o cristalino ; b) A altura da imaxe dunha árbore

de 16 m de altura, que está a 100 m do ollo.

--Queremos ver unha imaxe da nosa cara para afeitarnos ou maquillarnos. A imaxe debe ser

dereita, virtual e ampliada 1,5 veces se colocamos a cara a 25 cm do espello. a) ¿Qué tipo


101

de espello utilizaremos? ; b) ¿Cal debe ser a distancia focal?; c) Se queremos que a imaxe

se aumente dúas veces co mesmo espello, ¿a que distancia debemos colocar a cara?

--Unha onda viaxa por un medio con velocidade V e incide sobre a superficie de separación

con outro medio, onde a velocidade de propagación é V’ = 2V. Se o ángulo de incidencia é

º10 , calcula o ángulo de refracción . ¿Para que ángulos de incidencia se producirá

reflexión total?

Nota: nos exercicios de Óptica Xeométrica tes que debuxar un esquema no que se vexa

claramente a marcha dos raios.

--Dunha certa sustancia radiactiva coñecemos dous datos: 10 s e 6,8 s. Son a vida media e

o período de semidesintegración pero non sabemos cal é cada un. ¿Podes ti identificalos?

Razoa a resposta

--A frecuencia umbral de extracción de electróns por efecto fotoeléctrico, dun determinado

metal, é Hzo

1510014,1 . Sobre dito metal inciden fotóns de 10 eV. Calcula a enerxía

cinética máxima dos electróns arrincados expresando o resultado en unidades do SI.

--Que velocidade deberá ter un electrón para que a súa de De Broglie sexa 200 veces a

correspondente a un neutrón de enerxía cinética 6 eV? En función do valor que atopes para

a velocidade, ¿podemos considerar ó electrón como non relativista?

--O traballo de extracción, ou función de traballo, do sodio é 2,5 eV. Si a da luz

incidente é de 3.000 A, ¿producirase extracción de electróns do Na? En caso afirmativo,

calcula a velocidade máxima con que saen.

--No potasio natural atópase actualmente un 0,012 % do isótopo radiactivo 40K. Todos os

demais isótopos presentes son núcleos estables, a saber: 39K, nunha proporción do 93,1 %,

e 41K, nun 6,888 %.

a) Calcula a actividade dunha mostra de 10 g de potasio.

b) Supoñendo que cando se formaron os núcleos de potasio, na etapa da nucleosíntese

(cando se constituíron os núcleos atómicos), o 39K e o

40K formáronse na

proporción 30:1 (1

30

%

%40

39

K

K), e que o

41K formouse na mesma proporción respecto

do 39K que ten na actualidade (

1,93

888,6

%

%39

41

K

K), calcula o tempo transcorrido

desde entón, expresado en anos. Compara ese tempo coa idade do universo. Datos:

Peso atómico do potasio = 39 u ; Número de Avogadro: NA = 6,023 x 1023 mol

-1 ;

Período de semidesintegración do 40K: T1/2 = 1,28 x 10

9 anos: Idade aproximada do

universo: to = 1,5 x 1010 anos.


102

--O período de semidesintegración do 60Co é T = 5,27 anos. Calcula a actividade radiactiva

dunha mostra que inicialmente contén 1022 átomos de

60Co. ¿Canto tempo tarda a actividade

desa mostra en reducirse á oitava parte da inicial?

O 12B (Z=5) desintégrase radiactivamente en dúas etapas: na primeira, o núcleo resultante

é 12C* (Z=6) (estado excitado) e na segunda, o

12C* (Z=6) desexcítase, dando o

12C (Z=6)

(estado fundamental). Os procesos de cada tirada podémolos escribir como segue:

epCB 01*1212 (emisión )

CC 12*12(desexcitación)

Observa cómo nas reaccións nucleares conservase o número atómico e o número másico, é

dicir, ámbolos dous números deben ser iguais nos dous membros da ecuación nuclear.

Na segunda etapa a diferencia de enerxía entre os estados enerxéticos do isótopo do

carbono é de 4,4 MeV. Se usamos como datos o valor da constante de Planck (h= 6,626

x 10-34

J.s) e a carga do electrón ( e- = 1,6 x 10

-19 C) podemos calcular a frecuencia

da radiación emitida nesta segunda etapa. Faino expresando o resultado en Hz.

Por outra banda, cando un núcleo de 235

U (Z=92) captura un neutrón prodúcese un

isótopo do Ba, con número másico 141, un isótopo do Kr, de número atómico 36, e

tres neutróns. Calcula o número atómico do isótopo do Ba e o número másico do

isótopo do Kr. Finalmente escribe a reacción nuclear que ten lugar.

-- As principais vantaxes que presenta a fusión nuclear fronte á fisión nuclear podémolas resumir nos seguintes puntos: - As reaccións de fusión son máis enerxéticas que as de fisión.

- Para a fusión nuclear existe unha fonte de materia prima case inesgotable, posto que

na auga do mar hai deuterio suficiente para o abastecemento durante miles de millóns

de anos.

- A fusión nuclear non xera residuos radiactivos de alta actividade e ademais presenta

menos problemas do punto de vista da seguridade das instalacións fronte a posibles

accidentes que as reaccións nucleares de fisión.

Entón, ¿por qué, na actualidade, non existen reactores nucleares de fusión que

produzan enerxía eléctrica? ¿Por qué as reaccións nucleares de fusión reciben o

nome, máis correcto, de reaccións termonucleares de fusión?

--Se un núcleo dun elemento químico, X, de Z=2 e A=5, ten unha masa total de 5,0324 u,

calcula a súa enerxía de enlace por nucleón. Datos: mp, mn, u

--Unha mostra radiactiva contén, no instante actual, a quinta parte dos núcleos que posuía

fai catro días. ¿Cal é a súa vida media?

--Pódese comprobar que a masa dos núcleos é menor que a suma das masas dos nucleóns

(protóns e neutróns) que forman ese núcleo. Esa perda de masa é : núcleonucleónsmmm e

chámase defecto de masa. Agora ben, esa masa perdida non desaparece, senón que se

transforma en enerxía segundo a famosa ecuación de Einstein. Esa enerxía desprendida, que


103

se coñece como enerxía de enlace, é a que fai que o núcleo sexa máis estable que os

nucleóns por separado.

Para comparar a estabilidade duns núcleos con outros, calcúlase a enerxía de enlace

por nucleón, que é a enerxía de enlace desprendida ó formarse un núcleo, dividida

polo número de nucleóns que forman ese núcleo: Enerxía de enlace por nucleón =

A

E

Representa a enerxía de enlace por nucleón, A

E, fronte ó número másico A :

Nesta gráfica pode observarse que os elementos máis estables, os que desprenderon máis

enerxía de enlace por cada nucleón, son os de número másico intermedio.

As reaccións de fusión nuclear consisten na unión de núcleos pequenos para dar outros máis

pesados que eles, como por exemplo: EnerxíanHeHH 1432

A enerxía desprendida na fusión é a diferencia entre a enerxía de enlace dos núcleos que

se forman e a enerxía dos núcleos iniciais que se fusionan. Esta enerxía desprendida é

moito maior que a obtida nos procesos de fisión ou ruptura de núcleos grandes noutros máis

pequenos.

Todo o anterior é certo, pero... ¿Cales son os grandes inconvenientes das reaccións

termonucleares de fusión para poder usalas como forma de xerar enerxía eléctrica?

--Representa a enerxía cinética máxima dos fotoelectróns emitidos por un metal en función

da frecuencia da luz incidente. ¿Por qué se obtén unha recta e cal é a súa ecuación

matemática? ¿Cal é o significado físico do punto de intersección desta liña co eixo de

abscisas? ¿Cal é o significado físico da pendente da recta?

--Escribe todo o que saibas sobre a hipótese de De Broglie?

--Sabemos que unha substancia ten un período de semidesintegración de 1 día.

Supoñamos que puidesemos illar catro átomos, ¿Quedarían dous ó remate dun día? ¿É posible que transcorrido un mes subsistan o s catro?

Cuestións relativas ás PRÄCTICAS. FÍSICA DE 2º DE BACHARELATO

LOXSE.

O PÉNDULO SIMPLE

Cuestións relativas á práctica nº 1

1. Realiza un diagrama das forzas que actúan cando un péndulo simple é desviado da vertical. Compón di tas forzas e indica baixo qué condicións o movemento do péndulo é harmónico simple.


104

2. Deduce a expresión g

lT 2 ¿Qué conclusións se derivan de di ta ecuación?

3. ¿Cómo determinarías a aceleración da gravidade na aula , se dispós dun péndulo e dun cronómetro de lonxi tude coñecida?

4. Determina o período de oscilación na Lúa dun péndulo que na Terra realiza 15 oscilacións en 30 s . Dato: A aceleración da gravidade na Lúa é a sexta parte da da Terra .

5. Se un relo de péndulo adianta, ¿débese diminuír ou aumentar a lonxi tude do péndulo para restablecer a desviación? Razoa

a resposta.

6. ¿Qué lle sucede ó período dun péndulo cando este se traslada a un lugar onde a gravidade é maior?

7. O péndulo dun relo ten un período de 3 s e alóngase 3 mm. ¿Cantos segundos atrasará nun día?

8. Razoa cómo conseguiremos que un péndulo dado teña unha frecuencia de cinco veces maior que a que ten actualmente.

9. Razoa se son verdadeiras ou falsas as afi rmacións seguintes para un péndulo simple: a) Cando se aumenta a amplitude a frecuencia non varía. b) O período do péndulo é independente da masa.

c) O período dun péndulo de lonxi tude dada varía segundo a súa posición xeográfica . d) A frecuencia é inversamente proporcional á lonxi tude do péndulo.

10. Dous péndulos de di ferente lonxi tude oscilan no mesmo lugar. A lonxi tude do primeiro é a metade que a do segundo. A relación dos períodos T1 e T2 é: a ) T2 = 2T1 ; b) T2 = T1/√2 ; c) T2 =√2 T1 ; d) T2 =4T1

11. Se repites a experiencia cunha bola de distinta masa, ¿obterías o mesmo resultado? ¿Por qué?

12. Se utilizas un fío máis curto, ¿cómo varía o período? ¿Variará o resultado obtido para o valor de “g”? ¿Por qué?

13. ¿Qué lonxi tude debería ter o fío para que o período fose o dobre do obtido?

14. Na determinación de “g” mediante o péndulo simple, ¿qué parámetros se poden modificar e con que resultado?

15. Escríbese: “O obxectivo fundamental da práctica do péndulo simple é observar cómo varía o valor da gravidade no laboratorio, para elo constrúense diversos péndulos todos eles coa mesma masa e diversas lonxi tudes”. Son correctas as dúas afi rmacións . Razoa a resposta .

16. Un alumno desexa realizar a práctica do péndulo simple. Un compañeiro deulle dous consellos para ter en conta: a) O

péndulo débese deixar oscilar cunha ampli tude maior que 30º para asegurarse que o movemento é aproximadamente harmónico simple; b) Asegurarse que o péndulo esté oscilando nun plano e que non o faga elípticamente. Pregunta: ¿Son correctos os consellos?. Razoa a resposta .

17. Temos un péndulo que realiza oscilacións de pequena amplitude arredor da súa posición de equili brio. De se faceren varias experiencias con lonxi tudes l 1, l 2, l 3, ... crecentes , ¿quere iso dici r que se van acadar valores da aceleración da gravidade g 1, g2, g3 ... tamén crecentes?. ¿Por qué?


105

18. Mediante un péndulo simple medíronse estes datos de lonxi tudes e períodos :

L / m 0,50 0,60 0,70 0,80 0,90 1,00 1,10 1,20

T / s 1,40 1,55 1,71 1,76 1,92 2,02 2,13 2,19

¿Qué conclusións xerais poden deducirse?

RESPORTE ELÁSTICO

Determinación da constante elástica dun mol: estudo estático e dinámico.

Equipo de traballo composto por: ____________________________________________________________________________________

Data da toma dos datos experimentais: ________________ _______________________

_________________________

1ª parte: Determinación da constante elástica dun mol polo método estático: Lei de Hooke.

Real ízase a montaxe, pendurando o mol do soporte, e dis te o portapesas.

Anótase a lonxi tude inicial l o= (m). A seguir pendúranse distintas pesas e determínanse os correspondentes alongamentos “ x “ do mol: x = l - l o = (m) que se anotan na táboa, xunto coa forza deformadora producida polas pesas de valor: F = mg (emprega un valor

de g = 9,81 m/s 2)

Relación entre as forzas e os alongamentos

m (kg) F (N) x = l – l o (m) F/x = k (N/m) ∆k = k m – k (N/m)

Valores medios Km = ∆km =

Tratamento de datos :

a) Método anal ítico: Relaciona a forza co alongamento en cada caso, anotando os valores de k na columna correspondente da táboa. Determina o valor de km da constante elástica , calcula agora as desviacións absolutas ∆k así como a desviación absoluta media ∆k m.

Obtén o erro relativo en tanto por cento: εr (%) = (∆km / km) 100, expresando o valor da constante elástica na forma:

k = km +

- ∆km (N/m), εr (%)

b) Método gráfico: Representa graficamente os valores da forza (en ordenadas) fronte aos alongamentos . Determina o valor da constante a parti res da pendente da recta e compara o resultado co obtido pol o método analítico.


106

2ª parte: Determinación da constante elástica dun resorte polo método dinámico.

Relación entre o período e a masa suspendida.

Pendura do resorte, sucesivamente, diferentes pesas con masas axeitadas. Ti ra do mol verticalmente deica aba ixo separándoo

lixei ramente da posición de equilibrio. Sól tao e déixao oscilar libremente.Deixando pasar as dúas ou tres primeiras oscilacións , determina con axuda do cronómetro o tempo de 20 oscilacións completas. Anota os resultados na seguinte táboa:

Relación entre o período e a masa

Nº m (kg) t (s ) T (s ) T2 (s 2) K (N/m)

1

2

3

4

5

Valor medio km =

Tratamento de datos :

a) Método analítico: Determina en cada caso o valor de k a parti res da expresión:

k = 4π2m / T2 = 39,84 m / T2 (N/m) e determina o valor medio km da constante elástica .

b) Método gráfico: Representa T2 (en ordenadas) fronte á masa.

Calcula a pendente = T2 / m = (4π2) / k e compara o valor de k deducido desta pendente co de k m obtido polo método estático. Extrapola da gráfica o valor da masa correspondente a T = 0.¿Que deduces?

CUESTIÓNS SOBRE A DETERMINACIÓN DA CONSTANTE ELÁSTICA DUN RESORTE

1. Un mol de acei ro ten unha lonxi tude de 8 cm e ó pendurarlle do seu extremo libre unha masa de 1 kg a súa lonxi tude é de 14 cm. ¿Cal será a frecuencia de oscilación de di ta masa pendurada do resorte cando se despraza verticalmente?

2. Dous corpos de igual masa suspéndense, respectivamente, de dous moles de constantes elásticas k 1 e k2, sendo k2 = 4 k1 . determina a relación dos respectivos períodos de oscilación T1 e T2.

3. No estudio estático dun mol represéntanse os puntos de lonxi tudes ( l i ) fronte ás forzas aplicadas ( f i ), dando unha liña

recta . no estudio dinámico do mesmo mol represéntanse as masas ( m i ) fronte aos cadrados dos períodos ( ti2 ), obténdose

tamén unha recta . ¿Teñen ámbalas dúas a mesma pendente? Razoa a resposta .

4. Un alumno realizou a práctica da constante elástica dun mol , mediante o estudio estático e dinámico. Observa que obtivo dous valores diferentes da constante elástica (K1 para o estudio estático e K2 para o estudio dinámico). ¿É normal que

obteña dous valores diferentes ou é necesario repeti r a práctica ata que obteña un único valor? Razoa a resposta .

5. Cando realizas a experiencia do resorte para determinar a constante elástica dun mol , alguén entrégache un corpo de

masa descoñecida e pídeche que aches o valor da masa. Explica com o o farías se é factible facelo ou xusti fica a imposibilidade de realizalo.


107

6. No estudio dinámico dun resorte, cando se ti ra do mol para deformalo estase facendo unha forza e, como consecuencia , aparece unha forza recuperadora que o fará oscilar ó deixalo en liberdade. Explica se a forza recuperadora é constante ou variable.

7. Explica as transformacións enerxéticas que teñen lugar durante a oscilación dun mol que leve un corpo suspendido .

8. Explica o concepto de límite de elasticidade e as limitacións que produce na lei de Hooke.

9. No estudio dinámico do mol,¿cómo podería comprobarse experimentalmente que o período de oscilación, para unha mesma m asa, é independente da amplitude da oscilación?

10. Na expresión que se utiliza para determinar o período dun mol que oscila verticalmente non figura a masa do mol. Explica razoadamente que ocorrería se a incluisemos.

11. Ó traballar co resorte determínase a súa constante elástica polos métodos estático e dinámico. ¿Obtívose o mesmo resultad o por ámbolos dous métodos? ¿É razoable o resultado?

12. Un resorte elástico do que pende unha masa “m” comeza a oscilar se o deixamos en liberdade, despois de estiralo lixeirame nte. Se cambiamos a masa “m” por outra maior ou menor, ¿verase afectado o período? ¿Por qué? 13. ¿Qué tipo de liña se obtén sensiblemente o realizar a representación de F fronte a ∆l (ou fronte a x)?

Á vis ta da gráfica , es tablecer unha relación matemática entre as forzas aplicadas e os alongamentos do resorte.

¿Cal é o enunciado da lei de Hooke?

¿Na graduación de qué instrumento se aplica esta lei?

EXERCICIOS E PROBLEMAS DE REPASO

PROBLEMAS

1.- Dúas partículas de 10 g de masa atópanse penduradas por dous fíos de 30 cm desde un mesmo punto. De

subministrarlle a ámbalas dúas partículas a mesma carga, sepáranse de xeito que os fíos forman entre si un

ángulo de 60º. Calcula a EP do sistema e o valor da carga que se subministra a cada partícula (realiza un

diagrama de forzas).

Datos: K = 9.109 N.m2.C-2 e g = 10 m/s2 Respostas: EP sistema = 2 . EP = 2 . K . d

qq. q = 7,6 . 10-7 C

2.- Ó incidir luz de lonxitude de onda = 620 . 10-9 m sobre unha fotocélula emítense electróns cunha

enerxía máxima de 0,14 eV. a) Calcula o traballo de extracción e a frecuencia umbral da fotocélula; b) ¿Qué

diferencia poderiamos esperar nos resultados do apartado a) se a lonxitude de onda fose o dobre?

Datos: h = 6,6 . 10-34 J.s qe = 1,6 . 10-19 C c = 3 . 108 m/s

Respostas: W = 2,97 . 10-19 J o = 4,5 . 1014 Hz Non se produce efecto fotoeléctrico.

3.- Un satélite, de 1000 kg de masa, sobrevoa a Terra describindo unha traxectoria circular a 800 km de

altura. Calcula: a) A velocidade orbital do satélite; b) ¿Por qué non cae o satélite se unicamente se atopa

sometido á forza gravitatoria debida á Terra?

Datos: RT = 6370 km g = 10 m/s2

Resposta: v = 7522,8 m/s


108

Cuestións:

1.- Se a Terra reducise o seu radio á metade mantendo constante a súa masa, ¿aumentaría a intensidade do

campo gravitatorio na súa nova superficie? ¿modificaríase substancialmente a súa órbita arredor do Sol?

2.- Algúns átomos de nitróxeno ( 147N) atmosférico chocan cun neutrón e transfórmanse en ( 14

6C) que, por

emisión -, convértese de novo en nitróxeno. Escribe as correspondentes reaccións nucleares.

3.- Os restos de animais recentes conteñen maior proporción de 146C que os restos de animais antigos.¿A

que se debe este feito e que aplicación ten?

PROBLEMAS

1.- Dúas cargas eléctricas puntuais de 2 e –2 C cada unha están situadas respectivamente en (2, 0) e en (-

2, 0). Calcula:

a) O campo eléctrico en (0, 0) e en (0, 10).

b) O traballo necesario para transportar unha carga q’ de –1 C desde (1, 0) a (-1, 0).

Datos: k = 9 . 109 N . m2 / C2 . As distancias están en metros.

Respostas: 9 . 103 i N/C -69,2 i N/C -24 . 10-3 J

2.- Lánzase un proxectil verticalmente desde a superficie da Terra cunha velocidade inicial de 3 km/s.

Calcula:

a) A altura máxima que acadará.

b) A velocidade orbital que teremos que comunicarlle, e esa altura, para que describa unha órbita circular.

c) Datos: RT = 6378 km G = 6,67 . 10-11 N . m2/kg2 MT = 5,98 . 1024 kg

Respostas: 499,6 km 7615,4 m/s

3.- Un espello esférico cóncavo ten un radio de curvatura de 40 cm. A 100 cm diante do espello colocamos

un obxecto de 10 cm de altura.

a) Determina a posición da imaxe de ese obxecto e di se a imaxe é real ou virtuaL

b) Determina a altura da imaxe de ese obxecto e di se a imaxe é directa ou invertida.

c) Realiza un diagrama de raios que represente a situación descrita.

Cuestións:

1.- A cantidade de movemento dun fotón vén expresada por:

a) p = m.c2

b) p = h.


109

c) p =

h

2.- En cal destes tres puntos é maior a gravidade terrestre:

a) Nunha fosa xeolóxica a 10 km de profundidade.

b) No ecuador.

c) No alto do monte Everest.

3.- Cunha lente converxente debuxa a marcha dos raios e o tipo de imaxe formada en cada un de estes dous

casos:

a) Se a distancia obxecto s é igual ó dobre da focal ( s = 2f)

b) Se a distancia obxecto s é igual á focal f.

PROBLEMAS

1.- Unha partícula cargada penetra nun campo eléctrico uniforme cunha velocidade perpendicular ó campo.

a) Describe e xustifica a traxectoria seguida pola partícula e explica cómo cambia a súa enerxía.

b) Describe e xustifica a traxectoria seguida pola partícula e explica cómo cambia a súa enerxía, no caso de

que no canto dun campo eléctrico se tratase dun campo magnético.

2.- Se facemos vibrar transversalmente un extremo dunha corda de gran lonxitude cun período de 0, 5 s e

unha amplitude de 0,2 cm, propágase ó traveso dela unha onda cunha velocidade de 0,1 m/s.

a) Escribe a súa ecuación de onda.

b) Explica qué características da onda cambian se:

Aumentamos o período de vibración no extremo da corda.

Variamos a tensión da corda.

Resposta: y (x,t) = 0,002 sen (4t – 40x)

3.- O período de semidesintegración dun núcleo radiactivo é de 100 s. Unha mostra que inicialmente contiña

109 núcleos posúe na actualidade 107 núcleos. Calcula:

a) A antigüidade da mostra.

b) A vida media.

c) A actividade da mostra dentro de 1000 s.

Respostas: 664,5 s 144,27 s 67,78 Bq


110

Cuestións:

1.- ¿Pódese distinguir unha lente converxente de outra diverxente simplemente polo tacto? Razoa a

resposta.

2.- A emisión de partículas - polos núcleos radiactivos, ¿altera a masa atómica dos mesmos? Razoa a

resposta.

3.- Un fotón posúe unha lonxitude de onda igual a 2,0 . 10 –11 m. Calcula a cantidade de movemento e a

enerxía que ten. Dato: h = 6,63 . 10-34 Js.

Respostas: 9,95 . 10-15 J 3,32 . 10-23 kg.m.s-1

PROBLEMAS

1.- Dous proxectís son lanzados deica arriba en dirección perpendicular á superficie da Terra. O primeiro

deles sae cunha velocidade de 5 km/s, e o segundo, con 15 km/s. Desprezando o rozamento co aire e a

velocidade de rotación da Terra, calcula:

a) ¿Cal será a altura máxima que acadará o primeiro proxectil?

b) ¿Cal será a velocidade do segundo proxectil cando este se atope moi lonxe da terra?

Datos: RT = 6378 km g = 10 m/s2

Respostas: 1530 km 9970 m/s

2..- Nunha rexión do espacio existe un campo eléctrico uniforme dirixido ó longo do eixo X. Se trasladamos

unha carga q = +0,5 C desde un punto do eixo a potencial 10 V a outro punto situado 10 cm a súa dereita, o

traballo realizado pola forza eléctrica é W = - 100 J. Calcula:

a) O potencial eléctrico no segundo punto.

b) O campo eléctrico en dita rexión.

c) ¿Qué significado físico ten que o traballo que realiza a forza eléctrica sexa negativo?

Respostas: 210 V -2100 i N/C

Cuestións:

1.- ¿Cómo variaría a velocidade de escape se aumentase o radio medio da Terra, mantendo constante a súa

masa?

2.- Mediuse a actividade dunha mostra de madeira prehistórica observándose que se desintegran 90

átomos/hora, cando nunha mostra de madeira actual da mesma natureza, a taxa de desintegración é de 700

átomos/hora. Calcula o tempo transcorrido desde que se cortou a madeira, sabendo que o período de

semidesintegración do 14C utilizado é de 5590 anos. Resposta: 16575 anos


111

3.- Calcula a imaxe, indicando as súas características, que se forma nun espello cóncavo cando o obxecto se

atopa entre o centro de curvatura e o foco.


112

Notas e comentarios:


113

PROGRAMA DE DIVERSIFICACIÓN CURRICULAR

Programación da parte de Física e Química do ámbito científico-técnico

Depatamento de Física e Química do IES Macías O Namorado

1º curso Terceiro de ESO

Índice

I. Introdución II. Obxectivos

III. Contidos IV. Metodoloxía

V. Criterios de avaliación


114

VI. Introdución

A programación que segue, xunto coas aportadas polo resto dos departamentos

didácticos concernidos, pretende contribuír ao currículo do ámbito científico-técnico do programa de diversificación, para facilitar ao alumnado do mesmo a adquisición da formación básica suficiente que lle permita acadar os obxectivos

e as competencias básicas da etapa, con especial incidencia nos relacionados coas materias de Física e de Química.

Para a elaboración da presente programación tiveronse en conta as seguintes referencias legais:

Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas da educación secundaria

obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia. Orde do 30 de xullo de 2007 pola que se regulan os programas de diversificación curricular na

educación secundaria obrigatoria. Orde do 6 de setembro de 2007 pola que se desenvolve a implantación da educación secundaria

obrigatoria na Comunidade Autónoma de Galicia. Orde do 21 de decembro de 2007 pola que se regula a avaliación na educación secundaria

obrigatoria da Comunidade autónoma de Galicia.

II. Obxectivos

I. Incorporar á linguaxe e aos modos de argumentación cotiás as formas básicas de expresión matemática e científica coa finalidade de

comunicarse dunha forma clara, concisa e precisa. II. Utilizar técnicas sinxelas de recollida de datos sobre fenómenos e

situacións de carácter científico empregando as tecnoloxías da información e da comunicación (TIC).

III. Participar na realización de actividades científicas e na resolución de problemas sinxelos.

IV. Utilizar os coñecementos adquiridos sobre Física e Química para

comprender e analizar o mundo físico da contorna. V. Utilizar procedementos de medida con identificación de magnitudes e das

súas unidades. VI. Coñecer e valorar as achegas da ciencia para mellorar a saúde e as

condicións de vida e benestar das persoas, así como as interaccións entre ciencia, sociedade e tecnoloxía.

VII. Potenciar como valores positivos o esforzo persoal, o traballo ben feito e a autorestima no propio proceso de aprendizaxe.


115

III. Contidos

1º curso 3º ESO

Bloque 1: Introdución á metodoloxía científica

1. Utilización de estratexias propias do traballo científico. 2. O informe científico. 3. Análise de datos organizados en táboas e gráficos. 4. Búsqueda e selección de información de caráceter científico. 5. Valoración das aportacións da ciencia para mellorar as condicións de vida. 6. Utilización correcta dos materiais, substancias e instrumentos básicos dun

laboratorio.

Bloque 2: Enerxía e electricidade

1. Concepto de nerxía.

2. Enerxías tradicionais e alternativas.

3. Fontes de enerxías renovables

4. Electricidade. Propiedades eléctricas da materia.

5. As cargas eléctricas e a súa interacción.

6. Condutores e illantes.

7. Circuitos eléctricos sinxelos.

8. A electricidade no fogar. O aforro enerxético.

Bloque 3: A estrutura da materia

1. A materia. Elementos e compostos. 2. Calor e temperatura. 3. Teoría cinética e cambios de estado. 4. Leis dos gases. 5. Estrutura atómica. Partículas constituíntes do átomo. 6. Introdución á Física Nuclear. 7. Principais modelos atómicos. 8. Elemento químico. 9. A táboa periódica. 10.As moléculas. 11.Masas atómicas e moleculares. 12.Isótopos. 13.Reaccións químicas.


116

2º curso 4º ESO

Bloque 1: Cinemática. Estudo do movemento. Movemento rectilíneo e uniforme e uniformente acelerado

1. Magnitudes cinemáticas 2. O movemento dos corpos. Sitemas de referencia. 3. Ecuacións do movemento e gráficas. 4. Aplicación das ecuacións do movemento á resolución de problemas. 5. As leis de Newton e a Lei de gravitación universal. 6. Forzas: a súa descomposición en compoñentes cartesinas. 7. Fluídos e forzas.

Bloque 2: A electricidade

1. Electrostática. 2.Experiencias de electrización. 3. O electroscopio.

4.A corrente eléctrica.

Bloque 3:Diversidade e estrutura da materia

1. A materia. Elementos e compostos. a. A materia e os estados de agregación. b. Teoría cinética e cambios de estado. c. Substancias puras e mesturas. Métodos de separación de mesturas. d. Disolucións. Substancias simples e compostas.

2. Átomos e moléculas a. Estrutura atómica. Partúculas constituíntes do átomo. b. Modelos atómicos. c. Introdución ao concepto de lemento químico. d. Unión entre os átomos: as moléculas. e. Formulación e nomenclatura dos elementos e compostos máis correntes

segundo as normas da IUPAC. 3. Masas atómicas e moleculares.

a. Isótopos. b. Aplicacións.

Bloque 4: Os cambios químicos

1. Cambios físicos e químicos. 2. As ecuacións químicas. O seu axuste. 3. As reaccións químicas. 4. Realización experimental de algúns cambios químicos. 5. Reaccións de oxidacción e combustión. 6. A química e o medio ambiente: efecto invernadoiro, a chúvia ácida, a capa de

ozono, contaminación de augas e terras. 7. Química orgánica e inorgánica.


117

8. Compoñentes inorgánicos da materia viva. 9. Compoñentes orgánicos da materia viva. 10.A química e a industria: beneficios para a humanidade.


118

IV. Metodoloxía

Intentará dar resposta ás seguintes características:

Atención á diversidade. o Prestarase especial atención á avaliación inicial para coñecer o nivel de

coñecementos previos. o En consecuencia, as tarefas e actividades serán graduais e adaptadas ao

nivel detectado na avaliación inicial. o Serán actividades deseñadas en función do ritmo de aprendizaxe. o Fomentarase o traballo autónomo e a atención persoalizada. o Haberá actividades a desenvolver en grupo con posterior posta en común. o Diccionario para a pescuda de termos científicos e tecnolóxicos. o Emprego das TIC para recoller información. o Posta en práctica de discusións e debates.

Ás dificultades de aprendizaxe que presenta este tipo de alumnado. o Atención persoalizada na medida do posible.

Plantexamento interdisciplinario. o Acompasar os contidos da ámbito. o Plantexar actividades que inclúan contidos das diferentes materias. o Usar a información contida nas páxinas web.

Relación entre os contidos e a contorna do alumnado. o Actividades complementarias con saídas á contorna. o Exercicios prácticos relacionados con situacións da vida cotiá. o Estudo da facturación da enerxía eléctrica consumida no instituto e nos

fogares. o Pescuda de información na rede e nos medios impresos. Análise da

información.

Os materiais e recursos a usar serán:

Recursos bibliográficos (biblioteca do centro) Fotocopias Aula de informática Materiais audiovisuais Material de laboratorio

V. Criterios de avaliación

1. Determinar as características do traballo científico. 2. Describir as interrelacións entre sociedade, ciencia e tecnoloxía. 3. Razoas as vantaxes e inconvintes das diferentes fontes de enerxía. 4. Enumerar medidas que contribúan ao aforro enerxético. 5. Explicar cómo se xenera a enerxía e por qué non pode malgastarse.


119

6. Saber deseñar e construir circuitos eléctricos sinxelos con pilas, cables, resistencias, interruptores e lámpadas.

7. Utilizar correctamente as magnitudes eléctricas básicas xunto coas súas unidades e simboloxía.

8. Resolver exercicios numéricos sinxelos sobre circuitos. 9. Saber calcular o consumo doméstico interpretando correctamente unha factura

de enerxía eléctrica. 10.Saber recopilar información de internet. 11.Describir as características do estado sólido, líquido e gasoso. 12.Explicar por qué existen os cambios de estado empregando a teoría cinética. 13.Distinguir entre elementos, compostos e mesturas. 14.Diferenciar átomos de moléculas. 15.Indicar as características das partículas que compoñen os átomos. 16.Diferenciar entre cambio físico e cambio químico e entre ecuación e reacción

química. 17.Escribir e axustar ecuacións químicas sinxelas. Comprobar a lei de conservación

da masa. 18.Explicar os procesos de oxidacción e combustión e a súa relación co medio

ambiente. 19.Utilizar correctamente as magnitudes eléctricas xunto coas súas unidades e

simboloxía. 20.Coñecer as magnitudes físicas máis impotantes xunto coas súas unidades no SI. 21.Saber realizar medidas coa balanza, termómetro, dinamómetro e a probeta. 22.Coñecer as propiedades básicas dos plásticos.

a) Criterios de calificación:

Para a calificación do alumnado teráse en conta:

A observación do traballo e da actitude na aula. O interese pola materia. O traballo individual nos cadernos de clase. A resolución dos exercicios e actividades propostos. A contribución aos traballos en grupo. A pescuda de información utilizando as TIC O resultado das probas escritas significativas.

Desde o ámbito científico-tecnolóxico preténdese contribuir a que o alumnado adquira as competencias establecidas:

Competencia en Comunicación Lingüística. Desde o currículo do ámbito tratarase a adquisición de dita competencia:

o Lectura e comprensión de problemas de matemáticas.


120

o Lectura de textos d ámbito da bioloxía, xeología, química e física. Estos textos poden ser periodíst icos, científicos etc…

o Busca de información en libros, internet, prensa, revistas, etc… o Nos criterios de cualificación terase en conta a expresión e a ortografía.

Competencia matemática. É evidente que desde este ámbito contribúese fundamentalmente á adquisición de dia competencia. De todas as formas a seguir detallaremos como trataremos a adquisición de la competencia matemática máis polo miúdo:

o Resolución de exercicios numéricos. Expresións. xerarquía de operacións, parénteses, etc…

o Resolución de ecuacións. o Resolución de problemas. Álxebra, xeometría, estatística, probabilidade.

Etc… o Resolución de Exercicios de Física e Química nos que empreguen os

coñecementos matemáticos adquiridos. o Manexo da calculadora científica.

Competencia en coñecemento e a interacción co mundo físico.

o Coñecementos dos fenómenos naturais. o Coñecementos do propio corpo e da saúde. Estudo do corpo humano. o Problemas ambientais. Busca de solucións a ditos problemas.

Tratamiento da información e competencia dixital.

o Búsca de información en Internet. o Uso elemental da Folla de Cálculo, procesador de Textos. o Manexo de Software, páginas Web etc… o Uso de calculadoras científicas.

Competencia social y ciudadana.

O estuda das matemáticas e das ciencias naturais contribúe ao coñecemento da sociedade actual. Hoxe non é posible entender o mundo sen a ciencia e a tecnoloxía. A Ciencia contribúe á formación do espíritu crítico do alumnado, ao cuestionamento de dogmas e prexuicios, axudando á formación democrática do alumnado.

Competencia cultural e artística

Dado que a ciencia tamén forma parte da cultura da nosa sociedade tamén podemos traballar esta competencia na actividade propia do ámbito científico-tecnolóxico do PDC. É dicir, as ciencias e a matemática contribúen á competencia cultural do alumnado.

Competencia para aprender a aprender.


121

A ensinanza das matemáticas e das ciencias achega recursos para traballar esta competencia. A forma de facelo sería:

Mediante a resolución de problemas. Mediante a elaboración de traballos. Mediante a busca de información.

Autonomía e iniciativa persoal.

Desde o ámbito científico-tecnolóxico contribuimos á adquisición da competencia mediante:

A resolución de problemas da vida cotiá. A busca de información en internet, libros, revistas, prensa etc… A elaboración de traballos.

Fomento da Lectura

No ámbito científico-tecnolóxico fomentarase e animarase a que o alumnado lea.

As actividades para o fomento da lectura son:

· Lecturas na aula: de textos de divulgación científica, artículos de prensa, revistas e enciclopedias.

Colección “Esa horrible ciencia”

“Esa caótica Química”

“Esas funestas fuerzas”

· Enriquecemento del vocabulario do alumnado buscando termos científicos no diccionario.

· Deseñeranse actividade con textos científicos e artículos de prensa para potenciar a comprensión lectora.

· Recomendaráselle ao alumnado a lectura dun libro de contenido científico adaptado ao nivel.

Padrón a 8 de outubro de 2008


122

Programación Didáctica do Departamento de Física e · PDF fileA carga...

Documents

Transcript of Programación Didáctica do Departamento de Física e · PDF fileA carga...