O adro nº2

6
O ADRO REVISTA DA ASOCIACIÓN CULTURAL BUSTAVALLE-ZORELLE NÚMERO 2 XULLO 2009 o adro ten sido, nas formas de vida galega que están a desaparecer, sitio de longas conversas; entretención, gozo e sabencia do falar por falar” EDUARDO BLANCO AMOR, XENTE AO LONXE EDITORIAL Neste segundo número da nosa revista facemos un veloz recorrido pola nosa historia, pasando a velocidade de raio do pasado ao futuro, deténdonos brevemente no momento presente. Porque aquí e agora o que nos interesa é o pasado, e especialmente o futuro. Divulgar, difundir o noso pasado máis remoto, é tal vez o máis interesante legado que nos queda. Restaurando ise pasado para dalo a coñecer nas mellores condicións posibles as xeracións vindeiras. E, sobre todo, reflexionar sobre o futuro que se nos achega, vendo cara onde camiña o futuro dos nosos pobos, e en especial preguntándonos sobre quen serán os seus protagonistas. Aqueles que leven ás portas do século XXII a herdanza e o patrimonio de tantas xeracións que viviron e conviviron nestes pobos galegos que parecen non vivir no mellor dos seus tempos, e cuio futuro inmediato é toda unha incógnita. Por iso niste número da revista achégamonos a igrexa barroca de Santiago de Zorelle, e máis concretamente ao seu renacentista Retablo Maior, unha auténtica xoia artística que temos a sorte de disfrutar, aínda que poucas veces somos conscientes do seu valor. Recentemente vén de ser restaurado, e nós nestas páxinas falamos coa máxima responsable das obras, Carmen Acuña. “Restauración” parécenos unha palabra clave dentro da nosa asociación. Xa que esa é unha das claves dos nosos propósitos, restaurar, arranxar, difundir, dar a coñecer toda a nosa riqueza, pero especialmente intentar conservala nas mellores condicións posibles para que xeracións vindeiras sigan a disfrutalas e podan coñecer de primeira man o xeito de vida dos seus antepasados. Todo isto fainos pasar polo momento presente e por iso quixemos facerlle unha homenaxe aos nosos pequenos (sentimos que falten algúns) e nada mellor que un pequeno xogo fotográfico para que os seus avós e avoas estean orgullosas, e de paso todos nos podamos coñecer as caras. Porque é o futuro o momento máis delicado ao que nos achegamos. Cara onde camiña o futuro de Bustavalle e Zorelle? Quen será o encargado de intentar loitar polo futuro de tanto pobo do interior galego? Estamos condenados a desaparición? Estamos condenados a ser pobos fantasmas, totalmente deshabitados? Talvez a resposta sexa continuar co turismo veraniego, seguir confiando nos habitantes naturais de aquí que viven nas grandes cidades pero que están dispostos a conservar as súas casas e a seguir vindo anualmente; haberá que reciclarse totalmente cara o turismo rural, alquilando as nosas casas, é dicir, facendo negocio (un mundo cada vez máis urbano, talvez demande cada vez máis un turismo rural), ben cerca, en Sarreaus temos o exemplo dunha alde comprada e restaurada totalmente por un empresario da hostelería, que agora funciona toda como un hotelito; ou simplemente, a crise económica, e a consecuente crise do capitalismo faga renacer unha nova forma de vida esquecida xa hai tantos anos, e volverá o millo, as vaquiñas...? Preguntas todas istas todavía sen resposta, pero quizás os protagonistas que aparecen na última páxina da nosa revista podan darlle resposta dentro dunhas cantas décadas, ou tal vez non, xa que todos eles con descendencia en Bustavalle ou Zorelle viven lonxe de aquí, e talvez o seu futuro non pase xa en ningún momento por aquí. De ser así non nos queda máis que confiar en que outras xentes, sen lazos con estas terras , se acheguen ata elas coa intención de escribir un novo capítulo no libro da nosa historia. Aínda que nós sempre seguiremos confiando nos nosos descendentes. Iso si, sexan uns ou sexan outros, esperemos que nunca se esquezan de que cada 14 de agosto hai que xuntarse nunha palleira a facer unha festa.

description

Revista da asociación de Bustavalle nº2

Transcript of O adro nº2

Page 1: O adro nº2

O ADROREVISTA DA ASOCIACIÓN CULTURAL BUSTAVALLE-ZORELLE NÚMERO 2 XULLO 2009 “o adro ten sido, nas formas de vida galega que están a desaparecer, sitio de longas conversas; entretención, gozo e sabencia do falar por falar” EDUARDO BLANCO AMOR, XENTE AO LONXE

EDITORIAL Neste segundo número da nosa revista facemos un veloz recorrido pola nosa historia, pasando a velocidade de raio do pasado ao futuro, deténdonos brevemente no momento presente. Porque aquí e agora o que nos interesa é o pasado, e especialmente o futuro. Divulgar, difundir o noso pasado máis remoto, é tal vez o máis interesante legado que nos queda. Restaurando ise pasado para dalo a coñecer nas mellores condicións posibles as xeracións vindeiras. E, sobre todo, reflexionar sobre o futuro que se nos achega, vendo cara onde camiña o futuro dos nosos pobos, e en especial preguntándonos sobre quen serán os seus protagonistas. Aqueles que leven ás portas do século XXII a herdanza e o patrimonio de tantas xeracións que viviron e conviviron nestes pobos galegos que parecen non vivir no mellor dos seus tempos, e cuio futuro inmediato é toda unha incógnita.Por iso niste número da revista achégamonos a igrexa barroca de Santiago de Zorelle, e máis concretamente ao seu renacentista Retablo Maior, unha auténtica xoia artística que temos a sorte de disfrutar, aínda que poucas veces somos conscientes do seu valor. Recentemente vén de ser restaurado, e nós nestas páxinas falamos coa máxima responsable das obras, Carmen Acuña. “Restauración” parécenos unha palabra clave dentro da nosa asociación. Xa que esa é unha das claves dos nosos propósitos, restaurar, arranxar, difundir, dar a coñecer toda a nosa r iqueza, pero especialmente intentar conservala nas mellores condicións posibles para que xeracións vindeiras sigan a disfrutalas e podan coñecer de primeira man o xeito de vida dos seus antepasados.Todo isto fainos pasar polo momento presente e por iso quixemos facerlle unha homenaxe aos nosos pequenos (sentimos que falten algúns) e nada mellor que un pequeno xogo fotográfico

para que os seus avós e avoas estean orgullosas, e de paso todos nos podamos coñecer as caras.Porque é o futuro o momento máis delicado ao que nos achegamos. Cara onde camiña o futuro de Bustavalle e Zorelle? Quen será o encargado de intentar loitar polo futuro de tanto pobo do interior galego? Estamos condenados a desaparición? Estamos condenados a ser pobos fantasmas, totalmente deshabitados? Talvez a resposta sexa continuar co turismo veraniego, seguir confiando nos habitantes naturais de aquí que viven nas grandes cidades pero que están dispostos a conservar as súas casas e a seguir vindo anualmente; haberá que reciclarse totalmente cara o turismo rural, alquilando as nosas casas, é dicir, facendo negocio (un mundo cada vez máis urbano, talvez demande cada vez máis un turismo rural), ben cerca, en Sarreaus temos o exemplo dunha alde comprada e restaurada totalmente por un empresario da hostelería, que agora funciona toda como un hotelito; ou simplemente, a crise económica, e a consecuente crise do capitalismo faga renacer unha nova forma de vida esquecida xa hai tantos anos, e volverá o millo, as vaquiñas...? Preguntas todas istas todavía sen resposta, pero quizás os protagonistas que aparecen na última páxina da nosa revista podan darlle resposta dentro dunhas cantas décadas, ou tal vez non, xa que todos eles con descendencia en Bustavalle ou Zorelle viven lonxe de aquí, e talvez o seu futuro non pase xa en ningún momento por aquí. De ser así non nos queda máis que confiar en que outras xentes, sen lazos con estas terras , se acheguen ata elas coa intención de escribir un novo capítulo no libro da nosa historia. Aínda que nós sempre seguiremos confiando nos nosos descendentes. Iso si, sexan uns ou sexan outros, esperemos que nunca se esquezan de que cada 14 de agosto hai que xuntarse nunha palleira a facer unha festa.

Page 2: O adro nº2

ENTREVISTA A CARMEN ACUÑA REY Responsable de la restauración del Retablo Mayor de la iglesia deSantiago de Zorelle.

“los vecinos tienen la obligación de conservar este legadoque sus antepasados les dejaron, para el disfrute y enrique-cimiento de las generaciones venideras”

La empresa dirigida por Carmen Acuña Rey está ubicada en Ourense, y desde el año 1995 se

dedica a la restauración de obras de arte, con un equipo personal técnico en restauración, abarcando

las áreas de escultura, pintura y arqueología. Se dedican a la conservación y restauración del valioso

patrimonio histórico artístico que tiene la comunidad gallega, principalmente, aunque han realizado

obras en le resto de España. La mayoría de sus restauraciones son para organismos oficiales aunque

también se realizan obras para particulares.

¿Antes de restaurar el Retablo Mayor habíais acometido alguna otra obra en la iglesia de

Zorelle?

años y que provocó el desplazamiento de algunos durmientes del

retablo ( por tensión ) además de asfixiar el soporte. Esta base se

retiró dejando una cámara de aire necesaria para la ventilación de la

madera y se forró frontalmente con madera de castaño seca y tratada.

¿Cómo era el estado del Retablo Mayor?

En cuanto al estado de conservación del retablo mayor la valoración

es mala. El soporte del retablo, presentaba un ataque de insectos

xilófagos de forma generalizada , afectando en mayor medida al

La primera restauración que se llevó a cabo en la iglesia de Santiago de

Zorelle, fue la restauración de la representación de Santiago a Caballo o

Santiago Matamoros, talla realizada en madera policromada, que se

encuentra ubicada en hornacina de piedra y sobre peana en la nave lateral

izquierda.

¿Qué obras realizasteis en el último año?

La última intervención fue la restauración del retablo Mayor y la eliminación de

la base de cemento, hormigón y ladrillo que los vecinos colocaron hace unos Santiago Matamoros

reverso, causando pérdidas importantes estructurales ( parte superior de los fondos de las hornacinas

del ático ) y volumétricas (molduras decorativas del anverso). Además provocó la pérdida de resistencia

Eliminación de la base de ce-mento y ladrillo

Page 3: O adro nº2

mecánica en muchas zonas. La obra presentaba problemas de estabilidad estructural con un

efecto “bisagra” entre el primer y segundo cuerpo.

En cuanto a la policromía, la capa de protección se había oxidado y ennegrecido por la

combustión del humo de las velas que se adhiere al barniz de protección.

Efecto bisagra estructural

Ataque de insectos xilófagos

¿Cuánto duraron las obras?Las obras duraron aproximadamente seis meses debido a las dificultades técnicas que nos

encontramos al comenzar a desmontar el ático y comprobar el mal estado del soporte necesitando tratamientos de consolidación de la madera, lentos en tiempo de aplicación y evaporación.

¿Cuál es la importancia histórico-artística del Retablo Mayor de la iglesia de Santiagode Zorelle?Tanto a nivel arquitectónico del inmueble, como el valor artístico del mueble ( retablo ) son dignos de mención, sobre todo si tenemos en cuenta que la mayoría de los retablos que se encuentran en la provincia de Ourense pertenecen al barroco y pocos son los de traza renacentista ( caso que nos ocupa) de muy buena calidad, tanto por la factura como por la policromía. Se desconoce el autor ya que no existen libros de fábrica anteriores a la fecha en la que se pintó y de la cual sabemos por la reseña que se localiza en la predela del retablo:

“Pintose este retablo a expensas del actual abad en el año de 1.865.”

Page 4: O adro nº2

¿Qué otros elementos se pueden destacar, además del Retablo Mayor?

Otros elementos a reseñar son los arquitectónicos: la zona del Baptisterio, la tribuna ( aunque modificada por los vecinos con poco criterio, cambiando el castaño autóctono por maderas tropicales y sellando un espacio al que se accedia desde la tribuna ). Las hornacinas pétreas de la nave nos hacen sospechar de la existencia de otros retablos hoy desaparecidos. También desaparecida está la imagen manierista que representa a la Piedad y que está documentada y fotografiada en la obra : “El retablo renacentista en Galicia” de María Dolores de Vila Jato.

Antes y después de la representación de la Visitación

¿Crees que todavía se deben realizar más intervenciones en la iglesia, o con la restau-ración del Retablo Mayor podemos considerar que ya está todo en perfecto estado?

Todavía queda mucho por hacer en la iglesia: eliminación de humedades, controlar la entrada de humedad en el presbiterio, instalación eléctrica nueva, restauración del armario ropero de la Sacristía ( en cualquier momento lo cambian por uno de aglomerado), evitar hacer obras o cambios sin consultar con personal técnico o con patrimonio ( véase el caso el cambio de las puertas de acceso por otras nuevas sin consultar ) y sobre todo mantenimiento.

Page 5: O adro nº2

Antes y depués de Santa Barbara

¿Crees que los vecinos somos conscientes del valor histórico-artístico tan alto que posee la iglesia de Santiago de Zorelle?

A pesar de todo, algunos vecinos son conscientes del valor histórico – artístico que tienen, pero desconocen que como tal no es de su propiedad, y que tienen la obligación de conservar este legado que sus antepasados les dejaron, para el disfrute y enriquecimiento de las generaciones venideras.

Sobre todo no deben olvidar que cada 4 años se debe realizar un control por personal

especializado como mantenimiento y control de la conservación de la obra.

Para terminar, y como responsable de la restauración, y especialista ,en la conservación

del patrimonio artístico gallego, ¿alguna última indicación?

Algo que se debería mejorar y mantener es el perímetro de la iglesia, dentro de las dificultades

que conlleva un campo santo, pero mantener un criterio estético ( tipo de piedra a emplear en las

lápidas y tumbas ) y de limpieza, evitar realizar obras próximas a los muros de la iglesia y

mantener libre de matojos el exterior del atrio sería importante, a la vez que carece de

señalización la ubicación de la iglesia.

Muchas gracias a Carmen por habernos atendido tan amablemente, y tan solo nos queda

invitar a nuestros vecinos y vecinas, especialmente a aquellos que nos visitan en verano,

y que seguramente llevan tiempo sin visitar la iglesia de Zorelle, a que se acerquen

hasta allí, valoren las obras restauradas, y sean plenamente conscientes de la importancia

artística que tiene lo que allí contemplan.

¿Qué podemos hacer los vecinos para contribuir a una conservación adecuada de este patrimonio histórico-artístico del que disponemos?

Sería bueno que mantuvieran las pautas de conservación que les dimos: no encender velas en el interior del templo, evitar limpiezas excesivas, únicamente con plumeros suaves, evitar manipulaciones de las imágenes, no colocar flores cerca del retablo.

Page 6: O adro nº2

Esperamos os vosos comentarios, suxerencias e colaboracións tanto para a revista como para a Asociación no seguinte correo electrónico:

[email protected]

PASATEMPO FOTOGRÁFICO

Intenta identificar as distintas fotografías dalgúns dos cativos e cativas herdeiros de moitas, ou polo menos dalgunhas, das nosas terras

1.Martina Vences Vila 2. Manuel Saa González3. Haizea Serban Froufe 4. Martín Telle Rodríguez5. Jan Vences Requejo 6.Paula Ledo Arnaiz7.Xian Telle Troncoso 8.Ainhara Fernández Sampedro

Número:.... Número:.... Número:....

Número:.... Número:.... Número:....

Número:....Número:....

(pedimos disculpas aos rapaces que non aparecen, por non ter sido posible contactar cos seus pais , esperamos, en vindeiros números, facerlles a súa merecida homenaxe)