MATERIAREN EGOERAK

Teoria zinetiko molekularra

1. Materia partikulaz dago osatuta.

2. Partikulak etengabe mugitzen ari dira.

3. Partikulen artean ez dago ezer, hutsa dago.

4. Partikulek elkar erakartzen dute (haien arteko erakarpen-indarra gutxitu egiten da haien arteko distantzia handitzen den einean)

Materiaren egoerakSOLIDOA: Partikulak ordenatuta daude, eta bata bestetik oso hurbil daudenez indar handiz erakartzen dute elkar; posizio finkoen inguruan bibratzen dute.

LIKIDOA: Partikulak bananduago daude, ondorioz desordenatuta daude, eta batzuek bibratu, baina beste batzuek mugitu egiten dira.

GASA: Partikulak oso banatuta daude eta ia ez dute elkar erakartzen. Oso abiadura handian mugitzen dira eta ahalik eta espaziorik handiena hartzeko joera dute.

Solidoen ezaugarri batzuk

Bolumen konstantea

dute

Forma konstantea

dute

Berotuz gero dilatatu

egiten dira

Konprimaezinak dira

Batzuk deformatu egiten dira indar

bat ezartzean, baina indarra

gelditzean lehengo forma hartzen dute

(elastikoak dira)

Batzuek forma

poliedrikoak dituzte

Likidoen ezaugarri batzuk

Bolumen konstantea

dute

Dauden ontziaren formara

egokitzen dira

Berotuz gero dilatatu

egiten dira

Konprimaezinak dira

Jariakorrak dira. (Biskositateak likido baten

jariokortasuna neurtzen du)

Fluidoak dira

Gasen ezaugarri batzuk

Gehienak ikustezinak

dira

Konprimitu ahaldira

Berotuz gero dilatatu

egiten dira

Sartuta dauden ontziaren

bolumen osoa betetzen dute

Barreiagarriak dira eta

presioa egiten dute

Fluidoak dira

Tenperatura• Gorputzak osatzen dituzten partikulen

agitazio-egoera edo mugimendu-maila neurtzen duen magnitude fisikoa da.

• Termometroarekin neurtzen da.

• Horretarako guk gradu zentigradua (ºC) erabiltzen dugu, baina SIeko unitatea gradu kelvina (K) da

Materiaren egoera-aldaketak

Substantzia bat egoera batean edo bestean egotea substantzia horren tenperaturaren araberakoa da.

Partikulen artean dauden lotura-indarrak apurtzeko adina berotzen badugu, egoera-aldaketa gertatuko da.

Atomoak• Materia osatzen duten partikula

sinpleenak dira.

• Demokrito izan zen hitz hau aipatu zuen lehena.

• Atomoak bi atal ditu: -Nukleoa: bertan protoiak eta neutroiak daude. - Azala: han elektroiak aurki ditzakegu.

Molekulak• Indar handiz, etengabe, eta proportzio finkoetan

elkar erakartzen duten zenbait atomoz daude osatuta.

• Atomo-elkarketa horren emaitza beste propietate batzuk dituzten beste partikula batzuk sortzea da.

ElementuakMota bereko atomoz osatuta dauden substantziak dira

Elementu atomikoak: atomo bereiziek osatzen dute

Elementu molekularrak: atomo berdinez osatutako molekulaz osaturik daude

Elementu kristalinoak: egitura kristalinoak eratuz lotzen diren atomo berdinak

KonposatuakAtomo desberdinez osatutako partikulak dituzten substantziak dira.

Konposatu molekularrak: atomo desberdineko molekulaz daude osatuta

Konposatu kristalinoak: kristalak eratzen dituzte hainbat eratako atomoekin.

Letra edo letra multzoak dira, elementu kimikoen adierazgarri direnak.

Letra batek edo bik osatzen dute.

Ikurrak

Konposatuak adierazteko erabiltzen dira.

Formulek konposatua osatzen duten elementuen ikurrek eta zenbakiek osatzen dituzte.

Formulak

Substantziak partikula berdinek (berdin dio atomoak zein molekulak diren) osatzen dituzte.

Substantziak

Partikula desberdinez osatuta daude.

Nahasteak bi substantziak edo gehiagok osatzen dituzte.

Nahasteak

Prozedura mekaniko honetan material batzuen propietate magnetikoak erabiltzen dira, beste material batzuetatik banatzeko.

Nahasteak banatzeko metodoak: BANATZE

MAGNETIKOA

Dentsitate desberdineko geruzaz osatuta dauden nahaste fluidoak banatzeko erabiltzen da.

Nahasteak banatzeko metodoak: DEKANTAZIOA

Esekidura urtsuetan dauden solidoak banatzeko erabiltzen da. Likido uherra geldi utzi behar da, osagai ezberdinak dentsitatearen arabera bereizteko.

Nahasteak banatzeko metodoak: SEDIMENTAZIOA

Sedimentazio azeleratua egiten duen prozedura da.

Nahasteak banatzeko metodoak: ZENTRIFUGAZIOA

Disoluzio bat zabalera handiko eta sakonera gutxiko ontzian jarri eta leku aireztatuan utziz gero, likidoa lurrundu egingo da , eta solidoa hondoan geratuko da, kristal eran.

Nahasteak banatzeko metodoak:

KRISTALIZAZIOA

Nahastea material porotsu batean zehar pasaraztean, partikula solidoak banatzeko erabiltzen dugun prozesua.

Nahasteak banatzeko metodoak: IRAGAZKETA

IES BEURKO BHI

Maite Remírez(Anaya-Haritza argitaletxearen liburuan

oinarriturik)