ArgitaratzaileaKarenka komunikazio elkartea

Barrenkale,12 behea - 20830 Mutriku.

Telefonoa

635 748 393

e-maila

kalaputxi@topagunea.com

kalaputxi2001@gmail.com

Bloga

kalaputxi.blogspot.com

Laguntzailea

Mutrikuko Udala

Kolaboratzaileak

Iñigo Andonegi, Josu Larrañaga, Edurne Mendizabal,

IXA sexualitate eskola, Txantxangorri.

Tirada

2.200 ale

Lege Gordailua

SS-787/01

ISSN

1579-4792

Inprimategia

EUSKALINPRI. Deba

Banaketa

Kalaputxi

Informaziua 4

Zeuk esan 5

Puri-purixan 6

Ingurumena 8

Gizartia 9

Ongizatia 10

Karenka 12

Kulturia 14

Lapazorrikeixak 16

Historixa 17

Aisialdia 18

Hezkuntza 19

Zorion agurrak 20

Argazki zaharrak 21

Agenda 22

aurkibidia

3

Mutrikuko UdalekoKultura eta Euskara

Gipuzkoako ForuAldundia

iritzixa

Kalaputxik ez du bere gain hartzen aldizkarian

adierazitako esanen-iritzien erantzunkizunik.

ESKER ONA

Euskararen Nazioarteko Eguna pasa berri den honetan,

jakin-minak jota egun hori nondik datorren jakiteko

internet begiratzea okurritu zitzaidan. Zeharo harrituta

gelditu nintzen, ezin nuen sinestu zenbat eta zenbat gaik

behar duten Nazioarteko edota Munduko egun bat iza-

tea, bultzada ematea, alegia. Egutegia begiratu eta

Nazioarteko eta Munduko halako eta besteko egunez

beteta dagoela ikusi nuen.

Abenduan ere azaltzen dira makina bat; Euskararen

egunaz gain, IHESarena, elbarrituena, gizartea eta eko-

nomia garatzeko boluntarioena, giza eskubideena, etor-

kinarena, ustelkeriaren aurkakoa eta amaiezina den

zerrenda luze bat.

Ustelkeriarena puri-purian dagoen gaia da, baina gaur-

koan boluntarioena ekartzea erabaki dut.

Zenbat boluntario ezagutzen ditugu gure inguruan?

Zenbat pertsona, beren ekimenez denboraren zati bat

ekintza solidarioei eskaintzen diotenak?

Herrian bertan adibide ugari ditugu, hala nola, elika-

gaien bankukoak, zaharren egoitzara astero-astero joa-

ten diren bisitariak, bidezko merkataritza sustatzeko,

besteak beste, Gabonetako denda jartzen dutenak, odol

emaileak, gaixo eta senitartekoei bizitza duinagoa izan

dezaten laguntza ematen dutenak, finean, beharren bat

duen edonori laguntza, elkartasuna eta esperientzia

eskaintzen dieten pertsona eta elkarteak.

Eta ekintza solidarioak izan gabe, musutruk baita,

herrian hainbat ekintza antolatzen dituzten boluntario-

ak ere, zenbat?

Haur eta gazteen denbora librea lantzen duten begirale-

ak, guraso elkarte eta aiton-amonak; mimo handiz an-

tzerkiak prestatzen dituzten antzezleak; doinu desber-

dinez herria alaitzen duten musikariak, trikitilari eta

abeslariak; oinez, bizikletan, korrika, igerian, futbolean,

saskibaloian, sokatiran, eskaladan edota pilotan izerdi

pixka bat botatzeko entrenamendu eta probak antola-

tzen dituzten kirol taldeak; marmitako, atuna eta sardi-

na erreak zein berdela goxo-goxo prestatzen dituzten

elkarte gastronomikoetako sukaldariak; irakurtzen

diharduzun aldizkari hau hitzez-hitz betetzen duten

idazleak; ekintza guzti hauek aurrera eramateko teloia-

ren atzean “bileritis” sindromea jasan dezaketen anto-

latzaileak; ekintza guzti horien kontsumitzaileak eta

seguruenik, aipatu gabe utzi ditudan hainbat eta hain-

bat pertsona, talde, elkarte…

Besterik gabe, xume-xume, jaso ezazue miresmena

sorrarazten diguzuenon esker ona.

Nora Makatzaga

Autobusak

Info

rmazi

ua

Larrialdiak ...................................................943 46 11 11

Anbulatorioa ..................................................943 60 43 00

DYA zentrala..................................................943 46 46 22

Mendaroko ospitala........................................943 03 28 00

Zaintzako botikak:

Otxagabia (Mutriku)................943 19 50 26 / 689 58 57 59

Apraiz (Mutriku)......................943 60 32 50 / 630 05 50 97

Zalduegi (Deba) ............................................669 26 22 01

Burgoa (Deba) ..............................................667 33 88 90

Etxeberria (Elgoibar) ......................................943 74 01 40

Garitaonaindia (Elgoibar) ...............................943 74 11 77

Yudego (Elgoibar) ..........................................943 74 12 93

Barrenetxea-Etxeberria (Elgoibar) .................943 74 12 77

Medikuak, anbulantziak, botikak

telefonoak

Udala, zerbitzuak...

Udaletxea.......................................................943 60 32 44Udaltzaingoa ..................................................943 60 70 48 .......................................................................679 16 25 00

Gizarte Ongizatea ..........................................943 19 50 81

Zaharren Egoitza ...........................................943 60 38 71Turismo bulegoa ............................................943 60 33 78Bake Epaitegia...............................................943 60 70 49Kiroldegia .......................................................943 60 31 75

Liburutegia .....................................................943 60 41 82

Miruaitz Frontoia ............................................943 60 41 91Ur partzuergoa ...............................................902 30 22 22Zakarrak eta traste zaharrak..........................943 70 07 99

Anai Arte .......................................................943 60 34 10

Irakaskuntza

Goizeko Izarra ikastola ..................................943 60 36 75San Miguel ikastetxea....................................943 60 31 95Mutrikuko Institutua........................................943 60 35 45Udal euskaltegia ............................................943 60 30 94Udal Musika eskola........................................943 60 37 80Haur eskola publikoa .....................................943 60 41 19

Garraio zerbitzuak

Ansola Taxia .................................................638 672 383 Anton Taxia ...................................................666 221 999Xabi Taxia .....................................................656 289 026Pesa autobusak .............................................902 10 12 10Eusko Trenbideak ..........................................902 54 32 10Loiuko aireportua ...........................................905 50 50 05

Parrokia .........................................................943 60 39 87Bikario etxea .................................................943 60 39 88Sta Katalina eliza ...........................................943 60 34 42Kofradia .........................................................943 60 32 00Posta zerbitzua ..............................................943 60 30 44

Bestelakoak

ordutegiak

Trenak

Orduro ateratzen dira adierazitako ordu tartean.

DEBA DONOSTIA DEBA

Debatik 6:44 – 7:44 - ...- 21:44

Donostiatik 5:47 – 6:47 - ...- 20:47

Zapatu / jai egunetan 8:44etan hasita.

DEBA BILBO DEBA

DEBA EIBAR DEBA

Debatik 6:43 – 7:43 - ...- 20:43

Bilbotik 6:00 – 7:00 - ...- 20:00

Zapatu / jai egunetan 8:43etan hasita.

4

MUTRIKUTIK DONOSTIARA

MUTRIKURA

MUTRIKURA

Astegunak 7:00 / 10:00 / 13:30 / 19:30

Zapatuak 10:00 / 16:30

Jai egunak 10:00 / 19:30

Astegunak 8:00 / 11:30 / 14:30 / 20:30

Zapatuak 11:30 / 19:30

Jai egunak 11:30 / 20:30

DONOSTIATIK

MUTRIKUTIK BILBORA

BILBOTIK

MUTRIKUTIK DEBA - MALLABIA

Astegunetan: 7:15etik 21:15era orduro.

Jai egunetan: 8:15etik 21:15era orduro.

MUTRIKUTIK ONDARROARA

Astegunetan: 6:55etik 20:55era, orduro.

Jai egunetan: 7:55etik 20:55era orduro.

ASTEGUNETAN GOIKO ERROTONDATIK

06:25 / 07:25 / 15:25

14:10 / 18:10 / 20:10

Debatik 6:43 - 7:43 - … - 21:43 Zapatu / Jai egunetan, 8:43etan hasiko da

Eibartik 6:13 - 7:13 - ... - 21:13 Zapatu / Jai egunetan, 8:13etan hasiko da

Zeu

k E

san

HAMAIKA TELEBISTAEz dezula ezagutzen? ba... merezi du.Euskerazko Toki Telebisten Sarea da.

Nola ikusi ? - LTD, Lurreko Telebista Digitala bitartez (eskatu antenistari).- EUSKALTELen kablearen bidez.- INTERNET bidez. Emisioak online eta saioak nahierara.

Gainera, etxetik sakeleko telefonora, aplikazio berri bati esker.Beraz: LTD/Euskaltel - ORDENAGAILUAN - IPAD/TABLET - MUGIKORREAN...

www.hamaika.eus

5

Eguberri

zorion

Urteberrion!

HAMAIKA AMETS,HAMAIKA URRATS

Pu

ri -

pu

rix

an

6

Hainbat aplikazio eta jolas dituzten telefono mugi-korrak ditugu smartphon -ak. Gaur egungo gazte-txoek deiak egiteko baino, aisialdirako eta elkarkomunikatzeko erabiltzen dituzte. Aro digitaleanjaio diren horiei nolako erantzuna eman behar dietegurasoek?

Internetera konektatua dauden telefono mugikorrenerabilera gero eta gehiago zabaltzen ari da ume etagaztetxoen artean, eta horrek guraso batzuengankezka eta zalantzak sortzen ditu. Teknologia horiekgure seme-alaben eskura jarri eta horrek ekar di-tzakeen arriskuetatik babestea posible al da?

Guraso elkarteko kideek, antzerako gaiarihelduta, hitzaldiak antolatu zituzten oraindela urte batzuk, baina garai hartantramankulua ez zen telefonoa,ordenagailua baizik. Alde batetik,komunikabideetatik internetsareak dituen arriskuei buruzhainbeste informazio jasotzendugu, eta bestetik, hainbatabantaila dituela konturatzengara. Nola aurkitu bien artekooreka?

Orain arte galdera honen erantzu-na kasu askotan ordenagailuarenerabilpena kontrolatzeko jartzen direnprogramen eskutik etorri izan da. Urtegutxitan egoera aldatu egin da; komuni-kazio tresnak aldatu egin baitira; etxeanzegoen ordenagailua izatetik poltsikoandaramaten telefonoa izatera pasatu da.

Telefonoa deitzen diogu, baina gaztetxoekhitz egiteko gero eta gutxiago erabiltzendute: Whatsapp, Instagram, Facebook, Twi-tter... eta horrelako izen arrotzak dituzten apli-kazioak dira egunero erabiltzen dituztenak.Horrez gain, kalitate oso ona dituzten bideo eta

argazki kamerak dituzte egungo telefono mugiko-rrek.

Gurasoek ikusten dituzten arriskuak, gazteentzakoez dira existitzen; horiek komunikatzeko era berri,jolasteko baliabide, eta teknologia aurreratu gisabesterik ez dute ikusten. Beraientzat tresna natura-lak dira. Ez ahaztu gaztetxo hauek aro digitaleanjaiotakoak direla.

ErabileraErabilera okerrak, aldiz, arazo han-

diak sortu ditzake. Nire

GAZTETXOAK ETA SMARTPHON TELEFONOAK

Pu

ri-pu

rixan

7

ustez, puntu honetan jarri beharko genuke arretagehien. Helduak, ekintza batek etorkizunean izanditzakeen ondorioei gehiago begiratzen dio, bainagaztetxoak normalean ez dira hortaz jabetzen,hauek oraina bizi dute.

Demagun, hamaika urteko gaztetxo batzuk Atxuka-len denbora-pasa dabiltzala, bideo “ez egoki” batgrabatu eta Whatsapp bidez zabaltzen dutela, edobeste norbaiti buruz, “ez egokiak” diren komenta-rioak zabaltzen dituztela. Erdi jolasean sortu denegoera bat, sarean zabaltzen hasten da eta geratu(kontrolatu) ezin den arazo bihur daiteke.

Orain dela hamar bat urte, antzerako egoerak ger-tatzen zirenean, egoera “ez egokiak”izaten jarraitzen zuten, baina ezziren zabaltzen; beraienarteko “bromatxoa”

Atxukalean hasi eta Atxukalean bukatzen zen.

EdukiakTelefonoetatik Internetera konektatzen gareneanedonora sar gaitezke, edozein eduki mota bidali,jaso eta ikusi dezakegu. Whatsapp talderen batenkide denak, badaki zer nolako argazki eta bideoakheltzen diren, eta hori ez dago mugatzeko edo kon-trolatzeko aukerarik.

Pentsa ezazu zure telefonoan jasotzen dituzuneduki horiek, zure seme edo alabaren telefonoraere heldu daitezkeela.

Nere ustez, teknologia horiek oso onak dira; nolaez! Gaztetxoei, ordea, nola erabili behar diren ira-katsi behar zaie. Beste hainbat esparruetan beza-

la, arauak jarri behar dira. Arau horien zerga-tia ondo ulertzeko, ezinbestekoa dela irudi-tzen zait, gutxieneko adina eta heldutasunmaila izatea.

Gure seme-alabek egunero erabiltzenikusten diguten teknologia da. Guk gure

lagunekin komunikatzeko erabiltzendugula konturatzen dira, eta gusta-

tzen zaigula; askotan gehiegi!Beraien ikuspegitik jolas bat da, etaguztiz ulergarria iruditzen zaitberaiek ere guk bezala horrelako

jostailu bat eduki nahi izatea.

Zein da beraz adin egokia? Galderahonek ez du erantzun matematikorik.

Lehen aipatu dudan bezala, nire ustezgaztetxo bakoitzaren heldutasun maila-ren arabera finkatu beharko genuke.

Bestalde, guraso bezala, zure seme edoalabaren inguruko lagunek dagoenekolortu badute, zuk ikaragarrizko presioaizango duzu alabari edo semeari eretelefonoa erosteko. Ez da erreza,

baina nire gomendioa zure erabakiare-kin aurrera jotzea da.

Pedro Arreitunandia Ituarte

8

Azkenean ere askatu da korapiloa: herritarrek honda-kinen bilketa sistema hobetzeko bidea edukiontziakdirela erabaki dute. Erabaki horrek Joseba Palenzuela alkateak, Bildurenizenean, otsailaren 27ko bilkuran egindako proposa-menarekin hasitako faseari amaiera eman zion. Pro-posamenak puntu hauek zituen: Udalak herri galde-keta gauzatuko zuen hondakinak biltzeko sistemaaukeratzeko; galdeketa aurretik, Gipuzkoan daudensistemen informazioa zabaltzearren eta eztabaidaematearren, herri osoarentzat zabaldutako partehartze prozesua burutuko zuen; eta prozesua kude-atzeko Hondakinen Batzordea eratuko zuen.

Azken hori izan zen, hain zuzen ere, lehen egitekoa:Bildu, EAJ, Berdeak-Independeteak, Natur taldea, 5.Edukiontziaren aldeko Plataforma eta Zero Zaborrekoordezkariak zeuden mahaikide izateko deituak.Bakoitzak gaiari heltzeko ikuskera propioa izanarren, mahaia osatu eta elkarrekin aritzeko konpromi-soa hartu zuten. Prozesua ahalik eta modu objektibo-enean planteatzeko eta aurrera eramateko, diseinuaeta gidaritza Aztiker enpresako bideratzaileeneskuetan jarri zuten batzordekideek.

Oinarrizkoan ados zeuden guztiak: Mutrikuko birzi-klatzea tasa gehitu beharra zegoen. Gaur egungo%27tik %60ra heltzea zen lortu beharrekoa. Bainanola egin hori? Ze sistema erabilita? Hori herritarrekerabaki behar zuten. Erabakiak oinarri sendoa eduki-tzeko, ordea, argi zeukaten, lehendabizi, herritarreiinformazioa eman behar zitzaiela. Eta ez hori baka-rrik: informatu ondoren, herrirako nahi zuten sistema-ren oinarriak zeintzuk izango ziren erabaki beharzuten. Eta horretan aritu ziren irailean eta urrian: hi-tzaldiak, lan saioak, mahainguruak... Eta jendeakinteresa agertu zuen. “Egindako saio bakoitzean,batazbeste, 100 lagunek parte hartu zuten. Beste pro-zesu batzuetan ere aritu gara, eta haiekin alderatuta,mutrikuarren parte hartzea azpimarragarria izanda. Jende ugari bildu da, eta Hondakinen Batzordea-ri herri galdeketa prestatzeko beharrezko eta oinarriz-ko markoa marraztu zioten”, azaldu dute Aztikerretik.

Parte hartze prozesuan egindako lana izan zen azkengalderari forma eman ziona. “Herritarrek aukeratu

zuten mutrikurako zer nahi zuten eta zergatik, siste-ma berriak zer ezaugarri eduki behar zituen, nolakoaizan behar zen... herritarrek azpimarratutako ezau-garriak biltzen zituzten sistemak bi zirela balora-tu zuen Hondakinen Batzordeak, eta bi horiek izanziren galdeketara eramandakoak: sistema mistoa etaedukiontzien bidezko bilketa”.

Galdeketa egunean 4.411 lagunek zeukaten bozkaemateko aukera. Horietatik 2.337k bozkatzea erabakizuten. Parte hartzea %52,96koa izan zen. Bestebehin ere, mutrikuarrek euren iritzia agertu nahi zute-la erakutsi zuten. Hartzen zen erabakia loteslea iza-teko, %25ak bozkatu behar zuen, eta kopuru horierruz gainditu zuten”, aipatu dute Aztikerrekoek.Bidea, ordea, ez da hor amaitzen. “Edukiontzien bil-keta sistema izan zen, 1.915 bozkarekin mutrikuarrekhobetsitakoa. Orain, fase garrantzitsuena, eta herri-tarren benetako parte hartzea eskatuko duena, hasi-ko da: sistema hori martxan jartzea, eta batez ere,herritarrek eurek hartutako erabakia errespetatu etabetetzea.

Hondakinen Batzordea izango da sistemaren nondiknorakoak landuko eta ezarriko dituena, baina herrita-rren esku egongo da benetan haren etorkizuna.“Orain arte bezala, herritarrek partaide aktibo izatenjarraitu beharko dute, azken finean, herritar guztienesku egongo da zehaztutako helburuak betetzea.Herritarren gehiengoak aukeratutakoa praktikan jar-tzea tokatzen da hemendik aurrera”.

EDUKIONTZIEKIN 60AREN BILA!

Ingu

rum

ena

9

EUSKAL PRESO ETA

IHESLARIAK GOGOANIzaera politiko zein armatua izan duen gatazkaluzeak giza eskubideen urraketa ugari utzi ditu baz-terretan, oraindik ere mingarri diren zauri ugari.Gatazka horren ondorioz, milaka izan dira espe-txea ezagutu duten euskal herritarrak ere, idatzihau argitaratzeko garaian 475 (horietatik 463 dis-pertsatuak) direlarik preso dauden pertsonak.Preso izaerak, berez, askatasunik eza dakar, bainaeuskal presoei, horrez gain, Espainiako, Frantziakozein nazioarteko legediaren aurkakoak diren zen-bait neurri ezartzen zaizkie sistemakikoki.

Neurri horien adierazpiderik nabarmenena da DIS-PERTSIO POLITIKA: Euskal presoei ezarri zaienzigorra beraien ingurune sozial afektibotik gertuendagoen espetxean betetzeko eskubidea dutenarren- ehundaka kilometrotara dauden gartzeletaraurruntzen dituzte. Politika horrekin presoen oina-rrizko eskubideak bortxatzeaz gain, zigor gehigarribat ezartzen zaie presoen senide eta lagunei, aste-bururo milaka kilometroko bidaia nekagarri etaarriskutsuak egitera kondenatuz maite dutenarekin40 minutu eskaseko bisita egitera doazenak. Dis-pertsio politikak, dagoeneko, 16 senide eta lagunenheriotza eragin du errepideetan eta maila askotari-ko ondorio lazgarriak eragiten ditu ekonomikokiere, familientzat jasangaitzak baitira bisita eginahal izateko bi edo hiru egunetako joan-etorrienkostuak.

LARRIKI GAIXO dauden euskal preso politikoekikokrudelkeria ere erabatekoa da. Larriki eri dauden pertsonak dira, etxean egotekoeskubidea duten pertsonak eta, hala ere, frantziarzein espainiar estatuek espetxean mantentzendituzte. Espetxean euren gaitzak okerrera besterikegiten ez dutenean. Aske egon beharko zirenean.Espainiak, Ibon Iparragirre espetxean mantentzea-ren alde egin du HIESA C estadioan eta burukogaitz larriak dituenean. Eta Frantziak ere, esklerosianizkoitza dien Ibon Fernandez Iradi espetxeanmantenduko du; martxora bitartean, gutxienez.Noiz arte? Non daude euren Giza Eskubideak?

Gizarte honen gehiengoak aurrerapausoak eska-tzen ditu konponbiderako prozesuan baina begibistakoa da espainiar eta frantziar estatuek gizaeskubideen urraketan daudela tematuta, konponbi-derik gabeko giroa elikatuz.

Horregatik, herritarron eskuetan dago bakearenalde lan egitea eta derrigorrezkoa dugu bakoitzak

ahal duen heinean bere ekarpen xumea egitea.Horretarako gure herrian antolatu ditugun ekime-nen berri ematen dizuegu:

•Abenduaren 20an San Tomas azokan preso eta

iheslarien aldeko postua jarriko da, material zeinjanari eta edari salmentekin.13:00etan elkarretaratzea egingo da azokan ber-tan.

•Abenduaren 24an Olentzerorekin batera kalejiran

aterako gara arratsaldeko 6retan Zubixatik presoeta iheslari guztiei opariak eramateko.

•Abenduaren 26an, urteko azken barixakua

19:00etan Beheko plazan.

•Abenduaren 31an, arratsaldeko 19:00retan giza

katea osatuko dugu Goiko plazatik Beheko plazara.Ondoren preso eta iheslarien aldeko topa egingodugu.

•Urtarrilaren 10ean, “Sare”k antolatutako manifes-

tazioarekin bat egingo dugu Bilboko kaleetan.

Euskal preso eta iheslari politikoak etxera orain,libre eta betirako!

Orkatz Gallastegi SodupeC.P. CastellónCarretera de Alcore, km 1012006 Castelló de la Plana

Castelló

Agurtzane Delgado IriondoC.P. AlboloteCarretera Colomera km 16.518.080 Albolote

Granada

Lexuri Gallastegi SodupeC.P.Fontcalent

03013 Alicante

Irantzu Gallastegi SodupeC.P. Puerto IIICtra Jerez Rota km 611500 Puerto de Santa María

Cádiz

Giz

art

ia

10

OINARRIZKO

GIZARTE

ZERBITZUAK

MUTRIKUN

Kale eta hedabideetan Gizarte Zerbitzuei buruzhitz eta pitz ari diren honetan, egokia irudituzaigu udaletxera zuzendu eta Mutrikuri buruzkodatuak kaleratzea. 2013ko memoriaren datuakeman dizkigute, eta hona eskaintzen dizuegunlaburpena.

Gizarte Ongizate sailaren atal bat Oinarrizko Gizar-te Zerbitzuetara zuzendua dago. Zerbitzu honenhelburu nagusia, EAEko Gizarte-zerbitzu Sistema-ra sartzea, eta, behar denean, beste arreta sistemabatzuetara bideratzea da, honako ekintzekin: a) Informazioa eman. b) Premiaren balorazioa egin, eta, behar denean,adituena zuzenduz. c) Laguntza ekonomiko edota zerbitzu hoberenalortzeko orientazioa eman. d) Diagnostikoak hala aholkatuz gero, EAEkoGizarte-Zerbitzu sistematik aplikagarria den arretapertsonalizatua egitea. e) Arreta pertsonalizatuaren gestioa bere gainhartu hala dagokionean. f) EAEko Gizarte-Zerbitzu sistemaren zerbitzuaketa laguntza ekonomikoak eskuratzera bideratutadauden tramitazio, gestio eta koordinazio funtzioguztiak bete.

2013an Gizarte Zerbitzuan artatutako pertsonak1.153 izan ziren (herritarren %22,07), emakumez-koak 571 (%49,52), eta gizonezkoak 582 (%50,48).Horietatik atzerritarrak 256 (%22,20), eta estatuko-ak 897 (%77,80). 49 espediente berri ireki ziren,eta urte bukaeran 705 espediente aktibo zeuden

(kontutan izatekoa, etxebizitza bateko kide guztiakespediente zenbaki bera dutela). Tramitatutakoeskaerak 428 izan ziren: mendekotasunari buruz-koak %32; familiari buruzkoak %19; prestazio eko-nomikoetarako %16; ezgaitasunari zuzenduak%13; etxeko programara %10; berdintasunera %1,eta bestelakoetara %9.

Prestazio ekonomikoak

– Gizarte Larrialdietarako Diru-laguntzak.Prestazio ekonomiko hau premia puntualei, batezere etxebizitzako gastuei (alokairua, hipoteka,etxeko mantenurako gastuak…) aurre egitekoematen den laguntza bat da. Finantzaketa EAEkoAurrekontu Orokorraren kontura egiten da. 2013kourte bukaeran aurreikusitako gastuak igo eginziren, eta Eusko Jaurlaritzatik 4.000 € gehitu beha-rra izan zuten haserako 32.000 €ri, eta udalakbeste 8.000 € jarri behar izan zituen. Onuradunak57 izan ziren, 32 emakumezko eta 25 gizonezko;etorkinak 23 eta estatukoak 34.

– Gizarteratzeko Laguntza Ekonomikoa. Gizarteratzeko diru laguntza, sarrera nahikorik ezduten pertsonei zuzentzen zaie, aurre egin diezaie-ten bizikidetza unitateko oinarrizko beharrei, etagizarteko bazterkerian edo honetatik gertu daudenpertsonak gizarteratu daitezen laguntzea da helbu-rua.Diru sarrera bermatzeko errenta jasotzeko baldin-tza guztiak bete arren, errolda baldintza betetzenez dutenei zuzendua dago. Kasu honetan, Gipuz-koan 6 hilabeteko errolda izatea eskatzen da.2013. urtean 16 eskaera izan ziren, eta denak gizo-nezkoak eta etorkinak.

– Kotizatu gabekoen pentsioa. Gizarte Segurantzako Sistema arruntean pentsioajasotzeko kotizatu ez duten pertsonek, pentsio batjasotzeko aukera dute. Bi motatakoak dira: erreti-roa eta ezintasunekoak. 2013an 16 pentsio jasoziren, eta banatutako dirua 78.000 €koa izan zen.

– Gizarte Ongizateko Fondoko Pentsioak. Foru Aldundiak kudeatzen duen prestazio ekono-mikoa da. Prestazio hau eskuratzeko eskatzaileakezin du diru-sarrerarik eduki, eta ez du aurretikokotizazio beharrik izango. Behin prestazioa eskura-tuta, onuraduna izaten jarraitzeko, ezinbestekoa

Giza

rtia

11

izango da baldintza horiek une oro betetzea. Bimota daude: Zahartzaroa eta Gaixotasun-pentsioa.2013. urtean pentsio bat jaso zen (zahartzaroaga-tik), eta 2.100 €koa izan zen.

– Minusbaliatuak Gizarteratzeko Legea. Foru Aldundiak kudeatzen duen laguntza da, etaminusbaliatuen garraio gastuak diruz konpentsa-tzeko balio du. Prestazio hau eskuratzeko, eska-tzaileak ez du diru-sarrerarik izango eta ez duaurretik kotizatu beharrik. 2013. urtean pentsio batjaso zen 2.100 €koa.

Etxean mantentzeko programak

– Etxez-etxeko Laguntza Zerbitzua. Ezintasun fisiko-psikiko-sensorial edo sozial batenondorioz, eguneko bizitzako oinarrizko premieiaurre egiteko zailtasunak dituzten pertsona edotafamiliei euren etxean eskainitako laguntza da.Laguntza hau etxeko oinarrizko lanak, zainketapertsonalekoak edota heziketetakoak burutzekoda, eta helburua pertsona eta familiak euren etxee-tan oinarrizko premiak estalita bizi izaten jarraitzea.2013. urtean 36 etxeetan eskaini zen 43 pertsonei;26 etxeetan menpekotasun maila zuten eta 10autonomoak ziran; 23 emakumezkoak (80 urtebataz bestekoa), eta 13 gizonezkoak (67 urte batazbestekoa); 6.833 orduko dedikazioa eman zen, etakostua 127.000 €koa. Horietatik Aldundiak 89.000€, onuradunek 24.000 € eta udalak 14.000 €. Aur-tengo urtean Aldundiaren laguntza jaitsi egingo da,eta Udalarena bikoiztu.

– Telelaguntza Zerbitzua.Bakarrik bizi edo denbora luzean bakarrik egon

behar duten pertsonek larrialdi egoera bat gertatuzgero, laguntza edo arreta eskatzeko zerbitzua da.2013an 53 telelaguntza zeuden martxan Mutrikun.

– Laguntza Teknikoak. Laguntza honekin ezgaitasunen bat izan edo bestebatzuen menpe bizi diren pertsonei lagundu nahizaie eguneroko jardueretan ahalik eta autonomiagehien lortzeko. Ezgaitasuna edo urritasuna prebe-nitu, konpentsatu, arindu edo kentzen saiatzen dalaguntza hauen bitartez: mugikortasunerakolaguntzak; irisgarritasuna hobetzeko laguntzak; al-tzariak edo etxeko egokitzapenak; babesa etazaintzarako laguntzak eta komunikazio laguntzak.25 pertsonek eskatu zuten laguntza hauek.

– Medikamentuak egoki erabiltzeko programa. Mutrikuko Udaleko Jendarte arloko zinegotzi ardu-radunak eta Gipuzkoako Farmazialarien Elkargokoordezkariak, lankidetza hitzarmena sinatu zuten,Etxez-etxeko laguntza jasotzen dute onuraduneizuzendua. Programa honen helburua mediku trata-mendua behar den bezala hartzea da, horretarakofarmazialariek prestatzen diote gaixo bakoitzaridagokion tratamendua, blister batzuk erabiliz. 12onuradun izan ziren 2013an.

Oinarrizko Gizarte Zerbitzuetan, alor hauetan erejarduten dute:– Hirugarren adinekoei zuzendutako programak.– Haurtzaroa, nerabezaroa eta familia.– Mendekotasun legearen kudeaketa.– Genero indarkeriaren aurkako laguntzak.– Gizarte sustapena eta gizarteratzea.

12

Kare

nka

NAIARA

URANGA“Bidaiatzean asko ikasi dut neure

buruaz baita ingurukoez ere”

Gaztea izanagatik ibilbide luzea du Naiarak egina.Garbi izan du beti norantza bideratu bere urra-tsak. Bidaiari sutsua, han eta hemen ibilia, bizita-ko esperientziek bere izateko modua osatzeko etaaberasteko balio izan diola uste du.

Kasik urte eta erdi Tabakalera proiektuan…Bai, lanean takatuta nagoela esan daiteke. 2013anhasi nintzen lanean Tabakaleran, Kultura Garaikidea-ren Nazioarteko Zentroan. Neure gustuko laneandihardut. Proiektuak gora behera handiak izan dituenarren, datorren udan irekiko ditu ateak eraikin berri-tuak. Eusko Jaurlaritza, Gipuzkoako Aldundia etaDonostiako Udalaren proiektua da Tabakalera.

Zein da zure lana?Komunikazio departamenduan egiten dut lan, komu-nikazio teknikari gisa. Hiru lankide gara komunikaziolantaldean eta gure zeregina bi hitzetan esateko, webgunea, sare sozialak, prentsa oharrak, prentsaurreko-ak … kudeatzea da.

Datorren urtea ate joka dugu…Bai konturatu orduko hemen izango dugu 2015ekouda. Egungo lantaldea ez da oso handia eta 37 milametro karratuko eraikina kudeatzeak jende gehiagoeskatuko duela badakigu; ez da lan makala izango.Dena den Donostiarentzat ez ezik inguruko herrien-tzat ere mesedegarria izango dela uste dugu, kulturtestuingurua aberasteko balioko baitu. Bestalde,Donostia 2016ko Europako Kultur Hiriburutza antola-ketarekin ere izango du lotura Tabakalerak eta horre-xegatik izan berri naiz Polonian, Wroclaw hirian, hirihori Donostiarekin batera izango baita Europako Kul-tur Hiriburua 2016 urtean.

Ikasitakoarekin bat datorren lana?Bai. Lehenengo Ikus-entzunezko Komunikazioa, ikasinuen. Ikasketa hauek burutu ostean, bigarren karrerabat egitea erabaki nuen: Publizitatea eta HarremanPublikoak. Enpresa mundua eta komunikazioa uztar-tzeko bide bat iruditzen zitzaidan. Ikasketak amaitueta urte batzuk lanean aritu ostean, MultimediaKomunikazioan Masterra egin nuen. Master honetakopraktikak tarteko Tabakaleran hasi nintzen lanean etahortxe jarraitzen dut.

Ez zara izan geldirik egotekoa…Ikasketak eta lana uztartu izan ditut beti. Hemezortziurterekin hasi nintzen aerobic klaseak ematen Bilbo-ko gimnasio batean, ondoren Mutrikuko kiroldegianere aritu nintzen. Lehenengo karrera Danimarkan bukatu nuen, urtebete egon nintzen bertan Erasmus bekarekin. Akade-mikoki oso urte gogorra izan zen baina oso baliaga-rria, beste mundu bat ere bazela erakutsi zidalako.Hasierako hilabeteetan dena zen arrotza niretzat.EHUn ohituak ginen ikaslez betetako geletan egotera,han berriz 8 ikasle besterik ez ginen eta ez zegoendenbora galtzerik. Azpiegitura aldetik ere zerikusirikez hemengoarekin. Hasierako hilabeteetan gaupasaasko egiten nituen ikasten, baita kilo batzuk galduere. Batzuetan pentsatzen nuen ezin izango niolabueltarik eman eta etengabeko borrokak izaten nituenneure buruarekin, baina gainditu nituen beldurrak.Asko ikasi nuen, mundu errealean “kazetari” ofizioa

Karen

ka

13

zer zen ikusteko aukera izan nuen. Ikasturte bukae-ran berriz, dokumental bat egiteko aukera izangenuen eta hantxe ikusi zen zer ikasi genuen. Bene-tan esperientzia zoragarria izan zen Danimarkakoa,gustura gogoratzen dudan urtea da.

Orduan izan zen zure lehen irteera Europara?Aurretik izana nintzen Europan. Hamasei hamazazpi-rekin Eusko Jaurlaritzaren beka bati esker Irlandarajoan nintzen udan hilabeterako, ingelesa ikastera.Hurrengo udan berriz Alemaniako herri txiki baterabeste hilabetez, hiriburuko umeek landa eremua eza-gutzeko espazioa egokitzera. Esperientzia hau ereoso aberasgarria izan zen Europako beste herrialde-etakoekin bizitzeko aukera izan nuen-eta. Esangonuke han hasi zitzaizkidala begiak zabaltzen etabidaiatzeko garra pizten.

Eta hurrengo pausuak…Danimarkatik bueltan bigarren karrera hastea erabakinuen, Publizitatea eta Harreman Publikoak eta hauamaitzean kanpora joatea erabaki nuen. ONG edogobernuz kanpoko erakunderen batekin lan egitekogrina nuen eta proiektu desberdinen bila ibili ondorenPeruko batek deitu zuen nire arreta, harremanetanjarri eta Perura joan nintzen. Lau hilabete egin nituenbertan.

Zein izan zen esperientzia…Peruko esperientzia honen hasiera ere nahiko gogo-rra izan zen. Irakasle izateko titulua aterea nuen etairakasle laguntzaile gisa lanean aritzeko asmoz abia-tu nintzen Perura. Nire proiektua Cuzco-tik bi ordurazegoen, 3000 metrora zegoen komunitate galdubateko herri txiki batean. Argia eta ura ordu batzuetanbaino ez. Ume mordoa eta irakasle gutxi... Bertaratunintzenean uste nuen beste lau boluntario izangozirela bertan, baina han ez zen inor, bi aste lehenagoalde eginak ziren erakundearekin izandako arazoaktarteko. Ederra hasiera! Bertakoentzat “gringa” edo arrotza nintzen, eta gerta-eren ostean giroa nahiko nahasia zegoen, bakarriknintzen. Hiru astez bertan egon ondoren, asteburuanhiriburura jaistea erabaki nuen, haizez aldatzea erebehar nuen. Hiriburuan zorte ikaragarria izan nuen,patuari esker-edo, euskaldun batekin ezkondutakoargentinar baten berri eman zidaten, berau UNICE-Fentzat lanera joana zen Perura urtebeterako. Berarekin elkartu eta nire egoeraren berri eman nio-nean herrira ez itzultzeko esan eta euren etxean hartuninduten. Ikaragarria da, kanpoan bakarrik zaudene-

an, nola sortzen diren harremanak, ezagutzen ezginen bi lagun kafe bat hartzeko geratu eta elkarrekinbizitzen amaitu genuen arratsaldean bertan. Ez diot inoiz nahikoa eskertuko Ana, argentinarrarinigatik egindakoa. Esperientzia gogor hark izugarriz-ko eragina izan zuen nigan. Ana eta UNICEFi esker,gobernuz kanpoko beste erakunde batekin hasi nin-tzen boluntario gisa lanean, hiri handietako auzo txi-roetan umeekin eta beharra zuten guztiekin jardunnuen. Hiru hilabete egin ondoren etxera bueltatzekoordua ere iritsi zen eta gogorra egin zitzaidan guztiauztea. Hemen Gabonak ziren, eta honek nire kontraesanakareagotzen zituen, hango eta hemengo egoerek zeindesberdinak ziren. Barruko korapiloa libratu ezinikpasa nuen denbora batez. Kanpoan egon naizenbakoitzean itzulerak gogorrak egin izan zaizkit.

Gero kanpoan beste sei hilabete…Bai orain, konturatu naiz bi urtetik behin kanpora joa-teko beharra sortu izan zaidala. Perutik bueltan lanatopatu eta bi urtez egon nintzen lanean. Tarte hone-tan irratian Eibarko bikote bat entzun nuen munduaribira ematen ari zirela. Neure buruari esan nion nik ereegin behar nuela. Hasieran burutu ezinezko ametsazirudien, baina azkenean egin genuen! Ordura arte bakarrik bidaiatu nuen eta oraingoan nirebikoteari esan nion biok egin behar genuela. Bidaiatzeko aukerak asko aldatu dira eta erraztasu-nak ere ugaritu. Dena den, bizitza modua eta lehen-tasunak norberak zehazten ditu, bidaiatu ahal izatekogauza batzuei uko egin beharra izan diet. Baina esandezaket nire kasuan beti merezi izan duela. 2011an burututako bidaia hartan lau kontinentetanzehar ibiltzeko aukera izan genuen. Madriletik ateraeta Hego Ameriketara (Argentina, Brasil,Txile, Peru,Bolibia) egin genuen Zeelanda Berria, Australia, Asia,Hego Afrika eta hemendik Madrilera. Distantzia han-diak hegazkinez eta besteak autobusez egin geni-tuen.

Bi lagun joateak erraztuko zuen bidaia…Bai, hala ere jende asko topatu genuen bakarrikbidaiatzen, baita familiak umeekin ere. Horietan kon-turatzen zara zenbat abenturazale dagoen munduanzehar, bakarrik, dirurik gabe, ahal duten moduan. Nik Danimarkan eta Perun asko ikasi nuen neureburuaz. Bakarrik zaude eta zure mugak ezagutzendituzu eta aurrera egiten duzu edo ez. Jendea eza-gutzeaz gain, leku zoragarriak, istorio harrigarriak,historia, kultura… badago zer ikusi eta zer ikasi!

14

Mutriku herria betidanik egon da musika munduari lotua.

Euskal Herriaren luze-zabalean zein gure mugetatik

haratago oso entzutetsuak izan diren Itoiz eta Delirium

Tremens taldeak dira horren adibide garbiak. Herriko tal-

deak biak, eta zeresan handia eman dutenak biak ere.

Hala ere, ezin ahaztu, aurretik aipatutako bi talde hauek

baino lehen agertokiz agertoki urte luzez aritu ziren Ilar-

ko taldea eta Txairo bikoteaz ere.

Aipatutako hauen ondorengo belaunaldiak ere ez ziren

atzean gelditu, ordea.

Ez dira atzo goizekoak Mutrikuko Rock Kolektiboaren

(MRK) lehen pausoak. 90eko hamarkada hasieran sortu

zen elkartea, hain zuzen ere, garai batean Bizkaia eta

Gipuzkoaren mugan zegoen aduana-etxean; Katetxean.

Bertan entseatzen zuten taldeetako kideen artean sortu

zuten hasierako MRK. Denbora tarte batera, bertako tal-

deek Katetxetik irten beharra izan zuten, eta handik,

sasoi batean Toxuren enpresa izandakora lekualdatu

ziren, baina azken honetan ere ez zuten luze iraun.

Ondorioz, herrian entseatzeko tokirik gabe geratu ziren

musikariak, eta horrek, bakoitzak bere bidea bilatu

behar izatea eta elkartearen jarduna etetea ekarri zuen.

Handik urte batzuetara, duela 10-11 urte inguru, herrian

kartel batzuk azaldu ziren; herriko musikariak berriz batu

eta martxan jartzeko batzarraren deialdia egiten zuten

kartelak, alegia. Batzarrerako deia aurreko rock elkarte-

koek eta ingurukoek egin zuten, batez ere bi helburu

nagusirekin: MRK berriz martxan jartzea, eta entsegu

lokalen beharra aldarrikatzea. Batzarra egin, eta segun-

do bakar bat ere galdu gabe, elkartea abian jartzeko,

lehen ekimena izango zena prestatzen hasi ziren: 1.

Abendurock. Oso baliabide gutxirekin antolatu zuten;

garai bateko MRKtik geratzen zen diru apurra erabiliz,

zenbait tabernak emandako diru-laguntzekin eta herriko

beste elkarte batek utzitako baliabide teknikoekin, batez

ere.

Lehen aldi hark izandako arrakasta ikusita, 2. Abendu-

rock izango zena antolatzen hasi ziren rock elkarteko

kideak, eta hain zuzen ere, tarte horretantxe iritsi ziren

berri onak elkartera; MRKren funtzionamendua ikusita,

Udalak gaztetxe gaineko lokalak egokitu eta elkarteari

haiek eskaintzea erabaki zuen (gaur egungo lokalak).

Denbora luzez eskatzen egon ostean, lortu zuten euren

nahia. Lokalen diseinuari zegokienez, ordea, elkarteko-

ek eurek nahi baino eskuhartze gutxiago izan zuten.

Hori dela eta, gaur egun ere, bertan sekulako beroa egi-

ten du aireztapen (bentilazio) faltagatik. Anekdota gisa,

hortik dator Danbaka lehiaketa irabazi zuen, eta MRK-ko

taldea zen, The Wet Band talde ohiaren izena (''wet''

bustia da ingelesez).

MRK-k lokalak lortu zituztenetik, nabarmen zabaldu da

herriari egin dioten eskaintza.

Herrira begira

Entsegu-gelak lortzearen truke, herrira begirako eskain-

tza handitzea adostu zuten Udalak eta elkarteak. Asko

izan dira lokal hauetatik pasatutako taldeak; batzuk

desagertuta daude, beste batzuk aldiz, lehen urratsak

bertan eman eta oraindik oholtzaz oholtza jarraitzen

dute. Taldeak eta norbanakoak izan dira eta daude

elkartean, eta guztien artean antolatzen dituzte ekime-

nak.

Urteen joan-etorrian aldaketa asko izan ditu MRK-k eta

bere eskaintzak; urtez urte ekintzak aregotzen eta auke-

rak zabaltzen joan dira. Besteak beste, herriko esparrua

zabalduz, portuan (Su ta Gar, Ekon, Sorkun...) kontzer-

tuak antolatu zituzten (''Puertos''ek jarritako zailtasunak

tarteko); Goiko plazako kontzertuen formatua, zenbait

kasutan, zaharkitua gelditzen ari zela iritzita, formatu

15

berri bat sortu, eta Malen jaixetan eta Galbaixotan Behe-

ko plazako txosnetan kontzertuak antolatzen hasi ziren,

horrela, herriari bizitasun gehiago emanez; bateria, gita-

rra eta baxuko masterclassak ere antolatu izan dituzte,

sasoi batean Katetxean egin izan zen antzera; udaro

hondartzetako ''txiringitoetan'' antolatzen diren kontzer-

tuetan ere antolatzaile moduen ibiltzen dira; herriko

musikazaleengandik sortutako Jam session deitutako

saioetan ere ezinbesteko laguntza eman izan dute, eta

urtarriletik aurrera ekimen hau hilero egiteko asmoa

dagoenez, tartean izango dira rock kolektibokoak ere.

Gainera, lokalak estudio gisa ere erabili izan dira,

Kraussk taldearen maketa grabatzeko, adibidez. Uda-

lak emandako laguntzekin eta elkartekoen ahaleginare-

kin musika ekipo bat erosteko aukera izan zuten orain

dela urte batzuk, eta horrek gauzak asko erraztu zizkien.

MRKn musikariak batzen dira, eta oso ondo dakite zer

nolakoa den zuzeneko kontzertu bat ematea. Hori dela

eta, beti saiatzen dira kanpotik kontzertu bat ematera

datozen taldeei ahalik eta tratu hoberena ematen.

Horren adibidea da, Willis Drummond talde lapurtarra-

ren kasua. Talde honek Mutrikun pare bat aldiz jo du, eta

aurten berriz ere gurean izan dira. EHan egin duten 10

eguneko biran, beraientzat toki bereziak izan diren

herrietan jo dituzte kontzertuak. Horietako bat Mutriku

izan da (eurak eskatuta). Hemen egon zirenean tratu

ona jaso zuten seinale.

Abendurock X

Aurtengoa, 10. Abendurock izango da, eta urtero beze-

la, abenduko asteburuetan (astero) herriko taberna

ezberdinetan, gaztetxean edo Zabielen estilo ezberdine-

tako emanaldiak ikusteko aukera izango da. Azken bi

urteetan, eremua zabaltzeko asmoz, Zabiel ere Aben-

durocken programaren barruan sartu dute MRK-koek,

eta bertan, argazki erakusketa eta bideo emanaldi bat

ikusteko aukera egon da. Aurten, horrez gain, kontzertu

akustiko bat ere egon da. Eta, nola ez, ezin ahaztu San

Tomas zapatuaz. Egun berezia izaten da MRK-ko kide-

entzat. Herriko musikari eta musikazaleek, elkarteko

kideek, elkartekoak izandakoek eta ingurukoek eguna

elkarrekin pasatzen dute, lehenik bazkaria eginez, eta

gero, gauean herriko musikari ezberdinak batu eta

ezohiko bertsioak elkarrekin joaz. Aurten ere berezia

izango da, baina oraingoan, herriko bi talde esangura-

tsuren bertsioak ere izango dira entzungai hilaren 20ko

gaualdian. Herritar denentzat ateak zabalik egongo dire-

la nabarmendu nahi izan dute rock elkartekoek.

Aurrera begira

Elkarteak 10 urte hauen balorazioa egiterakoan, ondo-

rioztatutakoak ikusita, ilusioz aurrera egiteko arrazoiak

ikusten ditu. Hala ere, badaude 3 kontu kezka sortaraz-

ten dizkiena: soinu-ekipoaren gehiegizko erabilera, gai-

nera, zenbait kasutan, MRK-ko kideek borondatez egin-

dako lanaz aprobetxatuaz, neska taldeen presentzia

(une honetan, behintzat, badago talde bat), eta bukatze-

ko, belaunaldi berrien falta elkartean. MRK-k soinu-eki-

poa erabiltzeaz gain, ekimenak antolatu eta bertan par-

tze hartzeko gogoa duen edozeinentzat ditu zabalik

ateak.

Ondorioak ondorio, MRK-k musikaren herri hau musikaz

janzten jarraituko du. Askalo, beharbada, beste 10 urtez,

20 urtez... batek daki. Kontua da, orain dela 25 urte

inguru ereindako hazia fruituak ematen ari dela; garai

hartako ametsak egi bihurtzen hasiak direla. Beraz,

Zorionak MRK!!!

Ibon Aginaga Imaz

Kraussk taldea

Bilbo hiria lehiaketako

finalaurrekoan Highlights taldea Zubiaramen

16

Lap

azo

rrik

eix

ak

Aspaldiko kontuak iruditzen zakuz gaur egun ikat-za eta ikazkiñak. Izan ere, gehixenok ikustendegun ikatz bakarra Gabonetan Olentzerok ume

okerrei ekartzen dixuena da, baiña ikatz hori jatekua iza-ten da, eta ez deu zikin-tzen.

Meatzetatik ateratzen dan harri-ikatza baiño ezaguna-gua zan Mutrikun ikazkiñek menditxik bajatzen zeuenegur-ikatza. Gerraurreko baporetan harri-ikatza ibiltzenzan, bai, baiña hortik gora egur-ikatza zan nagusi. Lehengo denboretan, egur-ikatz gehixena burdiñoleta-rako (Mendarokuak, Berritxuko Obekolakua...) erregai-xa zan, —ez hortarako bakarrik!— baitxa Mutrikukosukaldietako jatekua eta famelixa osuak berotzeko ere!

Adin batetik gorako mutrikuarrak, han edo hemen, txon-dorren bat ikusitxakuak dira. Zer zan ba txondorra ?Halaixe esaten zako mendixan bertan, egur pillo bat egineta ondo tapauta, ikatza egitxeko ikazgiñek egitxenzeuen txontxorrari.

Mutrikuko dokumentu zaharretan irakurri leikenez,“ikaztobi” esaten zakon sasoi baten txondorrari; 1643anUdalak Ametza baserriko Jose de Andonaeguiri artadizabal bateko egurra saldu zion ikatza egin zeixan, dane-tara 18 ikatz-karga. Artadixaren mugak, beste batzuenartian, honek: “desde el mojón de lo perteneçido de lacasería de Laranga hasta el ycaztobi çuloa y enzinoviejo...”. Urte horretan Udalak Arnozabaletik Leiarterai-ñoko arboladixak errentan eman zitxuan, “desde Legue-arte avaxo del camino que va a Aynçuriça en vaxo o ladode un ycaztobi”. ‘Karabi’ hitzaren bidetik (kare+hobi),mendebaldeko euskeran ezaguna dan ikaztobi(ikatz+hobi) esaten zeuen, itxuria, lehengo mutrikua-rrek.Antziña, Udalaren diru-itxurri garrantzitsua ziran basuak.Udalak ikatza egitxeko saltzen zitxuan egur-kargen berriematen digue kontu-liburuek, esaterako 1752. urtian: “22cargas en 10 robles y 18 castaños inútiles entre Arteaga yLaranga”, eta “23 cargas en 48 encinos inútiles en Aizgais-to sobre Aparain”. 1757. urtian “una oia de roble trasmo-cho que se regula en 14 cargas junto a Goieneche”. Erde-raz, “hoya” –oia– agertzen da euskerazko txondorraedo ikaztobixa izentatzeko.Baserritxar batzuek esan diguenez, sasoi baten, basuaizan ezkero, edonun egitxen ziran txondorrak Mutrikun.Txondorra egitxeko toki laua bihar zan; eta egon ezik,prestatu egitxen zan.Gero, egurra moztu bihar zan. Aizkora hutsa ibiltzen zan,geruagoko trontzak eta zerrak asko erreztu zeuen langogor haura. Basuetan arbola batzuk motzak –‘trasmo-chos’ edo ‘desmochados’– ziran, apropos moztutakuakadarrak errezago moztutziarren. Ezagunena pago-motzazan, berez hazten zana; moztu gabiari pago-leizarra esa-ten zakon. Txondorra egitxeko egurrik estimatuenak

artia eta pagua ziran. Inguruan egon ezkero, kurpitxiaere erabilli izan da, baitxa gaztaiñia eta alkazixa ere.Txondorra egurrez ondo kargatu bihar zan, ez edozela;izan ere, erdixan zulua lagatzen zakon, txondorra amai-txutakuan su emateko. Buruska, supil eta adarren gai-ñetik garo eta odoldixarekin tapatzen zan eta haren gai-ñetik “irurixa” botatzen zan. Irurixa –idurixa– esatenzakon aurretik txondorra egindako lur-erriari, edo hangohautsari.Erdiko zulotik sua –brasia – botatakuan, zulo haura zohi-xarekin tapatzen zan. Zelaixan ateratzen ziran zohiharek, bedar txikiko zohixa ez zalako apurtzen. Lehen, biedo hiru egunetan egur txikixa sartu bihar izaten zakon,zohixa altzatuta.

Ikazgiñaren lana ez zan erreza, gau eta egun zaindubihar izaten zeuen-eta txondorra, dana egosi arte. Zerba? Haizia sartu ezkero dana erreko leukelako, eta ikatzaegitxen ibillitxakuek garbi laga digue: txondorra egosiegitxen zan, ez erre. “Egurrak ez deu erre bihar, suak eginbihar deu dana pasau!”.

Gaiñera, basuan egonda, kontuz ibilli bihar izaten zeuensuarekin. 1644. urtian, Juan de Oyarbide eta Marina deGarramiola andra-gizonek txondorrian lanian ziharduela,nahi gabe, sute bat eragin zeuen: “de una carbonera quetenían en los montes conçejiles desta villa llamados Basar-te saltó el fuego y quemó en los dhos montes 260 pies dearboles de enzinos”. Egindako kalte horregaitxik, 500haritz landatu behar izan zitxuen Artzainerrekan.

Txondorrak egosteko bihar zoan denboragaitxik galde-tuta, esan digue pago-supillarekin egiten ziranak, supil-txondorrak, adarrekin egitxen ziranak baiño egun gehi-xo bihar izaten zeuela. Supil-txondorrak, haundi samarraizan ezkero, 20 egun (hillebete ere bai) bihar zitxuan,arakidunak edo adarrekin egindakuak berriz 8-10 egun.Baiña ibiltzen zan egurrak ere denbora diferentia eska-tzen zoan. Kurpitxia eta alkazixa segitxuan egosten eizian. Kurpitxa-txondorrak 24 ordu inguru nahikua zoan.Ziñuako Pedro zanak, txondorrak egosteko bihar zoandenporia azpimarratu nahixan, pasadizo hau kontatzenzoan. Behin, eibartar batek txondorra egosten topau–kaletarrek danari “erretzen” esaten zixuen– eta galde-tu deu: “Honek txondor honek zenbat denpora bijokerretzen?”, eta ikazkiñak: “Honek, hamar-hamabi bategun. Hurrengo topau deu karabixa, karia egitxen:“Honek karabi honek, zenbat denpora bijok?”. “Honek,pare bat-hiru egun”. Eibartarrak harrixa egurra baiñoazkarrago desegiten dala siñistu eziñik: “Harrixak hiruegun eta egurrak hamabi, hori sartu eixok amari!”.Oraindik ere, Arno aldera baguaz bidetxindorra zabaldueta toki laua ikusi ezkero, argi ibilli! txondor-plazia izanleike-eta.

Josu Larrañaga Arrieta

Ikatzak makiña bat lan

��

������ ����������������� � ����� �'����� � � �$����$�� ����"� ��$��� ��""%��'�%����� ��#$���� ��#$��� ������� �$�� ���� !�������

�� ��� ���� ������� ��� � ���"��"� !���� %"�#��""�$��� �����$'��� ��#�� '���� ����$�%"�� �$#�# �� '����$'��� �$�� #�� �$'��� ���'��� �� "� '�

�� ���������������� ���%"%����"���"�!���������� ����$����%�$'�$%$������"��"�!����� %"�#��"�!����"������ �'%������&����������!�������"$�� ��$#�#!�� ���"%'��$ ��#$����$����$'�$'�����#��'�"���

�� ����������������� ��!�$%$�� �!�������������%������'�"���

�� ����������������� � ���"��"��$�� %"��#��"�!�������"$����#�� ��"��$&���� ��$#��# �$" !������'�� ����$��� "���'� ��""��'������ �%��""������'$���'�"���

�� ���������������� ���%"%���$#�#�� ��� � �#������$%����'���"�$%��$�����!����������$������'%$������� "� '����"��� ���$���%#������������# "$%�'�"���

� ��� ��� ������ ��� ������������ �%"$���"$����� %#������""�� �'�$�"��������������$#�#!����'�� ���

�()&&�� ��� !,'�����)' �!��$'(�!�����!��- �&����)��&&������)(&� ) $� !,'�����!(-�������"�!�$�)&(� $���'($&������)(�!)'�� �'�)#���$!$�� $���

Iberiar plakaren higiduraren eredu teorikoa

�������� �%"$�

������� �%"$�

������ �%"$�

����� �%"$�

EUSKAL KOSTALDEARENBILAKAERA

��"�#�� ��)&&�&���(���(�!��-��&��#�(�#��)' �!� $'(�!���&��)&)-�����#����&�-� ���)(&� ) $� !,'�����!(-�&�#��#�)&)�#���&��)#�$��)�)�$&&��!����$#�(�#����&(� $�"��')���&�#���')'���&*���-��(���'%��- �&&���&�#��&�#-�������#(-����! �&(��&�#��(���)(�!)'��)(&� ) $�� �'�)#����$!$�� $�&�#��-�#��'(� $� $!��$�&�-�$� �#����-����&�#��#�)&)�-$&���&&���%�+ ����(�������$��-��)�()��"��(�()��(���&&�'%�(�()���-��)#��

17

Ais

iald

ia

Kaixo guztioi!

Aurten ere iritsi da Txantxangorriko kide berrieigonbita luzatzeko ordua. Urtero bezala gurekinharremanetan jartzeko, bilera bat antolatu genueneta bertara 17 gazte inguratu ziren. Batzar horretanTxantxagorriren funtzionamendua azaltzeaz gain,zenbait joko egin genituen, elkar hobeto ezagutze-ko eta lotsa alde batera uzteko. Txantxangorririburuz zenbait galdera egin diegu eta honako hauekizan dira beraien erantzunak:

Zer dela eta hartu zenuten Txantxagorrin partehartzeko erabakia?Orain arte txantxangorrin ume bezala aritu gare-nez, monitore izaterakoan zer sentitzen den jakite-ko gogoz gaude, hori ez ezik, esperientzia berri batbizi nahi dugulako.

Zer iruditu zaizue Txantxagorriko kide batzuekegindako harrera? Nola sentitu zineten?Oraindik ez dugu konfiantzarik parte hartzeko etahasiera denez ez gara gauza askorekin ohartzen,baina hori alde batera utziz ondo sentitu ginen.

Zein da zuen helburua Txantxangorriko kidebezala?Esperientzia berri bat bizitzeko aukera izatea, ondopasatuz.

Nola eta noren bitartez izan zenuten gure berri?Hasieratik parte hartzeko aukera genuela jakinarren, Txantxangorriko kide bat gerturatu zitzaigunlehenengo batzarraren berri ematen.

Txantxangorriko kide bezala, zer proposatzenduzue urte berriari begira?Hasiera denez ez dugu proposamen berririk plaza-

ratzen, denbora pasatu ahala horretarako gai iza-tea espero dugu.

Txantxangorrirekiko zeneukaten aurreikuspe-gia mantentzen al duzue?Nahiz eta Txantxangorriren funtzionamendua osoondo ezagutu ez, ekintza baten atzean espero ezgenuen lana dago. Horrez aparte, txikitatik Txan-txangorriren eskutatik jaso izan dugun aurreikuspe-giarekin jarraitzen dugu.

Zer da txantxangorritik espero duzuena?Umeekin kontaktuan jarri , esperientzia berri batizan eta batez ere gure burua begirale moduanlandu.

Txantxangorriren azaroko ekintzan parte-har-tzeko aukera izan duzue. Nolako esperientziaizan da? Nola ikusi duzue zuen burua?Hasieran urduri geunden ez baikenekien zer eginbehar genuen zehazki. Denbora aurrera joan ahalataldean sartzen joan ginela sentitu genuen etaumeengana gehiago hurbiltzen. Azkenean ekintzaamaitzeko ordua pentsatu baino lehen iritsi zen etaoso gustora sentitu ginen ekintzan zehar. Geureburua nahiko ondo ikusi genuen lehenengo aldiaizateko eta denborarekin hobetzen joango garelapentsatzen dugu.

Aurreko urtean ere kide berriak sartu zirentxantxangorrin. Hitz egin duzue beraiekin, haienideien, esperientzien… berri izateko?Aurreko urtean Txantxangorriko kide berri egin zire-nekin hitz egin dugu eta haien ahotik ez dugu ezertxarrik entzun, guztiz aurkakoa baizik. Taldeko kideizatera animatu gintuzten.

Txantxangorri Aisialdi Taldea

TXANTXANGORRI, URTEZ-URTE HANDITZEN

19

Hezk

un

tza

Haurdunaldia ohiko bizitzaren parentesi bat izango

zela bagenekien, eta lasai asko hartu genuen aldake-

ta hainbeste bilatutako haurdunaldiaren ostean.

Ordea, txikiak jada sei hilabete ditu eta gure harre-

manak berdin dirau… Nola esan gordinegi izan gabe?

Gure oheak soilik lo egiteko balio du orain… Noiz

arte iraungo du honek? Noiz bueltatuko gara aurreko

bizitzara?

“Bueltatu” seguruenik inoiz ez. Baina zuen erotikakedo harremanaren zatirik pribatuenak aldaketa gehia-go biziko dituela argi izan (horretaz ari zaretela ustebaitugu).

Ulertzen dugunaren arabera, irrikaz erditze egunarenzain egon zineten; bai umea izateko eta baita “lehe-nagokora” bueltatzeko. Ordea, ume txiki batek ordueta energia asko xurgatzen ditu bere bizitzako lehenurte hauetan. Dena den, honek ez du esan nahi eroti-ka desagertu egin behar denik, baizik eta umearenbehar hauei erantzuten dion bizitza baten txertatzenden erotika eraiki behar duzuela.

Batzuetan, bereziki biologikoki eta kanpo teknikarikgabeko haurdunaldi bat bilatzerakoan, erotika sinpliu-fikatu egiten dugu. Argiaren etengailu tradizionalabailitzan bi aukeratara mugatzen dugu: ON eta OFF.Badago ala ez dago. Txuria ala Beltza. Grisik eta kolo-rik gabea: sarketa praktikatzen da ala ez.

Ostera, bizitzako denboraldi gehienean erotika ez dahain dikotomikoa: lehenengo bikote harreman etasaiakeratan, bikoteen lehen aldietan, helduaro etazahartzaroan,… gure egunerokotasuna xamurtasunaeta gertutasuna adierazten duten keinuz zipriztintzendugu. Eta horrela bizi garenean, xamurtasun eta bero-aldiaren kontinuo batean mugitzea errazagoa eta,nolabait, “naturalagoa” edo “arinagoa” da. Ez dirudipausu handi bat eman behar denik, soilik jokoa luza-teaz arduratu behar gara, jokoan murgiltzeaz.

Beraz, gure gomendioa horixe da. Ez soilik lehengoerotikara bueltatzeko esfortzurik ez egitea, baizik etahau behar den heinean baztertuz eredu berri bat erai-kitzea. “Eten erotiko” bat egon denean harremanbatean, oso posible da konplizitatea berreraikitzeko

lehen esfortzu bat egin behar izatea. Gure gorputzakberriz ere ohitu, gerturatu eta kontaktuan ezartzea.

Horretarako, berriz ere zuentzat momentu bat lor-tzen duzuenean, ez jo sarketa mekanikora. Ahaztuhorretaz. Bikoteko partaide bakoitzak ordu erdi har-tuko du, gogoko duen musika eta proposamen des-berdinekin (masajea, dantza, laztanak egitea,…), etahorrela ordubete pasako duzue: jolasean, zuen gustu-ko jolas erotikoetan. Lortu gabeko gailurrik gabe, dis-frutatzea izanik bitarteko eta helburu. Esperientzianmurgildu eta zentzumenak elikatu.

HAURDUNALDIA eta

OHIKO BIZITZA

Zalantzak edo galderak argitzeko:ixasexualitateeskola@gmail.com

AMETSZorionak txiki,etxeko danon par-tez, bereziki Euke-nen partez.

NORAZorionak 7 urtehandi egingodituzulako aben-duaren 21ean.Matxo handi batatxona eta amo-nak.

ZIGORUrte hasieriakinbatea zorionak!Prefijua berrixa?

MALEN, BEÑAT eta INGEZorionak gure etxeko hiru piratei 6, 4eta 3 urte bete dituzuelako. Muxu pilabat etxeko guztion partez.

20

AMAIA-NORAZorionak bikote etxeko danonizenean, ondo pasatueta matxo handi bat.

AINTZANEUrte berriarekinbatera, zure urtebetetzea! Batgehixo, baña…gero eta ederro!Matxo haundibat.

ZORIO

NAGURRAKZORIO

NAGURRAKZORIO

NAGURRAK

Zorionak laukote! Abenduaren 5,10 eta14 an urtiak betetzen ditxuzten Josu,Idurre eta Ireberri. Baitxa urtehasierako bitxito txikixari. Preparaubelarrixak!

IOSUZorionak osaba! Etxe-ko danon partezbesarkada etamatxo haundi bat.

NEREAeeee! harrapozeuri ere. Zorionaktxinparta!

ZoRiOnAk hirukote! Ondo pasatu eguna... badakizue guprest txokolatadarako!

ENEKOITZIeup! Zorionak etabesarkada haundibat. Beti kameraatzean ezin daegon eeeee!

ANDERAbenduaren 16anzure urtebetetzeaizan dela eta,Mutrikutikmuxuak eta besar-kada handi bat.Ondo pasa!

21

2005 - 2006

22

Ag

en

da

MENDI IRTEERA

ABENDUA

URTARRILA

ZAINTZAKO BOTIKAK Gaueko 10ak arte

15etik 18ra Apraiz19tik 21era Otxagabia22tik 25era Zalduegi26tik 28ra Burgoa(zapatu goizian Apraiz)29tik 31ra Otxagabia

1 Otxagabia 2tik 4ra Apraiz5etik 8ra Burgoa9tik 11ra Zalduegi(zapatu goizian Otxagabia)12tik 15era Apraiz16tik 18ra Otxagabia19tik 22ra Zalduegi23tik 25era Burgoa(zapatu goizian Apraiz)26tik 29ra Otxagabia30 eta 31 Apraiz

URTARRILAK 1ARNORA

AKELARREAntzerki Taldea

Abenduak 19, ostirala Zabiel Kultur Etxean 19:00etatik aurrera

Non dago festa?Taldea: Iratxoak

Modako tailerraTaldea: Onenak

Goiz bat ostatuanTaldea: Karanbola

Abenduak 20 Santo Tomas feria Goiko plazan, trikitilariak kaleetan zehar.Udal Musika Eskolaren Gabon Kontzertua 20:30tan Parrokian.

Abenduak 24 Banda Txikia goizean zehar kaleak giro-tuz.Arratsaldean Olentzeroren etorrera.

Abenduak 31Anaiarte Abesbatza, herriko kaleak giro-tzen goizean zehar.Anaiarte Abesbatzaren kontzertua MikelDeuna zaharren egoitzan.

Urtarrilak 3 Oliver magoa Miruaitz frontoian, arratsaldeko 17:30etan.

Urtarrilak 5Errege kabalgata herriko kaleetan zeharBanda, Txistulari eta Akordeoilarien doinuekin.