Beñat HACH EMBAREK IRIZAR | IRUÑEA

Hizkuntzari dagokionez, heme-retzi puntuko akordioa sinatuzuten nafar Gobernua osatzenduten lau taldeek; ziur hamai-ka kontu gertatuko zirela.Hizkuntza politikari buruz Na-farroako Gobernurako progra-ma-akordioan agertzen diren 19puntuak arretaz irakurtzeanahikoa da ikusteko lau alder-diek konpromiso sakonak ados-tu zituztela. Adostasuna bilduez zuen gai bakarra euskararenofizialtasuna Nafarroa osoanonetsiko lukeen Foru Lege be-rria egitea izan zen. Alderdiekadosteko gaien zerrendan koka-tu zuten puntu hau. Gai poto-loa noski, oso konplikatua dela-ko hizkuntza politika egoki batgaratzea zonifikazioaren ma-rrak daudenean. Gaiari heltzekoeguna iritsiko da. Dena den,2015eko uztailean denek onartuzituzten gainerako 19 puntuekeuskararen aldeko hizkuntza

politika garatzeko bermea ema-ten diote Gobernuari.Puntu horien edukia aztertuz

gero, aise ikus daiteke aurrera-pauso nabarmenak emateko au-kera dagoela: herritarren hiz-kuntza eskubideak bermatukodituen arauzko esparru egokiagaratzea; Gobernuaren irudianeta agerraldietan euskarari tra-taera egokia ematea, komunika-zio estrategia berria garatzeaeuskarari prestigioa emateko;Euskararen Nafar Kontseiluaberritzea, gizartearen parte-har-tze handiagoa lortzeko; euska-raren egoeraren diagnostikooso eta eguneratuan oinarritu-tako Euskararen Plan Estrategi-ko errealista, bideragarri etaeraginkorra martxan jartzea,Gobernuaren hizkuntza-politi-karen oinarria finkatzeko.Bestalde, euskararen ezagutza

eta erabilera bermatzeko estra-tegikoak diren sektoreei baliabi-deak eta elkarlanerako aukerakeman behar zaizkie: D eredua

sustatu; helduei euskara ikaste-ko eskaintza publikoa bermatu;gizarte ekimeneko euskaltegieibaliabide eta finantziazio egokiaziurtatu; euskarazko hedabideeiere baliabide ekonomikoak ziur-tatu; toki entitateekin elkarlane-an aritu; kulturan, aisialdian etaarlo sozioekonomikoan politikaegokiak garatu…

Plan Estrategikoaren helbu-ruak 2019rako beteko direlaaurreikusten duzue?Lehen esan dudan moduan, pro-grama-akordioko konpromisoazehatza da: euskararen plan es-trategiko errealista, bideragarrieta eraginkor bat martxan jar-tzea. Eta filosofia horrekin ari

gara lanean; helburu izan dugueuskalgintzako eragileekin etagizartean eraginkorrak direneragileekin lantzea prozesua.Plan estrategikoan bi dinamikauztartzen dira: batetik, planakerrealista eta bideragarria izanbehar du, baina, bestetik, ez du-gu ahaztu behar anbizioa ere be-harrezkoa dela orain arteko di-namikak aldatzeko. Dinamikahoriek argi eta garbi ikusten diraPlanean definitu ditugun sei ar-datz estrategikoetan. Eta hauguztia martxan jarriko dugu2017ko urtarriletik aurrera, hel-buruak 2019an betetzeko kon-promisoarekin. Hori bai, ahaztugabe 2019tik aurrera lanean go-gotsu jarraitu beharko dugula.

Mikel Arregi Euskarabidea Euskararen NafarInstitutuko zuzendari kudeatzailea da iazkoudatik. Iruñean jaio zen, duela 25 urte Garesenbizi da eta euskarari eta herrigintzari lotutakogaietan egin du lan urte luzez. Hizkuntzapolitikako teknikari gisa ere urte askoan aritu da,eta Oinarriak plataformaren sustatzaileetako batere izan zen. San Fermin Ikastolako lehendakariohia ere bada. Nafarroako Gobernuak esku arteandaukan Plan Estrategikoaz eta euskaraz mintzatugara berarekin.

MIKEL ARREGI

EUSKARABIDEKO ZUZENDARIA

Iñigo URIZ | ARGAZKI PRESS

«Adostasuna bildu

ez zuen gai bakarra

euskararen

ofizialtasuna

Nafarroa osoan

onetsiko lukeen

Foru Lege berria

egitea izan zen».

hutsa

«Euskararen plan estrategiko errealista, bideragarrieta eraginkorra martxan jartzera goaz Nafarroan»

2 EUSKARAREN EGUNA 2016ko abenduaren 3a | GARA

B.H. | DONOSTIA

E uskal Herrikoseigarren Inkes-ta Soziolinguis-tikoa egina dagojada, eta ezar-tzen diguten lu-

rralde banaketaren arabera ja-kinarazi dituzte datuak.Lehenik Patxi Baztarrikak, EAE-ko Hizkuntza Politikarako sail-buruordeak eman zituen pasaden urrian; ondoren, abendukobigarren astean, Mikel ArregiNafarroako Gobernuko Euska-rabidea Institutuko zuzendarinagusiak jakinaraziko ditu; etaazkenik Mathieu Berge IparEuskal Herriko Euskararen Era-kunde Publikoko presidenteak,2017ko urtarrilean.

Hortik aitzin, azpimarratubehar da lehenengoz euskara-ren lurraldeetan hizkuntza po-litikaren ardura duten hiru ins-tituzioek –Eusko JaurlaritzarenHizkuntza Politikarako Sailbu-ruordetzak, Ipar Euskal HerrikoEuskararen Erakunde Publiko-ak eta Euskarabidea-EuskararenNafar Institutuak– elkarrekinegin eta finantzatu dutela in-kesta hau.

Patxi Baztarrika oso baikoragertu zen agerraldian EAEkodatuekin. 16 urtetik gorako biz-tanleen %33,9 euskalduna da;euskaldunen hazkunderik han-diena gazteen artean ari da ger-tatzen: 16-24 urte bitarteko gaz-teen artean %71,4 diraeuskaldunak; euskararen erabi-lera bera ere hazi omen da; az-ken 25 urteotan %7,9 hazi delaadierazi zuen sailburuordeak.Baztarrikaren esanetan, «haz-kunde baten kronika da euska-rarena. Euskal gizarteak badupozik eta harro egoteko moti-borik»; aldi berean onartzendu, halere, «arriskutsua genu-keela euskararena egina dagoe-la sinestea».

MOTELEGI, KONTSEILUAREN IRITZIZ

Euskalgintzako beste sektorebatzuek irakurketa baikorregia

dela deritzote. Kontseiluko Zi-gor Etxeburua iritzi horretakoada, eta horrela laburbildu dituinkestaren ezkutuko titularrak.

Alde batetik, euskalduntzeerritmoa motelegia dela ustedu. Azken hamar urteotakoerritmoari eutsiz eta egungobaldintzetan, 174 urte beharkolirateke herritar guztiak euskal-duntzeko.

Bestetik, hezkuntza sistemakerabateko euskalduntzea ezduela lortzen deritzo, eta ezduela eskaintza osoa euskarazziurtatzen.

Era berean, gune euskaldune-netan, euskararen erabileraetengabe behera egiten ari delanabarmentzen du Kontseiluak,eta gazte euskaldun prestatuaktalka egiten ari direla kristalez-ko sabai bilakatu zaien gizarteheldu erdaldunarekin.

NAFARROAKO PLAN ESTRATEGIKOA

2015-2019 legealdiko Nafarroa-ko Gobernurako ProgramaAkordioak hizkuntza politikaberria abiatu beharra nabar-mendu du. Herritar guztienhizkuntza eskubideak bermatueta hizkuntza normalizazioanaitzina egiteko, hizkuntza poli-tika zeharkakoa, progresiboaeta eraginkorra izan behar deladeliberatu dute; hizkuntza es-kubideak bermatu eta euskara-ri zor zaion prestigioa itzultzeaxede. Behar hauei erantzuteradator plan estrategikoa.

Lehenik Euskarabideak (Eus-kararen Nafar Institutua) diag-nostikoa osatu zuen aditu etagizarte eragileen laguntzaz, etahaiekin osatu lehen idatzaldia.Hastapeneko zirriborro horiherritarrekin kontrastatu zu-ten, eta parte-hartze prozesua-ren ostean, behin betiko txoste-na osatu.

Planaren helburuak garbiakdira: Nafarroako Gobernuarenhizkuntza politikak politika pu-bliko guztiei eragitea eta horiekNafarroaren izaera elebidunarierantzutea. Nahi duen herritarorok, Nafarroa osoan, euskaraikasi ahal izatea ziurtatu nahi

dute; eta gizarte arlo orotaneuskaraz egiteko aukerak han-ditzea dakar horrek. Euskarabi-dek kudeaketa sistema egokiaizan nahi du, hizkuntza politikazeharkakoa eta eraginkorra, Go-bernuko departamentu guztieieta nafar gizarte osoari eraginahal izateko.

3EUSKARAREN EGUNA2016ko abenduaren 3a | GARA

Inkesta, diagnostikoa.Plan estrategikoa, sendagaia

EAEko datuak urrian plazaratu ziren, eta hil honetan Nafarroakoak kaleratuko dira. GARA

VI. Inkesta Soziolinguistikoak Nafarroan bildutako

datuak egun batzuen buruan ezagutaraziko dituzte

HIRU INSTITUZIOEN ARTEAN EGINA

Euskararen lurraldeetan hizkuntza politikaren arduraduten instituzioek –Eusko Jaurlaritzak, Euskararen NafarInstitutuak eta Euskararen Erakunde Publikoak elkarrekinegin eta finantzatu dute inkesta hau lehen aldiz.

4 EUSKARAREN EGUNA 2016ko abenduaren 3a | GARA

B.H. | DONOSTIA

A zaroaren 3anizan zen Her-nanin euska-raz lan egitenduten enpre-sa eta profe-

sionalen arteko topaketa. Bi ur-tean behin antolatzen duEnpresarean ekimena Bai Eus-karari Ziurtagiriaren Elkarteak;aurtengoa Enpresa Azoka honenhirugarren edizioa izan da, etaOrona enpresaren Ideo berri-kuntza gunean egin zuten bilku-ra. Gipuzkoako Foru Aldundiak,Hernaniko Udalak, Laboral Ku-txak eta Oronak berak babestudute.

130 pertsona inguru izan zi-ren jardunaldietan euren ilusio-ak, ibilbide profesionalak etaekintzailetza zein finantziazioereduak partekatzen. Honek an-tolatzaileei etorkizuneko erron-kei aurre egiteko eta ideiak par-tekatzeko foroa eskaintzen die,eta horrek, euren arabera, «eus-karaz lan egiten duten enpreseneta profesionalen arteko sareaehuntzeko konpromisoa berres-tera» daramatza. Elkartearen iri-tziz euskara ongizatearen piezagarrantzitsua da.

Ekitaldiari hasiera emateko,“Ekintzailetza eta finantziazioaukera berriak. Etorkizunekoerronkei aurre egiteko formulaberriak” gaia aurkeztu zuten jar-dunaldiaren antolatzaile eta ba-

besleek: Rober Gutierrez (BaiEuskarari Ziurtagiriaren Elkarte-ko zuzendaria), Markel Olano(Gipuzkoako Foru Aldundiko di-putatu nagusia) eta Luis In-txauspe (Hernaniko alkatea).

Gutierrezek adierazi zuenekintzaileek ekintzailetza siste-matikoki sustatuko den inguru-ne bat nahi dutela, eta ordezka-tzen duen elkartearen nahiaingurune horretan euskararenpresentzia ziurtatzea dela: «Eus-kara era naturalean erabilikoduten aberastasun sustatzaileakbehar ditugu mundura begiraeta beste hizkuntza batzuk aho-an izatera ohituta egongo dire-nak. Gure lurraldearen garapenosoa sustatzeko eta XXI. mende-ko Euskal Herrian era naturale-

Orona enpresaren Ideo berrikuntza gunean egindako irekiera ekitaldia. BAI EUSKARARI ZIURTAGIRIAREN ELKARTEA

ENPRESAZ, EUSKARAZETA EKINTZAILETZAZ

«Euskarak eta enpresaalorrak lotura estua izateaberebizikoa da, hezkuntzan egiten deninbertsioari gero lanesparruan segida emateko»

Hizkuntza Berdintasuneko zuzendaria

Mikel IRIZAR

«Euskara era naturaleanerabiliko duten aberastasunsustatzaileak behar ditugu,mundura begira eta bestehizkuntza batzuk ahoanizatera ohituta egongodirenak»

Bai Euskarari Ziurtagiria

Rober GUTIERREZ

«Errentagarritasunaz hitzegiten deneanekonomikoaz hitz egiten dagehiegitan, eta ia inoiz ezda aintzat hartzenproiektuenerrentagarritasun soziala »

Kaixomaitia

Iñigo ARANDIA

5EUSKARAREN EGUNA2016ko abenduaren 3a | GARA

an txertatzeko gai izango dire-nak».

ARIN-ARIN SARI BANAKETA

Jardunaldi honen zati esangura-tsu bat Arin-Arin egitasmoa da,bertan zenbait enpresa edo el-kartek beraien ideia eta proiek-tu sortzaileak aurkezten baiti-tuzte. 2.000 euroko sariazegoen gordeta irabazlearen-tzat, eta hamahiru proiektu aur-keztu ziren, beste hainbeste en-presaren eskutik. Azkenean,saria Kaixomaitiarentzat izanzen, eta taldearen izenean hartuzuen Iñigo Arandiak.

Kaixomaitia 2007an sorturikoeuskaldunon harremanetarakogunea da. Urteetan zehar alda-ketak jasan ditu eta, denborakaurrera egin ahala, gero eta ko-munitate handiagoa biltzen jo-an da, 4.000 euskaldun harre-manetan jartzera iritsi arte.

Arandiak hainbat azalpeneman zituen ondoren Enpresa-rean egitasmoaz eta suposatzenduenaz: «Euskal Herriak euskal-gintza eta eredu sozial eralda-tzaile gehiagoren beharra duelauste dut, eta administrazio pu-blikoak oraindik ere baduelabietan egiteko bide luzea. Euska-ra ez baita estrategikoa EuskalHerriarentzat; ezinbestekoa da».

Hunkituta agertu zen Arandiajasotako sariagatik eta erreko-nozimenduagatik: «Askotan sarihauek balio dute bere balio eko-nomikoarengatik baino (oso on-gi etorria dena!), duten balioemozional eta animikoarenga-tik. Egindako lanaren aitortza-rengatik».

Azpimarratzekoa da Arandiaksaria Banaiz Bagara elkarteare-kin partekatzea erabaki zuela:«Saria jaso, eseri eta berehala,Banaiz Bagara eta  PetraElser etorri zitzaizkidan burura.Elkartea eta Petra, gutxi badaere, aurreko lan esperientziatik–Irrien Lagunak Kluba eta Bizi-poza proiektuan– ezagutzen ni-

tuen, beste hainbat elkarte etagizarte eragilerekin batera».

Banaiz Bagara  elkartea2009an sortu zen Urnietan, gu-re gizartean jatorri ezberdineta-ko pertsonen artean euskarazbizitzeko aukera gehiago sortze-ko. Arandiak elkartearen helbu-ruak konpartitzen ditu, bainaesperientzia pertsonalak eskain-tzen dituen balio erantsia etaatxikimendua dauzka: «Oso be-rriki gertutik ezagutu dut ia fa-miliakoa den Fatima emakumemarokoarrak Donostian biziduen lan eta bizitza egoera (zo-rionez asko hobetu zaiona). Nineroni ere gaztetan migratzaileizan naiz, hasieran bertako hiz-kuntza ezagutzen ez nuen he-rrialde batean, ia sei urtez. Ka-sualitatez, Petraren jaioterrian;Alemanian. Migratzaile zuri,(hego) europar, gizonezkoa, lan-postua (ia) ziurtatua eta erresi-dentzia baimenak eskatzeko ila-ra motzak egin behar dituztenhorietakoa. Pribilegiatua. Noski,ziurrenik, Banaiz Bagara elkarte-ko migratzaileekin alderatu ezinbanaiz ere, nahiko erraz enpati-zatu dezaket partetxo bateaneuren egoerarekin».

EKINTZAILETZA EREDUAK

Ondoren, ekintzailetza ereduezhausnartzeko, solasaldi bateanelkartu ziren honako parte har-tzaile hauek: Nagore Ardanza,Crecer+ Orkestrako arduraduna;BAC Mondragonetik, Mikel Oro-bengoa (ISEAko zuzendaria); Be-ñat Irasuegi, Talaios Kooperati-bako zuzendaria; eta,azkenik, Paul Liceaga, AdegikoElkarte Sektorialen zuzenda-ria. Pilar Kaltzadak dinamiza-tzaile lanak egin eta saioa gida-tu zuen.

Talaios Kooperatibarena osoadibide esanguratsua da. Tekno-logia berrien bitartez gizarteeraldaketa bilatzen duen koope-ratiba bat da, eta teknologia li-breetan oinarritutako tresnen

garapena eta prestakuntza es-kaintzen ditu. Hainbat lan etaproiektu garatu ditu Errenterianabiatutako esperientzia honek:Localbier (garagardo artisau etaekoizleen bilatzailea), Aramen-dia gozogile ezagunen negozio-aren online garapena, Kabia es-pazio sortzailea edota“Hitza”-ren web orriak.

Finantziazioari dagokionez, di-rua lortzeko bideez aritu zirenhainbat profesional, tartean JuanGaribi, Fiareko zuzendaria. Eus-kal Herrian finantza etikoetaninteresa zuten hainbat talde el-kartu, eta 2003an Fiare Funda-zioa eratu zuten, banka etiko ba-terako oinarriak ezarriko zituenherritar mugimendu aktiboa sa-retzeko. 2005ean Banca PopolareEtica erakundearen agente izate-ko kontratua sinatu zuten, eta fi-nantza bitartekaritza jarduerariekin.

Era berean,  Eneko  Knörr-ek, Silicon Valley-n bizi izan denibilbide profesional handikogasteiztarrak, berrikuntzareneta finantziazioaren alorren in-guruan hitz egin zuen. KnörrekBilbotik teknologiaren Mekaraegin zuen jauzi esku artean zeu-kan proiektua aurrera ateratze-ko: Ludei joko aplikazioa.

Ekitaldiaren bigarren zatian,emakume ekintzaileen egoerariburuz hitz egin zuten: MirenLauzirika  (EmakumeEkin)eta Sonia Ortubai  (Abantail) so-lasaldi batean elkartu ziren es-perientziak partekatu eta ema-kumeek dituzten aukerak zeinoztopoak azaltzeko. Emakumeekintzaileek saretu eta ikusgarri-tasuna behar dutela nabarmen-du zuten.

Bukatzeko,  Markel Irizar,TREK taldeko txirrindulari pro-fesionalak eta Bizipoz proiektu-ko sustatzaileak, jardunaldiaitxi zuen bere egitasmoaren be-rri emanez. Ekintzailearen ezau-garri nagusia baikortasuna delaazpimarratu zuen oñatiarrak.

«Ekintzailea naiz, eta niganeragina daukaten hainbatfaktore ez dira ene arazoasoilik, egungo ereduarenondorioz emakumeoksufritzen ditugun arazokolektiboa baizik».

EmakumeEkin

Miren LAUZIRIKA

«Bizitzan une gogorrakpasatzea tokatu zait(gaixotasunak, gertukoenheriotzak…) baina etxean betibaikortasunez egin dieguaurre; ekintzailetzarako eregakoa da hori»

Bizipoz

Markel IRIZAR

«Etorkizunerakosektorizazioan jarriko nukearreta. Euskal Herria erabatindustriala denez, ekintzaileindustrialak sustatzendituzten ekimenak bultzatubeharko genituzke»

Crecer+ Orkestrako arduraduna

Nagore ARDANZA

Josu LABAKALehendakaria eta Azpeitiko zinegotzia (EH Bildu)

Onintze AMEZAGALehendakariordeaeta Gatikako zinegotzia (EAJ)

Lierni ALTUNAAramaioko alkatea (EH Bildu)

Mikel ANSOTEGIAulestiko alkatea (EH Bildu)

Aitor ELEXPURUABerako zinegotzia (EH Bildu)

Amaia AZKUEBerastegiko alkatea (EH Bildu)

Andere ENBEITAMuxikako zinegotzia (EH Bildu)

Nekane IRIBARZarauzko zinegotzia (EAJ)

Manuel LABAKABeizamako zinegotzia(Independentea)

Eneka MAIZEtxarri Aranazko alkatea (EH Bildu)

Josetxo MENDIZABALZestoako alkatea (EAJ)

6 EUSKARAREN EGUNA 2016ko abenduaren 3a | GARA

B.H. | DONOSTIA

E torkizuneko Eus-kal Herri euskal-dun baten aldelanean ari denerakunde publi-koa da Udalerri

Euskaldunen Mankomunitatea(UEMA). Euskal Herriko puntuezberdinetan egon eta tamainabera ez izan arren, antzekotasunhandi batek batzen ditu ekimenhonetan dauden herriak: berez-ko hizkuntzak. UEMAko udale-rrietan, biztanleen %70ek bainogehiagok daki euskaraz.

1988an Euskal Herrian Euska-raz elkartearen mozio bat onar-tu zuten Araba, Bizkai, Gipuzkoaeta Nafarroako 32 udalek, udalak

euskalduntzeko eta euskara hu-tsean funtzionatzen hasteko.Horretarako zailtasunak eta ara-zo komunak zituztela ohartuta,udal haietako batzuk elkarrenartean biltzen eta koordinatzenhasi ziren, udalak ere euskarazlanean hasi ahal izateko, eta ho-rrela, mankomunitate izaerahartuta, erakunde publikobihurtu zen UEMA 1991. urtean,hamazazpi udalek mankomuni-tatea sortuta.

Gaur egun, 76 udal dira UE-MAko kide. Azken asteotan,Mendaro, Errezil, Ataun eta La-rrabetzuko udalek ere erabakidute UEMAn sartzea. Hauekin,80 udaletara helduko da UEMA,guztien artean 240.000 biztanleinguruko lurgunea osatuz. HegoEuskal Herriko lau herrialdeeta-

ko udalak biltzen dituen manko-munitate bakarra da. Euskaranagusi den lurgunea erabat eus-kalduntzeaz gain, lurgune eus-kalduna zabaltzea bultzatu nahidu UEMAk.

Euskara hutsean funtzionadaitekeela frogatu dute bertakoudalek, baita Estatuak Urquijo-ren bitartez horrekiko erakustenduen jarrerari aurre eginez etaepaitegietan irabaziz ere. Hain-bat helegite irabazi dituzte, etaindartuta atera dira beren bideaegiten jarraitzeko.

Baina, tamalez, gainditu beha-rreko oztopoak ez dira ahuntza-ren gauerdiko eztula. Urrianegindako agerraldian mezu ar-gia zabaldu zuten: UEMAko he-rrietan, osasungintza publikoan,familia medikuen laurdenak ez

dira gai euskaraz aritzeko, eta ez-ta pediatren herenak ere. Datuhoriek metodologia zorrotz batjarraitu ostean bildu dira: UE-MAko teknikariek herriz herribildu dituzte datuak. Osakide-tzako eta Osasunbideko planti-llak aztertu, hizkuntza eskakizu-nak begiratu, osasun-etxeetakoarduradunekin hitz egin, euska-ra teknikariei galdetu, eta azke-nean, herrietako euskalgintzare-kin eta herritarrekin kontrastatudute informazioa. Beraz, zalan-tzarako tarte gutxi.

EUSKARAREN ARNASGUNE GUTXIAGO

1981ean %95eko biztanleria eus-kalduna edo gehiago zeukatenEAEko udalerrietan (27 herriEustat-en arabera) 2.000 euskal-dun baino gehiago galdu dira.Ehuneko hori betetzen zuten he-rriak bi besterik ez ziren 2011n.Euskararen arnasguneek ere er-dalduntze prozesu bat bizi izandute, eta bizitzen ari dira.

Askotan aurpegiratzen dioguerrua esparru pribatuari edotaerakunde publikoei, eta ez dagoinongo zalantzarik bizi dugunegoera linguistikoaren erantzu-leak seinalatzen jarraitu behardugula. Baina badago deskuida-tu behar ez dugun beste arlobat, norbanakoarena, euskal hiz-tun bakoitzak bere inguruanizan dezakeen eragina. Horreta-rako dago, besteak beste. Euska-raren telefonoa. Zenbatetan ger-tatzen zaigu euskaraz egin nahieta ezina?

Horrelako kasuetan kexak bi-deratu eta irtenbideak aurkitze-ko, UEMAk eta HizkuntzaEskubideen Behatokiak hitzar-mena sinatu dute: hizkuntzaeskubideak urratu dizkizutela-ko kexatzeko; hizkuntza eskubi-deei buruzko argibideak eskatze-ko; baita ere, zergatik ez, jarreraeredugarriak txalotzeko.

UEMA, 80 udalerri, 240.000 biztanle

Festa eta aldarrikapena uztartuz ospatu zuten maiatzean Leitzan Udalerri Euskaldunen Eguna. GARA

Azken asteotan beste lau udalerrik erabaki dute Mankomunitatean sartzea, baina erakundeak

kezkaz ikusten du udalerri euskaldunak gero eta erdaldunagoak direla

ZUZENDARITZABATZORDEKOKIDEAK

7EUSKARAREN EGUNA2016ko abenduaren 3a | GARA

B.H. | DONOSTIA

Maren Belastegiri hartu ze-nion erreleboa. Ze egoerarekinegin zenuen topo?UEMAk hogei urte bete zituene-an hausnarketa sakona eginzuen ordura arteko lanaz eta au-rrera begirakoaz, eta ondorio ba-tzuk nabarmenak izan ziren. Na-barmenena, udalak euskaldunduarren udalerriak erdalduntzenari direla, eta egoera iraultzeaezinbestekoa dela. Horri eran-tzuteko egin beharrekoa landueta adostu zuten eta, beraz, guklekukoa hartu genuenean, ildoestrategikoak eta UEMAk eginbeharreko bidea zehaztuta aurki-tu genituen: udalerri euskaldu-nen lurgunea zabaltzea eta sen-dotzea, udalak ez ezik udalerriakere euskalduntzea, herritarraksentsibilizatzea, eta udalerri eus-kaldunak zaintzea, berezko izae-ra galdu ez dezaten.

EH Bilduk, EAJk eta indepen-denteek osatutako batzordebat zuzentzea egokitu zaizu,eta elkarlanerako deia zabalduzenuen hasieratik. Nola balo-ratzen duzu egindako bideazentzu horretan?Lanerako ildoak zehazteaz gain,elkarlanaren kulturan ere sakon-du zuen aurreko zuzendaritzak,eta horri eusten ez ezik, areago-tzen ere ahalegindu gara hasie-ratik, bide emankorrena dela si-netsita. Euskal komunitateak,alderdien arteko zeingehiagokenmendean egon gabe, subjektugisa antolatutako erakundea daUEMA, ezinikusi ideologiko etaoztopo politikoen gainetik, ba-tez ere euskaraz eguneroko bizi-modua egitea posible izan da-din. Benetan aurrera egin nahibadugu, bai alderdien artean etabai erakunde publikoen eta gi-zarte eragileen artean, elkarri es-kua luzatu eta konfiantzan aritu

behar dugu, herritarren eskubi-deak bermatzea erakunde publi-koon ardura baita.

Zu egon zaren tartean bajakegon dira (Lesaka), baitaproiektura batu diren herriakere (Mendaro, Errezil, Ataun,Larrabetzu). Ze irakurketa egi-ten duzu?Agintaldi honetan, areagotuegin dugu udalerri euskaldune-tako hizkuntza politika lehia etaliskar politikotik babesteko aha-legina, betiere, ohi bezala, tokiantokiko errealitate politikoaerrespetatuz. Errealitate horiekanitzak dira, eta ez da erraza ika-mika guztiak konpontzea. Lesa-ka ateratzea albiste mingarriaizan zen, baina agintaldi hone-tan Ea, Dima, Legorreta, Ziortza-Bolibar, Mendaro, Errezil, Atauneta Larrabetzu sartu dira. Zortziherri berri. Eta gehiago datoz bi-dean. Gainera, zalantzan egon

diren hainbat herrik ere UEMAnsegitzea erabaki dute. Azken batean, zuzendaritza

batzordeak gorabeherak kudea-tzen eta oreka politikoari eustenasmatu izanaren ondorioa delaesango nuke. Aurrera begira, UE-MA erakunde gero eta anitzagoaeta zabalagoa izatea da erronka,eta horretan ari gara lanean. Ezda kasualitatea, sartu diren az-ken herri ia guztiek aho batezhartu izana erabakia udal osokobilkuran, alderdi guztien aldekobotoekin.

Alarma gorria piztu duzue.Udalerririk euskaldunenetanlau mediku eta pediatratik batez da gai euskaraz aritzeko.Zer egin dezake mankomuni-tateak honen aurrean?Eskubide kontua da, eta admi-nistrazioari herritarren eskubi-deak bermatzea dagokio. Zerta-rako dira bestela euskararen

aldeko kanpaina guztiak ereduizatea dagokionak eta herrita-rren eskubideak bermatu behardituenak huts egiten baldin ba-du? Udalerri batzuetan berezikilarria da egoera, eta hau onarte-zina da. Gainerako administra-zio publikoekin harremanak es-tutzea dagokigu guri, dagokienardurari benetan heltzea eska-tzeko. Normalizazioari epea jarribehar zaio, ezinbestean, eta ho-rren arabera egin urratsak. Osa-sungintzan, esaterako, kontrata-zio berri guztietan behintzatprofesional euskaldunak kontra-tatzea eskatu dugu. Behin eta berriro gogorarazi

diogu Eusko Jaurlaritzari etaNafarroako Gobernuari: zerbi-tzuaren kalitatea eskasa izangoda beti, herritarrak nahi duenhizkuntza ofiziala hautatzekobermerik ez badu. Beraz, medi-ku euskaldunak bermatzeko la-nean jarraituko dugu, gure esku

dagoen guztia eginez. Aurreraegiteko, erabaki aurrerakoiaketa ausartak hartu behar dira,eta horretarako borondate poli-tikoa behar da. Baina eskubideeta bizikidetza kontua denez,gai hau borondate kontua bainogehiago da. Legea betetzeko es-katzen ari gara.

Zein dira mankomunitatearenerronka nagusiak aurrera be-gira?Udalerri euskaldunen lurguneahanditzea da erronketako bat,udalerri euskaldun guztiek bateginik, euskara nagusi izangoden lurgunea osatuz. UEMA za-baltzeko lan egin beharko dugu,beraz. Udalerrien erabateko eus-kalduntzea da beste bat. Udalakeuskaldundu arren, udalerri eus-kaldunak gero eta erdaldunago-ak dira, eta bertako biztanle askok ez dute euskararen arnas-gune batean bizi diren kontzien-tziarik. Herritarrak sentsibiliza-tzeko eta ahalduntzeko lanhandia dago egiteko, eta horre-tan ahaleginak biderkatu behar-ko ditugu. Beste erakunde publi-koekin ere harremanak estutubeharko ditugu, beraien eskume-neko eremuetan euskaraz aritzeabermatu diezaieten herritarrei.Azkenik, udalerri euskaldunenzaintzari ere garrantzi handiaematen diogu, erdalduntzen ja-rraitu ez dezaten. Udalerri eus-kaldunak bizirik eta euskaldunizaten jarraitzeko politikak mar-txan jartzea beharrezkoa izangoda. Zentzu horretan, UEMAtik,prebentzioaren ikuspuntua txer-tatzea eta euskara zeharlerrota-sunean lantzea dagokigu.

Herri mugimenduetan ibilbide luzea eginondoren, Josu Labaka (Azpeitia, 1978) egunAzpeitiko zinegotzia da eta, iazko urriazgeroztik, UEMAko lehendakaria. Erronkak etaaurrera begirako bidea aipatzen dituenbakoitzean, «hitz hutsez harago, benetakoelkarlanaren garrantzia» nabarmentzen du.

JOSU LABAKA

UEMA-KO LEHENDAKARIA

GARA

«Udalerri euskaldunak bizirik eta euskaldunizaten jarraitzeko politikak behar dira»

8 EUSKARAREN EGUNA 2016ko abenduaren 3a | GARA

B.H. | GASTEIZ

A rabako Al-dundiak etaBai EuskarariZiurtagiria-ren Elkarteaklaugarren ur-

tez jarraian banatu dituzte Laza-rraga sariak, Arabako esparrusozioekonomikoan euskaratxertatzeko eta hedatzeko lane-an ari diren entitateak nabar-mentzeko. Bi urtez behin anto-latzen den ekimen honetan,Adigrafik, Txema Pascual (Arte-pan), Etxeko Baratza, LautadaBizirik eta Ciudad Jardin izan di-ra sarituak, urtean zehar, bakoi-tzak bere alorrean, euskararenalde aurrera eramandako eki-menengatik. Guztira, 53 entitateeta pertsona fisiko izan dirahautagai.

Lazarraga aitzindaria izan zeneuskaraz idatzi zuelako XVI.mendean; hain zuzen, Joan Pe-rez Lazarraga (goitizenez Poeta)Larrean jaio zen, Araban, 1547inguruan. Larrea herriko Laza-rraga dorreko jauna izan zen.Euskal idazlearen lanik ezagu-nena Lazarragaren eskuizkribuada. Bada, egun, are ezagunagoabihurtu da Arabako Foru Aldun-diak sortutako Lazarraga sarieneskutik. Aitzindariak dira sa-riok, eta saritzen diren enpresaeta pertsonak ere aitzindariakdira Arabako alor sozioekono-mikoan euskararen presentziasustatzen.

Gasteizko Amarika aretoanazaroaren 24ean izan zen saribanaketan lurraldeko enpresa

eta elkarte askoren ordezkariakizan ziren, antolatzaile direnArabako Foru Aldundikoekin etaBai Euskarari Ziurtagiriaren El-kartekoekin batera.

LAN ISILA ALDARRIKATU

Arabako diputatu nagusiordePilar Garcia de Salazarren hitze-tan, «ezinbestekoa da gizarteaoro har eta bereziki esparru so-zioekonomikoko eragileak in-formatzea, egunez eguneko lanisila ozen aldarrikatzeko eta hiz-kuntza normalizazioaren proze-suan muin eta partaide direlakonturarazteko».

Halaber, Rober Gutierrez BaiEuskarari Ziurtagiriaren Elkarte-ko zuzendariak nabarmenduzuen «Arabako etorkizuna eus-karaz pentsatu eta eraiki» behardela. Gainera, aurrera begirakoerronka aurkeztu zuen: «Arabaneuskaraz lan egitea, euskarazekitea, euskaraz sortzea, euska-raz berritzea, euskaraz saltzeaeta erostea, egunerokoan euska-raz normaltasun osoz aritzeaposiblea bada, gure ongizateahandiagoa izango da».

Sarion laugarren edizioa “La-nabes, Araban Euskara Lane-an” egitasmoaren barruan koka-

tu da. Lanabes proiektuko taldeeragilean, Arabako Foru Aldun-dia, SEA Arabako Enpresariak,Arabako Merkataritza eta Indus-tria Ganbara, Arabako Merkata-ritza Federazioa, Laneki, ElectraVitoria eta Oreka It enpresak etaBai Euskarari Ziurtagiriaren El-kartea ari dira elkarlanean. Ara-ban euskararen presentzia sus-tatu eta handitzea da helburua.

Herrialdean gero eta enpresagehiago ari dira euskara eureneguneroko kudeaketan barnera-tzen, esate baterako, Bai Euska-rari Ziurtagiria edo Bikain agiriaduten enpresak eta euskara pla-

na dutenak. Aldaketak ari diraematen eta, pixkanaka, euskarasustatzeak eta erabiltzeak ekarditzakeen onurez ari dira  jabe-tzen enpresak, saltokiak eta eraguztietako entitateak. Zeresanaduten enpresak eta entitate sa-rea ehundu nahi du ekimenak.

AURTENGO SARITUAK

Bost sariak banatzeko, honako-ak izan dira epaimahaiak kon-tuan hartu dituen irizpideak. Al-de batetik, zerbitzua euskarazeman eta lan egiteko hartu di-ren neurriak, eta, bestetik, eus-karaz lan egiteko baliabideak.

Saridunei Lazarragaren eskuizkri buan oinarrituriko litografia eta es kuizkribua bera banatu zitzaien. GARA

LARREAKO DORRETIK LAZARRAGA SARIETARAArabako esparru sozioekonomikoan euskara txertatu eta hedatu duten bost entitate nabarmendu dituzte

9EUSKARAREN EGUNA2016ko abenduaren 3a | GARA

Era berean, kontuan hartu dirakontratazioak, barruko doku-mentazioa, hizkuntza paisaia,kanpoko komunikazioa, pro-duktuaren kontsumitzaile etaerabiltzaileentzako elementuak,euskaraz egindako prestakuntzaeta euskara prestakuntza lane-an.Adigrafik Amurrion dago,

eta 25 urteko esperientzia duendiseinu grafiko eta web diseinu-ko enpresa da. Aurretik arte gra-fikoetan aritutako enpresa da,diseinu-estudio eta zentro grafi-ko gisa sendotutakoa; gauregun, teknologia berrietara ego-kitu dira urrats bat harago ema-teko. Jende berria hartzerakoaneuskaldunek lehentasuna dute,eta hizkuntza paisaia zein kan-po harremanetan euskara era-biltzea lehen lerroan jartzen du-te. «Saritua izateko irizpideugari jasotzen dituen enpresada. Beraien jardunak erakustenduen osotasuna azpimarratu da,enpresaren egiteko guztia etapartaide guztiak kontuan har-tzen dituen eredua da», epaile-en arabera.

Artepan 1983an sortutako ar-tisau okindegi eta gozotegia da.Artepanen lehengai naturalekinbaino ez dute lan egiten eta ze-hazkiro zaintzen dituzte baiproduktuen kalitatea bai egite

prozesuak, eta bistan dena, bai-ta euskara ere. Bertan TxemaPascual da zutabea, Gasteizkoeuskalgintzan pertsona aski eza-guna. «Artepan enpresan euska-ra plana dute eta hori posibleada bere lidergoaren bitartez».Sari honen bidez Arabako en-presetan pertsonek duten «li-dergo gaitasuna» agerian jarrinahi izan du epaimahaiak.

Etxeko Baratza KanpezukoUrbisu herrixkako familia en-presa txiki bat da, nekazaritzaekologikoan diharduena. Kanpoharremanetan, produktuen in-guruko informazioa, hizkuntzapaisaia edota tiketak euskarazematen dituzte, eta, barne ha-rremanetan, berriz, euskarazaritzen dira. Erakunde publikoe-kin egin beharreko harremanakeuskara hutsez egiten dituzteeta parez pareko harremanetanere euskaraz jardutera gonbida-tzen dute bezeroa euren jarrera-rekin. 

Lautada Bizirik Arabako Lau-tadako merkataritza, ostalaritzaeta gainerako zerbitzuetako le-henengo elkartea da. Euskara-ren presentzia bermaturik dagoantolatzen dituzten jardueraguztietan, eta Aguraingo 75 or-du euskaraz egitasmoaren ba-rruan merkatariek beraien el-karlana eskaini zuten gogotsu

(280 aguraindarrek euskaraz bi-zitzeko nahia erakutsi eta egunhorietan hala egiteko konpro-misoa hartu zuten). «Zerbitzuaeuskaraz emateko eta euskarazlan egiteko neurriak hartu di-tuzte. Kanpoko komunikaziooso aproposa da diharduten es-parrua kontuan harturik. Eginduten apurraz haratago, aurrerabegira duten potentziala saritunahi izan dugu», epaimahaiarenarabera.

Ciudad Jardin Gasteizko Ins-titutua gizartearen zerbitzuradagoen Lanbide Heziketakoikastetxe publikoa da, eta bos-garren sariduna. Etorkizunerabegira beren prestakuntza-es-kaintza inguruko enpresen be-harretara eguneratu dute, etagelak teknologia berrienarekinhornitu dituzte. Beraien jardunaLanbide Heziketan oinarritzen

da, administrazioa, merkatari-tza eta informatika arloetakoprofesional berriak prestatuz.Ikasleek lan praktikak euskarazegin ahal izateko ahalegin han-dia egiten dute. «Lan praktikakeuskaraz egiteko aukera bultza-tzen dute. Eskaera hori errealita-te bat dela gizarteratzen ari diraeta horrek bere indarra dauka,Araban eskaintza handienaahalbidetzen duen ikastetxeaizanik», nabarmendu dute.

Lazarraga sariak Araban eus-kararen normalizaziorantzemandako aurrerapausoak azpi-marratzeko baliatu dituzte, ba-tez ere arlo sozioekonomikoanemandakoak. Hemendik aurreranorabidea bide horretatik doalaozen adierazi dute, elkarlanean,indarrak batuz eta egunero eus-karaz bizi eta lan egitea erreali-tate bihurtuz.

AHALEGINA

Euskara sustatzeagatikarlo sozioekonomikoanegindako ahaleginagoraipatzea dahelburua.

EGUNEROKOA

Herrialdean gero etaenpresa gehiago ari dira euskara eureneguneroko kudeaketanbarneratzen.

BOST SARITU

Aurtengo sarituakAdigrafik, Artepan,Etxeko Baratza, LautadaBizirik eta CiudadJardin izan dira.

10 EUSKARAREN EGUNA 2016ko abenduaren 3a | GARA

B.H. | IRUÑEA

L a iniciativa popu-lar Errigora, queune soberaníaalimentaria y lin-güística, ha vuel-to a demostrar

que gracias al auzolan se pue -den hacer grandes cosas. Estacampaña ha sido más Errigora,“Errigorago”: han repartidounas 14.000 cajas y han hechouna aportación de 175.000 eu -ros al movimiento por el euska-ra del sur de Nafarroa. Cientosde personas voluntarias han te-jido una red de distribución so-lidaria de más de 700 puntos alo largo y ancho de Euskal He-rria. El 23 de octubre en Arrasatey el 19 de noviembre en Ablitasdecenas de voluntarios prepara-ron las cajas llenas de género delsur de Nafarroa, que los produc-tores tenían a punto gracias aun duro trabajo. Hay que subra-yar que cada vez son más losproductores que se suman aErrigora, hoy por hoy unos vein-te.Errigora nació hace solo tres

años, pero se puede afirmar queen este corto espacio de tiempoha alcanzado la mayoría deedad. Ha posibilitado una apor-tación económica de 638.000euros a distintos proyectos eus-kaltzales: las ikastolas de Tute-ra, Lodosa o Viana; AEK de la Ri-bera; y campañas y dinámicas afavor del derecho a estudiar eneuskera.Este año han conseguido re-

caudar una suma de 175.000euros. Este dinero se utilizarápara ayudar a las ikastolas ante-riormente citadas, a AEK de laRibera y su sistema de becas (hahabido un incremento del 20%en las matriculaciones), así co-

mo a las dinámicas de promo-ción y apoyo del modelo D(“Euskaraz bizi eta ikasi”, “Ha-marratz”, “FurgoD”...). Por si esofuera poco, cada vez van dandomás pasos en la soberanía ali-mentaria, y han introducidomás productos de la zona en elproyecto, llegando a ofrecer doscajas diferentes (blanca y ne-gra). Pero los euskaltzales que for-

man esta iniciativa quieren irmás alla. Quieren dotarse deiniciativas e ins trumentos conlos cuales puedan vivir y desa-

rrollarse en euskera en el surde Nafarroa. Trabajan con elfin de que el euskara que hanadquirido mediante la ense-ñanza vaya ganando terrenoen otros ámbitos cotidianos,tales como la cultura o el mun-do laboral.

Errigora no camina sola. Ade-más de los voluntarios y pro-ductores de la iniciativa, les hanexpresado su apoyo AEK, Sor-tzen, Ikastolak, Udal biltza, EH-NE, Etxalde, LAB, ELA, Gainde-gia, Olatukoop, Koop 57,Behatokia, Kontseilua, diferen-

tes grupos parlamentarios ytambién el Gobierno de Nafa-rroa. Todas las organizaciones einstituciones estuvieron en lapresentación del curso que hizoErrigora en el Parlamento nava-rro.

LA SEMILLA HA DADO FRUTO

Alfonso Jiménez, uno de losfundadores de la Ikastola Argiade Tutera, subrayó que dejandode lado las vicisitudes del cami-no (que no han sido pocas) lomás importante es que de aque-lla semilla que plantaron hancrecido tronco, ramas y hojas, yque ya da frutos: nuevas gene-raciones de euskaldunes en Tu-tera.Es consciente de que la inicia-

tiva Errigora es vital, y ademásde la aportación económica, su-braya la importancia de la redde relaciones que están tejien-do. Edorta Lezaun es miembro de

CEPAEN (Consejo de la Produc-ción Agraria Ecológica de Nava-rra) y lo tiene bien claro: «SinErrigora algunos de nosotros nopodríamos seguir adelante». El hastag que usa Errigora en

twitter es #zuriesker, es decir,gracias a ti. Y es que la base decualquier proyecto en auzolanes la gente; gente como Jone Lo-zano, que explicó como lleva-ron a cabo la campaña de apoyoentre «cuatro brujas» y pusie-ron Leitza y Areso patas arriba(apoyo de gente conocida de lazona, teatro sobre Errigora, quelas empresas adquirieran cajasde la iniciativa para usarlas co-mo aguinaldo…).La próxima etapa será del 1 al

15 de marzo, cuando se haga lacampaña para que los euskal-tzales realicen los pedidos deaceite y lotes de conserva. Erri-gora, Errigorago.

Errigora, un sueño hecho realidad

Auzolan organizado recientemente en Ablitas para preparar las cajas. GARA

En la presente campaña se han repartido unas 14.000 cajas, lo que ha posibilitado hacer una

aportación de 175.000 eu ros al movimiento por el euskara del sur de Nafarroa

PRÓXIMA CITA

La próxima etapa de la iniciativa Errigora será del 1 al 15de marzo, cuando se haga la campaña para que loseuskaltzales realicen los pedidos de aceite y lotes deconserva.

11EUSKARAREN EGUNA2016ko abenduaren 3a | GARA

B.H. | IRUÑEA

Los organizadores de Errigorahan hecho una lectura positivade la campaña. ¿Pero hay dón-de mejorar? Por supuesto que sí. Es cuestiónde prioridades. Si lo más impor-tante de todo es vender cestas yconseguir la mayor aportacióneconómica posible, hay que in-vertir más en eso. Es decir; másvoluntarios que pasen lista, máscomunicación comercial, máspuntos de venta, una renovaciónde la oferta (este año se han ofre-cido dos cestas diferentes porprimera vez)…

En cambio si la prioridad esdar a conocer la situación quesufren tanto la producción agrí-cola como el euskara en el sur deNafarroa, los esfuerzos tienenque ser mayores a nivel comuni-cativo: experiencias, datos, per-sonajes… Y todo esto acompaña-do por más producción enfolletos, videos… y un planingconcreto para medios de comu-nicación y redes sociales.

Y por poner un último ejem-plo: si se quiere dar más impulsoa la participación, poniendo envalor la labor del voluntariado,habrá que montar más de un au-zolan como se ha hecho este año(Arrasate y Ablitas). En definitiva,hay mucho margen para mejoraren todo, pero ello requiere priori-zar, invertir recursos y todo ellode una manera equilibrada.

Respecto a la normalizacióndel euskera en el sur de Nafa-rroa, dicen ustedes que es elmomento para nuevos sue-ños…Tenemos claro que la euskaldu-nización de niños y adultos si-gue siendo estratégica hoy porhoy. En ese sentido, en esta cam-paña hemos querido homenaje-ar a todas esa generación que se

atrevió a soñar hace unas déca-das. Ese trabajo en auzolan queiniciaron fue crucial para quehoy haya euskaltegis e ikastolasen ciertos puntos del sur de Na-farroa.

Pero aparte de seguir euskal-dunizando a cada vez más gente,es imprescindible ir creandonuevos espacios en los que viviren euskara sea una realidad.¿Por qué no empezar a soñar enese sentido e ir creando nuevosinstrumentos en esa dirección?Seguro que dentro de veinte otreinta años las nuevas genera-ciones nos lo agradecerán.

Y a Errigora, como proyecto,¿qué le depara el futuro?Si te digo la verdad, la velocidaden la que se crean nuevas oportu-

nidades es mayor que la capaci-dad de adecuarse a ellas. En esesentido, estos tres años han dadopara mucho y nuestro reto espriorizar y desarrollar diferenteslíneas de trabajo sin perdernosen el camino. De momento, he-mos realizado un amplio con-traste con diferentes agentes ynos hemos atrevido a definir ob-jetivos concretos para los próxi-mos cinco años: aportación eco-nómica de 1.000.000 de eurospara el euskara, agrupar 30 pro-ductores en torno a Errigora, cre-ar una comunidad de 10.000consumidores, crear una mesapara organizar nuevas hectáreasde producción, poner encima dela mesa el debate en torno a la in-termediación y plantear formu-las alternativas…

Hasta ahora han sido tres cam-pañas por año: las cajas, elaceite y los lotes de conserva.Aquí haremos una pequeñamodificación. Este año, habráuna única campaña para hacerel pedido de aceite y conservas,y será en marzo. En cambio, elreparto y en consecuencia elpago se realizaran en abril(aceite) y en junio (lotes deconservas).

Asumimos que quizás seamás complicado hacer el pedi-do de conservas en marzo paraluego repartirlos en junio. Perocon las enormes cantidadesque se mueven en esa campa-ña (el año pasado fueron161.000 productos), necesita-mos más margen de maniobrapara organizarlo.

Peru Aranburu Berriozabalgoitia (Lekeitio,1978). Por formación académica, ingenierotécnico. Implicado desde joven en elmovimiento popular, participó en la gestaciónde Errigora y desde entonces se ha dedicado aello en cuerpo y alma. Para los próximos cincoaños, se proponen una aportación económicade un millón de euros para el euskara o crearuna comunidad de 10.000 consumidores.

PERU ARANBURU

MIEMBRO DE ERRIGORA

GARA

«El trabajo en auzolan fue crucial paraque hoy haya euskaltegis e ikastolas»

«Aparte de seguir

euskaldunizando a

cada vez más gente,

es imprescindible ir

creando nuevos

espacios en los que

vivir en euskara sea

una realidad».

hutsa

12 EUSKARAREN EGUNA 2016ko abenduaren 3a | GARA

B.H. | DONOSTIA

O rain dela 36urte EuskalHerria Oña-titik Bilborazeharkatuzuen lehen

Korrika antolatu zenetik milakaegun pasa dira, eta milaka kilo-metro igaro arineketan. Zehazkihemeretzi Korrika igaro dira1980an egindako lehenetik. Ba-da, 20. saioan, 2.000 kilometrobaino gehiago izango ditugu au-rretik, eta bi hots bihotz taupa-da bakoitzeko, bizi baikara.Korrikaren antolaketan mila-

ka lagun aritzen dira herriz he-rri eta auzoz auzo eratutako ba-tzordeetan, eta, kanpainakirauten duen bitartean, aurkez-ten denetik azken eguneko jaierraldoira arte, ehunka jaialdi,kultur ekitaldi eta abar antola-tuko dira, ohi bezala. Aurtengo abiapuntua Otxan-

dio izango da. 2017ko martxoa-ren 30ean hasita, hamaika egu-nez eta gelditu gabe, KorrikakEuskal Herria zeharkatuko du,gau eta egun. Joseba Beramen-dik esan bezala, «hunkigarriada pentsatzea edozein ordutan,nonbaiten, zoro zoragarri ba-tzuk euskararen alde korrikadabiltzala».Aurkezpena egin zuten anto-

latzaileek pasa den azaroan Do-nostiako San Telmo museoan;San Telmon bertan gordetzenda Korrikaren jatorrizko leku-koa, Remigio Mendiburuk sor-tutakoa. Martxoaren 30eanOtxandiotik abiatu eta apirila-ren 9an iritsiko da Iruñera. Mer-txe Mugika AEKren koordina-tzaile nagusiak eta AsierAmondo Korrikaren arduradu-nak azaldu zituzten Donostiannondik norakoak, baita bertanzeuden AEKren ArtezkaritzaKontseiluko kideak ere.«Aurreko Korrika amaitu ze-

netik euskaraz bizitzeko hautuairmoago dago euskal gizarte-an», nabarmendu zuen Mugi-kak. Euskararen normalizazio-rako helduen espazioek ereeuskaraz funtzionatzea ezinbes-

tekoa dela deritzo: «Horretandatza AEKren urteotako zereginnagusia. Dena den, oraindik ereeuskaltegiei zuzendutako balia-bideak ez dira nahikoa», esanzuen.Izan ere, AEKren tamaina, eta

halabeharrez, beharrak, ez dirahuskeria. Egun, AEK heldueneuskalduntze-alfabetatzean ari-tzen den elkarterik garrantzi-tsuena dugu eta, administrazio-banaketak gaindituz, EuskalHerri osoan lan egiten duen ba-karra. Horretarako 500 kide bai-

no gehiago ari dira lanean berelerroetan; euskara eskolak ema-ten dituzten 100 euskaltegi etagau-eskola baino gehiago dituz-te, normalizazio planak bidera-tzen laguntzeko zerbitzua es-kaintzen dute, euskararenerabilera bultzatzeko progra-mak dituzte, itzulpen zerbitzuadute, “Aizu!” aldizkaria kalera-tzen dute...

«BATZUK», ZUK ERE BAT EGITEKO

“BatZuk” izango da Korrikarenleloa, hizkuntza, kultura eta

mundu ezberdinek osatzen du-ten aniztasuna irudikatunahian. Hala azaldu zuen AsierAmondok: «‘Bat’ eta ‘zuk’ hi-tzen arteko jolasa da, herrita-rrak euskarara gonbidatzeko,hizkuntzen eta hiztunen ber-dintasunaren aldeko jaira. Hiz-kuntza, kultura, mundu ‘bat’sendotzeko bidean, ‘zuk’ ere bategin dezakezu, zeuretik, zeurehizkuntza-aberastasuna etakultur aniztasun unibertsalabizi ditzazun: ikasiz, erabiliz,ahalbidetuz».

Hizkuntza eta kultura ezberdinenaniztasuna irudikatuko du Korrikak

Aurkezpena Donostiako San Telmo museoan egin zen, bertan gordetzen baita Korrikaren jatorrizko lekukoa, Remigio Mendiburuk sortua. Andoni CANELLADA | ARGAZKI PRESS

Otxandiotik Iruñerako bidea egingo du, 2017ko martxoaren 30ean hasita

BALIABIDEAK

Euskaraz bizitzekoeuskal gizartearenhautua gero etairmoagoa bada ere,administrazioekeuskaltegiei oraindikere ez dizkietela behardituzten baliabideakeskaintzen uste du AEK-k.

AEK-k antolatuta, egun Korri-ka euskalgintza,  euskal kulturaeta euskararen  erreferentziabihurtu da; eta, gainera, atzerri-ra ere esportatzen da. Badira 37urte Korrika jaio zela. Korrikahark Euskal  Herria euskaldun-tzea zuen helburu eta horretanjarraitzen du oraino. Korrika-ren lekukoa eskuz esku abiarazizuten haiei egingo zaie, beraz,gorazarre, eta zor zaiena adiera-zi: miresmena, oroimena etaesker ona.

ABENDUAREN 17AN, KURSAALEN

Hizkuntza Eskubideak Berma-tzeko Protokoloa abenduaren17an aurkeztuko dute Donostia-ko Kursaal jauregian, eta proze-suan parte hartu duten eragile-en artean izango dira bai AEKeta bai Korrika, hizkuntza esku-bideekiko duten konpromisoaerakutsi eta Protokoloari atxiki-mendua adierazteko. Izan ere,AEK-k ekarpenak egin dizkio da-tozen urteetan lanerako tresnagarrantzitsua izango den doku-mentuari.

Hizkuntza berdintasunarenalde eta hizkuntza gutxituengarapena bermatzeko doku-mentua da Protokoloa, gizarteeragileen proposamenekin etaBatzorde Zientifiko baten ahol-kuekin osatua. Herritar guz-tien hizkuntza eskubideak ber-matuak egon daitezen hartubeharreko gutxieneko neu-rriak jasotzen ditu. OndorioakEuropako Kultur Hiriburutza-ren baitan aurkeztuko diraKursaal jauregian.

Prozesu parte hartzaile ba-ten bitartez, Europan, hizkun-tza berdintasuna bermatzekoeta hizkuntza gutxituen gara-penenerako tresna eraginkorrasortzea da helburua; eta Do-nostian, alor horretan, muga-rri bat ezartzea. BartzelonakoDeklarazioa da ekimen honenoinarria. 1996ko Hizkuntza Es-kubideen Deklarazio Uniber-tsala hizkuntza eskubideen defentsan gizarte zibilak egin-dako ekarpena izan zen. Hogeiurte geroago, Donostian,urrats berria eman nahi duteorain norabide horretan.

Egitasmo honek gizarte eragi-leetan du abiapuntua. Horiekahaldundu nahi ditu itun sozialgarrantzitsu bat adosteko, on-doren, maila guztietako erakun-deek bere egin dezaten.

Protokoloa.eus atarian topatudaiteke informazio sakonagoa,tartean hizkuntza komunitate-ak, albisteak eta proiektua bera.Izen-ematea doakoa da eta hel-bide honetan egin daiteke:www.online.protokoloa.eus/eu/kursaal.

DURANGOKO AZOKA

Durangoko Azokan zehar, Korri-karen materiala salgai izangoda Korrika Dendan, Goienkale-ko 16. zenbakian, Rugby taber-naren ondoan (abenduaren 2tik6ra, 11:00etatik 20:00etara). Ja-danik kamiseta berriak ere es-kura daitezke web orrian, on li-ne dendaren atarian, baitagiltzatakoa ere.

Era berean, AEKren euskalte-gietan ere Korrikaren materialasalgai dago, eta laster herrialde

bakoitzean egonen diren Korri-ka Dendak iragarriko ditu anto-lakuntzak. Durangoko Azokankontuan hartu beharreko bestehelbide bat AEK eta “Aizu!” al-dizkariaren standa da, bertanere izango baita zer erosi, Lan-dako guneko Goienkaleko 76.zenbakian.

Baina txikienentzako eta berebarneko haurra bizirik manten-tzen asmatu dutenentzako azo-ka honetako harribitxia, zalan-tzarik gabe, mahai-jolasa izangoda. Lau eta sei urte bitartekoen-tzat da ofizialki, etxean, eskolannahiz lagunartean jolasteko.

Bere ezaugarriak AEKrenaketa Korrikarenak dira, funtsean:jolas kooperatiboa izanen da, etahelburua ondo pasatzea, eta, bi-de batez, Euskal Herriari buruz-ko hainbat kontzeptu xumeikastea. Jokalari guztien artean2017ko Korrikaren ibilbidea egineta helmugara iristea da jolasa-ren dinamika. Ibilbidea hainbattartetan banatuta egongo da, Ko-rrikako kilometroen adierazle.Mertxe Mugika, AEKren koordinatzaile nagusia. Andoni CANELLADA | ARGAZKI PRESS

1980. Azaroaren 29tik abenduaren 7raegin zen lehen Korrika, “Zuk ere esan baieuskarari” lelopean. Oñatin hasi etaBilbon amaitu zen. 1982. Maiatzaren 22tik 30era egin zen,Iruñean hasi eta Donostian amaituta.Leloa “AEK, euskararen alternatibaherritarra eta Korrika” izan zen.1983. “Euskaraz eta kitto”. BaionatikBilborako ibilbidea egin zen, 1983koabenduaren 3tik 11ra. 1985. “Herri bat, hizkuntza bat!” izan zenleloa. Atharratzetik Iruñera egin zen,1985eko maiatzaren 31tik ekainaren 9ra.1987. Apirilaren 3tik 12ra HendaiatikBilbora egin zen, “Euskara,zeurea” lelopean.1989. Lekukoaren barruko mezusekretuak Iruñetik Donostiarako bidaiaegin zuen 1989ko apirilaren 14tik 23ra,“Euskara, Korrika eta kitto” eta “EuskalHerriak AEK” lelopean.1991. Gasteiztik Baionara “Korrikaeuskara, euskaraz EuskalHerria” lemapean ospatu zen 1991ko

martxoaren 15etik 24ra.1993. Martxoaren 26tik apirilaren 4rabitarte egin zen, Iruñetik Bilbora. “Denokmaite dugu gure herria euskaraz” izanzen kantua. Urte hartan KorrikaKulturala ekimena hasi zen, baitaKorrika Kirolaria ere. 1995. Martxoaren 17tik 26ra DonibaneGarazitik Gasteizera bitarte egindakoKorrikan “Jalgi hadi euskaraz” lemakhartu zuen plaza.1997. 1,2,3,4,5,6,7,8,9, 10! Korrikaren 10.edizioan, gainontzekoetanbezalaxe, “Euskal Herria Korrika!” jarrizen. Arantzazutik Bilborako ibilbideaegin zuen martxoaren 14tik 23ra.1999. Martxoaren 19tik 28ra egin zen,Iruñetik Donostiara, “Zu eta ni euskaraz”lemapean.2001. Gasteiztik Baionara egin zen,2001eko martxoaren 29tik apirilaren8ra, “Mundu bat euskararabildu” lemapean.2003. Mauletik Iruñera joan zen 13.Korrika. Apirilaren 4tik 13ra, “Herri bat

geroa lantzen” lelopean.2005. “Euskal Herria euskalduntzen. Niere bai!” lelopean Orreagatik Bilbora joanzen Korrika, martxoaren 10etik 20ra.2007. Martxoaren 22tik apirilaren 1eraegin zen, Karrantzatik Iruñera, “Helduhitzari, lekukoari, elkarlanari, euskarari,herriari” lelo hartuta. 2009. Martxoaren 26tik apirilaren5era, “Ongi etorri euskaraz bizi nahidugunon herrira!” leloa errelebozerrelebo igaro zen Tuteratik Gasteizera.2011. Apirilaren 7tik 17ra, TrebiñutikDonostiara, lelo alai batekin ospatu zen17. Korrika: “Maitatu, ikasi, ari...Euskalakari”. 2013. Martxoaren 14tik 24ra eginzen, “Eman euskara elkarri” lelopean,Andoaindik abiatu eta Baionan amaituta.2015. Martxoaren 19tik 29ra, UrepeletikBilbora, “Euskahaldun” leloa zabalduzen.2017 urteko Korrikaren abestiaabenduaren 14ean aurkeztuko duantolakuntzak, “BatZuk” lemapean.

HOGEI EDIZIO 1980AN OÑATITIK ABIATU ZEN LEHEN KORRIKATIK

2016ko abenduaren 3a | GARA EUSKARAREN EGUNA 13

14 EUSKARAREN EGUNA 2016ko abenduaren 3a | GARA

B.H. | DONOSTIA

E lhuyar Aholkula-ritzak duela 25urte jarri zuenabian lehen aldizeuskara plan batenpresa batean,

eta urteurrena behar bezala os-patzeko ekitaldia egin zuten Ta-bakaleran, pasa den azaroaren16an. Duela mende laurden Elayenpresa antzuolarra izan zen le-hena fundazioarekin euskaraplana garatzen (jarraian iritsikoziren CAF eta Loiuko Arlan en-presa, esaterako), eta eskerrakemateko baliatu zuten aukera.

Baina zer da zehazki euskaraplan bat? Euskararen erabileraeta presentzia sustatzeko proze-su planifikatuak dira, eta enpre-saren ezaugarri eta premietaraegokitzen dira, kasuan kasu.Helburuak: erakundea euskara-ren gestioaz jabetzea, plana bi-deratzeko egitura eratzea etahizkuntzen erabilera eta pre-sentzia arautzea.

Elhuyarreko kideak, euskara-ren diagnostikoa eta diseinuaegiteaz gaindi, beste alor ba-tzuez ere arduratzen dira,hauen artean euskararen ziurta-giriak   lortzeko aholkularitza(Bai Euskarari Ziurtagiria eta Bi-kain). Hori guztia gauzatu ahalizateko Elhuyarrek teknologiapropioa garatu du. “Neurtzeko”euskara planetako helburuaketa adierazleak kudeatzeko eta

horien segimendua eta neurke-tak sistematizatzeko tresna da,Euskararen Marko Estandarrean(EMEn) oinarritutakoa.

Olatz Etxezarreta Fundicio-nes Estandako Euskara Plana-ren koordinatzailea da, eta El-huyarrek gai honetan daukanbalio erantsia babesten du: «Es-perientzia handia daukate etaezaguna da, alor ezberdinak di-tuzte. Gertutasuna, konfiantzaeta erosotasuna transmititu di-date eta euskararekiko gure hel-buruak ezagutzen lagundu». 

MUNDU ERDALDUNDUA

Enpresa mundua arras erdal-dundua dago aspaldidanik, etapare bat datu esanguratsu begi-ratu besterik ez dago horretazjabetzeko. Azken 25 urteetan400 enpresa baino gehiago izan

dira euskara plan bat aurreraeraman dutenak, eta hori ospa-tzekoa da; baina Euskal Herrianhamar lagunetik gorako milakaeta milaka enpresa daude, etaehunekoei erreparatzen hasizgero, dezimaletara jo behar ge-nuke lan hau egin duten enpre-sak zenbatzeko. Horregatik sari-tu ditu Elhuyarrek: BerriatukoCikautxo, Gernika-LumokoMaier, Zumaiako GKN, Bankoa,CAF Beasain-Ordizia, Zornotza-ko Ekin, Orona eta Euskaltel.

Manex Urruzola Elhuyarrekokomunikazio arduradunak azpi-marratu nahi izan du «berezikigogotsu» aritu diren pertsonakikusarazi nahi izan dituztela:«Enpresetan euskara bultzatze-ko lan egin duten pertsonei ai-tortu nahi izan diegu aipamenhau, urte hauetan guztietan go-gotsu egin duten lanagatik».

Baina euskara eta lan munduaez dituzte soilik azaldutako hiz-kuntza planekin uztartzen. CAF-Elhuyar sariak dira horren era-kusle: zientzia eta teknologiarenarloko gaiak eta ikerketak euska-raz gizarteratzeko lana aitortzeaeta bultzatzea dira sariketarenhelburuak. 2017ko otsailaren17ra arte aurkeztu ahalko dira la-nak. Bidelagun berria du sarike-tak, Neiker (Nekazaritza, Ikerketaeta Garapenerako Euskal Era-kundea). Ikerketan euskararenerabilera bultzatzeko asmoa duNeiker-ek, eta asmo hori elikatzealdera bihurtu da sariketarenbabesle.

ELHUYAR, PRAKAK BETE PLANEuskara plana duten enpresen ahalegina saritu zuen Elhuyarrek azaroaren 17an Tabakaleran eginiko ekitaldian. ELHUYAR

Hogeita bost urte bete dira enpresa batek, Elay

antzuolarrak, euskara plana martxan jarri zuenetik

AITORTZA

Tabakaleran egindakoekitaldian aitortza jasozuten euskara planakberen enpresetanerrealitate bihurtzekolan egin duten Bankoa,CAF, GKN, Ekin,Cikautxo, Maier, Elay,Orona eta Euskaltelekoprotagonistek.

B.H. | DONOSTIA

H asiera ba-tean zeri-kusirik ezd u t e ngaiak iru-ditu arren,

bien arteko lotura eta elkarre-kintza uste duguna baino sako-nagoa da. Gipuzkoako Foru Al-dundiak, Uemak eta EuskararenGizarte Erakundeen Kontseiluak“ELE/Arnasguneak hedatuz” ize-neko proiektuari ekin zioten2014an.

“Lurraldea eta hizkuntza”izendatutako kongresua antola-tu zuten orduan. Jakin badakiguhizkuntza baten egoeran fakto-re askok dutela eragina: egoerasoziokulturalak daukan garran-tzia aspaldi azaleratu zen, sozio-linguistikaren jaiotzarekin; geo-grafiaren pisua ere gehitu ziongeolinguistikaren alorrak.

Azkeneko urteetan beste fakto-re batzuen inguruan ere hausnar-tu da:  lurralde antolakuntzak etahirigintzak hiztun komunitatea-rengan duten eraginaz. Adibidez,hazkunde urbanistikoaren etahizkuntza aldaketaren arteko ha-rremanaz; bereziki, euskararenarnasguneei dagokiena. Euskaranagusi den herri txiki batean be-rrehun etxe berri egiteak sekula-ko ondorioak eragin litzake.

2015ean, euskararen  arnas-guneak  babestea ez ezik,bihotz-gune ezinbesteko ho-riek zabaltzea ere helburu du-ten ekimenei aterki juridikoaemateko oinarriak beharrez-koago zirela ikusi zuten. Aur-tengo maiatzean bildu zirenhirugarrenez, lanketarekin ja-rraitzeko asmoz: planteamen-duaren oraina eta etorkizunairudikatu nahi zuten, espe-rientzia zehatzak aurkeztu,neurri zuzentzaileak hausnar-

tu, eta “ELE/Arnasguneak he-datuz”  tresnaren aplikazio le-gal posibleak aztertu.

Hausnarketa horietan partehartu zuenetako bat Unai Fer-nández de Betoño izan zen. Ida-tzi dituen lanetan hainbat argibide eskaintzen ditu euska-raren eta hirigintzaren artekoharremanaz: «Euskal hiztunak,nomadak ez diren gizaki guz-tiak bezala, giza finkamendue-tan –baserrietan, herrietan, hi-rietan– bizi dira. Ondorioz, gizafinkamendu horiek baldintza-

tzen dituzten prozesu guztieneragina ere jasotzen dute hiztu-nek». Arestian etxebizitza berrikantitate handia eraikitzea jarridugu adibide gisa, baina arki-tekto honek beste eremu ba-tzuk ere nabarmentzen ditu:

«Merkataritza-gune aldenduhandiak, parke teknologiko etabestelako bulego-gune isola-tuak, ekipamendu publiko ba-kartuak… Iraunkortasunarenikuspuntutik jasanezina izateazgain, herritarren ahozkotasu-

naren aurkako eredua ere badi-ra». Horrelako guneak areagotuegin dira azken urteetan: IKEABaionan eta Barakaldon, Merca-dona, Corte Ingles eta halako-ak… Fernandez de Betoñok«porlandia» kontzeptua erabil-tzen du euskal urbanizazioa de-finitzeko. Irakasleak ohartaraz-ten du globalizazioaren era-ginez gertatzen ari den metro-polizazio prozesuari (euskal herritarren 3/4ak hiri gisa defi-nitzen diren guneetan bizi dira)aurre egin behar diogula, eus-kal hiztunontzako oldar ezeza-gun bezain definitiboa ekar dezakeelako.

ZALDIBARKO KASUA

Koldo Telleria arkitektura ira-kasleak ere parte hartzen duhausnarketa prozesu honetan,eta Zaldibarko gizartearen gai-nean eginiko analisi soziala jar-tzen du adibide: «Hizkuntzabakoitzak bizitzeko, kontsumo-rako eta azkenik lurraldea uler-tzeko ikuspuntu propioa duela,eta baita bere baitako gizarteantolaketa propioa ere». Hiztunkomunitateen gaineko azterke-tak irudi hau eskaintzen du Zal-dibarren inguruan: «Euskara,gaztelania eta ingelesa dira Zal-dibarren bereizi diren sozioekosistemen hizkuntzak, etahorien arabera gizartearen an-tolaketa eta lurraldearekikoikuspuntua begiratu dira. Ho-rrela, euskara landa inguruankokatu da, lurraldearekiko lotu-ra handiarekin eta lurraren zu-zeneko ustiaketarekin». Jendegutxien bizi den tokian. Egoerakezkagarria, benetan.

Unai Fernandez de Betoñokargi dauka nondik jo beharko li-tzatekeen: «Hizkuntzalaritzanlurralde ikuspegia txertatu. Lu-rralde antolakuntzan eta hiri-gintzan, hizkuntzarena. Baietzeuskaldun guztiok irabazi!».

Hirigintza eta euskara:azalean hain urrun,

sustraian hain hurbil

Euskara nagusi den herri txiki batean berrehun etxe berri egiteak sekulako ondorioak eragin litzake. Juanan RUIZ | ARGAZKI PRESS

AHOZKOTASUNAREN AURKAKO EREDUA

Merkataritza-gune aldendu handiak, bulego-guneisolatuak, ekipamendu publiko bakartuak…Iraunkortasunaren ikuspuntutik jasanezinak izateaz gain,herritarren ahozkotasunaren aurkako eredua ere badira.

15EUSKARAREN EGUNA2016ko abenduaren 3a | GARA

16 EUSKARAREN EGUNA 2016ko abenduaren 3a | GARA