2014ko azaroa

OSASUN-ELKARTEEN LEHENENGO JARDUNALDIAKDONOSTIA UNIBERTSITATE OSPITALEANAzaroaren 7an, osasunarekin harremana duten Gipuzkoako sei elkartekberen jardunaren berri eman zuten. Bertan, ADEMGI, AECC, AFAGI, AGIFES,ALCER eta BEGISARE elkarteek hartu zuten parte, eta, hurrengo hilabeteetan,aukera bera izango dute pazienteekin eta horien familiakoekin lan egitenduten beste 60 bat elkartek ere. Izan ere, gizarte-arloa ere oso kontuan hartunahi du ospitaleak.

ARNASGUNEEN GARRANTZIA NABARMENDUDU EUSKARAREN AGENDA ESTRATEGIKOAKEusko Jaurlaritzak 2013-2016 aldirakoduen egitasmo orokorra da EuskararenAgenda Estrategikoa. Dokumentu ho-rrek gidatuko du datozen urteetan ha-ren hizkuntza-politika. Agendak 13lan-ildo, 34 ekimen eta 168 ekintza ze-haztu ditu, eta, lehentasunezko lan-il-dotzat jo du arnasguneen gainean eginbeharrekoa.Kontua ez da berria; izan ere, Eusko

Jaurlaritza, X. Legealdirako hizkuntza-politikako lan-ildoak finkatzerakoan,Euskararen Aholku Batzordeak eginikobi lan- eta hausnarketa-prozesutan oi-narritu da: «Euskara 21 – Itun berritubaterantz» eta «Euskara SustatzekoEkintza Plana».Horien arteko lehenak ezartzen du

Euskararen Agenda Estrategikoarenmarko nagusia, eta bertan adieraztendenez, lehentasunezko trataera emanbehar zaie euskarazko arnasguneei,bai funtzionalei eta bai geografikoei:«Hizkuntza batek, garatuko bada, beranagusia den esparruak behar ditu. Ar-nasgune horietan, eta ez beste inon,bilatu beharko du biziberritu nahi denhizkuntzak helduleku nahikorik, baibelaunaldiz belaunaldiko transmisioa-ri, bai hizkuntzaren funtzio komunika-tiboei, bai hizkuntzaren balio errefe-rentzialari dagokienez. Arnasgune ho-riek zaindu, sortu eta, ahal balitz,hedatu ezean, alferrik izango da, segu-ruenera, gainerako ahalegin oro». Ikusiagenda:

EUSKARAREN EGUNAREN INGURUKO EKITALDIAKEuskararen Nazioarteko Eguna 1949an aldarrikatu zuen Eusko Ikaskuntzak.Urtetik urtera egitasmo berriak jartzen dituzte abian euskararen inguruan laneandiharduten eragileek, baita Osakidetzan bertan ere. Hona, horietako batzuk:

• ARABAKO UNIBERTSITATE OSPITALEANAbenduaren 3an.«I. Euskal Kafe Mundiala».Kanpo-kontsultetako egoitzan: 08:30etik 09:30era.Txagorritxuko egoitzan: 11:00etatik 12:00etara.Santiagoko egoitzan: 13:00etatik 14:00etara.

• BARRUALDE-GALDAKAO ERAKUNDE SANITARIO INTEGRATUANAbenduaren 3an, 08:30etik 09:15era."Euskararen eguna 2014".Galdakao-Usansolo Ospitaleko areto nagusian.Ekitaldian, Bizkaiko egungo bertsolari txapeldun Arkaitz Estiballesek kantatuko du, eta ESI-ko arduradun eta profesional batzuen hitzak entzungo, proiektatuko den bideo batean.

• DONOSTIA UNIBERTSITATE OSPITALEANAbenduaren 1ean, 13:00etan.Mahai-ingurua: "Elkarri entzunez".Partaideak: Osakidetza, Kontseilua, Gipuzkoako Foru Aldundia, Donostiako Udala etaOEE.

Abenduaren 3an, 13:00etan.Donostia Unibertsitate Ospitaleko alta-txostenen liburuaren aurkezpena.

• ERAKUNDE ZENTRALEANAbenduaren 3an, 11:00etatik 13:00etara.«II. Kafe Mundiala».Zuzendaritza Nagusian, Euskara Plana Garatzeko Batzordeak antolatuta.Helburu nagusiak: langileok euskararen erabilera sustatzeko guneak zabaltzea, elkarezagutzea eta ordu biz euskara gozatzea eta konpartitzea.

webgunearen esteka

06osabuletina14-11_Maquetación 1 2014-11-27 13:38 Página 1

2014ko azaroa

iban basabe inzaDonostiako Unibertsitate Ospitaleko Barne Medikuntzako medikua

Egoerari aurrea hartu, eta horri irtenbidea eman nahi izan dio Iban Basabe Inza Donostia UnibertsitateOspitaleko Barne Medikuntzako medikuak (Legazpi, Gipuzkoa, 1975). Espero izatekoa denez etorkizunlaburrean pazienteek alta-txostenak euskaraz eskatzea, Alta-txostenak euskaraz idazteko gidaliburuakoordinatu du. Ospitaleko mediku-talde zabala izan du aldamenean, eta denen artean, zerbitzuguztietarako alta-txostenen ereduak bildu dituzte. Abenduaren 3an aurkeztuko du, eta hura idaztekoegin duen bideaz hitz egin du.

Koordinazio-lanak egin dituzu alta-txostenak euskaraz idazteko gidali-buruan; zerk bultzatuta egin zenu-ten?Alta-txostenak pazienteari begirakotxostenak dira, kanpora begira egiten di-tugunak. Pazienteei buruz egunero idaz-ten dugu, baina ez diegu jakinarazten;hori gure sistemaren barruan geratzenda. Alta-txostenekin ematen diegu infor-mazioa pazienteei, ospitaleko egonaldiaamaitu ondotik. Etorkizun hurbilean, pa-zienteek alta-txostenak euskaraz eskatu-ko dizkigutela ikusten genuen, eta egunhorretarako lanketan hasi ginen. Harta-ra, eskaerak etortzen direnerako, jarrai-bideak izango ditu medikuak esku arte-an. Zerbitzu bakoitzeko alta-txostenenereduak jarri ditugu, euskaraz idatzi nahidituztenean oinarri izateko.Pluralean hitz egiten duzu, proiek-tua talde-lana izan den seinale. Norkosatu duzue taldea?Guztira, 30-40 osagile aritu gara lanean,eta denok ezagutzen dugu elkar, aldezedo moldez. Bakoitzak bere zerbitzukoalta-txostena landu du.

«Medikuok bermatuko dugupazienteen oinarrizko eskubidea;beraz, bidezkoa eta beharrezkoa daproposamenak geuk sortzea»

rre mediku eta itzultzailearen orrazke-tak eta oharrek berebiziko garrantziaizan dute; haren ekarpena –medikuenelkargoari esker– oso garrantzitsutzatjotzen dugu egitasmoan ibili garenguztiok.Zein zailtasun izan dituzue?Batzuk bai, kontuan hartzen baduguunibertsitate-ikasketen zati bat gazte-laniaz ematen dela. Alegia, lehenengohiruzpalau urtetik aurrera, gaztelaniazikasten da medikuntza, eta terminolo-gia, beraz, nahiko herdoilduta izatendugu medikuok. Gainera, orain alda-tzen ari den arren, erietxea nahiko in-guru erdalduna da.Hala ere, medikuntzako euskaraz-ko terminologia sortua dago neu-rri batean. Egin al duzue ekarpe-nik?Lehendik sortutako hainbat esapideeztabaidatu ditugu, eta egokiena iru-ditzen zitzaiguna hobetsi alta txoste-netarako. Irizpide orokorrak ematenditugu, eta kontziente gara hemendikgutxira berriz ere aldatuko direla. Izanere, landu duguna osasungintzako zati

Donostiako Unibertsitate Ospitale-an badago euskara-batzordea.Izan al duzue haien laguntzarik?Donostia Ospitaleko Iñaki Villosladaeta Erakunde Zentraleko Mikel Maiozeuskara-teknikariek irakurri eta zuzen-du dituzte euskara aldetik. Euskara Ba-tzordeko lehendakari eta unibertsita-teko irakasle Felix Zubia doktoreak erezuzendu ditu, eta azkenik, Jabier Agi-

06osabuletina14-11_Maquetación 1 2014-11-27 13:38 Página 2

zein esapidek funtzionatzen duten,eta zeinek ez; hori baliagarria izaten daliburuak idazteko garaian.Elkarlanak, beraz, berebiziko ga-rrantzia izan du.Handia, bai; denon artean lan egitekoaukera eman digu, eta, aurrerago zer-bait egin nahiko balitz, eginda daudeoinarrizko harremanak.Osakidetza barruko baliabideezgain, besteren bat erabili al duzue?Gehien erabili ditugunen artean daudeGipuzkoako Sendagileen Elkargoaren

txiki bat baino ez da. Gauza ez da mai-la teorikoan sortzea, egunerokoanerabili eta mamitzea baizik, erabileraksortuko duelako ohitura eta, azkene-an, esamoldea.Poztekoa da, hala ere, medikuen-gandik sortutako proiektua izatea.Garrantzitsua da, bai. Medikuok ber-matuko dugu pazienteen oinarrizkoeskubidea; beraz, bidezkoa eta beha-rrezkoa da proposamenak geuk sor-tzea. Bestalde, une oro pazienteekineuskaraz aritzen garenok badakigu

hiztegia eta, noski, Euskalterm eta El-huyar; GNS-10 eta GRD-21 OsasunSaileko eta Osakidetza barruko balia-bideen artean daude, baina merezi duaipatzea; eta hor daude, era berean,EHUk sorturiko Erizaintzako Hiztegiaeta OEEren datu-basea ere. Urrea baliodu Iñaki Ugarteburu zenak sortu zuenMedikuntzako Terminoen Adibidete-giak, eta Hiztegi Batuari orpoz orpo ja-rraitu diogu, izan ere ia azken orduanaldatu behar izan baitugu sifilis hitza-ren idaztankera, esate baterako. Badi-ra, halaber, Giza Anatomiako Poltsiko-ko Atlasa eta beste batzuk ere. Ez dagutxi jadanik euskaraz dagoena, etagehiago egotea espero dugu aurreran-tzean.Zein zubi-hizkuntza erabili dituzue?Medikuntzan ingelesa da hizkuntzanagusia; beraz, gaur egungo termino-ak ingelesetik hartu ditugu. Garai ba-tean, ordea, frantsesa zen medikun-tzako hizkuntza, eta horri ere errepa-ratu diogu.Ba al duzue asmorik antzeko besteproiekturik egiteko?Oraingoz, ez. Arreta euskaraz emateazgain, txostenak ere euskaraz eman ge-nitzakeelako hasi ginen honetan, pa-ziente euskaldunek ere euskarazkoarreta bermatuta izan zezaten. Bestehutsuneren bat edo ikusten dugune-an, egingo dugu zerbait, baina orain-goz ez daukagu beste ideiarik buruan.Abenduan aurkeztuko duzu libu-rua. Gogoa izango duzu, ezta?Urduri eta pozik nago aldi berean. Li-burua gainera oraindik ez dut esku ar-tean! Duela hiru urte izan genuenideia, eta orduan hasi ginen lankidee-kin harremanetan jartzen. Liburua,hala ere, urtebetean idatzi dugu, gutxigorabehera, eta bai, gogoz nago bu-ruan ibili dugun guztia inprimatutaikusteko. Liburu hau oso garrantzitsuaden arren, erabilerak emango dio in-darra, eguneroko lanean erabiltzeak.Horretarako urrats dezente falta zaiz-kigun arren, garrantzitsuenak bi lirate-ke: profesionalok trebatzen jarraitzea,batetik, eta erabiltzaileek alta-txoste-nak eskatzea, bestetik.

06osabuletina14-11_Maquetación 1 2014-11-27 13:38 Página 3

gramatikaMEDIKAMENTUEN IZENAK LARRIZ ALA XEHEZ?:

Izen generikoak, printzipio aktiboen izenak, letra xehez, idazten dira, eta izen arrunten eraradeklinatzen: parazetamola, metamizola, ibuprofenoa, omeprazola, ziprofloxazinoa, azido azetil-salizilikoa…

Izen komertzialak, berriz, letra larriz: Aspirina, Tobradex, Sendamin, Augmentine…

MEDIKAMENTUAK HARTZEKO MAIZTASUNA ADIERAZTEKO ERAK: Ibuprofenoa, 600 mg, 8 orduz behin.Augmentine, 1 g, 8 ordutik behin.Diklofenako kolirioa, tanta bat, 6 orduan behin.Atenolola, 25 mg, 12 ordutik 12 ordura.

Badira era gehiago ere, baina bada bat, ahozkoan batez ere, inongo tradiziorik ez izan arren,arrunt zabalduta dagoena:

«Eztarriko mina arintzeko, parazetamola hartu, 500/650mg, 6-8 orduro».«Lau orduro hartzeko agindu dit medikuak»…Lau orduro? Lau, orduro? Lau pastilla orduro? «Lau orduz behin hartzeko?»

Ageri denez, gaizki-ulertuak gerta daitezke, eta arazoak badu garrantzia, are gehiago osasu-na tartean dela.Esan gabe doa forma guztiz zuzenak direla orduero*, hilabetero, hamabostero… ; ez, ordea,hamabost egunero, sei orduero, hogeita hamar minutuero…Horretaz gehixeago irakurri edo ariketak egin nahi izanez gero, jo hona:

* Euskara batuan orduero da; ez orduro.

HONEZKERO ≠ DAGOENEKO: Honezkero formak ustea adierazten du, suposizioa; esaten dugunaz ez gaude ziur.«Honezkero sendatu da Joxe»: Joxe sendatu dela uste dugu.

Dagoeneko aditzondoak, berriz, zerbait egiaztatzen du; ziurra dela adierazten du.«Dagoeneko sendatu da Joxe!»: badakigu Joxe sendatu dela, geure begiz ikusi dugulako

edo. Dena dela, ñabardura txiki bat du dagoenekok: ezustekoari edo ezohikoari zor zaion adi-tzondoa da, ondorio da. Ezusterik ez balitz, «Sendatu da Joxe» esango genuke, besterik gabe.Aldea argi egonik, zer dela-eta nahasi ohi dira horren desberdinak diren bi aditzondo horiek?Argi dago: gaztelaniazko «ya» zorionekoa tartean delako: «Joxe ya se habrá curado» eta «¡Joxeya se ha curado!», hurrenez hurren.

Erne, beraz, eta gogorik baduzu, osatu esaldi hauek HONEZKERO edo DAGOENEKO erabiliz:1) ___________ eginda! Ez nuen uste horren langilea zinenik.2) Goizeko zortziak dira, ___________ zabalik egongo da anbulatorioa.3) Ez kezkatu, _________ hartuko zituen agindutako pastillak.4) Dieta egiten aspaldi hasita dago, eta ___________ argalduko zen.5) Arratsaldeko laurak dira Londresen, eta ___________ilundu du. (Alaba han dago, eta

oraintxe esan dio)6) ___________ iritsi da kontsultategira, oraintxe bertan jaso dut haren mezua ordenagailuan.7) ___________ operatuko zuten.8) Aspaldi irten da zerbitzuburua, eta ___________ bileran izango da.

Argibide horiek zabaldu nahi izanez gero, hona jo dezakezu.

2014ko azaroa

KOMIKIA dani fano

Hona hemen 2. hizkuntza

eskakizuneko ahozkoazterketaren iazko

eredu bat

unitate didaktikoa

agenda29. DOCTOR JOSE BEGIRISTAINSARIA, MEDIKUNTZAKOIKERKETA-LANETARAKOLanek euskaraz idatziak izan behar dute,jatorrizkoak eta argitaragabeak, eta2015eko apirilaren 30a baino lehenagohelarazi behar dira GipuzkoakoSendagileen Elkargora. Sariaren oinarriakelkargoaren webgunean ikus ditzakezue.

Lanak aurkezteko azken eguna:2015eko apirilaren 30a.

EUSKADIKO ERIZAINTZAKOLAGUNTZAILEEN IV.JARDUNALDIAK2014ko abenduaren 12an, GurutzetakoUnibertsitate Ospitalean, Barakaldon.

49. DURANGOKO AZOKA2014ko abenduaren 5etik 8ra.

HIZKUNTZA-ESKAKIZUNAKEGIAZTATZEKO PROBETARAKO2014KO BIGARREN DEIALDIAAhozko probak abenduaren 11n eta12an izango dira.Probetara deitutakoen zerrenda egunbatzuk lehenago argitaratuko da, bai etabakoitzaren tokia, eguna eta ordua ere.

webgunearen esteka

webgunearen esteka

webgunearen esteka

webgunearen esteka

ERANTZUNAK:

1) dagoeneko; 2) honezkero; 3) honezkero; 4) honezkero; 5) dagoeneko; 6) dagoeneko; 7) honezkero; 8) honezkero;

06osabuletina14-11_Maquetación 1 2014-11-27 13:38 Página 4