14. A

LEA

2007

ko

Ab

en

du

a

Bergarako Udaleko Gizarte Ongizateko Prebentziorako Zerbitzua

GURASOENDAKOALDIZKARIAaurrera begira

Bergarako Udaletxea

22 // AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA

a u r k i b i d e a :

4-5 orrialdeak: 0-5 urtera BA AL DUTE HAUR TXIKIEK SEXUALATATERIK?

Larraitz ArandoPsikologoa eta sexologoa

6-7 orrialdeak: 6-11 urteraETIKETAK: IZATERAI JARRITAKO HESIAK

Ione BeitialarrangoitiaGazte eta helduen psikoterapeuta

8-9 orrialdeak: GURASOEN GALDERAKJose Ramon Fernandez

Psikologoa

10-11 orrialdeak: 12-18 urteraGAZTEAK ETA KIROLA

Luis Mari ZulaikaEHUko irakaslea Jarduera fisikoa eta kiroletako

Zientzien Fakultatea. Pedagogian Doktorea

Laguntzaileak:

• Bergarako Udal Euskara Zerbitzua

• Bergarako Udal Artxiboa

• Bergarako Udaleko Hezitzailea

• Bergarako Udaleko Hezkuntza teknikaria

• Kale hezitzaileak

• Aranzadi ikastola

• Mariaren Lagundia ikastola

• San Martín ikastola

• Ipintza institutua

• Berrigara

• Lea Artibaiko Amankomunazgoa

• Jardun Euskera Elkartea

• Xipizaro Ludoteka

Maketazio eta inpresioa: KOH diseinu grafikoaeta inpresio digitala

Egilea: Bergarako Udala

Gizarte Ongizateko

Prebentziorako zerbitzua

San Martin Agirre plaza, 1

20570 Bergara

Tlf: 943779126 • Faxa: 943779182

E-maila: aloidi@bergara.net

Babesleak:

GURASOENDAKO ALDIZKARIAaurrera begira

Bergarako Udala

Jardun

AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA // 33

GU

RASO

END

AK

O A

LDIZ

KA

RIA

Gurasoek makina bat burukomin izaten duteseme-alaben aisialdia antolatzeko orduan.Jakin badakigu, aisialdian burutzen diren akti-bitateek, gizakion heldutasun eta gizarteratzeprozesuan izugarrizko garrantzia dutela. Horrezgain, jarduerok, baloreen transmisiorako ezin-besteko tresna dira. Aisialdirako eskaintza, osozabala da Bergaran: kirola, musika, pintura,irakurketa, hizkuntzak… Baina, askotan, jolasaahaztu egiten dugu. Jolasak izugarrizkogarrantzia du haurraren heziketan; bere izaerafinkatzen laguntzen du eta balioen eskaladefinitzen du. Jolasak eragin fisiko eta psikikoadauka. Jolasa gozamenaren topalekua da,haurrentzako benetan erakargarria den jar-duera, eta atseginez burutzen diren ekintzenpotentzialtasun hezitzailea oso handia da:balioen transmisioa, jarrerak imitatu eta norbe-rarena garatzea, euskara modu naturaleanjaso eta erabiltzea, genero ikuspegia landueta hezkidetza sustatzea, integrazioa, kulturaniztasunaren onarpena, ohituren transmi-sioa…

Jolasa bideratu egin daiteke edo librea izandaiteke. Haurraren garapenean aktibitate ludi-koa bultzatzeko gune egokiak beharrezkoakdira, baita baliabide materialak egoki erabilikodituzten hezitzaile espezializatuak ere.Testuinguru horretan, LUDOTEKA daukagu.Zerbitzu hau, umeei zuzenduta egon arren,gurasoentzako baliabidea ere bada, seme-alaben heziketa prozesuan, elementu osaga-rria izango baita.

Udal Ludoteka 3-12 urte bitarteko haurrei zuzen-dutako zerbitzua da, jolas eta jostailuez hornitu-tako espazio hezitzailea.

Udal Ludoteka iaz arte, Errege Seminarioanzegoen, baina espazioaren egokitasunik ezazela eta, Agorrosin ireki zenean Udalak, bertankokatu zuen. Gaur egun, Ludoteka AgorrosinEkintza Guneko 2. solairuan dago. BertanXipizaroko hezitzaileak daude. Orain arte,Ludotekako funtzionamenduak gorabeherahandiak izan ditu, baina 2007/2008 ikasturtera-ko, Xipizarorekin batera, zerbitzuaren aldekoapostua egin du Udalak. Orain arteko espe-rientziak eskarmentu bezala balio izan du etaikasturte berrirako profesional berriekin hasikogara lanean.

Artikulu honekin, nire asmoa jolasak duengarrantzia azpimarratzea izan da, Ludotekakohezitzaileak, zuen seme-alaben garapen etaheziketa prozesuan bidelagun izango dituzue.

Informazio gehiago jaso nahi baduzue, hemenduzue bidea:

LUDOTEKA:-Egutegia: astelehenetik larunbatera 17:00etatik 20:00etara

-Tokia: Agorrosingo 2. pisuan-Telefonoa: 943777095

Hemendik doa bada, LUDOTEKA ezagutzekogonbita! Laster arte!

SARRERA

JOLASA ETA LUDOTEKA

au

rre

ra b

eg

ira

Nagore NarbaizaUdal eko Hezkuntza Teknikaria

Udala

Sigmound Freud (1856-1939), psikoa-nalisiaren aita zena, izan zen haurreksexualitatea zutela aldarrikatu zuenlehenetarikoa. Garai haietarakoaitortza ausarta izan zen berea, jen-dartearentzat esandako hori eskan-dalu hutsa baitzen. Atzetik etorridiren hainbat zientifiko eta aditukegiaztatu dute haurren sexualitatea-ren existentzia. Sexualitatea, emaku-me edo gizon izateko bizitza osoanegiten dugun ibilbideko bizipenekosatzen dute. Sexuatze-prozesuhorretan hainbat faktorek eragitendute, biologikoek eta sozialek, adibi-dez. Hurrengo lerroetan, hezkuntza-ren bitartez landu ditzakegun horie-tariko batzuk aipatuko ditugu; hau-rren sexualitatea eta horren barruandugun taburen bat edo beste lan-duz.

Garapen osasuntsu bat izatekobeharrezkoa da haurrek beren gor-putza ukitzea eta honen bitartez sen-tsazio ezberdinak esploratzea.Zorionez, bi urteko edo gutxiagokohaurrek beraien gorputz atalak ara-katzeko joera dute; belarriak, ileak,besoak... aztertzen dituzte. Horretanari direla ikusten ohituak gaude. Ezgara harritzen. Halere, gorputz ataldenekin ez da berdin. Genitalakukitu eta hauek esploratzen ari direlaohartzean, helduon erreakzioa ez daberbera izaten. Harritu, beldurtu eta

lotsatu egiten gara maiz. Zergatik?Telebistan, aldizkarietan, kalean...haurren sexualitatea ez da existitzen.Horien arabera, pentsa genezakehaurrek ez dutela sexualitaterik,baina uste hori badugu, oker gabil-tza. Haurrak pertsona sexudunakdirenez, sexua daukate.Haurdunaldian hasten den sexua-tze-prozesuak jaiotza ondoren erejarraitzen du. Bizitzako lehenengourteetan sexu bateko nahiz bestekobilakatzen jarraitzen baitugu.Txikitan, oraindik hilabete gutxi dute-la, jabetzen dira gorputz bat direla,amarengandik aparte dagoen gor-putz bat. Inguruaren ezagutza area-gotzeko, garrantzitsua da lehenikberen gorputzaren funtzionamen-dua ezagutzea. Eta, horretarako,bide aproposa izan daiteke gorpu-tzak sortzen dizkien sentsazioakesperimentatzea. Aurreraxeago,guztiok gorputz ezberdinak ditugulaohartu eta sexuak bereizten hasikodira.

MASTURBAZIOAHAURTZAROANHeldu asko harritu egiten gara hau-rrak masturbatzen ikustean. Gero,ikusitakoa helduon sexualitatearekinparekatzen dugu eta hortik abiatu-tako ondorioak ateratzeko joera ereizaten da. Adin honetan hau egitenbadu… gero zer egingo du? Etahorrelakoak pentsatuz sortzen zaizki-gun mamuak ezin izaten dituguuxatu. Haurrek, berriz, ez dute mas-turbazioa helduon sexualitatearentestuinguru berean kokatzen. Askozxume eta praktikoagoa da beraienhelburua. Masturbazioa plazerrasentitzeko ekintza hutsa da beraien-tzat; jatea, kaka egitea, lo egitea,barre egitea… bezalaxe. Behin fro-gatutakoak sortutako bizipen etasentsazioa gustatuta, baliteke berrizbizipen horiek lortzeko ahaleginakegitea. Logikazkoa eta ulergarria.

Azken batean, gorputzarekiko eza-gutza handitu eta honen bitartezplazerra sentitzeko bide bat da.

Oraindik ere, haurren masturbazio-ak gai tabua izaten jarraitzen dueta horrek guztiak baldintzatu egi-ten ditu, haurren masturbazioarenaurrean, helduok izaten ditugunerreakzioak, guregan harridura, bel-durra eta ezustea sortuz. Hori delaeta, zaila izaten da askotan zortzihilabeteko seme-alaba masturba-tzen dela onartzea. Onartu ondo-ren, ingurukoekin gaiaren inguruanmintzatzea ere ez da oso erraza iza-ten. Lotsatu egiten gara eta etxekosekretu gisa gorde nahi izatendugu. Jakin, egoera honetanbazaude, guraso ugari daudelazure egoera antzekoan. Errealitatehau isilik gordetzea erabakitzenbadugu, haurrek sexualitaterik ezdutela esaten duten sinismenak bul-tzatuko ditugu, beste hainbat urteeta hamarkadatan. Izan kontuanzure seme-alabaren kasua ez delagauza arraroa, ez da kasu bakarra.Agian, hori onartu eta azalarazteaurrats inportantea izan liteke egoe-ra antzekoan dauden haur etagurasoentzat. Baita gerora etorrikodirenentzat ere.

HAURREN MASTURBAZIOANOLAKOA DA?Haur batzuk, beraz, genitalak zuze-nean ukituz edo zerbaitekin igurtzizmasturbatzen dira. Gehienetankasualitatez deskubritutako fenome-noa izaten da. Ohearen izkinarekin,panpinen batekin, mantaren bate-kin... igurtziarekin egindako aurkikun-tza. Behin igurtzi horrek sortutakosentsazioarekin ongi sentitu da etasentsazioa luzatzen edo errepikatzensaiatuko da. Haurra bizipen honetanmurgildurik dagoenean, exzitatutaeta izerditan dagoela antzemangozaio. Baliteke momentu batean kli-

44 // AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA

00ttiikk 55 uurrtteerraa

00ttiikk

55 uurrttee

rraa

BA AL DUTE HAUR TXIKIEK SEXUALITATERIK?

Larraitz Arando IlarduiaPsikologoa eta sexologoa

Internet

AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA // 55

BBAA AALL DDUUTTEE HHAAUURR TTXXIIKK IIEEKK SSEEXXUUAALLIITTAATTEERR II KK??

00ttii

kk 55 uurrttee

rraa

max antzeko bizipena izatea hau-rrak. Honen ostean, haurra lasaituegingo da. Behin egiteak ez du esannahi gerora aldiro egingo duenik;batzuek errepikatu egingo dute etabeste batzuk berriz ez.

ESKOLA, PARKEAN...MASTURBATZEN BADAZER?Helduok sexu jolasak leku intimoekinlotzen ditugu. Leku ezkutu, ilun etaizarapekoekin. Gure kulturarenoinordea. Bai, bai… jada jakinbadakigu, sexu harremanak natura-lak direla, onak…, baina hain onakizanda, zergatik dira ezkutuan eginbeharrekoak? Hona hemen gurekulturak idatzi gabe duen araueta-ko bat. Kontua da, haur txikiekoraindik ez dituztela arau horiekbarneratu eta beraientzat gustaga-rria dena edonon egiteko aukeradutela uste dute. Ondorioz, lasaiasko masturbatu daitezke parkean,ikasgelan, sukaldean… Helduokmasturbazioa gauza ona izan dai-tekeela dakigun arren, gure erreak-zioek sarri ez dute hori esaten. Horidela eta, haurra berehala ohartukoda helduon erreakzioak ez direlahain natural eta onak izaten. Horreneraginez, haurra konturatzen daegiten dabilen hori, gurasoentzatbehintzat, ez dela merienda janedo abestea bezain ekintza arrun-

ta. Zerbait berezia du gurasoentzategiten dabilen horrek; urduri jarribaitira, deseroso sentitu baititu,...hau misterioa! Horrelako gertaerenbitartez, haurra gure jendartekoarau inplizituak barneratzen joangoda.

Horrelakotan garrantzitsua da hau-rrarekin intimitate kontzeptua lan-tzea; intimitate momentuak,lekuak… irakatsiz, horrelakoak nonegin eta non ez aukera dezaten.

MASTURBATZEARENONDORIOAK Masturbatzeak ez du zertan izan ara-zoren baten adierazle. Orokorreanez du ondorio kaltegarririk.Alderantzizkoa azpimarratuko nuke,masturbatzeak haurrak bere gorpu-tzarengan duen jakintza areagotzendu eta honek bizitzako beste arloguztietan lagunduko dio. Izan ere,norberaren gorputza, sortu ahal diz-kigun sentsazioak eta izan ditzakeenerreakzioak ezagutzeak inguruasegurtasun gehiagoz arakatzenlagun diezaieke haurrei. Fisiologikokiere ez du ondorio kaltegarririk; horre-tan ere garrantzitsua izan daitekealderantzizkoa azpimarratzea: gor-putza erlaxatu, oxigeno gehiagohartu, odolaren zirkulazioa hobetu…haurrak bizi dituen momentu estre-santeen aurkako erremedio egokiaizan daiteke.

Sigmound Freud (1856-1939),considerado como el padredel psicoanálisis, fue uno delos primeros en sostener quelos niños también teníansexualidad. Se trataba deuna afirmación audaz parala época, ya que decir esoconstituía todo un escánda-lo para la gente corriente.Posteriormente, multitud decientíficos y expertos hanconfirmado la existencia dela sexualidad en los niños. Lasexualidad está conforma-da por las diversas vivenciasexperimentadas durantetoda la trayectoria vital querecorremos hasta que llega-mos a ser hombres o muje-res. En este proceso desexualización influyen dife-rentes factores, por ejemplolos biológicos o los sociales.En las siguientes líneas men-cionamos algunos de ellos,que son los que podemostrabajar en el proceso edu-cativo, y que nos ayudarána desterrar algunos de lostabúes que existen en tornoa la sexualidad de los niños.

Udala

Internet

66 // AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA

6tik 11 urtera

6tik

11 urtera

Gure seme-alabak jaiotzen direnunetik (eta jaio aurretik ere bai),beraien portaera edo izaera neurtueta izendatzeko joera daukagu hel-duok (guraso, senide, mediku, lagun,bizilagun, ezezagun…). Erabiltzenditugun adjetiboak eta gerora etike-tak bihurtu daitezkeenak, muturreko-ak eta baztertzaileak izaten dira gai-nera: ona/txarra, urduria/lasaia,lotia/ipurtarina, jalea/mizkina…,adjetibo bakoitzak balore, garrantzieta esanahi bereziak ditu kulturabakoitzean.

Nahiz eta berezko joera batzuk jaio-tzez ekarri, guztiz malguak eta bizitza-ri irekiak dauden pertsonatxoak dirahaurrak. Horrelako etiketa askorekin,harriak eta oztopoak jartzen dizkioguberaien bizi poza den errekari, bide

jakin bakarra ezartzen baituguberaientzat.Azken finean, haurrei, eta baitageure buruari ere, jartzen dizkiegunetiketa edo ezizenak nortasun etaaskatasun pertsonalerako hesibihurtzen diren itxiturak baino ezdira. Joera hau automatizatua etainkonszientea da eta, hain juxtu ere,oharkabea izateak egiten du arris-kutsu. Ez gara konturatzen gure hau-rrak ikusi beharrean, beraietaz eraikidugun irudi partziala ikusten arigarela.

Helduak gure seme-alabak begira-tzen diren ispiluak gara, eta bertanirudikatua ikusten dutena sendotzensaiatuko dira jarrera, portaera etaautoirudiaren bidez. Gure espektati-bak, beraz, jokaera mapak bihurtzen

dira beraientzat. Haurren nahirik han-diena guri huts ez egitea da, eztagure espektatiba edo iritziei ere.Lehen haurtzaroan familia da errefe-rentzi puntu nagusia, baina dagoki-gun adin tartean (6-11 urte) eskolaketa lagunarteak berebiziko garran-tzia hartzen dute, eta etiketen eragi-na ere oso indartsu agertzen da.Orain beste ispilu batzuk agertzendira beraien bizitzan: lagunak, irakas-leak, kirol entrenatzaileak…. Adin honetan etiketak areagotu egi-ten dira: langilea/alperra, esane-koa/desobeditzaile, azkarra/motela,kirolari ona/txarra...

Fenomeno hori ezin da ebitatu etapertsonok berezko daukagun joerada, besteekiko gure portaera erregu-latzeko eta egoera desberdinetara

ETIKETAK: IZATEARI JARRIRIKO HESIAK

Ione BeitialarrangoitiaPsikologoa,

gazte eta helduen psikoterapeuta

Lilima Elkartea

AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA // 77

ETIKETAK: IZATEARI JARRIRIKO HESIAK

6tik

11 urtera

moldatzeko aukera ematen baitigu.Baina, askotan, etiketa horiek auke-rak eskaini baino mugatu egiten gai-tuztenez, goazen bada kontzientziaariketa bat aurrera eramatea, mugahauek gainditzeko asmoz. Gure begi-rada zabaltzen badugu, haurrek erebeste bide batzuk esploratu, gozatuedo sufritzeko gai sentituko dira.

Ariketa honen helburua gure seme-alabari buruz sakonean zer pentsa-tzen dugun jabetzea da, horrekberaien portaeran duen eraginaezagutzeko. Nor da gureseme/alaba guretzako?

Bestalde, helburuetako beste batgure pertzepzio hauetan ezkutatzendiren hainbat baldintza argitara ekar-tzea da: espektatibak, esperantzak,idealak, negatibotasunak, desespe-rantzak, gure alderdi ezeztatuak…Goazen, bada, kontzientziazio arike-ta hori aurrera eramatera:• Egin dezagun zerrenda bat gureseme-alabei buruz pentsatzendugun guztia adierazteko. Izan gai-tezen zintzoak geure buruarekiko etasaiatu hausnarketa sakona egiten,nahiz eta agertuko diren hainbatkontzeptu gogorrak izan onartzeko. • Ikus dezagun zerrenda horretanzein adjetibo mota diren nagusiak:positiboak, negatiboak, eremubakar baten ingurukoak (adibidezeskolako garapena)…denboratxobat hartu eta behatu zer sentitzendugun zerrenda irakurtzean. Norkbere hausnarketak ekarriko ditu kon-tzientziara. Baliteke konturatzeaalderdi negatiboez jabetzen garelagehien, edo alderantziz. Adjetibogehienak positiboak diren kasuetanere, etiketak izaten jarraitzen duteeta hauek ere muga bat dira.Adibidez: dena ondo egiten duenhaurraren kasuan ere espektatibakoso zorrotzak izan daitezke eta aka-tsak egiteko aukera ezeztatua egondaiteke. • Ikus dezagun zein adjetibori ema-ten diegun balore gehien eta nolaegiten dugun gure seme-alabakhoriengana hurbiltzeko (edo alden-tzeko kasu batzuetan). Adibidez,guretzat kirolari trebea izatea garran-tzitsua bada, agian, horretara bultza-tzen dugu kasu askotan berarenbenetako interes eta motibazioakkontuan izan gabe. • Adjetibo bakoitzaren ondoan idatzdezagun kontrakoa dela uste dugu-

na. Antonimo horiek, nortasunarenitzalean aurkitzen diren ezaugarriakizan ohi dira. Hausnartu ea zer senti-tzen dugun antonimo horiek ikuste-an, eta kontzientziara ekarri zein bideerabiltzen dugun alderdi horiek gureseme-alabengan ez hautemateko:ezeztapena, kontrako adjetiboanjarritako espekatibak bultzatzea,adjetibo horren ingurukorik ez onar-tzea geure buruan…Adibidez, ezbadugu geure izakeran alperkeriarikegin dezakegula onartzen, balitekegure seme-alabengan ere ezin onar-tu izatea. • Saiatu egunerokotasunean joerahorretaz konziente izaten, eta ekintzapertsonaletatik bereizten. Horrela,gure seme-alaba alpertzat hartubeharrean, batzuetan alferkeriazjokatzen duela ikusiko dugu, etaaukera edukiko dugu langilea denegoerei erreparatzeko. • Etiketek haurrekiko distantziadakarkigute. Horretaz konzientegaren neurrian, gure seme-alabaidealetik urruntzen joango gara, erre-alitatera gerturatzeko. Irudi negati-boaren kasuan ere, positiboago denerrealitate batera hurbiltzeko aukeraizango dugu eta elkarrekiko harre-manetan bide eta aukera berriakzabalduko dira. • Gai horietaz beraiekin ere hitz egindezakegu eta adierazi zeintzuk direnkontzientziara ekarri ditugun haus-narketak.

Ez dugu ahaztu behar gizakiak ika-ragarri konplexuak garela eta ezingarela osoki bizi geure alderdigarrantzitsuak itzalean edukita.Alaitasuna ezingo dugu sakonki sen-titu gure barnean tristurari ez badio-gu lekua uzten. Eta horrela gerta-tzen da gainontzeko ezaugarriekinere.

Helduok dugun ardura nagusia gurehaurrak, eta zergatik ez! baita geureburua ere, errespetu osoz begiratzeada, eta orain arte antzeman ez ditu-gun ezaugarriak hautemateko auke-ra irekitzea. Beraz, aska ditzagunseme-alabak, ahal den neurrian,gure begirada mugatuaren urritasu-netik eta harritu gaitezen elkarrekineskura ditugun hainbat aukerez.

Azken finean, gizakion helburu nagu-sienetako bat, garena izatera iristeada; hori da guztion ardura nagusiamunduan osoki bizi ahal izateko.

Normalmente solemos usar eti-quetas para definir el compor-tamiento y la personalidad denuestros hij@s, pero esto, que lohacemos de manera incons-ciente, supone una limitación alSER, a la exploración de diver-sas potencialidades, “capaci-dades”.Con esta tendencia, más quever realmente a nuestr@ verda-der@ hij@, podemos estar pro-yectando, definiendo construc-ciones de nuestras expectati-vas, ilusiones….y como Losadult@s somos espejos paranuestros hijos, nuestras expec-tativas se convierten para ellosen un mapa de comportamien-to al que deben ser fieles. Además, a partir de los 6 años,con el comienzo de la escolari-zación estos espejos abarcana más adult@ y a los compa-ñer@s, multiplicándose elnúmero de las etiquetas. Esta tendencia al encasilla-miento es inconsciente en granmedida, lo que hace que seatan peligrosa. Por ello, os invita-mos a hacer un ejercicio dereflexión para traer a la con-ciencia lo que pensamos pro-fundamente de nuestr@ hij@ yver qué es lo que estamos pro-yectando en ell@s: miedos, ilu-siones, fracasos, expecativas,aspectos negados de nosotr@s.

Lilima Elkartea

88 // AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA88 // AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA

1) 14 urteko seme bat daukagu etadirua eskatu digu lagunekin lokal

bat erabiltzen hasteko. Beste mutilengurasoekin hitz egin dut, eta adinhorretako neska-mutilentzat astialdi-rako aukerarik eta lekurik ez dagoe-nez, baimena ematearen aldedaude, nahiz eta guztiek ez emangogo onez. Batetik, presioa sentitzendut, lokalean ez sartzeagatik baka-rrik gelditu baitaiteke; eta bestetik, ezdut batere argi lokalaren ideia onaizan daitekeen. Makina bat gauzaentzuten da! Ez nuke nahi zorrotzegiaizan, ezta eskatzen didan guztiaribaietz esatea ere. Zuen iritzia jakinnahiko nuke.

Gai hori korapilatsua izan daiteke,edo ez. Egoeraren aurrean gurasoekduten jarrera nolakoa den garrantzi-tsua da: ulerkorra, ez hain ulerkorra...Eta seme-alabek eta gurasoek elkaraditzen duten ere faktore garrantzi-tsua da. Gurasook erreakzionatzenjakin behar dugu eta ulertu behardugu une egokia dela seme-alabeierantzukizun batzuk emateko etahaien autonomia soziala sustatzeko,nahiz eta arreta eskaini eta haien-gandik gertu egon.Muturreko jarrerarik ez hartzea da

kontua. Erakutsitako koherentziareneta erantzukizunaren arabera emanbehar zaie askatasuna eta autono-mia (ardura handiari autonomiahandia; ardurarik ezari autonomia-murrizketa).

Arazo hori elkarrizketa bidez tratatubehar da, seme-alabek hartu behardituzten konpromisoak zehaztuta etadenen artean onartuta, familiakogainerako kideen askatasuna, lasai-tasuna eta eskubideak errespetatudaitezen. Hona hemen mugak jar-tzeko trikimailu bat: zure semea nolaportatu behar den finkatzea bainogarrantzitsuagoa da muga horiekgaindituz gero ZER GERTATUKO DENfinkatzea.Edonola ere, seme-alabak non etazer egoeretan egongo diren jakinbehar dute gurasoek, eta argi utzibehar diete proposatutako eta finka-tutako arauak ez errespetatuz gero,zer ondorio izango diren.

2) 7 urteko semeak gero eta hitzgordin gehiago erabiltzen ditu. Ez

senarrak ez nik ez dugu hitz egitekoera hori; halere, badakit oso hedatuadagoela eta ia arraroa egiten delahitz itsusirik gabeko elkarrizketak

entzutea. Ez dugu hori atsegin etanahiz eta gurekin ez dituen erabil-tzen, bere adineko neska-mutikoe-kin, lagunekin… bai. Gainera, 4 urte-ko arreba txikiarekin ere erabiltzenditu, eta, era berean, horrek ere era-biltzen ditu. Ez dakit nola eten katehori.

Irainak eta hitz gordinak ez dira hitznormalak. Hitz itsusiak ez dira ezerlaguntzen dieten adierazpen-karga-rik gabe. Horrelako hitzek helduenzentzu bikoitzak eta erreakzioak gor-detzen dituzte, eta horrek erakartzendu zure semea: askotan helduak imi-tatzeko edo horien autoritatea desa-fiatzeko erabiltzen dituzte, beraienhaserrea adierazteko, arreta erakar-tzeko, “nabarmendu nahi izateko”.

Ez da bide egokia arazoari zuzeneanaurre egitea, .biraoen adierazpen-karga ezeztatzeko. Urduritu, haserre-tu edo garrasi eginez gero, garrantzihandiagoa ematen diogu eta hitzhoriek esatea gure arreta erakartzea-rekin lotuko du seguru asko. Ez barreegin haren txantxei eta ez partehartu horietan (erreakzio horrek erre-pikatzera eramaten ditu), eta jakina,beste haur batzuek esaten dituzten

Jose Ramon Fernandez (Psikologoa, Psikologia konduktualeko kabinetea)

c/ Ramon Maria Lili 2 BERGARA. Tlf: 943765939

GURASOEN GALDERAK

GURASOEN GALDERAK

Kale Hezitzaileak

AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA // 99

hitz itsusien aurrean berdin jokatu(horrek nahasketa sortuko dio, zereneta ez baitu jakingo zergatik eskain-tzen diozun arreta beste batzuek dio-tenari eta ez berak dioenari, eta ezdu jakingo zuzena den ala ez). Eraberean, ez tutik esan zure semeakesandakoen gainean beste batzuei,zure semea aurrean duzula.

Berba gordinak esaten jarraitzenbadu, saiatu zaitez kasurik ez egiten.Jarraitzen badu, beharbada galdetubeharko zenioke zergatik duen hitzitsusiak erabiltzeko horrelako beharra,eta ondoren, arazo horri aurre egin,ez mehatxuka, ez oihuka, baizik etaelkarrizketa lasai batekin, oso garran-tzitsua baita ulertaraztea hitz horiekgainerakoei min ematen diela etaoso iraingarriak izan daitezkeela. Hitzitsusiak iraingarriak direnean, etahorrek gizarte-harremanetan arazo-ak sortu ditzakeenean, ez egin inoizez ikusiarena.

Eskaini iezaizkiozu aukera berriak.Zazpi urteko haur batek bere frustra-zio-egoerak edo haserreak adieraz-teko hitz itsusiak erabiltzen baditu,bere haserrea adierazteko eta arretaerakartzeko beste era batzuk erakutsibeharko zenizkiokete. Beste batzueibirao edo irain eginez gero, erakutsibarkamena eskatzen. Bihurtu joko:hitz itsusiak erabili beharrean besteordezko hitz batzuk erabiltzea.

Garrantzia gehiegi ez ematea lortzenbadugu, “etsenpluaren bidez predi-katzen” badugu eta aukerak eskain-tzen badizkiogu, guk uste bainolehen utziko du atzera jarrera hori.

3) 9 urteko alabak atzamarrakahoan sartzen ditu telebista ikus-

ten ari dela, erpurua edo beste edo-zein hatz; halere, ez ditu azazkalakjaten. Ez ditu hatzak ahotik kentzen,errieta egiten diodan arte, baina,berehala, berriro atzamarrak ahoandituela dago. Lehen ez zuen ohituratxar hori, baina dagoeneko urte parebat darama horrela. Hasieran ez niongarrantzirik eman, baina orain, den-bora bat igaro ostean, berdin jarrai-tzen duela ikusten dut. Gainera horiohitura bihurtu du eta ez dakit nolakendu.

Jaioberriek, beren bizitzako lehenhilabeteetan, horrelako erreflexuasko dituzte. Batzuetan, baina, 4 edo5 hilabetera, beren biziraupenerakobalioa galtzen dutenean, desagertuegiten dira. Beste batzuetan, ordea,bizitza guztian gordetzen dira edoekintza ezegoki (txupetea miazka-tzea, hatzak miazkatzea, azazkalakjatea, etab.) bihurtzen dira.

Ohitura hori lehen haurtzaroko xurga-tze erreflexuekin dago lotuta haurre-tan eta, era intuitiboan eta azkarre-an, beraien gogoa asetzeko erabil-

tzen dute (aspertuta badaude esti-mulatu egiten ditu eta aztoratutabadaude lasaitu). Gerta daitekehatza miazkatzeko nahiak sei-zazpiurte igaro arte irautea eta hori kezka-ti eta larri dagoenean kontsolamen-dua lortzeko soilik egitea. Horregatik,ohitura hori uztera behartzeak haien-gan sumindura eta frustrazioa sortukoditu.Orokorrean, eskua ahora eramatenduenean haurra zigortuz konpontzendute gurasoek hatzak miazkatzekoarazoa. Arazoa larriagotzen deneaneta zigorrak (zartakoak eskuan,mehatxuak, eskua ahora eraman ezdezaten aginduak eta abarrek) ezduenean emaitzarik ematen, berezikibateraezina den portaera batenindartze positiboa gomendatzen da.

Gomendatzen dizut alabaren porta-erari kasurik ez egitea eta horren itu-rriak aurkitzea. Horretarako, lehenikidentifikatu eta idatzi zer egoeretanduen portaera hori. Zuen alabariesaiozue eskua ahoan duela ohar-tzen den bakoitzean, lehenik, ahotikateratzeko eta, gero, ahalik etaazkarren gertaera hori idazteko. Zuenalabaren jokabidea sendotzenduzuen heinean, bai jarraibideakjarraitzeagatik, bai eskua ahora era-maten dituen aldiak murrizteagatik,nahi ez den portaeraren aurreanordezko portaera indartzen da –den-boraldi bat hatzak ahora eramangabe egotea eta pixkanaka denbo-ra hori handituz joatea–.

Gainera, saiatu zaitezte alaba distrai-tuta izaten. Jarduera gehiago eginberarekin: esaterako, dibertitzenduten jolasak, sor daitezkeen asperral-diak apurtzeko. Kasu horretan, telebis-tan ikusten ari denari buruzko elkarriz-keta sorraraziz distraitu dezakegu.Neskatoa bere gurasoen aurreangarrantzitsua sentitzen denean, gau-zak ongi egiten dituenean bere meri-tuak eta ahaleginak aitortzen zaizkio-lako, eta ikusten duenean gorespe-narekin eta arretarekin azpimarra-tzen direla, haurrak beregan duensegurtasuna eta konfiantza handituegingo dira eta xurgatzeko ohituragaldu egingo du.

AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA // 99

GURASOEN GALDERAK

GURASOEN GALDERAK

Oharra: zure zalantzak erantzunak izatea nahi baduzu, ondoko eran egin dezakezu:Prebentziorako Zerbitzura telefonoz deituta edota E-maila idatzi eta erantzuna hurrengoatalean argitaratuko dugu. • Telf.: 943 77 91 26 • E-maila: aloidi@bergara.net.

Kale Hezitzaileak

Behin oporrak bukatuta, ikasturteberria hasita, garai egokia dugugeure buruari erronka berriak ezar-tzeko: horrelako ikastarotan izenaeman, halako elkartetan partehartu, kirola egiten hasi...

Aurreko alean aztertu genuen zer-gatik den komenigarria kirola egiteaLehen Hezkuntzan ditugun seme-alabentzat. Bereziki onura fisikoaketa hezitzaileak aipatu genituen,eta ez eremu psikikoan eskuratuta-koak: ongizate psikologiko eta emo-zionala; umore ona eta bizi-poza;autoestimua eta bere buruaz duenirudia; oreka mentala; estresariaurre egiteko gaitasuna; antsieta-tea gutxitzea; adimena hobetzenlaguntzea...

Oraingo artikulu honetan nerabe(adoleszente) eta gazteak izangoditugu kontuan, bai kirolaren zen-bait onura azaltzeko, bai eta gura-sook nola lagundu dezakegun ere.

Askotan kalean kontrako uste okerrazabaldua badago ere, hainbat iker-ketek ondorengoa erakutsi dute:“kirola egiteak errendimendu aka-demikoa hobetzen laguntzen du(kasu gehienetan)”. Izan ere, izerdiabota eta lasaitu ondoren arreta gai-tasun handiago duzu ikasteko, ete-kin handiago ateratzen diozu duzundenborari, zeure buruarekiko kon-fiantza hobetuz helburu zailagoakaukeratzen dituzu, onarpen sozialahobetzen duzu, gurasoekiko harre-mana estutu, helburu bat lortzekosaiatzearen beharraz jabetzenzara...

Dena den, argitu beharra dago,eragin positibo hori jaso ahal izatekokirol-jarduerak baldintza batzuk betebeharko dituela: orekatua izanbeharko du, ez neurriz kanpokoa,

ezta entrenamendu saio gehiegi etaluzeegiak eskatzen dituena ere, ezditu bizitzako lehentasunak nahastu-ko, motibazioak desitxuratuko etagozagarri behar lukeena kezka-iturribihurtuko; eta ez da errendimen-duarekin eta emaitzekin itsutu behar.

KIROLA ETA DROGENMENPEKOTASUNAAdin honetako nerabeei buruz arigarela, bada azpimarratu beharre-ko beste ezaugarri bat ere: “Kirolakgure seme-alabei drogen arazoariaurre egiten laguntzen die”. Eraginhori iturri askotatik azaldu daiteke:aisialdiko denbora ohitura osasun-tsuetan eta lagunarte egokian iga-rotzen dute, talde bateko partaidesentitzen dira, adiskide berriak egi-ten dituzte, trebetasun sozialakgaratzen dituzte jendearekin hobe-to erlazionatzen ikasiz, balio zuzenaklantzen dituzte, beraien gorputza

eta osasuna zaintzea gehiagoestimatzen dute, beraienburuaz duten konfiantza etaautoestimua hobetzen dute,arauak eta autoritatea erres-petatzen ikasten dute...

Baina gogoratu kirol jarduerahorrek ezaugarri batzuk izanbeharko dituela: partaide guz-tientzako izango da positiboa(beraien gaitasun-maila edo-zein izanik ere), etengabe ziur-tatu beharko da ezaugarriludikoa eta ondo pasatzea, ezdu gehiegizko estresa eta pre-sioa eragin beharko, ez etaumillazioa edo gutxieste senti-menduak ere, pertsonak ezdira emaitzaren arabera soilikbaloratuko...

Azkenaldian psikologoekondorio bitxi bat jakinarazidute: Naturan arrisku handikokirolak praktikatzen dituzteneneta debekatutako drogak pro-batzen hasten diren pertsonen

1100 // AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA1100 // AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA

12tik - 18 urtera

12TIK

-18

URTERA

GAZTEAK ETA KIROLA

Luis Mari Zulaika IsasiEHU-UPVko irakaslea

Jarduera Fisiko eta kiroletako Zientzien FakultateaPedagogian Doktorea

KIROLA ETA ESKOLAKOEMAITZAK

Udala

izaerek badituzte komunean hain-bat zaletasun eta ezaugarri psikolo-giko, hala nola: arriskua, abiadurahandia, sentsazio inpaktanteak,oraina erabat bizitzea, etorkizunazkezkatu gabe momentua goza-tzea... Ondorioz, drogekin lortzendiren sentsazio eta emozio berriakaisialdiko jarduera egokien bidezase daitezke. Beraiek aukeratutakokirol espezialitatea gure gustukoenaizan ez arren, adin bakoitzak duenberezkotasuna errespetatu beharkogenuke.

KIROLA EGITEARI UZTEA.NOLA AURREA HARTU Oro har, adin hauetara bitarteanparte hartze handia lortzen badaere, behin sasoi honetara iritsita,kirolean parte hartzearen portzen-tajea asko jaisten da, bereziki nes-ken artean. Egoera hau azaltzekohainbat arrazoi aipatu ohi dira:denbora falta, beste lehentasunbatzuk, ikasketei garrantzi handia-goa eman beharra, bera bainohobeak direnak bakarrik balora-tzea, jarduera aspergarria izatea,gehiegizko exigentzia, bere lagu-nek uztea...

Gurasook hainbat neurri har ditza-kegu gure seme-alabek kirola egi-

ten jarrai dezaten laguntzeko: • Kirola egiteak duen garrantziazohartarazi. • Ume-umetatik txertatu jarduerafisikoa beraien bizitzetan. Bizi-estiloaktiboaren hazia hasieratik erein;besteak beste, aisialdian ekintza fisi-koak elkarrekin burutuz. • Ikasgelako beste gurasoak etaeskolako arduradunak ere animatuikuspegi honen aldeko apustua egindezaten. • Kirola sustatzeko beraien ekimene-tan parte hartu (kontura daitezelaguretzat garrantzitsua dela): garraiolanetan lagundu, ikustera joan... • Eredua eta adibidearen bidez ira-katsi (geuk ere jarduera fisikoaegin). Bereziki nesken kasuan, ikusida amak kirola egitea dela aldagai-rik eragingarriena. • Helburu lorgarriak aukeratzenlagundu, (hankak lurrean izan ditza-la). • Gustuko duen zerbait aukeratzenlagundu. Lehentasuna: parte hartuzgoza dezala, eta ez hainbesteemaitza edo errendimendu maila. • Bere taldean lagun giroa sortzenahalegindu. • Ahal bada hurbileko aukerakaprobetxatu. Desplazamenduak ezdaitezela arazo gehigarri bihurtu. • Antolaketa serioa eta programa-zio konstantea duen erakundeaaukeratu.

• Bere gaitasunari egokitutakoeskaintza izan dadila. • Familia, lagun eta ingurukoengan-dik babesa, onespena eta errefor-tzu soziala eman. • Entrenatzaile eta monitoreeibabesa eskaini, ikuspegi hezitzaile-en aldeko apustua eskertu. • Seme-alaba lortzen ari den aurre-rakuntzaz jabearazi eta zoriondu,bai eta saiatzeaz eta egiten duenlanaz ere.

Ea ba, denon artean lortzen dugungure seme-alabak bizi-estilo aktibo-ak bereganatzea eta lagunarteangozatuz, ikasiz, eta osasuna hobe-tuz, beraien bizi-kalitatea areago-tzea (ez dela gutxi).

BIBLIOGRAFIAGONZALEZ, Angel (2007) Medidasde promoción de la actividad físicade las chicas en el deporte escolar.Diputación Foral de Bizkaia. Bilbo.

GONZALEZ ARAMENDI, Jose Manuel.Bost urte, bizitza osoa. Jarduera fisi-koa eta ohitura osasuntsuak nera-bezaroan.

Zulaika, Luis Mari. (editorea) (2004).25 ARRAZOI KIROLA EGITEKO. Onurapsikologikoak, sozialak eta baliohezitzaileak.

La práctica físico-deportivaen estas edades aportamuchos beneficios a nuestroshijos e hijas. Además de los yaconocidos físicos en la salud,habría que destacar los psi-cológicos. Entre ellos desta-camos que les ayuda a hacerfrente al problema de las dro-godependencias y a mejorarsu rendimiento académico.Así mismo, teniendo en cuen-ta el alto índice de abando-no de práctica de actividadfísico-deportiva que se da enestas edades (sobre todoentre las chicas), se presen-tan una serie de pautas útilesa los padres y madres paraque ayuden a sus hijos e hijasa afianzar esos hábitos y esti-los de vida activos.

AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA // 1111AAUURRRREERRAA BBEEGGIIRRAA // 1111

12tik

-18

urtera

GAZTEAK ETA KIROLA

Kale Hezitzaileak

aurrera begira

aurrera begira

Nerabezaroan, orokorrean, pertsona heldurik ez dagoengune bat edukitzea nahi izaten da. Azken urteetan, etxa-beak alokatzeko eta beraien lokala muntatzeko joeradago.

Orokorrean gutxieneko higienea eta segurtasun-baldin-tzak ez dituzten lokalak dira. Halere, horrek ez ditu atzerabotatzen: garbitu, prestatu, egokitu eta dekoratu egitendituzte beraien gustu eta aukeren arabera.

Lokal horietan ordu ugari igarotzen dituzte: ordu batzukastegunean zehar baina gehienak asteburuetan.Norbere koadrilarekin EGOTEA izaten da asmoa. Orduakematen dituzte egonean: telebista ikusten; makinatxoe-kin jolasean; opilak, patata erreak, litxarreriak, pipak...jaten; beraien artean hitz egiten, ligatzen…; eta erretzen(tabako-zigarroak edo haxix-petak) eta edaten (hainbatgraduaziotako alkoholdun edariak, nahastuta eta/edofreskagarriekin).

Beraiek esaten dute gustura daudela, etxean bainohobeto, eta ez dituzte ulertzen gure kezkak (“ez duzueezer ulertzen”, “ez dugu ezer txarrik egiten, betikoa egi-ten dugu”). Baina, hori esaten diguten arren, beharbada hori esatendigutelako, arduratuta egoten gara gure seme-alabaklokal horietako batera joaten direnean edo alokatzendutenean.

Pertsona helduek orokorrean eta batez ere guraso askokarrisku-lekutzat ditugu lokal horiek. Ezagutzen dugunakezkagarria da, baina ezagutzen ez dugunak izua eragi-ten digu. Hainbat gauzek kezkatzen gaituzte. Lehenik, baldintzafisikoekin zerikusia dutenek. Nahi genuke higienea(komuna, garbitasuna, aireztapena...) eta segurtasuna(elektrizitatea, sarrerak...) bermatuta izatea, besterikezean Udalak jabeei emandako laguntzen bidez.

Bigarrenik, zabor-janak eta, batez ere, drogen (tabakoa-ren alkoholare n, kannabisaren...) kontsumoak kezkatzengaitu. Uste dugu gai horiek tratatu egin behar direla etalokaletan bertan arriskuak prebenitzeko eta murriztekoproiektuak abiarazi behar direla.

Eta, hirugarrenik, aisia- eta astialdi-ereduak. Pantailenaurrean beste ezer egin gabe egoteak kezkatzen gaitu,bertatik irten gabe getho bat sortuta. Horren aurrean, ustedugu, beren eskubideak errespetatuz eta betebeharrakexijituz, gazteentzako politikek errealitate horiek, lokalhoriek, kontuan hartu behar dituztela aisia-proiektuetan.

Autokritika eginez amaitu nahi dugu; izan ere, nagusidiren aisiako, kontsumoko, bizitzako… ereduak guk hel-duon munduan eraikitakoak eta garatutakoak baitira.Beharbada, hori kontuan hartuko bagenu, konfiantzahandiagoa izango genuke haien gaitasunetan.

LOKALAK, ETXABEAK, TXOKOAK,BEHEBARRUAK... GURE SEME-ALABEN LEHEN EDOBIGARREN ETXEA?

Txus Congil,Hezitzailea

Kale HezitzaileakKale Hezitzaileak