ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

52
fasi 2 lari # 38 / 5 - 11 ivlisi / 2010 ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia kakabaZe: telekritika gv. 8 mark maleni: jaSuSebi niu-jersiSi gv. 16 mixeil `aTagurji~ gv. 29 brZola xodorkovskisTvis da mis winaaRmdeg gv. 19 mooqrovili nazarbaevi gv. 21 me-20 saukuneSi darCenili baga-baRebi gv. 38 entoni Sadidis `Rame axlovdeba~ gv. 41 rati amaRlobeli: qarTuli epataJis dabadeba gv. 44 "gcems - ese igi uyvarxar" "gcems - ese igi uyvarxar" gv. 12

Transcript of ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

Page 1: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

fasi 2 lari

# 38 / 5 - 11 ivlisi / 2010

ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26

ninia kakabaZe: telekritika gv. 8

mark maleni: jaSuSebi niu-jersiSi gv. 16

mixeil aTagurji~ gv. 29

brZola xodorkovskisTvis da mis winaaRmdeg gv. 19

mooqrovili nazarbaevi gv. 21

me-20 saukuneSi darCenili baga-baRebi gv. 38

entoni Sadidis Rame axlovdeba~ gv. 41

rati amaRlobeli: qarTuli epataJis dabadeba gv. 44

"gcems - ese igi uyvarxar" "gcems - ese igi uyvarxar" gv. 12

Page 2: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...
Page 3: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

nomerSi:

02 fosta

04 mokled

06 fotoreportaJi

07 vrclad

08 mediakritika

aRmovaCinoT telemedia

xelaxla

10 ori azri

unda daafinansos Tu ara

kultura saxelmwifom?

magda guruli vs vaxtang

megreliSvili

12 mTavari Tema

`gcems - ese igi uyvarxar~

16 Tvalsazrisi

jaSuSebi niu-jersiSi

mark maleni

17 interviu

Tavisufali, magram

regulirebuli

giorgi qadagiZe

msoflio

19 brZola

xodorkovskisTvis da mis

36 marto, `mausis~ pirispir

skolamdeli aRzrda

38 me-20 saukuneSi darCenili

baga-baRebi

kultura

40 rogor `gavakeToT~ evro-

kulturuli saqarTvelo

wignebi

41 entoni Sadidis `Rame

axlovdeba~

Tvalsazrisi

43 poetebi da Talibani

laSa buRaZe

Tvalsazrisi

44 qarTuli epataJis dabadeba

rati amaRlobeli

sporti

45 HUP HOLLAND HUP sandro naveriani

46 roca brazilieli xar

gio axvlediani

qalaqSi moxetiale kacis

Canawerebi

48 vaSa, metromSens!

kaxa Tolordava

Jurnali `liberali~ gamoicema fond `Ria sazogadoeba - saqarTvelos~

mxardaWeriT.

avtoris / avtorebis mier sainformacio masalaSi gamoTqmuli mosazreba

ar gamoxatavs fondis `Ria sazogadoeba-saqarTvelos~

pozicias. Sesabamisad, fondi ar aris pasuxismgebeli masalis Sinaarsze.

The views, opinions and statements expressed by the authors and those providing comments

are theirs only and do not necessarily reflect the position of Open Society Georgia Foundation.

Therefore, the Open Society Georgia Foundation is not responsible for the content of the

information material.

# 38 / 5 - 11 ivlisi / 2010

winaaRmdeg

21 yazaxeTi

mooqrovili nazarbaevi

23 Tvalsazrisi

ra nomeria evropis tele-

foni?~

mezoblebi

24 somexi eri robert

koCarianis winaaRmdeg

konfliqtebi

25 nebisa da logikis

uqonloba

Jurnalisturi gamoZieba

26 ganaCeni gamoZiebisa da

sasamarTlos gareSe

saubrebi liberalizmze

29 mixeil `aTagurji~

adamianis uflebebi da

samarTali

31 moqalaqeebi qveynis

winaaRmdeg

sazogadoeba

34 maSin, roca ruka ver xdeba

teritoria

ganaTleba

garekanze:

`gcems - ese igi uyvarxar~

ansambl `rusTavis~ gamosvla, saqarTvelos kulturis dReebi berlinSi, seqtemberi 2009

1liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 4: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

redaqtorebi: mTavari redaqtori Sorena SaverdaSvili /aRmasrulebeli redaqtori nino jafiaSvili / politika da saerTaSoriso ambebi sofo Waava / kavkasia da konfliqtebi sofo bukia / Jurnalisturi gamoZieba beso kurtaniZe / sazogadoeba Tamar babuaZe / adamianis uflebebi da samarTali nino beqiSvili / axali ambebi naTia axalaSvili Jurnalistebi: maia wiklauri, nino gogua, marika qoCiaSvili, eka WiTanava, rusudan fanoziSvili, anita Tvauri, Tamar faradaSvili, nino CimakaZe, rusudan ruxaZe, nino robaqiZe, iago yuraSvili, naTia guliaSvili, daviT buxrikiZekontribucia: mark maleni, giorgi cxadaia, kaxa Tolordava, gio axvlediani, laSa buRaZe, sandro naverianiredaqcia: foto-redaqtori levan xerxeuliZe / grafikuli dizaini Tornike lorTqifaniZe / redaqtor-stilisti nino svaniZe / koreqtori nino saiTiZegamomcemloba: proeqtis menejeri qeTi babunaSvili / proeqtis menejeris asistenti lela SubiTiZe / reklamis da gayidvebis direqtori Salva CubiniZe / marketingi da sazogadoebasTan urTierToba naTia rusaZe / distributori zviad Sengeliagamomcemeli: Sps `liberali~. misamarTi: Tbilisi 0162, faliaSvilis q. 108. tel.: (995 32) 232235, 233731, 912326. el-fosta: [email protected] sxva gamocemebi: `cxeli Sokoladi~, `cxeli Sokoladi _ literatura~, `biznesi: adamianebi, meTodebi, strategiebi~.`liberalis~ saavtoro uflebebi daculia. JurnalSi gamoqveynebuli masalebis nawilobrivi da/an mTliani gamoyeneba redaqciis Tanxmobis gareSe akrZalulia. beWdva: stamba `favoriti~. misamarTi: Tbilisi, CubinaSvilis q. 50. tel.: (995 32) 95 19 52. www.phfavorite.gegamodis kviraSi erTxel, yovel orSabaTs. pirveli nomeri gamocemulia 2009 wlis maisSi. rekomendebuli sacalo fasi 2 lari.

www.liberali.ge ISSN 1987-7528

fosta www.liberali.ge

gundistani

rogori degradirebis gzas daadga

`maestros~ sainformacio: http://www.youtube.com/watch?v=wIIoKHutrrY&feature=player_embedded naxeT es siuJeti da

daakvirdiT, Tu arsebobs gansxvaveba

`maestros~ am siuJetsa da `imedis~

da `kurieris~ Sav-piarul siuJetebs

Soris? erosi kiwmariSvilma axali

`kurieri~ Seqmna etyoba, sadac axali

ambebis formatidan isev gadauxvia.

mxolod jerjerobiT misi samizne

ufro yofil aliansSi gaerTianebuli

politikuri Zalebi arian. sainteresoa,

rom mTavrobis Temebis gaSuqebaze

jerjerobiT mSrali niusebis formats

inarCuneben, magram esec albaT

droebiTia, jer sxvebis gaSavebiT

arian dakavebulebi. aqve vityvi, rom,

Cemi dakvirvebiT, Zveli `maestros~

`ukomentarod~ iyo bevrad ufro

axlos sainformacios standartebTan

_ iyo mSrali da informaciuli

formatis, vidre is, rac daiwyo,

ganaxlebuli `maestros~ axali ambebis

eTerSi.

ana, 29 ivnisi, 2010

an Targmani veraa mTlad zusti,

an m-ri maleni ver ayalibebs azrs

Tanmimdevrulad (bolo nawils

vgulisxmob). erTi-ori saintereso

mosazrebaa da veTanxmebi avtors,

rom saqarTveloSi megobris

instituti sul sxvagvaria, vidre

e. w. civilizebul dasavleTSi

da gamoiyeneba rogorc dadebiTi

(xeli Seuwyo gaWirvebul megobars

fexze wamodgomaSi) ise uaryofiTi

mizniT (gamoiyeno megobroba piradi

gamorCenisaTvis). magram isev bolo

nawils davubrundebodi _ gvaCvenos

avtorma erTi demokrati mainc

(Savgvremani kacis CaTvliT), romelmac

omis pirvelive dReebSi dagmo ruseTis

moqmedeba... Tumca xoo, omi xom Cven

daviwyeT? aba, ratom unda daegmo?

makeinma sityviT mainc gamoxata

TanagrZnoba da miuxedavad imisa, rom

misi gvaris manqanis nomrad dawera

srul xixoobad mimaCnia, mag kacma

mainc daikava cotaTi gamorCeuli

adgili CvenTvis... yovel SemTxvevaSi,

CemTvis.

Solveig, 29 ivnisi, 2010

`bolo xanebSi es situacia, Cemi

azriT, gamosworebis gzazea da

amis mizezi bolo arCevnebSi

xelisuflebis warmatebaa~. _ romel

warmatebaze saubrobs batoni marki?

mniSvneloba ar aqvs am `warmatebis~

ukan ra dgas? an ra gaiTvaliswina,

an gamoaswora xelisuflebam? is,

rom ufro ukeTesad moifiqra,

rogor `Caataros~ arCevnebi Tavis

sasargeblod. es xom sakuTari

Tavis motyuebaa. ar vici, icis

Tu ara batonma markma, magram

saqarTveloSi antidasavluri

ganwyobilebebi samwuxarod Zalian

Zlierdeba. es iyo yvelaze ufro

usamarTlo garemoSi Catarebuli

arCevnebi, rac ki Catarebula bolo

wlebSi da rodesac amerikelebi

an evropelebi am arCevnebs aqeben,

antidasavluri ganwyobilebebi Zalian

izrdeba da sapasuxod, Zlierdeba

nacionalisturi an prorusuli

ganwyobilebebi.

solar, 29 ivnisi, 2010 weli

gvWirdeba Tu ara axalgazrdobisa

da sportis saministro?

raRac uazro memarjveneoba gaCnda

saqarTveloSi _ yovlad suleluri

sqemebidan glejen azrebs da

abraxuneben win da ukuRma.

problema saministros Seqmna ki

araa, problema isaa, rom idioti

Cauyenes mag saministros saTaveSi.

saministros Seqmna problema

rogor ar aris, sruliad zedmeti

saministroa. ra saxelmwifos

saqmea axalgazrdobis mwyemsva.

jobia kerZo bizness Seuqmnan

pirobebi, rom kultura da sporti

daafinansos. problemaa, Cveni fuli

omis dros gaqceuli gubernatoris

dasaqmebas rom xmardeba, sxva mizani

am saministros ar aqvs. veTanxmebi

mowinaaRmdeges.

vaxtangi, 28 ivnisi, 2010

2 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 5: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

radio „nacnobi“ gepatiJebaT

klubSi „nacnobi“

tradiciuli qarTuli samzareulo

cocxali musika

misamarTi: abanos q. N 3

Page 6: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

`TbilaviamSeni~, `samxedro saremonto-sa-

mrewvelo kompleqsis~ Camoyalibebis mizniT,

Tavdacvis saministros mflobelobaSi gada-

dis. saministroSi acxadeben, rom es iniciati-

va Tavad aviamSenis xelmZRvanelobas ekuTvnis

da `TbilaviamSeni~ sajaro samarTlis iuri-

diuli piri gaxdeba. 2004 wels aviamSeni misma

xelmZRvanelobam saxelmwifosgan gamoisyida

67 milion aSS dolarad da dReisaTvis misi

aqciebis 90 procentis mflobeli kvlav avia-

mSenis xelmZRvanelobaa, xolo danarCenis _

TanamSromlebi.

kompaniis generaluri direqtoris, panti-

ko Tordias TqmiT, maTi ZiriTadi damkveTi

aqamdec Tavdacvis saministro iyo da swored

aman ganapiroba maTi gadawyvetilebac. `vi-

fiqreT, rom orive mxarisTvis momgebiani

iqneboda erToblivi muSaoba“.

erTobliv preskonferenciaze kiTxvis dasmis

saSualeba Jurnalistebs ar miscemiaT.

TurqeTma israelis TviTmfrinavebs sahaero

sivrce Cauketa. es akrZalva

TurqeTis mTavrobam israelis specrazmis

mier `Tavisuflebis flotiliaze~ Setevis

sapasuxod daawesa. sahaero sivrcis daxurvis

vadis da sxva detalebis Sesaxeb informacia ar

vrceldeba. samagierod, gavrcelda infor-

macia imis Sesaxeb, rom briuselSi TurqeTisa

da israelis ministrebis ahmet CavuSoRlusa

da benjamin ben eliezeris saidumlo Sexvedra

Sedga. israelis samxedro radios cnobiT, Se-

xvedra vaSingtonTan SeTanxmebiT momzadda. aSS

mis mokavSireebs Soris urTierTobis gafuWebis

gamo SeSfoTebulia. es pirveli maRali donis

Sexvedraa flotiliaze Tavdasxmis Semdeg, ra-

sac 9 Turqi aqtivisti Seewira. TurqeTs surs,

rom israelma bodiSi moixados da daTanxmdes

saerTaSoriso gamoZiebis Catarebas.

"TbilaviamSenis" axali patroni

TurqeTi da israeli

Tavdasxma

ganmuxurze

qarTuli policiis

saguSagoze, romelic

okupirebul sofel

otobaiasTan mosazRvre

zugdidis municipalite-

tis sofel ganmuxurSi

mdebareobs, SeiaraRe-

buli Tavdasxma moxda.

qarTvel policielebze

Tavdasxma okupirebu-

li regionidan moxda _

rusi samxedroebi avto-

maturi cecxlsasroli

iaraRidan isrodnen.

srolis Sedegad mZimed

daiWra qarTveli po-

licieli daviT beWvaia,

romelic administra-

ciuli sazRvridan

100 metris moSorebiT

saguSagoze msaxurobs.

daWrili varaudobs, rom

snaiperma esrola, ris

Semdegac man sapasuxo

cecxli gaxsna.

afxazeTis mxridan

sofel ganmuxuris

dacxrilva uarhyo oku-

pirebuli galis raionis

miliciis ufrosma

vadim Rvinjiam. ruseTis

uSiSroebis federaluri

samsaxuris sasazRvro

sammarTvelos afxazeTis

ganyofilebis warmomad-

geneli vasili malaevi

ki acxadebs, rom sofel

otobaiasTan mdebare sa-

guSagosTan Ramis 3-dan

4 saaTamde SualedSi

srolis xma marTlac

ismoda.

ricxvebi ministri Seicvala bolo 7 wlis ganmavlobaSi saqarTveloSi.

wlis Semdeg lari kingi CNN-is Sous tovebs.

89 25

mokled

4 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 7: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

`ukraina suverenuli da damoukidebeli

saxelmwifoa, romelsac aqvs ufleba Tavad

amoirCios mokavSireebi. nato-s kari maTTvis Ria

rCeba, magram gadawyvetileba Tavad unda miiRon~.

hilari klintoni

2 ivlisi, kievi

`Tqven ebrZviT kanonier qurdebs, magram es

ministrebi [vano merabiSvili da zurab adeiSvili]

xom ar arian kanonieri qurdebi Tqvens

mTavrobaSi?~

levan vefxvaZe

2 ivlisi, Tbilisi

`parlamentSi mTavroba ufro kompetenturad unda

wardges, ekonomikuri ganviTarebis ministrobis

kandidatebma ki sakanonmdeblo organos ara ese,

aramed konkretul cifrebze gaTvlili gegma unda

warudginon~.

guram CaxvaZe _ parlamentari

30 ivnisi, Tbilisi

`mzad var muSaobisTvis dRiTa da RamiT, SabaTsa

da kviras, rom saqarTveloSi mudmivad ar

ismodes: `gveSveleba rame?~, aramed vambobdeT:

`ra gavakeTo, rom Cems Svils ukeTesi momavali

Sevuqmna~.

vera qobalia

29 ivnisi, Tbilisi

citatebi

saqarTvelos parlamentma sami axali ministriT dakompleqtebul

kabinets ndoba bolo 7 wlis ganmavlobaSi ukve meTerTmeted

gamoucxada. mTavrobisa da misi programisTvis umciresobas

mxari ar dauWeria. premier-ministrma nika gilaurma deputate-

bs ganucxada, rom mTavrobis „miznebi da amocanebi ucvlelia“.

mTavrobis programis saxelwodebac igive rCeba _ `erTiani

saqarTvelo siRaribis gareSe“. gilauris TqmiT, prioritets

qveynis teritoriuli mTlianobis aRdgena warmoadgens, `mSvido-

biani, diplomatiuri saSualebiT da saerTaSoriso monitoringis

meqanizmis maqsimaluri gamoyenebiT“. premieri acxadebs, rom

wels ekonomikaSi dadebiTi niSnebi ukve gamoCnda da, zomieri

prognoziT, 4,5-procentiani wliuri zrdaa mosalodneli.

parlamentma pirveli mosmeniT miiRo axali sagadasaxado

kodeqsis 267-gverdiani proeqti. proeqtis ganxilvaze misulma

finansTa ministrma deputatebs mTavrobis gadawyvetilebis

Sesaxeb amcno, rom damatebiTi Rirebulebis gadasaxadiT ar

daibegreba presa, ganaTlebis sistema da jandacvis aparaturis

miwodeba. dRes moqmedi sagadasaxado kanonmdeblobiT arc erTi

es sfero dRg-Ti ar ibegreba, magram kodeqsis Tavdapirvel

proeqtSi maTi dabegvra gaTvaliswinebuli iyo. mesame da sabo-

loo mosmeniT ki sakanonmdeblo organom kidev erTi sagadasa-

xado amnistiis Sesaxeb iniciativa miiRo, romelic nacionaluri

da regionuli televiziebis mier martamde dagrovili sagadasa-

xado davalianebis Camoweras iTvaliswinebs. televiziebisTvis

daaxloebiT 36 mln laris SeRavaTis gaweva, aqedan mxolod ori

milioni laria regionuli televiziebis davalianeba. Tumca

romel da ramden telekompanias ra konkretuli Tanxa Camoewe-

reba, kanonproeqtSi ar aris miTiTebuli, im motiviT, rom es

informacia `sagadasaxado saidumloebas~ warmoadgens.

meTerTmeted gamocxadebuli ndoba

mosmenebi parlamentSi

aTasi palmis sanacvlod, baTumSi xeivans arabi Seixis Seix nahaian mabaraq al nahaianis saxeli daerqmeva.10 miliard aSS dolars Cadebs amerika inter-

net-qselis ganviTarebaSi. 350

mokled

5liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 8: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

misaRebi gamocdebi 2010

foto

fo

to

mar

ika

qoCi

aSvi

li

6 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 9: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

vrclad

msoflio interesiT adevnebs Tvals amerikaSi rusi agentebis dakavebis istorias.

naTia axalaSvili

rodesac vizitiT kmayofilma med-vedevma aSS datova, ruseTSi veravin warmoidgenda, rom 3 dReSi gamoZie-bis federaluri biuro ruseTis 11 agents daiWerda. „erTaderTi, rac SemiZlia vTqva, dakavebis momenti gansakuTrebulad daxvewilad iyo SerCeuli“, _ aseTi iyo lavrovis pirveli gancxadeba jaSuSebis daka-vebis Semdeg. ruseTis sagareo uwye-ba jer aSS-s ganmartebebs eloda. mogvianebiT ki amis gareSec ganacxa-des, rom mzad arian, SpionaJSi eWv-mitanil Tavis moqalaqeebs daexma-ron da kidev erTxel aRniSnes, rom momxdaris Sesaxeb „vrcel informa-cias“ ar floben.

amerikeli oficialuri pirebis gancxadebiT, eWvmitanilebis amoca-na SeerTebuli Statebis politikur wreebTan kavSirebis ganviTareba da moskovSi sadazvervo cnobebis gada-gzavna iyo. maTi interesis sferos ganekuTvneboda samxedro saqmee-bi, sagareo politika da kongresis sakiTxebi.

dakavebulebi sxvadasxva StatSi cxovrobdnen, ise _ rogorc Cveu-lebrivi amerikelebi; hqondaT yalbi pasportebi; zogi ojaxuri wyvilis saxiT, zogic marto saqmianobda. maT ori ram braldebaT _ farulad muSaoba ucxo saxelmwifosTvis da fulis gaTeTreba.

dakavebuli 28 wlis ana Cepmeni axali Taobis Spionia da swored is gaxda am jaWvis Semkvreli. 26 ivniss is Sexvedraze daTanxmda gamoZie-bis federaluri biuros im agents, romelic Tavs rezidenturis Tana-mSromlad asaRebda. mas SesakeTe-blad swored is leptopi gadasca, romliTac ruseTSi Setyobinebebs

ruseTis 11 megobari

agzavnida. misgan ki sxva jaSuSis-Tvis gadasacemi yalbi pasporti miiRo. magram anam es davaleba ar Seasrula, gamoZiebis federalur biuroSi darwmundnen, rom ana ra-Racs mixvda da swored amis Semdeg daiWires aSS-s sxvadasxva StatSi erTdroulad 10 agenti, romle-bsac ramdenime wlis ganmavloba-Si uTvalTvalebdnen. meTerTmete Zebnili kviprosze daakaves da is giraos sanacvlod gaTavisuflebis Semdeg miimala.

aSS-Si dakavebuli 8 adamianis sa-samarTlo ukve gaimarTa. oris _ riCard da sintia merfebis procesi ki gadaido. mosamarTlem 250 aTasi aSS dolari giraos gadaxdis Semdeg SinapatimrobaSi mxolod erTi, viki pelaesi gauSva, romlis meuRlemac jaSuSoba dakavebisTanave aRiara da isic daadastura, rom misi aSS-Si cxovrebis xarjebs ruseTi faravda, konkretulad ki dazvervis samsaxu-ri. im gamocdilebis gaTvaliswine-biT, rom kviprosze dakavebuli da giraos sanacvlod gaTavisuflebu-li robert metsosi miimala, aSS-s sasamarTlom danarCen braldebule-

bs giraoTi gaTavisuflebaze uari uTxra.

jaSuSebis dakavebaze ruseTis reaqcia sakmaod TavSekavebulia. „cixeSi Casmuli adamianebis“ bediT Sewuxebuli putini imiT Semoifar-gla, rom imedi gamoTqva, _ am fa-qtiT aSS-sTan „bolo dros mopove-bul pozitivs ziani ar miadgebao“.

sxva dros aseTi SemTxvevebisas reaqcia yovelTvis sxvagvari iyo. magaliTad, 4 wlis winaT _ roca ruseTis jaSuSebi saqarTveloSi daiWires. Tbilisidan dakavebuli oficrebis deportacia rom mimdi-nareobda, swored maSin gadawyda kremlSi saqarTvelos finansuri, satransporto da safosto bloka-dis dawesebis sakiTxi da elCic gaiwvies. putini maSin ambobda, _ saqarTvelos xelisufleba berias tradiciebs mihyvebao.

aSS-s iusticiis saministroSi acxadeben, rom 100-ze meti daSi-fruli gzavnili aqvT, saidanac irkveva, rom jaSuSebs kavSiri hqon-daT erTmaneTTan da informacias moskoSi, sagareo dazvervis centr-Si agzavnidnen.

ruseTisTvis rodis sjobda jaSu-Sebis dakaveba _ medvedevis aSS-Si vizitamde, vizitis dros, Tu mis Se-mdeg? eqspertebi miiCneven, rom aSS-s arCevani ruseTisTvis yvelaze damndobi aRmoCnda. axla ki maTTvis mTavaria, putinis imedi gamarTldes da am faqtma „gadatvirTvis“ reJim-Si myof rusul-amerikul urTier-Tobebze zegavlena ar iqonios. amis fasad ki ruseTi, rogorc Cans, mzad aris, saerTaSoriso skandals, ru-suli specsamsaxurebis kraxsa da finansur danakargebs Seeguos.

7liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 10: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

mediakritika

rebs imas, rasac sTavazobs sa-televizio media da ar arsebobs mayurebelTa homogenuri erToba, romelic erTsa da imave sanaxao-bas iTxovs. umjobesia vikiTxoT, ras gvTavazobs media?!

sazogadoebrivi televizia swo-red is adgilia, sadac amgvari kiTxvebi unda ismodes da amaze unda midiodes msjeloba. pro-blema ki isaa, rom Cven araswo-rad vsvamT aqcentebs da araswo-ri gziT mivdivarT. magaliTad, sazogadoebrivi televiziis xel-mZRvanelobis problemaa, rom ver

aRmovaCinoT telemedia xelaxla ninia kakabaZe

didi xnis ganmavlobaSi gazeT `24 saaTSi~ mimyavda rubrika `te-lekritika~. jer fondi `Ria sazo-gadoeba _ saqarTvelos~ grantis farglebSi, Semdeg ki _ damouki-deblad. erTi sityviT, momwonda televiziaze dakvirveba da wera. gavida dro da Cemi xmauriani yu-Tis mimarT sruli gaucxoeba ga-miCnda, erTgvari zizRic ki, da yuTmac dakarga funqcia. masTan dabruneba albaT erT-erTi yvela-ze mZime nabiji iqneba Cems arcTu imdenad xanmokle cxovrebaSi. maS ase, vagrZeleb an kidev erTxel viwyeb televiziis kritikas da ki-dev erTxel vrTav televizors.

qarTul televizias xSirad akritikeben, magram kritika Ziri-Tadad politikuri Toq-Souebis an sainformacio gamoSvebebis mi-samarTiT ismis. iqidan gamomdina-re, rom saqarTveloSi momavalSi politikuri stabilurobaa mo-salodneli, vfiqrob, axali sa-televizio sezonis mimarTac mo-Txovnebi gaizrdeba da qarTveli mayurebeli ara mxolod poli-tikosebis oponirebis yurebas, aramed sxva tipis sanaxaobasac moiTxovs. uaxloesi 2 wlis gan-mavlobaSi winasaarCevno isteria mosalodneli aRar aris. amitom, Cveni mizania, movisminoT da vna-xoT arsebiTi msjeloba, kamaTi, sxvadasxva politikur, socialur Tu sazogadoebriv Temaze.

aRar daviwyeb im banalobad qceuli mizezebze saubars, ris Sedegadac ver, an ki Zalian nel tempSi viTardeba qarTuli tele-vizia. pirvel rigSia araprofe-sionalizmi, cenzura, TviTcen-zura, gemovnebis deficiti da

gaunaTlebloba. am mizezTa yvela-ze mtkivneuli Sedegia ara mdare xarisxis televizia, aramed dana-Saulebrivi elementebis matarebe-li telemedia. eTikuri normebis sruli ugulebelyofa, adamianis uflebebis Selaxva, qsenofobiu-ri ritorika _ es problemebi ara mxolod mediaSia, es problemebi sazogadoebaSia da amitom swored amaze unda daviwyoT saubari.

Tavis erT-erT pirvel gadace-mas swored televizias uZRvnis eka xoferia da svams kiTxvas _ ras uyurebs xalxi? xalxi uyu-

8 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 11: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

mediakritika

eleva satelevizoo `brendebs~. yovelkvireuli (Tu yoveldRiu-ri ara) Toq-Sous arseboba sazo-gadoebriv Temebze aucilebelia, magram ara imisTvis, rom `feise-bis~ xaTriT gadacemas mayurebe-li hyavdes, aramed imisTvis, rom problema warmoCindes.

gadacema `auditoriis~ pirveli nawili mxolod imis mtkicebas mie-ZRvna, rom problema ar aris te-leserialebis Tu sxvadasxva gasar-Tobi gadacemis maRali reitingi, problema aris maTi ualternati-voba. qarTul satelevizio sivrce-Si ar arsebobs kargi SemecnebiTi, saganmanaTleblo gadacemebi, me-diaSi ar saubroben sazogadoebriv problemebze... da Tuki saubroben, saubroben ase: eka xoferias erT-erTi stumari, sadac is satelevi-zio mediaze laparakobs, gadacema `simarTlis dros~ prodiuseria. Toq-Sous wamyvans smenia, rom am gadacemis mimarT xSirad ismis pre-tenziebi da mis konteqstSi xSirad laparakoben adamianis uflebebis

Selaxvaze. `auditoriis~ erT-erTi stumari, Teo xatiaSvili ambobs, rom rodesac `simarTlis droSi~ homoseqsuali, lesboseli, trans-vestiti, warmoSobiT somexi Tu sxva nebismieri umciresobis war-momadgeneli mogvyavs, imisaTvis, rom ar moxdes qsenofobiis ti-raJireba, unda viyoT metad fr-Txilebi da koreqtulebi. amasTan dakavSirebiT eka xoferia svams ki-Txvas: `ai mesmis, magram davuSvaT is stumari movida da nu, sWirde-baT saintereso gmiri, da is [gmiri] aris an is [homoseqsuali-n.k.] an is

[lesboseli-n.k. ] an is [somexi- n.k.] an is [vTqvaT, ieRovas mowme- n.k.]... ra mniSvneloba aqvs. ai, aq ras sTxovT Tqven?~

naTlad Cans, rom wamyvans ar esmis, raSia gadacema `simarTlis dros~ problema da amitomac sva-ms amgvar gaurkvevel kiTxvas. ar esmis, rom problema marginaluri jgufebis mimarT negatiuri da-mokidebuleba da am damokidebu-lebis gamJRavnebaa da ara an imis, an imis, an imis mowveva studiaSi. problemaa, rom gadacema `simar-Tlis dros~ wamyvani nanka kala-toziSvili pietetiT esaubreba mxedrionel dodo gugeSaSvils (qarTveli mebrZoli qalis xats) da dascinis Tea TuTberiZes (`mar-Tlmadideblobis mters~). wamyvani sazogadoebaSi arsebuli koniun-qturis tyveobaSia da Tavad aris am sazogadoebisa da koniunqturis Semqmneli, sadac omis propagan-disti dodo gugeSaSvili reveran-sebs imsaxurebs, xolo sakuTari, Tavisufali azris gamoTqmisTvis

Tea TuTberiZe _ wamyvanis qed-maRlur, Seuracxmyofel damoki-debulebas.

unda viswavloT mediisa da sa-zogadoebis problemebis aRmoCena da Semdeg maTze adekvaturad msjeloba. vcadoT Cven, da da-viwyoT saubari konkretul gada-cemebze, maT wamyvanebze, gadace-mis struqturasa da Sinaarsze, calkeul Jurnalistebze, repor-taJebze da, rac mTavaria, vca-doT, rom davsvaT swori aqcente-bi, amisTvis saWiroa.... (ixileT momavali nomridan)

xalxi uyurebs imas, rasac sTavazobs satelevizio

media da ar arsebobs mayurebelTa homogenuri

erToba, romelic erTsa da imave sanaxaobas

iTxovs.

Jurnalis gamosawerad

dagvikavSirdiT telefonebze:

23 37 31, (899) 48 62 41

an mogvawodeT Tqveni

sakontaqto informacia

el-fostiT: [email protected]

gamoiwereT

Jurnali

liberali

beWduri versia 12 nomeri _ 3 Tve

22 lari

24 nomeri _ 6 Tve45 lari

48 nomeri _ 1 weli90 lari

PDF versia 12 nomeri _ 3 Tve

13 lari

24 nomeri _ 6 Tve25 lari

48 nomeri _ 1 weli 50 lari

9liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 12: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

momxremagda guruliTanamedrove xelovnebis kuratori

kulturas saxelmwifos subsidia sWirdeba. Tu Cven SevTanxmdebiT, rom saqarTveloSi gvinda kulturis da xelovnebis ganviTareba, da Tu sa-xelmwifos aqvs kulturis politika, maSin, mis-gan didi Tu mcire daxmarebis gareSe, am sferos ganviTareba SeuZlebelia. saqarTvelo aris Ra-ribi qveyana, da mosaxleobas ar aqvs imdeni Se-saZlebloba, rom kulturam mis xarjze iarsebos _ Tundac Zvirad Rirebuli bileTi SeiZinos. am faqtoris gaTvaliswineba yvela saxelovnebo dawesebulebas uwevs.

msoflios yvelaze cnobil xelovnebis kere-bsac ki uWirT Tavis rCena mxolod sakuTari SemosavlebiT, Tumca maT dafinansebaSi Zalian mcire wili aqvs saxelmwifos.

magaliTad, amerikaSi kulturis dafinanseba-Si saxelmwifos wili daaxloebiT 13%-ia (amaSi Sedis federaluri, Statis da qalaqis dafi-nanseba), TviTdafinanseba _ 40-44%, danarCeni ki fondebis, korporaciebisa da individualu-ri Semowirulobebia. saqarTveloSic ase unda moxdes. es dargebi ise unda ganviTardes, rom maT, TviTdafinansebis naxevari Tu ara, 30-40%-is Tavad mopoveba mainc SeZlon. magram amgvar ganviTarebas xels bevri ram uSlis.

pirvel rigSi mniSvnelovania, rom Seicvalos kanonmdebloba kulturis Sesaxeb. mecenato-ba unda gaTavisufldes dabegvrisgan. swored es uwyobs xels nebismier qveyanaSi kulturis ganviTarebas, radgan SeZlebul adamianebs meti motivacia aqvT, daafinanson kultura. es maTi imijisTvis aris sasargeblo da maTTvis rekla-macaa, Tan amiT isini gadasaxadebisgan Tavisu-fldebian.

galerea aris komerciuli dawesebuleba, sa-dac saxelmwifo SeiZleba ar Caerios, garda imi-sa, rom xeli Seuwyos mis ganviTarebas _ magali-Tad, sagadasaxado SeRavaTebi misces.

qveyanaSi Tanamedrove xelovnebis arseboba demokratiulobis ganmsazRvrelia, radgan is provokaciulia. rogorc wesi, is mkafiod asaxa-vs xolme socialur problemebs, da misi ganvi-Tarebis xelSewyoba imas niSnavs, rom saxelmwi-fos am kritikis miReba SeuZlia.

unda daafinansos Tu ara kultura saxelmwifom?

Tu Cven SevTanxmdebiT, rom

saqarTveloSi gvinda kulturis

da xelovnebis ganviTareba, maSin,

saxelmwifosgan didi Tu mcire

daxmarebis gareSe, amis miRweva

SeuZlebelia.

ori azri

10 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 13: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

mowinaaRmdegevaxtang megreliSviliTavisufali institutis kvlevis centris direqtori

saxelmwifo subsidia niSnavs qveynis mTeli mosaxle-

obisaTvis fulis iZulebiT gamorTmevas, Semdeg adamia-

nebis mcire jgufis Sexedulebis Sesabamisad am fulis

gankargvas.

gadawyvetilebis motivad asaxeleben or arguments:

1. xalxs unda, magram gaWirvebis gamo ver ixdis „pro-

duqtis“ Rirebulebas;

2. xalxs ar esmis „produqtis“ saWiroeba da amitom ar

unda fulis gadaxda.

im adamianebs, vinc aseTi gadawyvetilebis miRebis

uflebas aZlevs Tavs, miaCniaT, rom xalxi sakuTari Ta-

visTvis sasargeblo gadawyvetilebis miRebis unars mok-

lebulia da saWiroa maT nacvlad fiqri. adamianis Tavi-

sufali nebis SezRudvas aranairi motivi ar amarTlebs.

aseTi qmedeba amoraluria, es ki Teoriuladac gamori-

cxavs nebismieri produqciis xangrZlivvadiani subsidi-

rebiT pozitiuri Sedegis miRebis SesaZleblobas.

gansxvavebiT sxva seqtorebis subsidirebisagan, kul-

turisa da xelovnebis sferoSi sxvadasxva RonisZiebis

dafinansebis SedegiT xalxis mcire nawili sargeblobs.

mwarmoebeli orientirebulia klientze. Sedegad, misi

amocana xdeba, daakmayofilos saxelmwifos moTxovna.

Sesabamisad, subsidirebuli kultura da xelovneba bu-

nebrivad gardaiqmneba propagandis instrumentad, risi

kargi magaliTicaa sabWoTa dros komunisturi partii-

sadmi miZRvnili xelovnebis Sedevrebi. ra aiZulebs sub-

sidirebul xelovnebas gaxdes propagandis instrumenti?

adamianis racionaluri buneba _ naklebi SromiT miiRos

meti sargebeli. momxmareblis sasurveli produqtiT

mudmivad momarageba rTulia, momxmarebeli ar uwevs an-

gariSs reJisoris, mwerlis an poetis warsul damsaxure-

bas. mas minimalur fasad maqsimaluri xarisxis produqti

sWirdeba, raTa warmodgenis naxva an moTxrobebis kre-

bulSi fulis gadaxda gadawyvitos.

kulturuli memkvidreobis Zeglebis saxelmwifosgan

eqskluziuri flobis valdebulebac ar aris erTmniS-

vnelovnad misaRebi. procesi swrafi ver iqneba, magram

Zeglebis kerZo sakuTrebaSi gadacemis procesis dawye-

ba erTi mxriv xels Seuwyobs maT SenarCunebas, movla-

patronobaSi finansurad dainteresebuli mxaris mier,

xolo meore mxriv gamoaTavisuflebs saxelmwifos re-

surss iseTi Zeglebis droebiT SesanarCuneblad, romel-

Ta mimarT kerZo seqtors jer interesi ar gaaCnia.

xalxis da kulturis urTierTobaSi, cnobili gamoTq-

mis ar iyos, mesame zedmetia.

unda daafinansos Tu ara kultura saxelmwifom?

subsidirebuli kultura da

xelovneba bunebrivad gardaiqmneba

propagandis instrumentad, risi

kargi magaliTicaa sabWoTa dros

komunisturi partiisadmi miZRvnili

xelovnebis Sedevrebi.

ori azri

fo

to

mar

ika

qoCi

aSvi

li

11liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 14: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

mTavari Tema

Zaladoba genderuli niSniT

"gcems - ese igi uyvarxar" saqarTveloSi yoveli mesame qali fiqrobs, rom Tuki mamakaci sakuTar cols scems,

es normaluria.

naTia guliaSvili

„gaaCnia cemis mizezs, SeiZleba, man daimsaxura galaxva. Tumca, marto virs unda cema. Tu qalze xels awev, saxlidanac unda gauSva~... _ ase fi-qrobs erTi saSualo statistikuri qarTveli mamakaci, romlis pasuxic, gaero-s mosaxleobis fondis bolo kvlevis mixedviT, qarTvel mamakacTa Soris tendenciaa.

dRes rom aseT Sedegs miviRebdiT, amis niSnebi jer kidev 5 wlis winaT gamoCnda, UNICEF-is kvlevaSi saTau-riT _ `qalebi, romlebic qmris mier colis cemas garkveul SemTxveveb-Si amarTleben~. maSin aRmoCnda, rom qmrisgan cemas saqarTveloSi 15-dan 49 wlamde qalebis TiTqmis 7 procen-ti amarTlebs. im fonze, rom es maCve-

nebeli eTiopiaSi, zambiasa da iorda-niaSi gacilebiT ufro maRali iyo _ 81, 85.4 da 90%, saqarTvelos monace-mebi maSin arc ise katastrofuli Can-da. Tumca SeSfoTebisTvis damatebiT safuZvels qmnida Tundac es monacemi _ imave wels, magaliTad ukrainaSi, qmrisgan cemas qalebis sul 3,6 pro-centi miiCnevda normad.

ilu

str

acia

sofo k

irT

aZe

/ wig

nis

saxe

losn

o

12 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 15: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

mTavari Tema

wels, UNICEF-is angariSidan 5 wlis Semdeg Catarebul kvlevaSi qalTa ukve 34.1% amarTlebs qmris mier co-lis cemas, rac maSindel monacemze 28 procentiT metia. qalebis nawili dRes miiCnevs, rom qmari Tu cols Ralatis gamo scems, es normaluria, zogisTvis ki qmris eWvianobac sakma-risi mizezia.

patriarqalur sazogadoebebSi qalebs imdenad safuZvlianad aqvT Camoyalibebuli stereotipebi saku-Tari rolis Sesaxeb, rom kacebis mxridan damamcirebel mopyrobas jer kidev bunebrivad miiCneven. es ki miuTiTebs ara mxolod imaze, rom saqarTveloSi genderuli Za-ladobis problema mwvaved dgas, aramed imazec, rom qalebi pirvel rigSi sakuTarive stereotipebisa da crurwmenebis msxverplni arian.

albaT, swored amitom fiqroben qarTveli qalebi, rom:

`martoxela qali imdenad codoa, rom Tu qmari Zalian ar gcems, jobia, masTan da mis ojaxTan darCe. garda amisa, ganqorwinebul qals yovelTvis garkveuli stigma dasdevs sazogado-ebaSi~ (citata kvlevidan).

rac Seexeba „Zalian cemis~ Se-mTxvevebs, es Tema nebismieri kvle-vis dros yvelaze rTulad gamosav-lenia, radgan respondentTa mcire nawili Tu bedavs, mkvlevrebTan bolomde gulwrfeli iyos da au-taneli Seuracxyofis Sesaxeb Riad isaubros.

6.9% _ es gamokiTxuli qalebis is nawili iyo, romelmac gaero-s kvle-vaSi qmrisgan miyenebuli fizikuri Zaladoba aRiara. kidev ufro mtkiv-neul Temaze, seqsualur Zaladobaze ki qalebis mxolod 3,9% saubrobda.

„gacilebiT advilia Tqva, rom qmari gikrZalavs ojaxTan, megobre-bTan kontaqts, vidre aRiaro, rom is gcems, an sqesobriv kavSirs gai-Zulebs, _ ambobs kvlevis xelmZR-vaneli marina CitaSvili, _ qalebis 7 procenti, romelTac fizikuri Zaladoba aRiares, mxolod mcire

gamokiTxul qalTa 35.9% acxadebs,

rom mas akontrolebs meuRle/

partniori

maTgan:

29.0% - partniori ukrZalavs

sakuTar ojaxTan kavSirs;

11.6% - partniori aiZulebs mis-

gan aiRos nebarTva, vidre eqims mi-

marTavs;

11.1% - partniori brazdeba, Tu

misi coli sxva mamakacs daelapa-

rakeba;

5.5% - partniori xSirad eWviano-

bs da RalatSi debs brals;

4.0% - partniori ar aZlevs me-

gobrebTan Sexvedris saSualebas;

3.9% - partniori ignorirebas

ukeTebs da gulgrilad epyroba;

3.8% - samsaxuri miatova, rad-

gan mis qmars/partniors ar undoda

emuSava;

2.4% - partniori daJinebiT moi-

Txovs, mudmivad icodes, Tu sad

aris igi;

1.4% - qmari/partniori ukrZala-

vs Sexvedrebze daswrebas, an rome-

lime organizaciaSi monawileobas.

morCileba

50.7% - kargi coli qmars unda

ujerebdes, im SemTxvevaSic ki, Tu

ar eTanxmeba;

44.9% - aucilebelia, mamakacma

cols/partniors kargad daanaxos,

vin aris ojaxis ufrosi;

16.0% - colis movaleobaa qmar-

Tan sqesobrivi kavSiri hqondes, im

SemTxvevaSic ki, Tu im momentSi Ta-

vad es ar surs.

gamokiTxul qalTa 34.1% - qmris

mier colis cemas garkveul

SemTxvevebSi amarTlebs

Tu:

28.5% - mamakacma gaigo, rom qali

Ralatobs;

4.0% - mamakaci eWvobs, rom qali

Ralatobs;

3.1% - qali mamakacs ar emorCi-

leba;

1.5% - qalma saxlis saqme mamaka-

cis mosawonad ar gaakeTa;

1.4% - qali uars ambobs sqeso-

briv kavSirze;

0.6% - qali eWvianobs da ekiTxeba

mamakacs sxva qali xom ar hyavs.

"qalTa mimarT ojaxuri Zaladobis erovnuli kvleva saqarTveloSi"

Caatara gaero-s mosaxleobis fondma 2009 wels

nawilia da warmodgena ar gvaqvs, am maCveneblis miRma kidev ramdeni qa-lia darCenili~.

CitaSvilis TqmiT, fsiqologiuri Zaladoba, rasac gamokiTxuli qale-bis mesamedi, anu 35% aRiarebs, im-denad maRali maCvenebelia, rom amis fonze fizikuri Zaladobis maCvene-beli daaxloebiT 11-12% mainc unda yofiliyo, radgan, rogorc wesi, fsiqologiuri zewola mxolod wina-pirobaa `Zalian cemisTvis~. rogorc Cans, kvlevaSi monawile qalebi Ta-vianT mTavar saTqmels da tkivils interviuebis dros gulmodgined ma-lavdnen.

kvlevis avtorebi aRniSnaven ima-sac, rom gamokiTxuli qalebis gulaxdili pasuxi didwilad iyo

damokidebuli maT sacxovrebel adgilsa da ekonomikur damoukide-blobazec.

„gadaWriT ver vityvi, rom Tuki qali dakavebulia da muSaobs, Zala-dobis problema misTvis avtomatu-rad ixsneba, magram kvlevam aCvena, rom saqmiani qali bevrad ufro mar-tivad iwyebs saubars sakuTar pro-blemaze da agvarebs mas, vidre _ dia-saxlisi~, _ acxadebs CitaSvili.

iseve rogorc msxverpli qalebi, aseve moZalade mamakacebi, rogorc wesi, ver acnobiereben, rom bavSvoba-Si Tavad gaxdnen mSoblebisa da sa-zogadoebis msxverpli. kanadeli eqs-perti maikl kaufmani, romelmac jer kidev 20 wlis win Seqmna moZraoba `TeTri lenti~, ibrZvis imisTvis, rom

13liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 16: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

mTavari Tema

mamakacebic aqtiurad CaerTon qal-Ta uflebebis dacvisTvis brZolaSi. `is, vinc ar amarTlebs diskrimina-cias, magram xmas ar iRebs, danaSauls Cadis~, _ ganacxada man saqarTveloSi yofnisas `liberalTan~ saubarSi. mai-kl kaufmanis azriT, `ojaxis ufro-sis~ roli, romelsac ufleba aqvs, `coli moarjulos~, bavSvebSi pata-raobidanvea waxalisebuli.

ojaxuri Zaladoba Caketil wred meore kulturuli stereotipis ga-moc rCeba _ Sinauruli problemebis gamomzeureba uRirs saqcielad iTv-leba. swored aseTi damokidebulebis gamo, gamokiTxuli qalebis TiTqmis 80%-s miaCnia, rom ojaxuri proble-

mebi, romlebic cemiTa da Seura-cxyofiT mTavrdeba, mxolod wyvils Soris unda rCebodes. Sesabamisad, qalebis 38%-s arc erTi ojaxuri konfliqtis dros aravisTvis uTxo-via daxmareba. mSoblebi, megobrebi, policia, eqimi da sulieri moZRvari _ maT mxolod ukiduresi safrTxis dros mimarTaven.

regionebSi ki stereotipebis msxverplni arian ara mxolod rigiTi qalebi, aramed isinic, visac, wesiT, problemis gadaWra evaleba. kvlevis raodenobrivi nawilis xelmZRvaneli, nino javaxiSvili ixsenebs SemTxvevas, roca qmrisgan nacemma qalma, eqimis-gan saTanado daxmarebis nacvlad, moralisturi qadageba miiRo. arada, kvalificiuri eqimi aseTi incidentis dros saTanado kiTxvebs unda usvam-des qals da cdilobdes, gaigos, ra aris misi sxeulis dazianebis namdvi-li mizezi.

rac Seexeba eklesiis rols, pro-blemis mogvarebaSi misi efeqturad CarTuloba dRemde mxolod zo-

gierT protestantul kultura-Si xerxdeba. marTalia, sasuliero pirma SeiZleba dagmos Zaladobis faqti, magram saqarTveloSi, mar-Tlmadidebluri eklesiis mkveTrad patriarqaluri bunebis gamo, gen-deruli rolebis araTanabari ga-danawilebiT gamowveul Zaladobis mizezebze eklesias mkveTri reaqcia ver eqneba.

pirveli, vinc am axali kvlevis Sedegebs unda miaqcios yuradReba, samTavrobo da sakanonmdeblo orga-noebia. statistika, erTi mxriv, efe-qturi xerxia problemis mimarT maTi yuradRebis mosapoveblad, magram me-ore mxriv, saSiSroebasac swored ri-

cxvebi qmnis: sakiTxiT zedapirulad dainteresebuli deputati xSirad ricxvebs iqiT verafers xedavs da aseT SemTxvevaSi SeiZleba isic Tqvas, rom fizikuri Zaladobis msxverpli _ 7 % _ umniSvnelo maCvenebelia.

„roca pretenziaa cifrebis masS-taburobaze, SegviZlia ganvixiloT orsulebis Tema. kvlevis mixedviT, 100 orsulze 2 an 3 qali fizikuri Zaladobis msxverplia. Tu aviRebT 2008 wlis monacemebs, roca 57000 qali iyo fexmZime, es niSnavs imas, rom minimum 570 da maqsimum 1140 qali iyo fizikuri Zaladobis msxverpli. am ricxvebSi igulisxmeba ara mxolod deda, aramed nayofic, romelic Zala-dobis problemiT ibadeba~, _ CitaSvi-li miiCnevs, rom SeuZlebelia, qveyana Tvals xuWavdes da ambobdes, rom we-liwadSi saSualod 1000 aseTi bavSvis dabadeba problema araa.

kvlevam daadastura saxelmwifos-gan kidev erTi nabijis gadadgmis aucileblobac. sazogadoebriv da politikur cxovrebaSi qalebis Car-

Tvis waxaliseba saWiroa imisTvis, rom erTi mxriv ojaxSi Zaladobis SemTxvevebi Semcirdes, meore mxriv ki, ybadaRebuli genderuli balansi davicvaT. vidre es ar moxdeba, mudam fiqciad darCeba qalTa da mamakacTa konstituciiT aRiarebuli Tanaswo-roba, romelsac crurwmenebiT savse realoba iolad Caanacvlebs.

gaero-s mosaxleobis fondis Tvi-sobrivi kvlevis respondenti kaxeTi-dan:

`ratomac ara, Tu qalebsa da ma-makacebs Tanabari uflebebi aqvT, maSin qalebma unda Toxnon, mouaron naxirs da, Tu saWiro iqneba, omSic ibrZolon~.

moderatori: `unda akeTos Tu ara kacmac qalis samuSao?~

mamakaci kaxeTidan: `rogor, war-moudgenelia! kaci ver gazrdis Svi-lebs. ojaxs movla sWirdeba, sarecxia dasarecxi, sadilebi mosamzadebeli da am yvelafers kaci ver gaakeTebs. igi ver darecxavs sarecxs, es mis ge-netikaSi ar devs~.

SedarebisTvis, sqesTa balansiT, srulfasovnad realizebuli moqala-qeebiT da cxovrebis maRali standar-tebiT cnobil SvedeTSi, wlevandeli monacemebiT, Svilis dabadebisas dekretul Svebulebas mamakacebis 85% procenti iRebs. saqarTveloSi ki, sadac qalTa diskriminacia yovel-dRiur salaparako leqsikaSic ki isea gamjdari, rom qalis socialuri sta-tusis Sefasebisas damkvidrebul ana-qronistul da stereotipul gamoTq-mebs, rogoricaa gauTxovari, gasaTxovari, ganaTxovari, yuradRe-bas arc ki vaqcevT, Tanasworobis Sve-duri xarisxis miRweva kidev aTwleu-lebis ganmavlobaSi SeuZlebelia.

qarTveli qalebi fiqroben, rom: `martoxela qali imdenad codoa, rom Tu qmari

Zalian ar gcems, jobia, masTan da mis ojaxTan darCe. garda amisa, ganqorwinebul qals

yovelTvis garkveuli stigma dasdevs sazogadoebaSi~.

14 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 17: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...
Page 18: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

isini iyvnen aTni, da aTi wlis gan-mavlobaSi iRebdnen brZanebas, rom gamxdariyvnen amerikelebi da damego-brebodnen gavlenian amerikelebs, rac maT moaxerxes kidec. albaT iyo grZel-vadiani boroti miznebic, magram bolo aTwleulis manZilze isini ubralod cxovrobdnen rogorc amerikelebi da xandaxan werdnen naklebad saintereso angariSebs.

ruseTis normaluri pasuxi iqneba amis uaryofa, magram eWvmitanilebs 10 wlis ganmavlobaSi uTvalTvale-bdnen, sasamarTlos dokumentebi in-ternetSi devs (da Rirs maTi wakiTxva), erTi sityviT, fa-qtebi sruliad aSkara da sak-marisia. aqedan gamomdinare, ar mogveca saSualeba, kremlis imedgacruebul moqmedebas da-vkvirvebodiT _ Tu rogor ua-ryofda imas, rac yvelam icis, rom man Caidina. rusul presaSi Seecadnen faqtis mniSvneloba daeknine-binaT da Tqves, _ daWerili adamianebi, ubralod, „Cveni lobistebi iyvneno“. marTalia, rom isini moqmedebdnen ro-gorc lobistebi, magram vinaidan imas malavdnen, rom ruseTis mTavrobisTvis muSaobdnen, es maT ubralod jaSuSebad aqcevs. es yvelaferi Zalian sasaciloa. Tu romelime maTgani gulwrfelad ityoda, rom ruseTis mTavrobas emsa-xureboda, amerikelebisgan mainc imave pasuxebs miiRebdnen, rac miiRes.

sinamdvileSi, amerikelebi am faqtiT Sokirebulebi ar arian, ufro piriqiT _ kargad gaerTnen, radgan es aCvenebs, Tu rogori dabneulia kremli ameri-kiT da Tanamedrove samyaroTi. sabWo-Ta drois mTavari principi is gaxldaT

kviris yvelaze sensaciuri axali ambavi aSS-Si rusi agentebis qselis

gaSifvra iyo. arsebobs mniSvnelovani gansxvaveba, Tu rogor aRiqves

es ambavi amerikaSi, ruseTsa da saqarTveloSi.

mark maleni

jaSuSebi niu-jersiSi

Tvalsazrisi

_ visac meti informacia hqonda, is ufro Zlieri iyo. amis safuZvels is warmoadgenda, rom yvela, an sul mci-re yvelaze mniSvnelovani adamianebi mainc, saidumloebebs inaxaven. aqedan gamomdinare, saidumlo informaciebi ufro mniSvnelovani iyo, vidre saja-ro informacia. gaxsovT gamgeblebis daxSuli karebi, romlebic xmas ar ata-rebda? amerikelebi aseve ar fiqroben. yvela, vinc amerikelebs icnobs, ityvis, rom maT uyvarT yvelafris xmamaRla da dawvrilebiT Tqma. Cven, amerikele-bi swored ase vmoqmedebT. amerikuli

azrovnebis wesi is aris, rom yvelas gaagebino, ras fiqrob, radgan kargi adamiani xar da yvelam unda icodes, rom boroti miznebi ar gaqvs. aqedan gamomdinare, yvelas moewonebi. is idea, rom xmamaRla raRacis Tqma SeiZleba saSiSi iyos, amerikelebisTvis gaugeba-ria.

ase rom, amerikaSi rusi jaSuSebis ambavi komikurad gamoiyureba. yve-laferi, rac maT gaiges im gavleniani adamianebisgan, romlebTanac konta-qti daavales, maTTvis internetiT moskovidanve gacilebiT ufro iafad iqneboda xelmisawvdomi. sasamarTlos dokumentebis mixedviT, naTelia, rom am adamianebs es gaazrebuli hqondaT. isini ubralod tkbebodnen TavianTi

amerikuli cxovrebiT. maT ufrosebs moskovSi ubralod ver warmoudgeniaT, rogori gaxsnilia amerikuli sazoga-doeba. Tu amerikas SeuZlia iyos mdi-dari da warmatebuli qveyana da ama-vdroulad aseTi gaxsnili, ras ambobs es ruseTis mTavrobis mmarTvelobis stilze?

saqarTveloSi amgvari azrovnebis kvali kvlav SeimCneva. yvela Cemi nac-nobi, vinc romelime NGO-s an opozi-ciuri partiisTvis muSaobs, miiCnevs, rom maT telefonebs usmenen. garkveu-li periodis manZilze ise Canda, rom

yovel saRamos televiziiT ga-dmoicemoda im adamianis sai-dumlod Cawerili saubari, romelic mTavrobas ar moswon-da. ar mikvirs, rom mTavroba xarjavs drosa da fuls am saubrebis CawerisTvis. me makvirvebs, rom isini televi-ziiT gadaica. es qveyanaSi ara-

jansaR tons amkvidrebs. mTavroba amiT ambobs, _ „daimaxsovre, Cven gismenT“. amgvari azrovnebis Sedegi mTavrobas ukanve miubrunda, roca „imedis“ Sous skandali atyda. yvelas mier yvelas Ca-wera imis muqariT, rom am Canawers te-leviziiT an internetiT gaavrceleben, iseT sazogadoebas ver warmoSobs, ro-melic Cven yvelas gvinda. mTavrobam magaliTi unda misces sxvebs. pirad, po-litikur da komerciul cxovrebaSi saidumloebebi yovelTvis saSiSia, da aramxolod maSin, rodesac televiziiT gadaicema. saidumloebebiT bavSviviT Sepyrobili ruseTi sulelurad ga-moiyureba.

inglisuridan Targmna giorgi cxadaiam

rusi jaSuSebis ambavi komikurad

gamoiyureba. yvelaferi, rac maT

amerikaSi gaiges, internetiT

moskovidan gacilebiT ufro iafad

iqneboda xelmisawvdomi.

16 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 19: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

interviu

Tavisufali, magram regulirebuli interviu erovnuli bankis prezidentTan,

giorgi qadagiZesTan

ivnisSi lari dolaris mimarT 10-mde niSnuliT daeca. ratom moxda kursis aseTi vardna da

ratom gaZvirda produqtebi?

ra viTarebaa savaluto bazarze axla, rogoria laris kursis cvlilebis tendencia?

ivnisis dasawyisTan SedarebiT, dRes lari gamyarebulia. savaluto bazari stabiluria.

arsebobs valutis kursis ramde-nime ZiriTadi reJimi _ sruliad mcuravi kursi, fiqsirebuli da marTvadi, romelic Cven gvaqvs da sadac erovnuli bankis mxridan in-tervencia xdeba mxolod makroeko-nomikuri stabilurobis miznebiT.

radgan Cven mcuravi kursis sa-vaWro politika gvaqvs, erovnuli banki mxolod im SemTxvevaSi awesebs valutis fiqsirebul kurss, roca ryeva didia da ekonomikur procese-bs emuqreba. sxva SemTxvevaSi, laris kurss ucxour valutasTan mimar-TebaSi bazarze moTxovna-miwodebis principi aregulirebs.

sruliad mcuravi politika eko-nomikuri TvalsazrisiT yvelaze jansaRia, radgan qveyanaSi romelime valutis kurss adgens ara erovnu-li banki, aramed uSualod valutis yidva-gayidvis procesi, rogorc, vTqvaT, bazarze TavisiT dgindeba pomidvris Rirebuleba fqvilTan mimarTebaSi. am SemTxvevaSi bazari Tavis Tavze iRebs sagareo Sokebs.

sruliad mcuravi savaluto politikis fufuneba mxolod didi ekonomikis qveynebs aqvT. patara qveyanaSi, sadac savaluto bazrebi jer kidev ar aris mTlianad ganvi-Tarebuli, valutis kursze nebis-mieri individualuri SeTanxmeba zogadad bazarze axdens gavlenas. regulirebis ararsebobis pirobeb-

Si aris riski, rom erT dRes kursi 2,2 iyos da meore dRes _ 1,8. aseTi meryeoba seriozul safrTxeebs uqmnis ekonomikis ganviTarebasa da zrdas.

amitom, CvenTan bazris yovel-dRiuri brunvis analizis Semdeg erovnuli banki adgens laris ofi-cialur kurss, rac principSi aris kidec bazris obieqturi kursis amsaxveli.

ratom gaufasurda ivnisis dasawyisSi lari dolarTan mimarTebaSi?

gansakuTrebuli araferi momxda-ra _ unda SeveCvioT, rom valutis mcire meryeoba iqneba da es aravi-Tar SemTxvevaSi ar niSnavs, rom rai-me tipis fundamentur ekonomikur problemasTan gvaqvs saqme.

valutis kursze gavlenas axdens qveyanaSi fulis Semodineba da gadineba.

2004 wlidan ufro meti ucxou-ri valuta Semodioda pirdapiri investiciebis saxiT da Sedegad erT larze sul ufro bevri ucxouri valuta modioda. Sesabamisad, myar-deboda lari.

2008 wlis Semdeg saqarTvelom er-Tdroulad ramdenime Soki gadaita-na _ omi, finansuri krizisi da 2009 wlis saprotesto aqciebi. Semcirda pirdapiri ucxouri investiciebi. marTalia, ucxouri fuli grantebis da daxmarebis saxiT Semovida, ma-gram qveynis SigniT larze moTxovna Semcirda.

mimdinare wels ucxoeTidan 900 milioni dolaris odenobis gzav-nilia mosalodneli, xolo pirda-piri ucxouri investiciebi _ 700 milionis odenobiT. SedarebisaTvis, 2008 wlis mxolod pirvel naxevarSi pirdapiri ucxouri investiciebi miliard 200 milions Seadgenda.

fo

to

lev

an x

erxe

ul

iZe

17liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 20: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

interviu

axla nel-nela stabilizaciis gzas vadgavarT. laris kursze gav-lenas axdens sezonuri faqtoric _ Tu saqarTvelo turistebs moizi-davs, larze moTxovna gaizrdeba da gamyardeba kidec.

mTavari problema is ki araa, rom Cven uaryofiTi savaWro balansi gvaqvs _ anu sxvaoba fulis eqs-port-imports Soris, aramed is, Tu ra wyaroebidan Seivseba es sxvaoba.

Cveni amocanaa, rom Semosulsa da gasul fulis masas Soris balansi daculi iyos. am balansis SesanarCu-neblad erovnuli banki an Seisyidis bazarze Warbad arsebul romelime valutas, daarezervebs, an piqiriT _ maqsimalurad uSvebs mimoqcevaSi.

magram balansi ver iqneba daculi yoveldRiurad. ivnisSi, pirobiTad, SeiZleba ufro meti fuli gavides qveynidan, vidre ivlisSi.

ra SemTxvevaSi Caereva erovnuli banki savaluto bazris muSaobaSi?

Tu qveyanis ekonomika ver ax-dens bazris dafinansebas da fuli mudmivad gaedineba, maSin balansis aRdgenis uzrunvelsayofad unda Seicvalos kursi. Tu cvlileba imdenad masStaburia, rom SeiZleba ekonomikur stabilurobasac Seuqm-nas safrTxe, mxolod am SemTxveva-Sia saWiro erovnuli bankis serio-zuli Careva.

omi iyo swored aseTi SemTxveva, roca erovnuli banki aqtiurad Ca-erTo savaluto bazris muSaobaSi.

CvenTan did rols TamaSobs fsiqologiuri faqtori _ sazoga-doebis damokidebuleba gacvliTi kursis cvlilebis mimarT. rogorc wesi, es emociuri mxare gacilebiT didia, vidre Tavad momxdari cvli-lebis ekonomikuri Sinaarsi. amis Sedegad omis Semdgom kvirebSi Cveni depozitebis 10%-ze meti davkargeT _ adamianebma daiwyes bankebidan fulis gatana. gaCnda uzarmazari moTxovna dolarze. dairRva balan-si fulis eqsport-imports Soris.

bankebma amowures dolaris re-zervi. amitom erovnulma bankma maT-gan Seisyida larebi da sanacvlod gasca dolarebi. winaaRmdeg Se-mTxvevaSi, deficitis gamo, gaZvir-deboda dolari da gaufasurdeboda lari, es ki gamoiwyvevda damatebiT panikasa da depozitebis kidev ufro gadinebas. miT umetes, rom xalxs Zalian kargad axsovs `kuponizacia“.

dRes riTia moqalaqe laris mkveTri gaufasurebisgan daculi?

Cven gvaqvs daaxloebiT 2 miliar-di dolaris savaluto rezervi. es saqarTvelos ekonomikisTvis da brunvaSi arsebul laris masasTan SedarebiT, adekvaturia. es aris imis garantia, rom yvelaze didi Sokis SemTxvevaSic ki, SevZlebT Cvens moqalaqeebs maqsimalurad umtkivneulod movugvaroT proble-mebi.

ra Tqma unda, ar unda gvqondes iluzia, rom SeiZleba moxdes raime Soki da mosaxleobam da bizneseb-ma es saerTod ver igrZnon. Cvenze globalur procesebs didi gavlena aqvs, magram erovnuli banki saimiso resurss flobs, rom yvelaferi ma-qsimalurad umtkivneulod gadavi-tanoT.

laris kursis dacemisTanave TiTqmis yvela saxis produqti gaZvirda. ram-denad adekvaturi da obieqturi iyo fasebis aseTi swrafi zrda?

kursis aseTi tipis meryeoba araa fasebis zrdasTan pirdapir kavSir-Si. fasebis zrda, anu inflaciuri procesi, damokidebulia fulis masaze _ raodenobaze. kursis cvli-leba ki ar cvlis fulis masas.

Tu lari ufasurdeba dolaris mimarT da myardeba evros mimarT, es niSnavs, rom dolariT nayidi produqcia unda Caanacvlos evroTi nayidma. aseT dros fasebi izr-deba im seqtorSi, sadac yvelaze naklebi konkurenciaa. iq ki, sadac konkurencia araa, SesaZloa, adgili

hqondes spekulacias.is, rac moxda Cvens farmacevtul

bazarze, karteluri garigebaa. did moTamaSeebs Soris garigebis safu-Zvelze, medikamentze fiqsirebuli fasi dawesda. rogorc ki kursma aiwia, meore dResve medikamentebi axali kursiT daiangariSes.

saqarTvelos bazarze sami katego-riis medikamenti iyideba _ adgilze warmoebuli, razec dolars Zalian mcire gavlena aqvs, evroTi nayidi, romelzec dolaris gamyareba saer-Tod ar unda asaxuliyo da mesame _ wamlebi, romlebic dolariTaa nayidi.

Tu kursi pirobiTad ufasurde-ba, vTqvaT 10%-iT, SesaZloa, odnav gaZvirdes mxolod is medikamentebi, romlebic Semotanilia da nayidia dolariT. arada, CvenTan kursis 10%-ian cvlilebas medikamentebis fasis 30%-iT momateba mohyva.

ra kavSirSia valutis kursis cvla inflaciasTan da ra tendenciaa am mxriv dRes?

magaliTad, ganvixiloT aseTi situacia _ 10 lariT vyidulob-diT 5 laris karaqs, 3 laris Saqars da 2 laris purs. Tuki aRmoCndeba, rom fasi mxolod erT produqtze gaizarda da amitom imave 10 lariT mxolod karaqis da puris yidvaRa SegiZlia, ese igi, is valuta gaZvir-da, romliTac Saqari SemohqondaT. magram, Tu fasebi yvela produqtze proporciulad gaizarda, ese igi, gvaqvs inflacia.

fasebis stabiluroba erovnuli bankis mTavari amocanaa. maisis Tvis monacemebiT, inflaciis maCvenebeli wliurad 4,0%-ia.

dRes erovnuli bankis amocanaa 2012 wlamde inflaciis 6%-ian niSnulze stabilizeba. es savsebiT realuri da SesaZlebelia. maRali inflaciis safrTxe am etapze ar arsebobs.

esaubra nino gogua

18 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 21: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

msoflio

ruseTi

brZola xodorkovskisTvis da mis winaaRmdeg

mixail xodorkovskis saqme kvlav Sidapolitikuri skandale-bis centrSia. rusma senatorebma sisxlis samarTlis kanonmdeblo-baSi iseTi Sesworebebi Seitanes, ramac prezidentis mier manamde Setanili Sesworebebis efeqtu-roba gaaufasura. es Sesworebebi iTvaliswinebda samewarmeo saq-mianobiT dakavebul pirTaTvis aRmkveTi RonisZiebis Secvlas gausvlelobis xelweriliT. sxva-dasxva informaciiT, senatorebma es sarisko nabiji premier puti-

xodorkovskis pirovneba ruseTis uaxles istoriaSi kidev erT gansakuTrebul

mniSvnelobas iZens _ mas putinsa da medvedevs Soris farul, Tumca aSkara

dapirispirebaSi, SesaZloa, gadamwyveti roli ergos.

olga alionova, moskovi

nis zegavleniT gadadges. putins ubralod ar SeuZlia dauSvas misi piradi mtris _ xodorkovskis ga-Tavisufleba.

uaxloes xanSi ruseTis saxel-mwifo saTaTbiroSi axali kanon-proeqtis mosmena gaimarTeba. am process SeiZleba putinsa da med-vedevs Soris gamarTuli brZola ewodos.

jer kidev 2005 wlis ianvarSi, rodesac `iukosis~ saqmis ZiriTa-di procesi mimdinareobda, gene-ralurma prokuraturam navTobis

kompaniis eqs-xelmZRvanel mixail xodorkovskisa da `menatepis~ jgufis xelmZRvanel platon le-bedevis winaaRmdeg axali saqmis aRZvris Taobaze ganacxada. maT bralad edebodaT 892 miliardi rublis Rirebulebis navTobis mo-parva da misi gayidvis Sedegad mi-Rebuli saxsrebis legalizeba. am droisTvis xodorkovski da lebe-devi ukve ixdidnen pirveli saqmis-Tvis misjil 8-wlian sasjels.

procesi 2009 wlis 3 marts daiwyo. 2010 wlis dasawyisisTvis braldebam daasrula mtkicebule-baTa wardgena, da sityva dacvam aiRo.17 maiss xodorkovskim pro-testis niSnad uvado SimSiloba gamoacxada, misi patimrobis vadis 17 agvistomde gagrZelebis gamo. SimSiloba or dReSi Sewyda. ro-gorc Cans, xodorkovski arc geg-mavda SimSiliT Tavis mokvlas. man Tavis mizans miaRwia: ruseTsa da dasavleTSi liberaluri sazoga-doeba imaze alaparakda, rom sa-samarTlo organoebi prezident medvedevis im brZanebulebis sabo-taJs ewevian, romlis mixedviTac, ekonomikuri saqmianobis sferoSi braldebulTa dapatimreba ikrZa-leba. es revoluciuri cvlile-bebi kanonSi, dmitri medvedevis iniciativiT, jer kidev ama wlis aprilSi Sevida.

mixail xodorkovskis procesi

19liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 22: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

msoflio

sisxlis samarTlis kanonmde-blobis humanizacias biznesisa da mTlianad sazogadoebis mxridan mxurvale mxardaWera hqonda. pre-zidentis Sesworebebs axlda kidev erTi aspeqti, romelzec cotas laparakobdnen, Tumca es sakiTxi yvela liberalur sivrceSi ganixi-leboda: kanonmdeblobis libera-lizacia dapatimrebul xodorko-vskis Tavisuflebas uqadda.

moskovSi didi xania, dadis Wori, rom medvedevs Zalian aRizianebs xodorkovskisTan dakavSirebiT Seqmnili situacia. dasavleT-Si, sadac medvedevi garkveuli qulebis dagrovebas cdilobs, xo-dorkovskis politikur patimrad

miiCneven. es misi diskreditaciaa dasavleTis winaSe da im rusebis TvalSic, visac swams, rom `medve-devi putini ar aris~. amave dros msxvili biznesi, romelic Tavis imedebs putinze bevrad ufro li-beralur medvedevs ukavSirebs, darwmunebulia, rom xodorkovski unda gaTavisufldes: amiT bolo moeReboda ruseTis xelisufle-bis misamarTiT dasavleli poli-tikosebis da samarTaldamcavebis braldebebs. aseve garkveul garan-tiebs miscemda saerTaSoriso biz-ness, romlisTvisac ruseTi ufro mimzidvel sivrced iqceoda, vi-dre dResaa.

da bolos, xodorkovskis gaTa-visufleba iqneboda prezident medvedevis damoukideblobis aR-mniSvneli Zlieri niSani, romel-sac dRemde putinis xelisuflebis sistemis nawilad miiCneven. anu Ta-visufali xodorkovski _ es aris medvedevis siZlierisa da putinis

sisustis demonstracia. swored amitom, vladimir putini yvela-fers gaakeTebs, rom xodorkovski cixeSi datovos.

es Tezisi jer kidev 14 maiss dadasturda, rodesac moskovis xamovniCeskis sasamarTlom xo-dorkovskis TavdebiT gaTavisu-flebaze uari ganacxada da mas pa-timrobaSi yofna imis safuZvelze gauxangrZliva, rom man danaSau-lebebi arasamewarmeo saqmiano-bis sferoSi Caidina. SimSiloba, romelic xodorkovskim 17 maiss gamoacxada, ufro metad erT mi-zans isaxavda: xma miewvdina medve-devisTvis, eCvenebina misTvis, Tu rogor sruldeba misi brZanebebi

adgilebze. SimSilobis irgvliv Seqmnili aJiotaJis gaTvaliswine-biT, SeuZlebeli iyo prezidents misi mizezi ar Seetyo. Tumca, 22 maiss moskovis saqalaqo sasamar-Tlom xamovniCeskis sasamarTlos gadawyvetileba ZalaSi datova.

sasamarTlos gadawyvetilebis Taobaze prezident medvedevis reaqcia cnobili ar aris. SeiZ-leba mxolod vivaraudoT, rom reaqcia mainc iyo. isic SeiZleba davuSvaT, rom prezidenti sak-maod gabeduladaa ganwyobili _ amaze metyvelebs Tundac uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris via-Ceslav lebedevis gamonaTqvamebi, romelic cnobilia medvedevisadmi loialurobiT. xodorkovskis saq-mis komentirebaze lebedevma uari ganacxada, Tumca patara, magram arsebiTi replika mainc gaakeTa: `kanonis axleburi redaqciis ga-moyenebisas misi samarTlebrivi aspeqtebiT unda vixelmZRvane-

loT da ara _ mdidrisadmi Rari-bis revoluciuri siZulviliT~. am frazis Semdeg naTeli gaxda, rom qveynis politikuri neba xo-dorkovskis mxaresaa.

Tumca, sakuTari TavisTvis sa-frTxis aridebis mizniT, samar-Taldamcavebma sxvadasxva zomebs mimarTes: xodorkovskis SimSilo-bidan zustad ori kviris Semdeg ramdenime rusma senatorma sisxlis samarTlis saproceso kodeqsSi Sesworebebis proeqti Seitana. am proeqtis mixedviT, Tavad sityva `mewarmeobis~ gageba icvleboda. proeqtSi aRniSnuli iyo, rom, axa-li kanonmdeblobiT, patimroba ascdeba mxolod `im moqalaqeebs,

romlebic samewarmeo saqmianobas ewevian da ar arian iuridiuli pi-rebi da saxelmwifo registracia gavlili aqvT rogorc individua-lur mewarmeebs~.

aRsaniSnavia, rom am kanonpro-eqtis avtorTa Soris bevria sa-marTaldamcavi organoebis mu-Saki. Znelia imis mtkiceba, rom es adamianebi vladimir putinTan uSualo kavSirSi arian da mis mi-TiTebebs asruleben, Tumca imaSi eWvi aravis epareba, rom am sena-torebis iniciativa asaxavs mTeli samarTaldamcavi sistemis ganwyo-bas, romelic medvedevis moqmede-bebiT daSinebulia da gabrazebu-li.

uaxloes xanebSi ruseTis saxel-mwifo saTaTbiroSi gadamwyveti Tu ara, qveynisTvis Zalian mniSv-nelovani Serkineba moxdeba: Tuki deputatebi senatorebis Seswore-bebs miiReben, es dmitri medvede-vis morigi marcxi iqneba.

Tavisufali xodorkovski _ es aris medvedevis siZlierisa da putinis sisustis

demonstracia. swored amitom, vladimir putini yvelafers gaakeTebs, rom

xodorkovski cixeSi datovos.

20 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 23: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

msoflio

baa, romelsac Tavad nazarbaevi ar awers xels. aw gansvenebuli Turq-menbaSisgan gansxvavebiT, romelmac mezobel TurqmeneTSi sakuTari Ta-vis mZlavri kulti Seqmna, nazarba-evi Tavis gamosvlebSi `pirovnebis kults~ akritikebs da ufro mo-xerxebulad moqmedebs _ man uari Tqva axali kanonis xelmoweraze, im motiviT, rom damatebiTi garantie-bi ar sWirdeba. Tumca, amave dros mas `eris lideris~ iniciativaze veto ar daudia. yazaxuri kanonm-deblobiT ki, Tu sakonstitucio iniciativas prezidentis veto ar adevs, adgilobriv presaSi gamoqvey-nebisTanave ZalaSi Sedis.

`es xalxis arCevani iyo~, _ ga-nacxada nazarbaevma, roca kanoni avtomaturad amoqmedda.

analitikosebis azriT, am kanonis miRebiT yazaxeTi avtoritaruli, magram stabiluri qveynis imijs ki-dev ufro gaimyarebs.

nazarbaevi, 21 welia, msoflios am erT-erT udides qveyanas marTavs. mis saxelTanaa dakavSirebuli da-moukidebeli yazaxeTis yvela warma-teba Tu warumatebloba. miuxedavad imisa, rom yazaxeTSi 130-mde sxva-dasxva eTnikuri jgufis warmomad-geneli cxovrobs, is regionSi er-TaderTi qveyanaa, romelic sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg eTnokon-fliqtSi ar aRmoCnda CaTreuli.

nazarbaevis megobrebic da kriti-kosebic Tanxmdebian, rom igi prag-matuli politikosia, romelsac kargad exerxeba piradi da qveynis

yazaxeTi

mooqrovili nazarbaevinazarbaevi SeiZleba axali den siaopini gaxdes, romelic prezidentis posts ki

datovebs, magram sicocxlis bolomde yazaxeTis mmarTveli iqneba.

Tamar kakabaZe

misi sicocxlis xelyofa tero-rizmia. misi Seuracxmyofeli si-tyviT moxsenieba, misi gamosaxule-bis dazianeba da mis biografiaSi faqtebis damaxinjeba _ sisxlis samarTlis danaSauli. amieridan, konstituciis Tanaxmad, is ubra-lod yazaxeTis prezidenti ki ara, elbasi anu `eris lideri~ gaxda.

es statusi nursulTan nazarbae-vs, ramdenime kviraa, mieniWa. kanoni daCqarebulad miiRes _ specialu-rad nazarbaevis 70 wlis iubiles-Tvis, romelic 6 ivlissaa.

konstituciis Tanaxmad, mxolod `eris lideri~ gansazRvravs saxel-mwifoebrivi mniSvnelobis sakiTxe-bs, magaliTad, usafrTxoebasa da

teritoriul mowyobas. igi ufleba-mosili iqneba, icodes yvela saxel-mwifo saidumlo, magram amave dros Tavisufali iqneba yovelgvari pasu-xismgeblobisa da valdebulebisgan.

`eris lideris Sesaxeb~ axali ka-nonis Tanaxmad, SeuZlebelia `eris lideris~ sisxlis samarTlebriv Tu administraciul pasuxisgebaSi mice-ma, aseve kanonSi weria, rom qveynis pirveli prezidentisa da misi oja-xis wevrebis qoneba xelSeuxebelia. Tu `eris lideri~ gadawyvets, rom qveynis prezidenti saTanadod ver asrulebs Tavis movaleobas, prezi-denti unda wavides.

kanoni `eris lideris Sesaxeb~ pirveli konstituciuri cvlile-

nursulTan nazarbaevi

21liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 24: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

msoflio

interesebis ise gatareba, rom wle-bis ganmavlobaSi SeinarCunos met-naklebad stabiluri urTierTobebi Tavis mTavar politikur da ekono-mikur partniorebTan _ ruseTTan, CineTTan da aSS-sTan.

2008 wlis agvistos omis dros nazarbaevma mxari dauWira ruseTis qmedebebs cxinvalSi, Tumca, miuxe-davad ruseTis mxridan zewolisa, ar aRiara samxreTi oseTisa da afxa-zeTis damoukidebloba.

2006 wels nazarbaevma xeli moawe-ra SeTanxmebas azerbaijanTan `baqo-Tbilisi-jeihanis~ navTobsadenis erToblivad gamoyenebis Sesaxeb, romelic ruseTis gverdis avliT gadis. 2007 wels ki SesTavaza ru-

seTs, kaspiis navTobsadenis konsor-ciumis gafarToeba yazaxuri navTo-bis xarjze.

energoresursebis eqsportis saki-TxSi yazaxeTis strategiis mTavari mimarTulebaa saeqsporto marSru-tebis diversifikacia. ruseTi cdi-lobs, akontrolos yazaxeTis na-vTobis eqsporti, Tumca am dromde yazaxeTi axerxebs daiZvrinos Tavi ruseTis sruli kontrolisgan da amave dros moskovTan konstruq-ciul urTierTobasac inarCunebs.

nazarbaevis yazaxeTi avtoritaru-li qveyanaa, sadac yvela mmarTvel Tanamdebobaze nazarbaevis oja-xis wevrebi da naTesavebi muSaoben. energoresursebiT mdidari, kaspiis zRvis auzis sxva qveynebis msgavsad, korufcia aqac did masStabebs aRwe-vs. nazarbaevi Tavad iyo erT-erTi gaxmaurebuli korufciuli saqmis mTavari figuranti (1999 wels Svei-carielma samarTaldamcavebma aRmo-aCines da gayines ramdenime sabanko

angariSi, romlebic yazax Cinovni-kebs, maT Soris Tavad nazarbaev-sac, ekuTvnodaT. rogorc aRmoCnda, fuli am angariSebze ZiriTadad ame-rikuli navTobkompaniebidan iricxe-boda. saubari iyo 1 miliard dolar-ze met Tanxaze. es saqme yazaxgeitis~ saxeliTaa cnobili).

miuxedavad nazarbaevis marTvis stilisa, gansxvavebiT igive Tur-qmenbaSisgan, `yvela yazaxis mama~ sazRvargareTac popularulia. yazaxeTi erTaderTi muslimuri qveyanaa, romelic euTo-s Tavmjdo-mareobs. amave dros yazaxeTi iseT saeWvo reputaciis mqone samxedro-politikuri organizaciebis wevria, rogoricaa odkb (koleqtiuri usa-

frTxoebis xelSekrulebis organi-zacia) da Sanhais organizacia.

raoden paradoqsulic unda iyos, nazarbaevis pirveli Zeglic ara astanaSi, aramed TurqeTis dedaqa-laq ankaraSi aRimarTa. `Turquli warmoSobis xalxebis ganviTarebaSi Setanili uzarmazari wvlilisTvis~ TurqeTis prezidentis, abdula giu-lis iniciativiT, ivnisSi ankaraSi nazarbaevis brinjaos Zegli daidga.

am informaciam `eris lideris~ iubiles samzadisSi myofi yazaxeTi kidev ufro aaforiaqa. erT-erTi deputati adgilobriv parlament-Si sityviT gamovida: `rogor unda dagvaswros ankaram da pirvelma rogor unda dadgas nursulTan abiSeviCis Zegli?~ nazarbaevis 17- metrian brinjaos mooqrovil monu-ments, romelze muSaobac ukve da-wyebulia, yazaxeTSi male dadgamen.

`eris lideris~ statusi, romelic nazarbaevs mieniWa, qveynis cxovre-baSi garkveul cvlilebebs moitans.

yazaxi politikuri komentatorebi miiCneven, rom im fonze, roca re-gionSi viTareba daZabulia (yirgi-zeTis movlenebi), `yazaxeTs saku-Tari stabilurobis gamyareba ar awyenda~.

`eris lideris~ iniciativis Se-moRebiT, yazaxuri elitis war-momadgenlebma pirvel rigSi sakuTar Tavze ifiqres _ isini Se-ecadnen, Tavidan aecilebinaT sa-frTxe, romelic SeiZleba mohyves qveyanaSi xelisuflebis gadacemis process.

2012 wels yazaxeTSi sapreziden-to arCevnebi gaimarTeba. nazarbae-vis axali statusi garkveul gavle-nas iqoniebs arCevnebis procesze.

yazaxi eqspertebi imasac amboben, rom ar aris gamoricxuli, nazarba-evma 2012 wels arCevnebSi kenWi aRar iyaros, radgan amis aucilebloba aRar iqneba. nazarbaevi Seecdeba, minumumamde daiyvanos preziden-tis uflebamosilebebi da, rogorc `eris liderma~, kvlav erTpirovnu-lad ganagrZos qveynis marTva.

rac Seexeba saerTaSoriso reaq-cias _ nazarbaevsac da yazaxeTis politikur elitasac kargad esmiT, rom saerTaSoriso politikis wa-myvani moTamaSeebisTvis, romlebic sruliad uZlurni aRmoCndnen, See-CerebinaT yirgizeTSi sisxlisRvra, bevrad ufro mniSvnelovania stabi-luri yazaxeTi, romelsac energo-resursebis ulevi maragi aqvs, vi-dre demokratiuli procesebi am qveyanaSi. centraluri azia karga xnis ganmavlobaSi ar gaxdeba is re-gioni, sadac saerTaSoriso Taname-gobrobis prioriteti demokratia iqneba.

SesaZloa, nazarbaevma 2012 wels arCevnebSi kenWi aRar iyaros, radgan amis aucilebloba

aRar iqneba. igi Seecdeba, minumumamde daiyvanos prezidentis uflebamosilebebi da,

rogorc `eris liderma~, kvlav erTpirovnulad ganagrZos qveynis marTva.

22 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 25: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

Tvalsazrisi

samxreTi kavkasiis sakiTxebze mo-muSaveebs Jruantelma dauaraT, ro-desac xmebi gavrcelda, rom evroka-vSiris sagareo samsaxuri samxreT kavkasiaSi evrokavSiris specialuri warmomadgenlis postis gauqmebas apirebs.

ratom aris mniSvnelovani evroka-vSiris axal, lisabonis xelSekru-lebis Semdgom epoqaSi am postis SenarCuneba, romelic amJamad Sved diplomat piter semnebis ukavia?

upirveles yovlisa, samxreT ka-vkasiis qveynebis Zvelmodur, vertikalur ierarqiebSi calkeul pirovnebebs did mniSvnelobas aniWeben.

am qveynebSi gadawyvetile-bebis mimReb pirebs uyvarT, rodesac regularuli Ta-namosaubre hyavT, visTa-nac saqmis keTeba SeuZliaT. evrokavSiris specialuri warmomadgenlis saxiT sa-mxreTi kavkasiis liderebs hqondaT pasuxi henri kisin-jeris cnobil kiTxvaze _ `ra nome-ria evropis telefoni?~

ramdenime SemTxvevaSi, warmomad-genlis diplomatia gadamwyveti aRmoCnda. semnebis winamorbedma, finelma haidi taliavinim aWaris avtonomiuri respublikis 2004 wlis krizisis mSvidobian mogva-rebaSi didi wvlili Seitana. 2008 wlis ivnisSi, semnebim gviani Ramis saubrebis dros SeZlo saakaSvilis darwmuneba, rom am ukanasknels afxazeTSi myofi ruseTis samSvido-bo Zalebi aralegalurad ar gamo-

samxreT kavkasielma liderebma regionul ganzomilebaze unda ifiqron. amis

xelSewyobis mizniT ki, evrokavSirma regionSi specialuri warmomadgenlis

posti unda SeinarCunos.

Tomas de vaali, saerTaSoriso mSvidobisaTvis karnegis centris vaSingtonis ofisis ufrosis asocirebuli TanamSromeli

"ra nomeria evropis telefoni?"

ecxadebina. aman, savaraudod, afxa-zeTi potenciur samxedro Setakebas gadaarCina.

samwuxarod, verc semnebim da verc sxvebma igive xerxi ori Tvis Semdeg samxreT oseTSi krizisis gamwvavebi-sas ver gamoiyenes.

am postis meore mniSvneloba imaSi mdgomareobs, rom samxreTi kavka-siis mimarT saerTaSoriso politi-ka xelborkildadebuli aRmoCndeba, Tu igi sam sxvadasxva ormxriv po-litikad gadaiqceva _ saqarTvelos,

somxeTis da azerbaijanis mimarTu-lebiT. Tu am regions surs ganvi-Tardes, bolos da bolos man, ro-gorc regionma, ise unda imoqmedos.

es konfliqtebis mogvarebas, dan-greuli rkinigzis aRdgenas, sabaJo barierebis gauqmebas da sazRvrebis gaxsnas gulisxmobs, rac samxreT ka-vkasias ruseTs, TurqeTs da irans Soris mimzidvel derefnad aqcevs. regionuli integraciis efeqturi lobireba mxolod garedan mosuls SeuZlia, romelic amavdroulad mTel regionTan muSaobs.

es aseve niSnavs samxreTi kavkasiis sam Crdilovan konfliqtur region-Tan muSaobas. 2008 wlis agvistos Semdeg samxreTi oseTi gare samya-rosTvis daketilia, magram mTeli regionis saxeliT moqmedma semnebim sakmaod warmatebulad SeinarCuna sasicocxlo kavSirebi afxazeTis de faqto respublikasTan _ rasac mxo-lod Tbiliss mimagrebuli diplo-mati ukve veRar SeZlebs.

regionis mesame mougvarebeli konfliqti _ somxeTsa da azerbai-

jans Soris mTian yarabaRTan dakavSirebiT, yvelaze didi, yvelaze faruli da yvelaze saSiSia. amJamad evrokavSirs samSvidobo molaparakebebSi jerovani roli ar aqvs.

adre Tu gvian, Tu am samS-vidobo process xorcSesxma uweria, evrokavSirs igive rolis Sesruleba mouwevs, rac man deitonis Semdgom balkaneTSi aiRo Tavis Ta-vze _ rogorc rekonstruq-

ciis, usafrTxoebis da politikuri reformis garantorma. magram, isev da isev, amisTvis mTeli regionis masStabis elCia saWiro, romel-sac am misiis Sesasruleblad ufro msuye mandati eqneba.

samxreTi kavkasia evrokavSiris yvelaze daucveli mezobelia, ma-gram potenciurad _ yvelaze sain-tereso da xelsayreli. am misiis mi-saRwevad ki evrokavSirs erTi saerTo despani sWirdeba regionSi, rac samive qveynis problemebis fokusirebisTvis efeqturi iqneba.

samxeT kavkasiis qveynebis liderebs

uyvarT, rodesac regularuli

Tanamosaubre hyavT. evrokavSiris

specialuri warmomadgenlis saxiT

maT hqondaT pasuxi henri kisinjeris

cnobil kiTxvaze _ `ra nomeria

evropis telefoni?~

23liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 26: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

mezoblebi

eri robert koCarianis winaaRmdeg“ wi-

naswar ganxilvazea miRebuli. am cnobam

opozicionerebi kidev ufro gaamxneva.

kerZod, werilSi aRniSnulia, rom

„Setyobineba Sesabamisi wesiT Setanilia

gancxadebaTa registrSi. Cven ganvixi-

lavT mas, Sesabamisi rigiT, saerTaSo-

riso kriminaluri sasamarTlos romis

statusis wesdebis gaTvaliswinebiT“.

aRniSnul sarCelTan mimarTebaSi er-

Tiani pozicia ar arsebobs somxeTis

eqspertTa wreSic. „sakuTari qveynis

politikosebis saerTaSoriso sasamar-

TloebisTvis gadacema, SesaZloa, se-

riozul gamowvevad iqces Cveni qvey-

nis damoukideblobisTvis“, _ aRniSna

„liberalTan“ saubarSi analitikuri

centris „mitk“-is prezidentma grant

melik-Sahnazarianma. misi TqmiT, „opo-

zicia somxebs Soris SuRls aRvivebs“.

politikur mimomxilvel manvel

sargsians gansxvavebuli azri aqvs. is

miiCnevs, rom opozicias sarCelis Se-

satanad seriozuli safuZveli hqonda.

„aRsaniSnavia, rom sarCeli winaswari

ganxilvisTvis iqna miRebuli. rogorc

Cans, safuZveli mainc arsebobs“, _ ga-

nucxada manvel sargsianma „liberals“.

miuxedavad imisa, Tu ra bedi eweva am

sarCels, erTi ram cxadia _ mas upirve-

les yovlisa politikuri datvirTva

eqneba. erevanSi dRes bevrs saubroben

imaze, rom yofili prezidenti robert

koCariani, romelsac dResac mniSvne-

lovani gavlena aqvs qveynis politikaSi,

kvlav ibrZolebs saprezidento savar-

ZlisTvis. Tu es marTlac ase moxdeba,

maSin qveynis Sida politikuri viTareba

mniSvnelovnad daiZabeba.

somxeTi

somexi eri robert koCarianis winaaRmdeg haagis saerTaSoriso sasamarTloSi Setanilia sarCeli somxeTis meore prezidentis

robert koCarianis winaaRmdeg.

liana xaCaturiani, erevani

10 aTas kacze meti uWers mxars somxe-

Tis pirveli prezidentis levon ter-

petrosianis da misi momxreebis mier

haagis saerTaSoriso kriminalur sa-

samarTloSi somxeTis eqs-prezidentis

winaaRmdeg Setanil sarCels.

sarCelis mizezia somxeTis eqs-prezi-

dentis robert koCarianis (is qveyanas

1997-2008 wlebSi edga saTaveSi) poli-

tikaSi dabrunebasTan dakavSirebiT ga-

vrcelebul xmebi. opozicia mas „somexi

eris winaaRmdeg Cadenil mZime danaSau-

lebebSi“ sdebs brals.

4500-gverdiani sarCeli, romelic

somxeTis opoziciam koCarianis winaaR-

mdeg haagaSi miavlina, somxeTis uaxle-

si istoriis erT-erT yvelaze sisxlian

epizodsac Seicavs. opoziciis mtkice-

biT, koCariani 1999 wlis 27 oqtombers

somxeTis parlamentSi ganxorciele-

buli teraqtis organizatoria. maSin

sxdomaTa darbazSi SeWrilma Seiara-

Rebulma teroristebma rva gavleniani

politikosi daxvrites, maT Soris _

premier-ministri vazgen sargsiani da

parlamentis spikeri karen demirWiani.

sarCeli aseve Seicavs 2008 wlis sa-

prezidento arCevnebis Semdeg opozi-

ciasa da xelisuflebas Soris momxda-

ri sisxliani Setakebebis detalebsac.

opozicia saprezidento arCevnebis

Sedegebs aprotestebda, romelTa mi-

xedviTac, xelisuflebis kandidatma

serJ sargsianma gaimarjva. Setakebebis

Sedegad 10 adamiani daiRupa da asobiT

daSavda. opozicia irwmuneba, rom koCa-

rianma piradad gasca demonstrantebis

daSlis brZaneba.

Tumca, somxeTSi bevri skeptikurad

uyurebs aRniSnul sarCels da mas qvey-

nis pirveli prezidentis da opoziciis

lideris levon ter-petrosianis morig

piar-kampaniad afasebs. Tavad koCariani

dumilis uflebas iyenebs.

am dReebSi haagis saerTaSoriso kri-

minaluri sasamarTlodan miRebuli we-

rili ityobineba, rom sarCeli „somexi

haagis saerTaSoriso

kriminaluri sasamarTlodan

miRebuli werili ityobineba,

rom sarCeli „somexi

eri robert koCarianis

winaaRmdeg“ winaswar

ganxilvazea miRebuli.

robert koCariani

24 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 27: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

statia momzadebulia hainrih biolis fondis mxardaWeriT. am publikaciaSi gamoTqmuli Sexedulebebi da mosazrebebi ar aris aucilebeli, gamoxatavdes hainrih biolis fondis Sexedulebebs.

konfliqtebi

im upasuxismgeblo qmedebebze, ra-mac uaxloes warsulSi aseT tra-gikul da sisxlian movlenebamde migviyvana.

da bolos, es aris filmi, ro-melsac dRemde ar uCveneben saqar-Tvelos nacionalur telearxebze, radgan eSiniaT.

guldasawyvetia, rom adamianTa garkveuli jgufis mier politikuri qulebis da-grovebis survilma, saku-Tari xelmZRvanelebis mxardaWeris, an ubralod piradi angariSsworebis Jinma am filmis Sinaarso-brivi mxare SeumCneveli datova.

mokled, axalSobili daRvril wylebs gaayoles. warmoudgenelia, Tu ro-

gor gamoiwvia `nebis uqonlobam~ logikis aseTi usaSvelo uqonloba afxazur sazogadoebaSi. samwuxa-roa, rom Cveni sazogadoeba ar aris dRes mzad, ganviTarebis Se-mdgom etapze gadavides. ar aris mzad mtkivneul Temebze dialo-gisTvis.

statiaSi gamoyenebuli terminologia ekuTvnis avtors, da

ara `liberals~.

Tvalsazrisi

nebisa da logikis uqonloba qarTuli filmis sayureblad da qarTuli saubris mosasmenad afxazuri

sazogadoeba mzad ar aris.

axra smiri, soxumi

qarTveli reJisoris mamuka yu-faraZis filmi `nebis uqonloba~ mTavar Temad iqca afxazeTis Sida-politikur cxovrebaSi. am filmis ganxilva im darbazis farglebsac gacda, sadac misi Cveneba Sedga, da im arxsac, romelzec misi trans-lireba moxda. weliwadze meti xnis winaT saqarTveloSi gadaRebuli es filmi dRes afxazeTSi masobrivi politikuri iste-riis sababi gaxda.

isteria wamoiwyo parla-mentis opozicionerma de-putatma, `afxazeTis nacio-naluri erTobis forumis~ warmomadgenelma daur arS-bam, romelmac Tavis gancxa-debaSi am filmis afxazeTSi Cvenebas `qarTuli strate-giis gatareba~ uwoda.

Semdeg televiziasTan Seikrib-nen afxaz dedaTa moZraobis `mSvi-dobisa da socialuri samarTlis~ warmomadgenlebi, da filmis Cve-nebasTan dakavSirebiT aseve gamo-Tqves kritikuli mosazrebebi.

miuxedavad imisa, rom kargad mesmis da viziareb im qalbatone-bis satkivars, romlebmac saqar-TvelosTan omSi Svilebi dakarges, maTma gancxadebebma mainc Soki momgvara. Tumdac imitom, rom isi-ni im televizias ki ar `erCodnen~, romelmac es filmi gauSva, aramed im adamianebs, romlebic am fil-mis ganxilvas daeswrnen. swored qarTul-afxazuri omis Sesaxeb diskusia da dialogi gaxda maT-Tvis miuRebeli. `moRalateebi~, `qveynis Semarcxvenlebi~, `saqar-

Tvelos wisqvilze wylis damsxme-lebi~ _ ase uwodes yvelas, vinc am diskusiaSi monawileobda. arada, es filmi naxa da ganixila aslan kobaxiam, afxazeTis omis gmirma, Rirseulma adamianma, romelic aseve `saqarTvelos megobrad~ moi-xsenies.

arc erT kritikoss ar gasCenia

kiTxva, Tu rogor moxvda es filmi republikis prezidentis mier kon-trolirebad arxze, Tuki is aseTi mavnebelia afxazuri sazogadoe-bisTvis.

rac yvelaze samwuxaroa, arc erT kritikoss ar Seufasebia Ta-vad filmi. arada, Cemi Rrma rw-meniT, es Zalian sasargeblo da kargi filmia. es filmi aris sa-qarTveloSi momxdari omebis WeS-mariti mizezis Ziebis uiSviaTesi mcdeloba. es aris pirveli fil-mi, sadac qarTvelebi(!) uSveben im azrs, rom afxazeTs SeuZlia iyos damoukidebeli(!!!) da aqvs ufleba ibrZolos damoukideblobisTvis. es aris filmi, sadac laparakia saqarTvelos xelisuflebis, misi elitisa, da zogjer mTeli eris

es aris pirveli filmi,

sadac qarTvelebi(!) uSveben im

azrs, rom afxazeTs SeuZlia

iyos damoukidebeli(!!!)

da aqvs ufleba ibrZolos

damoukideblobisTvis.

25liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 28: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

Jurnalisturi gamoZieba

2010 wlis 9 ivniss telekompania „imedis“ dilis sainformacio gamoS-vebaSi gasul siuJetSi yvarlis raio-nis sofel balRojianis sajaro sko-lis direqtori zurab Tabagari me-9 klasis moswavlis gaupatiurebis mc-delobaSi daadanaSaules. direqtors brals sdebda sami maswavlebeli.

imave dRes, 20:00-saaTian „qronikaSi“ balRojianis mkvidri levan kekenaZe acxadebda, rom skolis direqtori garyvnil qmedebaSi adrec iyo SemC-neuli da mas amis gamo mosaklavad dasdevdnen.

ganaTlebis saministros miTiTebiT, skolis sameurveo sabWom direqtors

uflebamosileba SeuCera, prokura-turam ki garyvnili qmedebis muxliT sisxlis samarTlis saqme aRZra da ga-moZieba daiwyo.

zurab Tabagari, balRojianis sko-lis yofili direqtori, hyveba: „9 ivniss SuadRe iqneboda, roca raio-nidan sofelSi davbrundi. soflis

incidenti balRojianis sajaro skolaSi

ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSeramdenime dainteresebuli piris saCivris safuZvelze, zurab Tabagari ise

gaaTavisufles skolis direqtorobidan, rom aravin dainteresebula, marTlac

Caidina Tu ara man danaSauli.

lela xeCoSvili

26 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 29: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

Jurnalisturi gamoZieba

gamgeobis SenobaSi policiis TanamS-romlebi da is maswavleblebi iyvnen, romlebic miCivian. is gogonac iq hya-vdaT. vicodi, rom es maswavleblebi _ nino modebaZe, liana kupataZe da eldino iobaSvili Cems winaaRmdeg moqmedebdnen, magram ver warmovid-gendi, Tu aseT raRacas damabra-lebdnen. is bavSvi Cemi qaliSvilis klaselia. misi maswavlebelic viyavi. gakveTilebs ver swavlobda, goneba-sustia, metyvelebac uWirs. skolas xSirad acdenda da 9 klasis atesta-ti rom aeRo, 4 ivniss, gakveTilis dros vuTxari, erTi sakiTxi mainc eswavla, rom niSani damewera. gakve-Tilis Semdeg bavSvebisTvis uTqvams, rom Cemi eSinoda. roca bavSvebs uki-TxavT, _ ratom geSiniao, _ gogone-bi calke gauyvania da uTqvams, rom masze vZaladob“.

mari gogSeliZe, balRojianis saja-ro skolis moswavle: „paraskevs zura maswavleblis gakveTili gvqonda. is gogo klasSi orjer aris darCeni-li. direqtorma gakveTili hkiTxa, ar icoda. direqtorma uTxra, _ ori abzaci mainc iswavle da gakveTile-bis Semdeg Camabareo. Cvenc gvTxova, _ daexmareTo. gakveTili rom da-mTavrda, tirili daiwyo, _ ar da-vrCebi, radgan gakveTilebis Semdeg mtovebs da Zaladobs, miSveleTo. am dros qarTulis maswavlebeli nino modebaZe Semovida da ikiTxa, _ ra xdebao. adga da mouyva yvelaferi. meore dRes nino modebaZesTan wave-diT, sadac misi mazli akaki kekenaZec dagvxvda. kekenaZemac gamohkiTxa Cven klasels. mere Cven gamogviSves, is gogo ki daitoves“.

maia cercvaZe, klasis xelmZRvane-li: „yvelaze bolos es ambavi me gavi-ge. SabaTs qarTuli enisa da litera-turis maswavlebelma nino modebaZem damibara. miTxra, _ Turme Tqvens klasSi aseTi saSineli ambavi xdebao. imave saRamos mivedi gogonas ojaxSi, mSobels avuxseni mdgomareoba, mo-vayvanine bavSvi da man igive gaimeo-ra. dedamisma miTxra, _ meore bavSvi

avad myavs, xval TbilisSi mivdivar da rom davbrundebi, ra gadawyvetileba-sac miviReb, es Cemi saqmeao. nino mo-debaZem policiis saxelze gancxade-ba Seadgina, bavSvma rac mogviTxro, aRwera da xeli mogvawerina“.

nino modebaZe, qarTuli enisa da literaturis maswavlebeli: „es am-bavi rom movismine, Zalian aRvSfo-Tdi. klasis damrigebelsac vuTxari. dedas uTqvams, _ am ambis gaxmaureba ar minda, TbilisSi mivdivar da roca davbrundebi, me TviTon mivxedavo.

_ magram dedis pozicia ar gaiTva-liswineT da policias SeatyobineT.

_ policiisTvis me ar damirekavs. orSabaTs eldino iobaSvilma dau-reka gakveTilebis Semdeg, rom dedas bavSvi ar waeyvana da direqtors es faqti ar SerCenoda.

_ direqtorTan dapirispirebuli iyaviT?

_ ki, radgan erTxel skolaSi ar viyavi da erT-erTi moswavle Cems na-cvlad Seafasa dabali niSnebiT, ra-zec kamaTi mogvivida.

_ manamde, SabaTs is gogona, misi klaseli da klasis damrigebeli maia cercvaZe Tqvens saxlSi ratom daiba-reT?

_ gogonas kidev erTxel gavesau-breT. detalebi movismineT. gogonam gaimeora, rom direqtori mas mkerdSi xels udebda, Sarvals xdida da efe-reboda.

_ am Sexvedras Tqveni mazli akaki kekenaZe ratom eswreboda?

_ rogor Tu ratom eswreboda. akaki maSin jer kidev soflis deputa-ti iyo municipalitetis sakrebulo-Si. profesiiT iuristia da konsul-taciebs gviwevda.

_ direqtoris winaaRmdeg policiis saxelze gancxadeba Tqven SeadgineT?

_ eldinom dawera da me gadavwere. _ saCivarze xeli im gogonasac mo-

awerineT?_ ki, moawera. mis garda, maswavle-

blebmac movawereT xeli _ me, maia cercvaZem, liana kupataZem da eldi-no iobaSvilma. amiT davadastureT,

rom yvelaferi rac gancxadebaSi Se-vitaneT, bavSvma mogviTxro“.

akaki kekenaZe yvarlis municipali-tetis 2006 wlis mowvevis sakrebu-los wevri iyo sofel balRojiani-dan. 2010 wlis 30 maisis adgilobrivi TviTmmarTvelobis arCevnebSi `na-cionaluri moZraobis~ siiT man kenWi isev sofel balRojianSi iyara. maia cercvaZe balRojianis saubno-saar-Cevno komisiis wevri iyo „erTiani na-cionaluri moZraobis“ kvotiT; nino modebaZe kekenaZis rZalia da wina-saarCevnod sofelSi agitacias mis sasargeblod eweoda; liana kupataZe „erTiani nacionaluri moZraobis“ agitatori iyo balRojianSi, xolo eldino iobaSvili amave sofelSi sa-xelisuflebo partiis koordinato-ri. kekenaZe arCevnebSi damarcxda. sofel balRojianis maJoritari de-putati opoziciis warmomadgeneli kaxi kapanaZe gaxda, romelic arCevne-bSi „erovnuli sabWodan“ monawileo-bda.

zurab Tabagari: „kekenaZe rom da-marcxda, es ambavi me mbraldeba. sko-lis direqtori viyavi, fiqrobdnen da mTxovdnen, rom sofelSi avtoriteti gaqvs da kekenaZes daexmareo. me xalx-Si ver Camovivlidi da ver vetyodi, xma visTvis miecaT. maswavleblebi, vinc garyvnil qmedebaSi madanaSaule-ben, arCevnebamdec ar malavdnen, rom Tu deputati kekenaZe gaxdeboda, misi daxmarebiT momiSorebdnen da skola-Si Tanamdebobebs TviTon gainawile-bdnen. kekenaZe deputati ver gaxda da es braldebac amas mohyva“.

balRojianis sajaro skolaSi sul 25 maswavlebeli muSaobs. Cven 14 pe-dagogi gamovkiTxeT. maT aRniSnes, rom skolis yofili direqtori ms-gavs qmedebaSi arasodes yofila Se-mCneuli. „aseTi maswavleblebi, rom-lebic Tanamdebobebis dasakaveblad yvela xerxs iyeneben, skolaSi saer-Tod ar unda muSaobdnen“; „amitomac, roca sameurveo sabWom, ganaTlebis saministros miTiTebiT, skolis di-reqtorisTvis uflebamosilebis

27liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 30: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

SeCerebis sakiTxze imsjela, ufle-bamosileba im maswavleblebsac Sevu-CereT“; „direqtoris mimarT Zalian angaJirebulebi iyvnen. yovelTvis mizezs eZebdnen, rom misTvis ziani mieyenebinaT“; „zurab Tabagarisgan wyenac gvaxsovs da uxeSobac, magram es ambavi rom daabrales, mis mxar-dasaWerad aq is xalxic movida, vinc masze nawyeni iyo“, _ aRniSnes maswav-leblebma maia cercvaZem, naira mar-tiaSvilma da sxvebma.

sofel balRojianis macxovreble-bis gancxadebiT, gogona, romlis gau-patiurebis mcdelobaSic maswavle-blebi zurab Tabagars adanaSauleben, cota xnis winaT garyvnil qmedebaSi sofelSi mcxovreb ramdenime axalga-

zrdasac adanaSaulebda. goneri guruli, balRojianis mkvi-

dri: „mag bavSvma, cota xnis win Cems Svils da kidev 5 biWs zustad igive braldeba wauyena. ambobda, rom Ti-Tqos Cemma Svilma sami lari SesTa-vaza da masTan seqsualuri urTier-Tobis damyareba moiTxova. policiaSi ramdenjerme migviyvanes. bolos da-rwmundnen, rom gogona tyuoda da Tavi dagvanebes. rac Seexeba eldino iobaSvils, eg qali arCevnebamde da-dioda da gveubneboda, rom xma akaki kekenaZisTvis migveca da skolis di-reqtori zurab Tabagari aRar iqne-boda“.

gogonas adgilsamyofeli ucnobia. mamis ganmartebiT, dedam is sofli-dan waiyvana. „me mwyemsi var. verafers getyviT. mag ambavze dedas unda hki-TxoT, deda kidev sad aris, ar vici“, _ gviTxra gogonas mamam.

Ss yvarlis raionuli sammarTve-los informaciiT, sofel balRo-jianSi mcxovrebi e.k-s gaupatiurebis

Jurnalisturi gamoZieba

mcdelobis, an masTan garyvnil qme-debasTan dakavSirebiT mxolod erTi sisxlis samarTlis saqmea aRZruli, romelic 2010 wlis 9 ivnisiT TariR-deba. policiis sammarTveloSi daa-dastures, rom gogona gakveuli xnis win Tanasoflelebs garyvnil qmede-baSi adanaSaulebda, magram winaswari mokvlevis Sedegad danaSaulis niSne-bi ar gamovlinda da saqme ar aRiZra.

Cven davinteresdiT da sofel bal-RojianSi is mamakacic movZebneT, ro-melmac 2010 wlis 9 ivniss telekompa-nia „imedis“ korespondents interviu misca da zurab Tabagari daadanaSau-la, TiTqos garyvnil qmedebaSi is adrec iyo SemCneuli da amis gamo mas mosaklavad dasdevdnen. levan kekena-

Ze akaki kekenaZis mama aRmoCnda. _ batono levan, vin adanaSaulebda

kidev zurab Tabagars garyvnil qme-debaSi da vin dasdevda mas mosakla-vad?

_ man da misma meuRlem Cems Svils xma ar misces da rac daemarTaT, Rir-sebi arian“.

Ss saministros sainformacio centris cnobiT, zurab Tabaga-ris winaaRmdeg an faqtze, razedac zurab Tabagars eWvmitanilis sta-tusi eqneboda, garyvnili qmedebis muxliT, 2000-2009 wlebSi sisxlis samarTlis saqme aRZruli ar yofi-la. prokuraturas zurab Tabagaris mimarT sisxlis samarTlebrivi dev-na am dromde ar dauwyia. 2010 wlis 16 ivniss, balRojianis skolasTan

dakavSirebiT gurjaanis raionul prokuraturaSi kidev erTi sisxlis samarTlis saqme aRiZra. amjerad ga-moZieba ssk-is 332-e muxlis I nawiliT daiwyo, rac samsaxurebrivi ufleba-mosilebis borotad gamoyenebas gu-lisxmobs. eldino iobaSvilma, nino modebaZem da liana kupataZem zurab Tabagari amjerad skolis biujetis Tanxebis aramiznobriv xarjvaSi daa-danaSaules.

hqondaT Tu ara maswavleblebs mSoblis nebarTvis gareSe gogonas gamokiTxvis ufleba da ramdenad sandoa gogonas Cveneba gamoZiebis-Tvis? saxalxo damcvelis aparatis bavSvisa da qalis uflebebis centris iuristis ana abaSiZis ganmartebiT, roca sakiTxi exeba arasrulwlovnis mimarT uflebebis darRvevas, kano-nieri warmomadgeneli valdebulia, ganaxorcielos kanoniT gaTvaliswi-nebuli valdebulebebi, maT Soris _ danaSaulis Sesaxeb samarTaldamcave-bs informacia miawodos.

„im SemTxvevaSi, roca mSobeli ar icavs arasrulwlovnis uflebebs, sa-xelmwifo, amjerad skola, rogorc sajaro samarTlis iuridiuli piri, valdebulia, daicvas bavSvis uflebe-bi. zogadi principis Tanaxmad, piris braleulobis dadgenis safuZveli unda iyos mtkicebulebaTa erTo-blioba. rac Seexeba SezRuduli Sesa-Zleblobebis mqone bavSvs, sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 95-e muxlis meore nawilis Tanaxmad, is mowmed SeiZleba daikiTxos mxolod im SemTxvevaSi, rodesac mcirewlov-nobis, fizikuri naklis an fsiqikuri daavadebis miuxedavad, SeuZlia swo-rad aRiqvas, daixsomos an aRidginos saqmisaTvis mniSvnelobis mqone gare-moebebi da misces Cveneba“, _ acxade-bs abaSiZe.

roca mSobeli ar icavs arasrulwlovnis uflebebs,

skola, rogorc sajaro samarTlis iuridiuli piri,

valdebulia, daicvas bavSvis uflebebi.

statia momzadebulia evrokavSirisa da evraziis TanamSromlobis fondis mxardaWeriT. statiis Sinaarsi ar gamoxatavs evrokavSirisa da evraziis TanamSromlobis fondis mosazrebebs da Sexedulebebs.

28 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 31: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

saubrebi liberalizmze

Tvalsazrisi

mixeil "aTagurji"„qemalizmi mkvdaria, didxans

icocxlos qemalizmma~. qemalizmma

mTavari dartyma konservatori da

religiuri biznes elitisgan miiRo.

giorgi cxadaia

wina saukunis erT-erTi yvelaze gavleniani politikis mecnieri se-muel hantingtoni werda, rom Tur-qeTis modeli saukeTesoa moderni-zaciis modelebs Soris. TurqeTis respublikis damfuZnebeli mustafa qemal aTaTurqi iwyebda reformebis ganxorcielebas iq, sadac yvelaze did mxardaWeras moipovebda, Semdeg ki wina safexurze dayrdnobiT mom-devno safexurze gadadioda.

pirveli prioriteti mustafa qe-malisTvis nacionaluri ideis Ca-moyalibeba iyo. panTurquli ide-ologiisgan gansxvavebiT, romelic eTnonacionalistur, rasistul da religiur safuZvlebs emyareboda, qemalis idea sekularuli iyo; seku-laruli im gagebiT, rom aRiarebda „Turqobis“ ganmsazRvrel mxolod erT kriteriums: moqalaqes unda gae-ziarebina TurqeTis respublikis da-mfuZnebeli principebi da idealebi imisTvis, rom „Turqad“ CaTvliliyo. eTnonacionalizmisgan gansxvavebiT, es ganmarteba gacilebiT ufro de-mokratiuli iyo da imis safuZvels qmnida, rom Zlieri, erTgvarovani nacionaluri sazogadoeba Seqmni-liyo, romelic TurqeTis mamas _ mustafa qemal aTaTurqs moderni-zaciis Semdeg safexurze gadasvlis

saSualebas miscemda. nacionalur erTobaze dayrdno-

biT, aTaTurqi fiqrobda sazogado-ebaSi efeqturi politikuri, moder-nuli (Tanamedrove _ imdroindel dasavleTSi gavrcelebuli) insti-tutebis Camoyalibebas. am procesSi ki socialuri, kulturuli, reli-giuri da samarTlebrivi reformebi unda ganxorcielebuliyo.

mxolod mas Semdeg, rac tradi-ciuli institutebi da Cveulebebi (wodebrivi elitis privilegiebi, religiuri institutebis gansaku-Trebuli roli, nepotizmi, qalebis mimarT diskriminacia) Sesustde-boda, TurqeTi mzad iqneboda, rom ganviTarebis momdevno safexurze gadasuliyo _ industrializacia da ekonomikuri reformebi daewyo.

aTaTurqs sjeroda mecnierebis, racionalizmis da pragmatizmis (religiuri moZRvrebebisgan sapi-rispirod) gansakuTrebuli rolis sazogadoebaSi. „mecniereba sazoga-doebis saukeTeso gidia cxovrebaSi“, _ ambobda is. misi azriT, naciona-luri, progresuli da racionalu-ri ganaTleba unda yofiliyo axali sazogadoebis mTavari dasayrdeni. saswavlo gegmidan dominanturi re-ligiis moZRvrebis _ sunituri isla-

mis swavleba unda amoeRoT. musta-fa qemalis moZRvreba anu qemalizmi gulisxmobda da gulisxmobs ideas, rom ufaso sajaro ganaTleba socia-luri reformebis ganxorcielebis saukeTeso meqanizmia da xels uwyobs socialur mobilobas. termini „so-cialuri mobiloba“ sazogadoebis dabali fenidan maRal fenaSi ada-mianebis gadasvlas aRniSnavs. gana-Tlebis reformiT, aTaTurqs surda, rom Seeqmna „inteligenciis“, ganmana-Tleblebis da biurokratebis axali fena, romelic TurqeTis respubli-kis nacionaluri ideis erTgulni iq-nebodnen. amgvarad, adreul Caketil inteleqtualur elitas Secvlidnen axali inteleqtualebi, romlebic TavianT statuss saganmanaTleblo sistemaSi maRali poziciisTvis br-ZolaSi moipovebdnen.

aTaTurqis socialuri mobilo-bis modeli vrceldeboda TurqeTis respublikis axal armiazec, rome-lic inteligenciasTan, ganmanaTle-blebTan da biurokratebTan erTad mis mTavar socialur dasayrdens warmoadgenda. Zalovan struqture-bSi wamyvan poziciebs ikavebdnen ada-mianebi, romlebic iqamde wodebriv privilegiebs da gansakuTrebul statuss ar flobdnen. armiis ofi-

29liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 32: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

saubrebi liberalizmze

crebis rekrutireba qveda saSualo da Raribi fenidan xdeboda. am gziT aTaTurqi qmnida erTgul da nacio-naluri ideisTvis Tavdadebul ar-mias, romelic TurqeTis axali res-publikis principebs daicavda.

es iyo „modernizacia zemodan“, anu saxelmwifosgan da misi liderisgan wamosuli reformebi. Tavis erT-erT mniSvnelovan gamosvlaSi, 1919 wels, aTaTurqma aRniSna, rom „struqtu-ra, romelic qvemodan zemoT warmoi-qmneba, ra Tqma unda, yvelaze myaria. amis miuxedavad, dasawyisSi arsebobs imis saWiroeba, rom es struqtura qvemodan zemoT ki ara, zemodan qve-moT Camoyalibdes. Tu pirveli mode-li ganxorcieldeboda (anu „qvemo-

dan zemoT“ reformebi - g.c.), mTeli kacobrioba Tavis keTilSobilur survils aisrulebda, magram rad-gan amis ganxorcielebis praqtikuli gzebi jer ver gamoinaxa, zogierTi reformatori gvTavazobs, rom ere-bs mivceT saWiro gza da mimarTule-ba. roca regionebSi vmogzaurobdi, aRfrTovanebuli davrCi imiT, rom davinaxe _ Cvenma modelma „zemodan qveviT“ qveda dones ukve miaRwia da adamianebma Tavad daiwyes qvevidan zeviT cvlilebebis moxdena~.

mustafa qemals sjeroda, rom sa-mxedroebi ar unda Careuliyvnen samoqalaqo saqmeebSi, Tumca amis miuxedavad, misi sikvdilis Semdeg Turqma samxedroebma ramdenime sa-xelmwifo gadatrialeba moawyves (bolos 1997 wels), im sababiT, rom arCeuli xelisufleba qemalizmis principebisgan uxvevda. es gadatria-lebebi ar iyo mimarTuli imisken, rom samoqalaqo mmarTveloba samxe-

dro mmarTvelobas Caenacvlebina. mizezi, ris gamoc gadatrialebebi xdeboda, demokratiuli institute-bis simyife iyo.

aTaTurqis mier daarsebulma res-publikurma saxalxo partiam 1960-ian wlebSi, popularuli memarcxene moZraobebis gavleniT, qemalizmis principebis memarcxene-centris-tuli Sesworebebi daiwyo. 1970-ian wlebSi ki „demokratiuli memarcxe-neobis“ ufro radikalurma talRam qemalizmis principebis axali reda-qciiT Camoyalibeba scada: qveynis da sazogadoebis winaSe mdgari pro-blemebis gadaWris gzebi ara mxolod unda avuxsnaT xalxs, aramed maTTan erTad unda gamovnaxoT; xalxi Cveni

Zalauflebis mTavari wyaroa; xalxi ar aris konservatori da mcdaria mosazreba, rom isini ver igebdnen da ar uWerdnen mxars aTaTurqis re-formebs. am fonze daibada „saxalxo seqtoris“ (daaxloebiT sabWoTa ko-operativebis tipis sakuTrebis) Ca-moyalibebis idea, romelic saxel-mwifo da kerZo seqtorTan erTad unda arsebuliyo, magram es idea ver ganxorcielda.

qemalizmis ideas mTavari darty-ma, logikurad, ara memarcxeneebis-gan, aramed im Zlieri fenisgan unda mieRo, romelsac TiTqmis mTeli saukunis ganmavlobaSi gamoxatvis saSualebas ar aZlevda. qveynis gan-viTarebam saSualo burJuaziis, sa-Sualo fenis warmoqmna ganapiroba, romelic ukve aRar iyo kmayofili imiT, rom saxelmwifos mfarvelobis qveS unda ecxovra _ am fenas gauCn-da pretenzia, rom Tavad emarTa sa-xelmwifo. TurqeTis axlandeli pre-

mier-ministri rejef Taif erdoRani swored am axali elitis warmomad-genelia. es konservatori da reli-giuri biznesmenebis fenaa, romelic energiis, finansebis, mrewvelobis da mediis seqtorebs TandaTanobiT epa-troneba. 1997 wlis gadatrialebis dros da iqamdec, TurqeTis media qemalizmis principebis aqtiuri da-mcveli iyo.

am statiis daweris mizani is iyo, rom qemalizmsa da mixeil saakaSvi-lis mier ganxorcielebul moderni-zaciis modelebs Soris paralelebi gagvevlo da msgavsebebi aRmogveCina. me vfiqrob, rom msgavsebebi marTla gansacvifrebelia. konservatori da religiuri biznesmenebis fenam Tur-

qeTSi albaT yvelas levan gaCeCilaZe da 2008-2009 wlebis mitingebi gagax-senaT, sadac „tradiciebis“ da reli-giuri Rirebulebebis dacvis rito-rika wamyvani iyo.

konservatoruli saSualo fenis aRmavlobis Sesaxeb wels aprilSi Jurnal Foreign Affairs-Si gamoqveynda statia saTauriT „qemalizmi mkvda-ria, didxans icocxlos qemalizmma“ (`Kemalism is Dead, Long Live Kemalism~), romelSic avtorebi amtkiceben, rom saSualo fenis batonoba qemalizmis principebidan gadaxveva ki ara, maTi dadasturebaa, rac xels Seuwyobs bazris Tavisuflebasa da mSvidobas. avtorebi urCeven qemalistebs, rom Tavis gadarCenisTvis iseTi princi-pebis absoluturoba aRiaron, rogo-ricaa biznesis saqmianobaSi Caure-vloba, samxedroebze samoqalaqo kontrolis daweseba da konfliqtur zonaSi qurTi umciresobisTvis meti kulturuli uflebebis miniWeba.

am statiis daweris mizani is iyo, rom qemalizmsa da mixeil saakaSvilis mier

ganxorcielebul modernizaciis modelebs Soris paralelebi gagvevlo da

msgavsebebi aRmogveCina. me vfiqrob, rom msgavsebebi marTla gansacvifrebelia.

30 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 33: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

adamianis uflebebi da samarTali

saqarTvelo da evropuli sasamarTlo

moqalaqeebi qveynis winaaRmdegsaqarTvelos moqalaqeebi strasburgis sasamarTloSi saxelmwifos yvelaze xSirad

wamebis muxliT uCivian.

nino TofuriZe, giorgi WeiSvili

2004 wlis 30 ivliss gia facuriam strasburgis sasamarTlos mimarTa. patimari Cioda, rom saqarTvelos prokuraturam mas ukanonod Seufar-da winaswari patimroba, romlis ganma-vlobaSic mas janmrTeloba Seerya.

ori TviT adre generalurma proku-raturam gia facuria saxelmwifo qo-nebis gaflangvisa da sabanko dokumen-taciis gayalbebis braldebiT daakava. mas winaswari samTviani patimroba Seu-farda. facuriam ganaCeni gaapro-testa, Tumca, isani-krwanisis sasamar-Tlom misi moTxovna ar daakmayofila, motivad ki mimalvis safrTxe da saga-moZiebo saqmianobisTvis xelis SeSla daasaxela. saqmis Semdgomi mosmenisas raionulma sasamarTlom facurias, sa-buTebis gayalbebis braldebiT, 3 weli miusaja.

msjavrdebuli, romelic Tavs damna-Saved ar Tvlida, amtkicebda, rom misi ukanono winaswari patimrobiT adamia-nis uflebaTa evrokonvencia dairRva da, moraluri zaralis anazRaurebis moTxovniT, saqarTvelos saxelmwifos strasburgis sasamarTloSi uCivla.

2006 wlis 7 noembers gia facurias saqme evropulma sasamarTlom miiRo warmoebaSi, ganxilvis Semdgom ki daad-gina: 2004 wlis 8 maiss, facurias dapa-timrebidan sam dReSi udanaSaulobis prezumcia gaTavisuflebis sasarge-blod unda yofiliyo gadawyvetili, rasac facurias gaTavisufleba unda mohyoloda. evrosasamarTlom miiC-nia, rom mimalvis safrTxe, romliTac erovnuli sasamarTlo apelirebda, mosamarTlem saTanadod ver daasabu-Ta. WeSmaritebis dadgenisaTvis xelis SeSlis safrTxe ki strasburgma brmad

saqarTvelodan strasburgis sasamarTloSi Setanili

saqmeebis statistika 2000-2009 wlebi

7

28.1%

11.0%

8.4% 8.2%6.0%

4.0% 3.4%

22 29 35 48 72 105 162

1771

2122

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

adamianis uflebaTa sasamarTloSi

qveeynebis winaaRmdeg Setanili sarCelebi

ruse

Ti

Turqe

Ti

ukr

aina

rumi

neTi

ital

ia

pol

one

Ti

saqa

rTve

lo

moyvanilad CaTvala. gia facuriam sasamarTlo procesi

moigo, qarTul mxares, zaralis ana-zRaurebis mizniT, evrosasamarTlom 3670 evros gadaxda daakisra.

swored facurias saqmis Semdeg evropulma sasamarTlom mkacrad ga-

akritika saqarTvelos sasamarTlo sistema imis gamo, rom is, winaswari patimrobis Sefardebis garda, sxva alternatiuli sasjelis zomas ar iye-nebda.

evropuli sasamarTlo da saqarTve-los Sida kanonmdeblobac winaswari

31liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 34: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

adamianis uflebebi da samarTali

patimrobis Sefardebisas iTvaliswi-nebs oTx aucilebel pirobas, romli-danac minimum erT-erTi unda arsebo-bdes. esenia:

1. mimalvis safrTxe, 2. sagamoZie-bo procedurebis arasaTanadod gan-xorcielebis safrTxe, 3. recidivis ganmeorebis safrTxe, 4. SesaZlebeli wesrigis darRvevis safrTxe, anu lin-Cis wesiT gasamarTlebis safrTxe _ am oTxi pirobidan erTis arsebobis Se-mTxvevaSic ki SesaZlebelia winaswari patimrobis Sefardeba.

evropuli sasamarTlos erT-erT daskvnaSi, romelic wamebis sakiTxebis ganxilvas mieZRvna, naTqvamia, rom sa-qarTveloSi patimarTa gazrdili rao-denobis mizezia sasamarTlos mxridan sxva tipis sasjelis Sefardebisadmi gulgrili damokidebuleba. es miTi-Teba saqarTvelos xelisuflebam 2007 wels miiRo. dRes ki sasjelaRsrule-biT dawesebulebaSi kidev ufro meti _ 25-dan 30 aTasamde patimari imyofe-ba.

`sasamarTloebSi winaswari patimro-bis Sefardebisas braldebis teqstSi mxolod sami ram icvleba _ saxeli, gvari da TariRi. mosamarTleebi ar asabuTeben imas, Tu ratom ar Sei-Zleba konkretul gansasjels sxva sadamsjelo RonisZieba Seefardos. winaswari patimrobis Sefardebis Se-mTxvevaSi, mosamarTle safuZvlianad unda gaesaubros braldebuls, is da-rwmunebuli unda iyos am RonisZiebis aucileblobaSi, rac dRevandel sasa-marTloebSi ar xdeba“, _ ambobs `libe-ralTan~ saubarSi adamianis uflebaTa eqsperti beso boxaSvili.

am problemas evropuli sasamar-Tloc aRiarebs da xazs usvams mosa-marTleTa kvalifikaciis sakiTxs.

strasburgSi moxvda daviT gorgi-laZis saqmec, romelzec evrosasamar-Tlom gadawyvetileba 2009 wlis 20 oqtombers gamoitana. msjavrdebuls miaCnda, rom sasamarTlo kolegia, romelmac is pirveli instanciiT gaa-samarTla, ar iyo „kanonierebis safu-Zvelze Seqmnili“. gorgilaZis mtkice-

biT, msajulebs, romlebic mis saqmes ganixilavdnen, ar gaaCndaT Sesabamisi iuridiuli ganaTleba da gamocdile-ba.

daviT gorgilaZes brali edeboda mama-Svilis mkvlelobaSi. gorgila-Ze Tavad gamocxadda lanCxuTis po-liciis ganyofilebaSi; samedicino eqspertizis Catarebis Semdgom mas winaswari samTviani patimroba Seufar-des. uzenaesma sasamarTlom, romelic ori msajulisagan da erTi mosamar-Tlisgan Sedgeboda, gorgilaZe damna-Saved maleve cno da 18 wliT patimro-ba miusaja.

daviT gorgilaZis saqme ganixiles arakvalificiurma msajulebma, rom-lebic mosamarTlis Tanabari ufle-bamosilebiT sargeblobdnen. maT xma misces gorgilaZis gamamtyunebel ganaCens, risi uflebac maT, arakom-petenturobis gamo, ar hqondaT. strasburgis sasamarTlom miiCnia, rom amgvari sasamarTlo ar iyo „kano-nis safuZvelze Seqmnili“ da daadgina konvenciis me-6 muxlis I paragrafis darRveva, rac samarTliani sasamar-Tlos uflebis darRvevas iTvaliswi-nebs. strasburgma qarTul mxares kompensaciis saxiT 5000 aTasi laris gadaxda daakisra.

eqspertTa ganmartebiT, saqarTve-loSi samarTlian sasamarTlosTan mi-marTebaSi strasburgma sakanonmdeblo problemac gamokveTa, romelmac msa-julTa institutis gauqmebis Semdeg iCina Tavi, rac, evrokonvenciis mixed-viT, samarTliani sasamarTlos ufle-bis darRvevas gulisxmobs.

„saqarTveloSi mosamarTleTa kva-lifikaciis sakiTxi saerTod ar eqve-mdebareba ganxilvas. mosamarTleTa-Tvis mTavaria, adamianma ar dauSvas is faqti, rom SeiZleba moigos procesi“, _ ganmartavs advokatTa asociaciis Tavmjdomare zaza xatiaSvili.

strasburgma saqarTvelos meore problemazec miuTiTa _ saqarTvelos sasamarTlo ver uzrunvelyofs mi-Rebuli gadawyvetilebis sisruleSi moyvanis gakontrolebas _ anu, sasamar-

Tlo Tavs ikavebs braldebulisTvis, patimrobis garda, sxva tipis sasjelis Sefardebisagan, radgan ar gaaCnia Se-sabamisi pirobebi SromagamosworebiTi sasjelis aRsrulebisTvis.

ombudsmenis statistikur mona-cemebSi naTlad Cans, rom saqarTve-loSi warmoebul saqmeTa umravle-soba saxelmwifosa da prokuraturis sasargeblod wydeba. bolo 4 Tvis manZilze gamotanili ganaCenebidan, romelTa saerTo raodenoba 5636-ia, 3188 adamians Tavisuflebis aRkveTa miesaja, 4 ganTavisuflda, gamo-sasworebeli samuSao ki arc erTis-Tvis ar SeufardebiaT.

2010 wlis statistika gvaCvenebs ima-sac, rom aRmkveTi RonisZiebebis 53% dapatimrebaze, 45% _ giraoze, 1,2% ki sxva sapatimro RonisZiebebze modis.

2010 wlis 1 ianvars evropulma sasa-marTlom sazogadoebas Tavisi arsebo-bis 50 wlis angariSi da statistikuri monacemebi warudgina. am angariSis mi-xedviT, saqarTvelo, mosaxleobis ma-Cveneblis gaTvaliswinebiT, strasbur-gSi mis winaaRmdeg Setanili saqmeebis mixedviT pirvelia.

adamianis uflebaTa eqsperti, beso boxaSvili strasburgis sasamarTloSi saqarTvelos winaaRmdeg sarCelebis raodenobis gazrdis mizezebs asaxe-lebs.

„saCivrebis gazrdis mTavari mizezi, ruseT-saqarTvelos agvistos omia. rusebis waqezebiT, osebma SeTiTxni-li saqmeebi Seadgines da daaxloebiT 2000-mde sarCeli gagzavnes strasbur-gSi. aman uaryofiTad imoqmeda saerTo suraTze“, _ ganmartavs beso boxaSvi-li.

strasburgSi saqarTvelodan Sesuli 4373 sarCeli daregistrirda. aqedan evrosasamarTlom _ 293 dauSveblad cno, an amoiRo gansaxilveli saqmeebis siidan. ganixila 35 sarCeli, romelTa-ganac 28-Si evrokonvenciis darRveva daadgina

2009 wels evropulma sasamarTlom saqarTvelodan gagzavnili 11 sarCeli ganixila da 11-ve mosarCelis sasarge-

32 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 35: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

adamianis uflebebi da samarTali

ivnisis bolos, saqarTvelos zogad

administraciul kodeqsSi, sityvisa da

gamoxatvis Tavisuflebis Sesaxeb mesa-

me TavSi cvlileba Seva, romlis Tanax-

madac, mosaxleobisaTvis saxelmwifos

mier warmoebuli davebis da sasamarTlo

procesebis Sesaxeb informacia xelmisa-

wvdomi aRar iqneba.

cvlilebis iniciatoria mmarTveli

partiis saparlamento umravlesoba.

avtorTa ganmartebiT, kanonis mizania,

daicvas saxelmwifo, rogorc mxare, sa-

xelmwifos gareT warmoebuli davebisas.

axalgazrda iuristTa asociaciis iu-

ristis _ Tamar korZaias ganmartebiT,

cvlileba sityvisa da gamoxatvis Tavi-

suflebis SezRudvaa.

`konstituciiT, informacia SeiZleba

ar gaices im SemTxvevaSi, Tu is warmoad-

gens _ saxelmwifo, pirad, komerciul an

profesiul saidumloebas. es Camateba,

da ara cvlileba, arc erT am kriteriums

ar akmayofilebs. amas garda, kanoni in-

formaciis gamcem organos valdebule-

bas akisrebs, daasabuTos, ratom ver gas-

cems informacias _ am iniciativiT yvela

es gonivruli winapiroba moxsnilia,

yovelgvari dasabuTebis gareSe gveub-

nebian, rom saerTaSoriso sasamarTlo-

ebze ar vrceldeba informaciis Tavisu-

fleba. am qmedebiT, romel Rirebulebas

icavs saxelmwifo, sruliad gaugebaria;

amaze arsad gvpasuxoben!~ _ ganmartavs

korZaia.

misive TqmiT, kanonproeqtis avtor-

Ta argumentacia _ daicvan mxareTa

Tanasworoba saxelmwifos farglebs

gareT, samarTliani marTlmsajulebis

ganxorcilelebis mizniT, informaciis

gavrcelebiT veranairad ver dairRve-

va.

parlamentis iuridiul sakiTxTa ko-

mitetis Tavmjdomaris pirveli moadgi-

le da cvlilebis iniciatori laSa Tor-

dia, radio `TavisuflebisTvis~ micemul

interviuSi amtkicebs, rom cvlilebebi

ar ewinaaRmdegeba aranair saerTaSori-

so valdebulebas, sajaro informaciis

miReba problema ar iqneba mxareebisTvis,

Tumca saxelmwifos interesebSi ar Sedis

Tavisi poziciis sajaro diskusiis sag-

nad qceva.

kiTxvaze, Tu ratom unda daifaros

saxelmwifos pozicia, Tordia pasuxobs:

`winaswar ar unda iyos cnobili, Tu ra

poziciaze dgaxar... rasac icav, is rom ar

gaxdes sajaro diskusiis Tema... es cnobi-

li ar unda iyos, radganac es xdeba sasa-

marTlo procesis dros, sanam mimdina-

reobs dava... gadawyvetilebis gamotanis

Semdeg ukve SesaZlebeli iqneba, yvelam

Tavisuflad isaubros am sakiTxebTan

dakavSirebiT~...

iurist Tamar korZaias ganmartebiT,

Camateba kanonSi TvalnaTliv ewinaaR-

mdegeba evrokonvenciis meaTe muxls.

kanonSi cvlilebis Setana qarTuli si-

tyvis Tavisuflebas ukan daxevs.

saerTaSoriso sasamarTloebSi saqarTvelosTan mimarTebaSi arsebul

davebze informaciis miReba izRudeba

blod daakmayofila. aqedan 7 darRve-va araadamianur da pativis Semlaxav mopyrobas Seexeboda; 1 _ efeqturi gamoZiebis SeuZleblobas; 6 _ Tavisu-flebasa da usafrTxoebas; 1 _ piradi cxovrebis upativcemlobas;

saqarTvelos winaaRmdeg warmoebu-li saqmeebis umetesoba mesame muxlis _ wamebis, araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobis akrZalvas exeba.

saqmeSi, „ramiSvili da koxreiZe sa-qarTvelos winaaRmdeg“, dava swored wamebis muxlis darRvevas exeboda.

Salva ramiSvili da daviT koxrei-Ze jgufuri gamoZalvis braldebiT ixdidnen sasjels rusTavis me-5 sa-pyrobileSi. msjavrdebulebma evro-pul sasamarTlos saCivriT mimarTes. isini maT mimarT damamcirebel mo-pyrobasa da sapyrobileSi arsebul gausaZlis pirobebs asaCivrebdnen.

mosmenis Semdgom evrosasamarTlom daadgina konvenciis me-3, me-4 da me-5 punqtebis darRveva. wamebis muxlis darRvevis safuZvelze, sasamarTlom saqarTvelos mxare daavaldebula,

ramiSvili-koxreiZisTvis 20 694 evro gadaexada.

sapatimroebSi, patimarTa mZime mdgomareobas adasturebs beso bo-xaSvilic, romlis TqmiT, strasbur-gis sasamarTloSi patimarTa wamebaze wardgenili saCivrebi _ ara patimrebis fizikurad wamebas, aramed peniten-ciur sistemaSi arsebul pirobebs, sa-medicino dawesebulebebSi gamefebul mZime situaciasa da dakavebisas gada-metebuli Zalis gamoyenebas exeba.

Tumca, rogorc wesi, fizikuri an-gariSsworebis faqtebze saubars msja-vrdebulebi Tavs arideben. rusTavis mkacri reJimis koloniis patimari imeda buTxuzi Civis, rom mas fiziku-rad araerTxel gasworebia rusTavis meeqvse sapyrobilis ufrosi, gvarad gigineiSvili.

cemis faqts adasturebs roman ovakimianic, romlis mtkicebiT, 2006 wlis ivlisSi meeqvse sapyrobilis Ta-namSromlebma daviT mamukaZem da zu-rab zviadaZem mas umowyalod scemes, ris Sedegadac man xerxemlisa da Tavis araerTi mZime dazianeba miiRo.

patimrebi uaxloes momavalSi evro-sasamarTloSi Civils apireben. ro-gorc adamianis uflebaTa centris iuristi, nikoloz legaSvili ganmar-tavs, mzaddeba Sesabamisi sarCeli strasburgSi gasagzavnad.

msjavrdebulTa dakavebisas, winaswa-ri patimrobis garda, sxva saxis sada-msjelo RonisZiebebis arSefardebis gamo, sapatimro dawesebulebebi pati-mrebis raodenobas veRar audian. pati-marTa gadaWarbebuli raodenobis gamo, cixeebSi gausaZlisi mdgomareo-baa. amitom, isini saxelmwifos stras-burgis sasamarTloSi yvelaze xSirad wamebis muxliT uCivian. mosamarTleTa arakvalificiurobisa da bralis dau-sabuTeblobis gamo ki, davebis umrav-lesoba saxelmwifos sawinaaRmdegod wydeba. ukanaskneli ori wlis manZilze wagebul 17 davaSi saqarTvelos saxel-mwifom mosaxleobis biujetidan mom-CivanTa sasargeblod 342899 evro ga-daixada.

33liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 36: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

sazogadoeba

lyofs gamocdis formati amas. warmoidgineT moswavle, romelic

maTematikaSi gamosaSveb gamocdas abarebs. davuSvaT, rom testze or-mocdaaTi kiTxvaa. maT Soris aris erTi, ori an sami, romelic procen-tis gamoTvlas exeba. im SemTxvevaSi, Tu testze dawesebulia gamsvleli qula (mag. swori pasuxebis 50%), ma-Sin dasaSvebi xdeba, rom moswavle, romelsac ar ecodineba procentis gamoTvla, sxva codnis safuZvel-ze, e.w. minimaluri kompetenciis zRvars mainc gadalaxavs. erTa-derTi gza, romliTac Cven uzrun-velvyofT imas, rom testirebis farglebSi warmatebul moswavles ecodineba procentis gamoTvla, is aris, rom konkretul SekiTxvaze swori pasuxebis gacema iyos saval-debulo da ara gamsvleli qulis ga-dalaxva. apirebs aseTi moTxovnebis SemoRebas saxelmwifo gamosaSveb testebze? savaraudod _ ara!

imis dasadgenad, Tu ramdenad uzrunvelyofs gamocda ganaTlebis minimalur xarisxs an codnas, mniSv-nelovania testis Sinaarsic Seviswa-vloT. TvalsaCinoebisTvis gadavxe-doT ganaTlebisa da mecnierebis saministros veb-gverdze gamoqvey-nebul `2011 wlis atestatis mini-maluri kompetenciis programas~ istoriaSi. gTavazobT mcire eqspe-riments. sanam statiis kiTxvas gaa-grZelebT, gamoicaniT, CamoTvlil-Tagan romeli sakiTxebi ar iqneba

gamosaSvebi gamocdebi

maSin, roca ruka ver xdeba teritoria 2011 wlidan atestatis misaRebad moswavleebs daaxloebiT aT saganSi mouwevT

gamocdis warmatebiT Cabareba. am gadawyvetilebis miRebis mizezad mTavrobam _

moswavleebis mobilizebis xelSewyoba, swavlis motivaciis, moswavleebis codnis

xarisxisa da moculobis gazrda daasaxela. am miznebis misaRwevad gamocdebis

sistemis gamoyeneba utopiuri da arakompetenturi gzaa.

simon janaSia

imisTvis, rom gavarkvioT Tu ra-mdenad moemsaxureba es gamocde-bi qarTveli moswavleebis codnis, unarebisa da damokidebulebebis ganviTarebas, unda gaviazroT am ga-mocdis formati da Sinaarsi.

ganaTlebisa da mecnierebis sa-ministros gancxadebiT, moswavles gamocdaze mouwevs `minimaluri kompetenciis zRvaris~ gadalaxva, imisTvis, rom daadasturos saku-Tari mzadyofna skolis atestatis misaRebad.

ra SeiZleba igulisxmebodes mi-nimaluri kompetenciebis zRvarSi? pasuxis sailustraciod ministri xSirad ambobs, rom gamocdebze moswavles dasWirdeba maTematiku-

ri operaciebis SesrulebaSi imgvari kompetenciis floba, rogoric maga-liTad 80-is xuTi procentis gamo-TvlisTvis aris saWiro. aseve iTqva isic, rom es gamocda uzrunvelyo-fs, rom moswavle, romelmac ar icis, Tu ra iwvevs bunebrivi sezo-nebis cvlas, ver miiRebs atestats.

erTi SexedviT, mSvenieri iqneba, Tu atestatis yvela mflobels eq-neba amgvari kompetenciebi. aseve saucxoo iqneboda, gamosaSvebi ga-mocdebi am kompetenciebis miRwe-vas marTlac rom uwyobdes xels. imis dasajereblad, rom moswavle, romelsac procentis gamoTvla ar ecodineba, atestats ver aiRebs, is unda vicodeT, Tu rogor uzrunve-

erTiani erovnuli gamocdebi, Tbilisi, 1 ivlisi 2010

fo

to

mar

ika

qoCi

aSvi

li

34 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 37: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

sazogadoeba

gaTvaliswinebuli minimaluri kom-petenciebis dasadgeni skolis dama-mTavrebeli testis farglebSi?

1. Zveli egviptis civilizacia2. Zveli SuamdinareTis civiliza-

cia3. Zveli induri da Cinuri civi-

lizaciebi4. mezoamerikuli civilizaciebi5. xalxTa didi gadasaxlebebi6. otomanTa imperia7. Sua saukuneebis didi geogra-

fiuli aRmoCenebi8. msoflio religiebi9. mecnierebisa da teqnologiebis

ganviTareba10. saxelmwifoebis mowyobis mo-

delebi11. istoriuli wyaroebi, maTi ana-

lizi da interpretireba12. istoriuli kvlevis dagegmva

da ganxorcielebaTu fiqrobT, rom romelime es

sakiTxi Sesulia e.w. `minimaluri kompetenciebis standartSi~, cde-biT. gamosaSveb testSi sakiTxebi am Temebis Sesaxeb ar iqneba. sama-gierod, aris Sesuli 39 dasaxele-bis sxva sakiTxi. magaliTad, sko-ladamTavrebulma gamocdaze unda daadasturos, rom icis _ vin iyo farsman qveli da murvan yru. amave dros mas ar sWirdeba imis gamovle-na, rom icis, vin iyo ramzesi, Sar-lemani, kolumbi an imis codna, Tu ra gansxvaveba da msgavsebaa monar-qiasa da demokratias Soris. rogor SeiZleba es gamocda kompetenturo-bis sazomi iyos, Tu moswavles aseT mniSvnelovan codnis dadasturebas ar vTxovT?

erTi SexedviT gamocdis Sinaar-sobrivi naklis problemis gadaWra martivia. davamatoT es sakiTxebi sagamocdo programas, da yvelaferi mogvardeba. Tu raime gamogvrCeba, momavalSi maTac aucileblad dava-matebT. Sesabamisad, Cven SevZlebT gamosacdel sakiTxTa wre mudmivad gavafarTovoT. kacma rom Tqvas, Tu gamosaSvebi gamocdebis ideis avto-

rebs daveTanxmebiT, gamocda xom swored codnas ganapirobebs da ra-sac SevitanT gamocdaze, is ecodi-nebaT Cvens moswavleebs.

es midgomaa swored utopiuri. ga-naTlebis sistema am gziT verafers miaRwevs. samagierod, ase, SesaZloa, realobaSi gavacocxloT borxesisa da luis kerolis nawarmoebebSi aRwe-rili sasacilo viTareba, rodesac kartografebi rukis sizustis gasa-zrdelad sul ufro metad detali-zebuls xdian mas. saqme bolos iqamde midis, rom ruka 1:1 masStabis xdeba da TiTqmis zustad imeorebs land-Safts. aseTi ruka azrs kargavs, rad-gan praqtikulad gamousadegaria.

aseve SeiZleba damTavrdes Cveni mcdeloba, rom imis nacvlad, rom ruka navigaciisTvis gamoviyenoT, landSaftis Sefasebis mTavar ins-trumentad ganvixiloT. bunebis gasacnobad ruka arasodes iqneba sakmarisi, iseve rogorc testi vera-sodes iqneba moswavlis mravalwlia-ni gamocdilebis Sedegebis mTavari sazomi. testi verc misi kompeten-turobis sawyao iqneba, radgan kom-petencia niSnavs konkretuli amoca-nis SesrulebisaTvis saWiro unars. igi moicavs unarebis, codnisa da qcevis erTobliobas (ganmartebiTi

leqsikoni ganaTlebis specialiste-bisTvis - avt.).

cxovrebiseuli problemebisa da amocanebis nairgvarovneba ki ise-ve SezRudulad SeiZleba avsaxoT testSi, rogorc bunebrivi mraval-ferovneba rukaze.

erTi mxriv, ideis avtorebi mar-Tlebi arian. testi imiT gansxvavde-ba rukisgan, rom mas imis Secvla SeuZlia, rasac is aRwers. ar sWir-deba moswavles actekebisa da inke-bis Sesaxeb codna, radgan es minima-lur kompetenciebSi ar Sedis. arc imis codna sWirdeba, Tu ra aris iu-daizmi. arc imis codna sWirdeba, Tu rogor unda gaarkvios istoriu-li wyaro avTenturia Tu ara, rad-gan es sakiTxebi gamocdaze ar iqne-ba. samagierod, moswavles SevuwyobT xels, rom is sakiTxebi `iswavlos~, rac gamocdaze iqneba. es midgoma ki imas hgavs, rom iseTi ruka SevqmnaT, romelic, Tavisi SezRudulobis gamo, bunebriv garemosac ubiZgeb-des SezRudulobis, magram gazomva-dobisa da standartizebulobisken. samagierod, aseTi ruka arasdros mogatyuebT da iseve, rogorc gamo-saSvebi gamocdebiT gamyarebuli atestati, mxolod `WeSmarit~ in-formacias mogawvdiT.

is, rasac

moswavle iswavlis

is, ris Semowme-

basac gamocdiT

SevZlebT

is, rac Cven gvinda

rom moswavlem

icodes

35liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 38: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

sazogadoeba

meilidan CamotvirTos eqselis doku-menti. nawili amas swrafad akeTebs da meore etapze gadadis _ dokument-Si moswavlis niSnebs ajamebs. maswa-

ganaTleba

marto, "mausis" pirispir miuxedavad imisa, rom pirvelklaselebic ki ukeT floben kompiuters,

maswavleblebis umravlesoba bejiTad cdilobs axali teqnologiebis aTvisebas.

Tamar faradaSvili

ganaTlebis saministroSi gaxsnili sainovacio teqnologiebis centri mo-mavlis saklaso oTaxis models war-moadgens. erT-erTi mTavari atributi eleqtronuli dafaa, romelic leptop-Tanaa SeerTebuli da aTasnair funqcias asrulebs. magaliTad, testirebis dros dafa maswavlebels saSualebas aZlevs, mowafeebis pasuxebi pirdapir leptopSi miiRos _ bavSvebi merxebTan isxdnen, xelSi pultebi hqondeT momarjvebuli da swori pasuxebi pirdapir leptopSi gagzavnon, Sedegebi ki kompiuterulma programam momentalurad daajamos. qi-miis gakveTilze ki eleqtronuli dafa pirdapir virtualur laboratoriad gardaiqmneba.

eleqtronul dafebs `hitaCi~ da `sa-msungi~ awarmoebs. saqarTvelos gana-

Tlebis saministros veb-gverdze weria, rom dafa siaxlea ara mxolod saqarTve-loSi, aramed bevr ganviTarebul qveya-naSic. iaponiis 30 aTasamde dawyebiT da damamTavrebel skolaSi eleqtronuli dafebi erTi Tvis win Seitanes, momava-li saswavlo wlis dawyebisTvis ki geg-maven saskolo saxelmZRvaneloebis 50 procentis gacifrulebas.

`eleqtronuli dafa da cifruli saxelmZRvaneloebi bavSvebs swavlaSi udavod daexmareba, magram SeZleben ki maswavleblebi am maRali teqnologie-bis aTvisebas?~ _ eWvoben iaponeli ga-naTlebis eqspertebi.

Tbilisis 187-e skolis informati-kis kabinetSi 12 maswavlebeli wriu-lad ganlagebul kompiuterebTan zis da cdilobs, miTiTeba Seasrulos _

`erT dRes maTematikis

maswavlebelma mTxova,

_ ver vakeTeb da Tu

SegiZlia, fauerfoinTSi

prezentacia amiwyveo.

cota gamikvirda,

magram mere, klasi Cems

momzadebul masalas rom

uyurebda, vamayobdi~.

fo

to

lev

an x

erxe

ul

iZe

maswavleblebi axali teqnologiebis aTvisebisas

36 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 39: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

sazogadoeba

vlebelTa meore nawili ki meilis funqciebs gaubedavad aTvalierebs. Rilakze dawkapunebas ver bedavs da treners elodeba.

miuxedavad imisa, rom meilidan dokumentis CamotvirTva ramdenime dRis winaT iswavles, am operaciis Se-sasruleblad ganmeorebiT axsna mainc sWirdebaT.

`saxeli da gvari sad unda Cavwero?~ _ kiTxulobs erTi maswavlebeli. meore moswavlis saxelsa da gvars qarTuli fontiT ver wers. S-s nacvlad s iwe-reba, r-s nacvlad _ R, zogi aso ki sa-erTod ar Cans. ramdenime maswavlebeli Tavs exveva, klaviaturas erTad aTva-liereben da cdiloben, sasurveli aso-ebi gamoaCinon ekranze. treneris dax-mareba mainc aucilebeli xdeba, radgan arc erTma pedagogma ar icis, rom, Ri-lak Caps Lock-ze daWeris SemTxvevaSi, yvela aso ar iwereba.

es maswavleblebi trenings eswre-bian, romlis mizani saswavlo procesSi informaciul-sakomunikacio teqnolo-giebis gamoyenebis swavlebaa.

maT `eleqtronuli dafis momavla-mde~ didi dro aSorebT, gakveTilebs dResac tradiciulad _ standartuli dafiTa da saxelmZRvaneloebiT xsnian.

treningebis ZiriTadi mizania: serti-fikatebis gacemis Semdeg pedagogebma SeZlon, rom, magaliTad, mizidulobis Zala anda winadadebebis wevrebis garCe-va moswavleebs kompiuterSi momzadebu-li prezentaciiT auxsnan.

70 aTasi pedagogidan dRemde ser-tifikats mxolod 1724 maswavlebeli flobs. Tumca, sertifikati ar niSnavs imas, rom yvela treninggavlil peda-gogs SeuZlia, magaliTad, klass `Su-Sanikis wameba~ kompiuterul programa `fauerfoinTSi~ gakeTebuli prezenta-ciT auxsnas da ase SeZlos bavSvisTvis warsulTan asocirebuli, ZvelqarTu-li teqsti, `Tanamedrove~ gaxados.

amis mizezi isicaa, rom trenin-gis Semdeg maswavleblebis umetesoba kompiuterTan urTierTobas wyvets da programebis gamoyeneba aviwydeba. marTalia, sajaro skolebSi yovel 22

moswavleze erTi kompiuteria gamoyo-fili, pedagogebs mainc ar hyofniT mo-tivacia, gakveTilebis Semdeg skolaSi darCnen da codna aRidginon, Tundac im saxelmZRvanelos meSveobiT, rome-lic treningze dauriges.

`mirCevnia, davjde da bavSvebi mova-mzado. risTvis vxarjo amdeni dro?~ _ ambobs Tbilisis sajaro skolis erT-erTi pedagogi, romelic imitom, rom 200 larad muSaoba ar uRirs, moswav-leebs qarTul enasa da literaturaSi amzadebs.

`xandaxan maswavleblebi davalebis gareSe modian da amboben _ panaSvidze viyavi, Svilma ar damsva kompiuterTan, daRlili viyavi, trimestris boloa da niSnebi gamomyavda, _ ambobs pedagoge-bis treneri, zaza qarsauliZe, _ arada, treningi zustad imisaTvisaa, rom niS-nebi eqselis programiT gamoiyvanon da kalkulatorze aRar iwvalon~.

meore donis treningze mosaxvedrad maswavleblebma unda icodnen teqstur redaqtorSi muSaoba, imeilis Semowmeba da internetSi Zieba. Tumca imitom, rom kompiuteri mainc ar aris pedagogebis yoveldRiurobis nawili, meore donis treningze sertificirebul maswavle-blebsac ki zogjer iseTi gancda aqvT, TiTqos kompiuters pirvelad xedaven. trenerebi ixseneben, rom xSirad maswa-vleblebs mausTan Sexebisac ki eSiniaT, fiqroben, rom programa aireva, doku-menti daikargeba an masala, romlis Se-qmnazec didxans iwvales, waiSleba.

ase iyo 187-e skolis dawyebiTi kla-sis pedagogis, dodo danelias SemTxve-vaSic. Tumca, treningSi monawileoba mainc gadawyvita, radgan mixvda, rom Tuki kompiuteris daxmarebiT Caatare-bda gakveTils, amiT sakuTari moswav-leebis enaze daiwyebda laparaks da maTgan ufro met ndobasac moipovebda.

`megona 58 wlis asakSi kompiuters ver aviTvisebdi. masTan mikarebisac me-Sinoda, magram trenerma kompiuteris iseTi SesaZleblobebi maCvena, erTi suli maqvs, rodis daveuflebi im done-ze, rom gakveTilze gamoyeneba SevZlo~, _ ambobs dodo danelia.

`kompiuterTan muSaoba momavali Ta-obis prerogativaa. meSinia, rom prezen-taciis dros rames ise ver gavakeTeb, bavSvebi gamomiWeren SecdomaSi da sul daZabuli unda viyo~, _ ambobs Tbili-sis erT-erTi skolis qarTuli enisa da literaturis 55 wlis maswavlebeli. am qalbatonma, romelic vinaobas ar amxels, treningSi monawileoba skolis direqtoris TxovniT miiRo (romlis movaleobacaa maswavleblebis kontro-li), sertifikatic aiRo, magram Tana-medrove teqnologiebis gamoyenebiT gakveTili arc erTxel ar Cautarebia.

meTerTmete klasis moswavle, erekle gamyreliZe yoveldRe iRebs fotoe-bs da maT fotoSopSi amuSavebs. muvi-meiqeris saSualebiT patara filmebic gaukeTebia. `erT dRes maTematikis maswavlebelma mTxova, _ ver vakeTeb da Tu SegiZlia, fauerfoinTSi prezenta-cia amiwyveo. cota gamikvirda, magram mere, klasi Cems momzadebul masalas rom uyurebda, vamayobdi~, _ ambobs erekle.

sainovacio teqnologiebis centris gaxsnas ganaTlebis saministroSi did miRwevad miiCneven. amboben, rom cen-trSi nebismier maswavlebels SeuZlia gakveTilis Catareba, Tumca qarTve-li pedagogebis umravlesoba jer isev imeilis gaxsnas da eqselis primitiuli operaciebis Sesrulebas swavlobs.

„radgan maswavleblebs kompiuter-Tan muSaobisas problemebi eqmnebaT, amis gamo nu viqnebiT skeptikurebi. ar veTanxmebi azrs, rom moTxovna warmo-Sobs miwodebas, Tu miwodeba ar iqneba, moTxovnac ar gaCndeba, axla swored am SemTxvevasTan gvaqvs saqme~, _ ambobs ga-naTlebis saministros infrastruqtu-ris ganviTarebis saagentos direqto-ris moadgile, badri niauri.

vidre skolebSi eleqtronul dafaze moTxovna gaCndeba, maswavlebelTa pro-fesiuli ganviTarebis erovnuli cen-tri wlis bolos Seajamebs, ramdenad efeqturad aiTvises maswavleblebma axali teqnologiebi da momavali tre-ningebis dagegmvis dros gamovlenil xarvezebs gaiTvaliswinebs.

37liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 40: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

sazogadoeba

skolamdeli aRzrda

me-20 saukuneSi darCenili baga-baRebisabavSvo baRebi moZvelebuli meTodologiiT muSaoben.

naTia axalaSvili

`aba daviwyeT! xmamaRla!~ _ amzade-bs baRis direqtori 37 aRsazrdels.

`mowyenili saxeebi dRes ar iqneba-aa~... _ mTeli mondomebiT, erTxmad iwyeben patarebi simReras.

jgufi gamosaSvebi zeimisTvis emza-deba. weliwadSi minimum 4 zeimi yvela baRSi dauwereli kanoniviTaa _ Se-modgomis, saaxalwlo, sagazafxulo da saswavlo wlis bolos. am dRe-saswaulisTvis mzadeba baRebis dRis grafikis ZiriTadi Semadgeneli nawi-lia.

`mowyenili saxeebi...~, `Cito, Cito, nacara~, `sayvarelo mamulo~ _ es is simRerebia, TiToeuli baRis arsebo-bidan dRemde yvela Taobis aRsazr-dels rom umReria. ukve 10 weliwa-dze metia, baRebs axali programa ar miuRiaT. wesiT, skolamdeli aRzr-

dis dawesebulebas saganmanaTleblo programebs, zogad meTodikas, saxel-mZRvaneloebsa da damxmare litera-turas ganaTlebis saministro unda awodebdes. magram, erTiani saswavlo programa skolamdeli saaRmzrdelo dawesebulebebisTvis ar arsebobs.

TiToeuli bavSvi baRSi yofnis dros ras gaakeTebs, es baRis dire-qtorisa da pedagogis mondomeba-ze, fantaziasa da gamocdilebazea damokidebuli. imis gamo, rom, yo-velgvari strategiis gareSe, ukve Taobebi izrdeba, baRis zogierTi xelmZRvaneli aRar elodeba nanatr programas da cdilobs, Tavad moZeb-nos sxva qveynebis skolamdeli aRzr-dis programebi da sakuTar garemos moargos. zog baRSi sxvadasxva arasa-mTavrobo organizaciis mier SeTava-

zebul saswavlo programebsac (pro-grama `nabij-nabij~) iyeneben.

adre pedagogebs treningebic utardebodaT, rac bolo wlebSi Sewyda. `adre specialistebi modiod-nen, gvqonda leqciebi, ukve ramdeni welia, aravis Semouxedavs da mivdi-varT Zveli programiT~, _ amboben 27-e baRSi.

baRis maswavleblis xelfasi 80-dan 250 laramde meryeobs, ris gamoc, arc axalgazrdebs uCndebaT imis survi-li, rom baRis pedagogad imuSaon.

maSin, roca baRebisTvis Tanamedro-ve saswavlo programa ar arsebobs, aRmzrdelebi gamosavals `saskolo garemos~ SeqmnaSi pouloben. Sedegad, baRis zogma aRsazrdelma skolaSi misvlamde ukve werac icis, kiTxvac da angariSic. am `SedegebiT~ yvela

fo

to

ebi l

evan

xer

xeul

iZe

172-e baga-baRi, Tbilisi

38 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 41: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

sazogadoeba

kmayofilia _ mSoblebic, pedagoge-bic, baRis direqciac da am waxalise-biT gaxarebuli bavSvebic. magram ga-naTlebis eqspertebi da fsiqologebi miiCneven, rom es araswori midgomaa.

`roca pirvel klasSi mosuli ba-vSvi ukve kiTxulobs, angariSobs da wers, rogorc wesi, mTeli weli ar viTardeba. misTvis swavla mosawyenia, hgonia, rom ukve yvelaferi icis, da aRar cdilobs raime daamatos. arada, baRebSi bavSvTa motorikaze unda mu-Saobdnen, roca es ar xdeba, skolaSi Seferxebebi iCens xolme Tavs~, _ gan-martavs skolis fsiqologi TinaTin cercvaZe.

baRSi bavSvis xelovnuri momzade-ba ar moxdeboda, Tuki aRmzrdelebs specialuri TamaSebiTa da savarji-SoebiT bavSvis msxvili da wvrili motorikis, yuradRebis, mexsierebis, koordinaciis ganviTarebis saSuale-ba eqnebodaT.

baRis TiTo jgufSi 35-40 bavSvia. erTdroulad amden bavSvTan srul-fasovnad muSaoba erT aRmzrdels uWirs da amitom programis Sedgenisas es faqtoric moqmedebs. baRebs iseTi programis Sedgena uwevT, rom TamaSSi yvela bavSvis CarTva moaxerxon.

`Zalian rTulia amden bavSvTan srulfasovani muSaoba. ezoSi Tu gavdivarT, xom sul bavSvebs vi-Tvli~, _ acxadebs vake-sabur-Talos raionSi mdebare erT-erTi baRis pedagogi. misive TqmiT, ba-vSvebs im masalebiT aZerwineben an axatvineben, rac aqvT. `Tixa, ukve ramdeni welia, aRar gvqonia. axla ZiriTadad plasteliniT vZerwavT, kviraSi erTxel~.

swored am faqtoriT xsnis TinaTin cercvaZe imas, rom baRebSi, maTTvis gankuTvnili meTodebis nacvlad, amjobineben, skolas mimsgavsebuli mecadineobis formebs mimarTon.

`gamoricxulia, koordinaciis sa-varjiSoebi 35-40 bavSvs Tundac kvi-raSi erTxel Cautaro. am dros es yoveldRea saWiro. 35 bavSvTan, erT oTaxSi TamaSis organizebac ki war-moudgeneli mgonia. maSin bavSvebis `gawvrTnaze~ unda iyos mimarTuli pedagogi da Sedegadac gawvrTnili bavSvi unda miiRos. sxva gza ar aqvs, Tundac idealur maswavlebels~.

Tbilisis baRebSi kidev erTi pro-blemaa jgufebisTvis gankuTvnili mcire farTobi. sabWoTa periodSi ba-Ris TiTo jgufs sami oTaxi hqonda: erTi _ ZilisTvis, erTi _ kvebisTvis da erTic _ sxvadasxva aqtivobisTvis. dRes ki erTi jgufisTvis erTi, an ukeTes SemTxvevaSi, ori oTaxia ga-moyofili. baRebSi mxolod baga-jgu-fis bavSvebi iZineben.

Tbilisis meriaSi oTaxebis simci-res imiT xsnian, rom baRebSi bavSvebis raodenobam ukanaskneli 4 wlis gan-mavlobaSi mkveTrad imata. 2007 wels Tu 27 aTasi bavSvi dadioda Tbilisis 195 baRSi, dReisaTvis darCenil 158

baRSi maTi raodenoba ukve 40 aTass aRwevs.

municipalitetSi amboben, rom ba-Rebis raodenobis kleba imitom mo-xda, rom zogi Senoba avariuli iyo, zogan ki devnilebi Casaxldnen. Tum-ca, 2006 wlis Semdeg, rac baRebi ad-gilobriv municipalitetebs gadae-caT, TbilisSi ramdenime axali baRic gaxsnila, iseT adgilebSi, sadac didi moTxovna iyo. Tumca, rogor Cans, mo-Txovna TiTqmis mTeli qalaqis masS-tabiT didia.

Tbilisis sxvadasxva baRSi misulebs gancxadebebis dafaze gafrTxilebebi gvxvdeba, rom baRSi adgilebi aRar aris. meriaSic aRiareben, rom baRebs farTobis problema aqvT da bavSvebs ver iteven, magram konkretuli gamo-savali jerjerobiT napovni ar aris.

baRebi TbilisSi municipalitetis-gan vauCeruli sistemiT finansdebian. dafinanseba baRSi bavSvebis raode-nobazea damokidebuli da weliwadSi 600-dan 1000 laramde meryeobs. rac ufro metia bavSvi baRSi, miT naklebi dafinanseba modis TiTo bavSvze. am TanxaSia gaTvaliswinebuli yvelafe-ri, rac baRs sWirdeba. meriam, amis garda, mxolod kapitaluri remontis pasuxismgebloba daitova.

sarekomendacio xasiaTis saswavlo gegmisa da meTodologiuri masalebis SemuSavebas ganaTlebis saministroSi 2010 wlis bolosTvis apireben. manam-de ki ukve Taobebi asruleben baRs ise, rom yvelaze sayvarel da sasar-geblo Zerwvas, xatvas da TamaSebs ufrosebi, sxvadasxva garemoebebis gamo, mecadineobas da sxvadasxva se-zonis zeimisTvis mzadebas amjobine-ben.

weliwadSi minimum 4 zeimi yvela baRSi dauwereli

kanoniviTaa _ Semodgomis, saaxalwlo, sagazafxulo da

saswavlo wlis bolos. am dResaswaulisTvis mzadeba

baRebis dRis grafikis ZiriTadi Semadgeneli nawilia.

172-e baga-baRi, Tbilisi

39liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 42: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

kultura

parizi, berlini, amsterdami, madri-

di, romi, oslo... evropis aTvisebis

masStabiT gasakeTebeli kulturis sa-

ministros gacilebiT naklebi darCa,

vidre gigi ugulavas _ Tbilisis ulif-

to da cudad gadaxurul gareubnebSi.

ministr nika ruruas saqmiani kreatiu-

loba da mizandasaxuloba zenits aRwe-

vs. mas saministroSi verasdros naxavT,

Tumca, araoficialuri wyaroebiT, pa-

raskevi bednieri gamonaklisia. minis-

tri xan kanis kinofestivalis wiTel

xaliCazea, xan oslos operaSi, xanac

parizis `pale de tokios~ sagamofeno

darbazSi. mokled, iq, sadac qveyanas

sWirdeba.

es omgavlili da krizisdaleuli sa-

qarTvelos axali da TiTqmis improvi-

zebuli strategiaa, romelic qveynis

SigniT iarebis moSuSebasa da daviwyebas

gulisxmobs, xolo sazRvargareT didi

kulturul-istoriuli arqetipebis ga-

cocxlebas. reprezentaciis formebi arc

axalia da arc moulodneli. saministro

ZiriTadad, TvalisTvis da yurisTvis sa-

amo erovnuli proeqtebis evropaSi gata-

nis koxtad SefuTvaze muSaobs. es, erTi

mxriv, amartivebs saministros politikas

da mis saqmianobas da, meore mxriv, aZne-

lebs finansuri gamWvirvalobis xarisxs.

strategia TiTqmis erTi da igivea:

jer xangrZlivi moTelviTi samuSao,

romelic saministros mier finansebis

moZiebis naklebad mtkivneul proces-

Tan erTad, sandod daxvewil da karTan

daaxloebuli xelovanebis natif gavar-

jiSebas gulisxmobs; Semdeg programaSi

aucilebelia folkloris cecxlovani

elementebis Setana da ufro msubuqad

klasikuri Tu Tanamedrove musikaluri

Jestis damateba. plus fotogamofena

pirobiTi saxelwodebiT `me miyvars sa-

qarTvelo~ an `saqarTvelo vardebis re-

voluciis Semdeg~. amas mosdevs aqtiuri

sainformacio piari, telereportaJebi

parizis Tu madridis RirsSesaniSnavi

xedebiT, sanaqebo qarTuli Rvinis odnav

morcxvi reklama da bolos, qveynis pir-

veli piris daswreba qarTuli kulturis

dReebis gaxsnaze.

saministros bolodroindeli sagareo

proeqtebidan aRsaniSnavia kanis kino-

festivalze wardgenili sakmaod vrceli

qarTuli pavilioni, romelic, erovnuli

kinocentris daxmarebiT, kruazetis sa-

napiros gazarmacebul prodiuserebsa da

rogor "gavakeToT" evro-kulturuli saqarTvelokulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministros sagareo proeqtebi

daviT buxrikiZe

kinopublikas qarTul kinoproduqcias

sTavazobda. madridis centrSi, salva-

dor dalis moedanze gaxsnili samxatvro

galerea saqarTvelo~, cxadia, Tbilisis

samxatvro akademiis reqtorma gia buRa-

Zem ministrTan erTad `akurTxa~.

upativcemulod arc SoTa rusTaveli

darCa, romlis biusti romSi, `vila bor-

gezes” cnobil parkSi, goeTesa da hiugos

gverdiT daidga. cxadia, rogorc yvel-

gan, iqac uxvad iyo evrozonasTan misa-

axloebeli salam-qalami, ministr nika

ruruas mokle da amaRelvebeli `spiCi~,

lirikuli purisWama da `Teliani velis~

Rvinoebi ansambl `rusTavis~ simRerisa

da pianist valerian SiukaSvilis mier

Sesrulebul Sopen-Sumanis fonze. sa-

varskvlavod gamzadebul sofo niJara-

Zes `evroviziis~ sakonkurso simReris _

`Sainis~ Sesruleba meored mouxda os-

loSi, sadac qarTuli kulturis dReebi

moewyo. mas zurgs modernistuli jgufi

`Sin~ da klasikuri folkloruli `eri-

sioni~ umagrebdnen.

da mainc, yvelaze mniSvnelovani aR-

moCnda maisis bolos parizSi, Tanamedro-

ve xelovnebis centr `pale de tokioSi~

gamarTuli `qarTuli gazafxulis~ gaxs-

na. gamofenas daeswro prezidenti saakaS-

vilic, romlisTvisac es nikola sarko-

zisTan Sexvedris win erTgvari moTelva

iyo. `magnumis~ fotografebis TvaliT

danaxuli saqarTvelo 2008 wlis ruseT-

saqarTvelos omis Semdeg mniSvnelovani

sainformacio garRvevaa evropisaTvis.

marTalia, kulturis politikis saga-

reo Sedegebi uzarmazari ar aris, magram

imdenad xelSesaxebia, saSinaos bevrad

aRemateba. am TvalsazrisiT ki, Tbilisis

meris msgavsad, jazis moyvarul nika ru-

ruasac gasakeTebeli jer kidev bevri

aqvs.

sulxan cincaZis simebiani kvarteti, berlini, seqtemberi 2009

40 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 43: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

wignebi

entoni Sadidis "Rame axlovdeba"„vaSington postis“ Jurnalistma entoni Sadidma saerTaSoriso ambebis

gaSuqebisTvis puliceris premia wels meored daimsaxura.

rusudan ruxaZe

Tavisuflebaze metia hurriya, nostalgia ver itevs hanin-s, mTlad kabac ar aris abaya _ es is sityvebia, romlebsac entoni Sadidi Tvis wignSi „Rame axlov-deba“ (Night Draws Near) ar Targmnis inglisurad, arabuladve tovebs da miaxloebiT mxolod erTxel ganmartavs teqstSi. wigni erayze, omze da Tavisuflebaze, RmerTze da adamianebzea. „Jurnalistika arasrulyofilia, rac ufro meti icis reportiorma, miT ufro rTulia ambis gadmocema da, am profesiis bunebidan gamomdinare, naklebad vaxerxebT vweroT Sesa-bamisi samarTlianobiT“, _ wignis SesavalSive Sadidi gulwrfelad ubodiSebs mkiTxvels. „ramdena-dac met xans vrCebodi eraySi, miT ufro miWirda movlenebis aRqma da gageba. xalxi, romelsac vxvdebodi, xandaxan erTmaneTs da

sakuTar Tavsac ewinaaRmdegebo-da“, _ es ukve wignis dasasru-lisken, magram misi arc erTi SiSi ar gamarTlda. wignma mowoneba daimsaxura, avtorma ki pulice-ris premia.

baRdadi mogonebebis qalaqia _ am frazas xSirad SexvdebiT wign-Si. Tuki sxva qalaqebi TavianTi istoriuli ZeglebiT, arqiteqtu-ruli SedevrebiT iwoneben Tavs, TvalnaTeli da xelSesaxebia maTi warsuli, erayis dedaqalaqi misi mkvidrebis mogonebebSi inaxavs istorias da Zvel didebas. is ver xedavs Tavis warsuls, mas mxo-lod SeuZlia axsovdes.

socialuri eTikis profesors donald Srivers Tavis statiaSi „Jurnalistika da demokratiu-li mexsiereba“ erTi saintereso magaliTi mohyavs: 1993 wels ABC-is reportiorma serb jariskacs hkiTxa: „ratom ebrZviT bosniel musulmanebs?“. pasuxad Jurna-listma miiRo: „imisTvis, rac maT kosovoSi gagvikeTes“. arada, omi kosovoSi 1389 wels iyo, _ ixsene-bs profesori da ganmartavs, rom mexsierebas politikosebTan, religiur winamZRvrebTan erTad didwilad Jurnalistebic ayali-beben da metic, isini istoriis pirvel versiasac ki qmnian. aseTi mexsierebisTvisaa es wignic.

entoni Sadidi okupaciamde Cavida eraySi da iq 2003 wlis martidan 2004 wlis ivnisamde darCa. is yvelafris mowme gaxda _ naxa omis molodini, Semzaravi Setakebebi da misi Sedegebi ada-

mianebis TvalebSi. „me yovelTvis vgrZnob Tavs arabad amerikaSi da amerikelad arabul samyaroSi“ _ arabuli warmoSobis amerikeli JurnalistisTvis es aris eTikis mTeli kodeqsi, riTic is axerxebs obieqturoba SeinarCunos. mTeli xibli ki isaa, rom obieqturoba TanagrZnobiT weras ar gamori-cxavs.

erayis omi garkveuli gamowveva da axali etapi iyo mediisTvis da JurnalistebisTvis. konkurencia axali ambebis bazarze sakmaod gaizarda da marTalac didi pro-fesionalizmi da Zalisxmeva iyo saWiro, rom Sen aerCie mkiTxvels erayze ambebis mTxrobelad. iq momxdari ambebi ki ar Jonavda, aramed vrceldeboda Tavad samxedro pirebis mier socia-luri qselebis meSveobiT. omis gaSuqebam, iseve rogorc Tavad omebma, forma da Sinaarsi icva-les. pirveli msoflio omis dros frontze saerTod ar SeuSves fo-toreportiorebi, meore msoflio omis dros dabeWdvamde cenzuras gadioda yvela masala, raTa ar gamoewvia mosaxleobis kompro-misuli ganwyoba. vietnamis dros media ukve regularulad sTava-zobda mkiTxvels daxocili da daWrili jariskacebis fotoebs. bolo aTwleulSi ki omebi pirda-pir eTerSi iwyeba... aseT sain-formacio sivrceSi Sadidis wigni damsaxurebulad xdeba erayis omze namdvili ambebis erT-erTi mniSvnelovani wyaro.

„amerikelebi movidnen rogorc

41liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 44: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

ganmaTavisufleblebi da iqc-nen dampyroblebad“ _ es aris wignis mTavri RerZi. baRdade-lebi sxvadasxvagvarad gadmos-cemen imas, raSic erTsulovanni arian: „sadami cudi iyo, magram is erayeli mainc iyo“, „ar gviyvar-da sadami, magram arc okupacias mivesalmebiT“, „bevrs velodiT amerikelebisgan da veraferi mi-viReT SiSis garda“, „gvinda mmar-Tveli, romelic arabia“, „Cven varT islamis mxardamWerebi, arc sadamis da arc amerikelebis“, „isini sadamis Camosagdebad mo-vidnen da mis msxverplebs gvebr-Zvian“... am wignSi yvela gverdze ismis adamianis xma da yvela gver-

dze SexvdebiT RmerTs _ RmerTi dagvifaravs, RmerTi gansjis, RmerTi Tu isurvebs, RmerTma icis... fatalizms, gaurkveveli momavlis SiSs, Tavisuflebis wyurvils, cvlilebis dauokebel survils, wyeuli qveynis gancdas RmerTamde mihyavs TiToeuli erayeli da Tanmdevia Ziebac _ risTvis isjebian, sad Sescodes...

wignSi uxvadaa istoriuli pasaJebi: omi iranTan, quveiTTan, dapirispireba amerikasTan, Siite-bisa da sunitebis daundobeli wi-naaRmdegoba. darTul bibliogra-fias Tu CavxedavT, entoni Sadidi istoriaSi gasarkvevad samecnie-ro literaturas efuZneba.

wignis erT-erTi personaJi _ omari baRdadidanaa da londonSi cxovrobs. iqidan iwereba, rom samSoblos Sesaxeb ambebis gagebas naklebad axerxebs inglisuri me-diis saSualebiT da amitomac yo-veldRiurad uwevs „al-jaziras“

adevnos Tvalyuri. britanuli mediis kontent-analizis Sedegad mkvlevrebma gamoarkvies, rom erayis omis Sesaxeb statiebi yve-laze xSirad Seicavda sityvebs: „omi“, „navTobi“, „erayi“, „buSi“. Sesabamisad, mosaxleobis 44%, Pew research center-is monacemebis mixedviT, iziarebda „navTobis Teorias“ erayis omis mizezebSi. bunebrivia, aseTi tipis gaSuqeba-Si daikargnen adamianebi, statie-bi acda realobas. maRaltiraJia-ni Jurnalebis ydebze erayis omis Sesaxeb saTaurebi da ilustracia buSisa da sadam huseinis perso-nebamde dadioda da omma dakarga misi namdvili gmirebi, adamianebi

da jariskacebi. maT ki Sadidis wignSi ipoviT.

avtori madlierebiT ixsenie-bs yvela im adamians, romelmac sakuTari sicocxlis riskis fasad gauRo kari da gulwrfeli iyo masTan. „isini mendnen da ga-miziares wuxilica da imedebic“, _ wers Sadidi.

rvaSviliani qvrivi karimasTvis saukeTeso dRe isaa, rodesac ara-feri xdeba. moxdeniT ki baRda-dSi rame Tu afeTqdeba da vinmes Tu dakrZalaven mzis Casvlamde. „cxovreba arc cudia da arc kargi, TamaSia mxolod“, _ ambo-bs igi, omebSi dabrZenebuli. misi patara gogo amali dRiurebs wers, romelic wignis erT-erTi wyaroa. amali wers Zmaze, romelic jarSi msaxurobs, sikvdilis SiSze, Sim-Silze, uSuqobaze, skolaze, magram ara politikaze; xandaxan gansaku-Trebuli sasowarkveTiT... fatima ki mSobliur qalaqs veRar cnobs:

„omma Secvala qalaqi, xalxi aRar scems pativs erTmaneTs, junglebs daemsgavsa aqauroba, baRdadSi 5 milioni ali baba cxovrobs“.

Sahla eqimia da misi „bedniere-ba“ axla imiT Semoifargleba, rom Svilebi ar hyavs. misma bavSvobam da axalgazrdobam mudmiv omebsa da areulobaSi gaiara: „me yovel-Tvis veubnebodi dedas, _ krimi-nali xar imis gamo, rom gvSobe. me Tu ukeTes cxovrebas ver Se-vTavazeb Cems Svilebs, arasodes movavlen maT am qveynad“.

muhamed gani skulptoria, bevri iSroma baRdadis Tanamedrove ierisTvis, dRes ki afeTqebebis Sedegad misi qandakebebis deta-

lebi qalaqis quCebSia mimofeni-li, nawili kvlav mis saxelos-noSi dabrunda. „baRdadi lamazi gogoa, magram Selaxuli tansa-cmeli acvia. Tma gawewili aqvs, Tumca Sinaganad isev Zveleburad mSvenieria“, _ Seyvarebulia gani baRdadze.

Carlz polardi ki amerikis ar-miis serJantia da usamarTlobad miaCnia, rom „Cveni jari sakuTari sicocxlis fasad sxvis qveyanas aSenebs“.

ra icvleba amerikelTa okupa-ciis Semdeg eraySi? _ zogisTvis meti usafrTxoeba, zogisTvis yoveldRiurad sadili Svilebs, zogisTvis mxolod GQ-s axali nomeri yuranis gverdiT da „terminatori 3“-is da „matrica 2“-is posterebi baRdadis quCeb-Si. erayelebisTvis ki fasi sul sxva rames aqvs _ hurriya, romelic Tavisuflebaze metia.

wignebi

rvaSviliani qvrivi karimasTvis saukeTeso dRe isaa, rodesac araferi xdeba.

moxdeniT ki baRdadSi rame Tu afeTqdeba da vinmes Tu dakrZalaven mzis

Casvlamde. „cxovreba arc cudia da arc kargi, TamaSia mxolod“,

_ ambobs igi.

42 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 45: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

Tvalsazrisi

oriode dRis win erT-erT radioarxze

axalgazrda poetebisadmi miZRvnil ga-

dacemas wavawydi da, miuxedavad imisa,

rom realurad (an modi, ase vTqvaT, Cemi

azriT) eseni sulac ar iyvnen poetebi,

mainc bolomde movusmine maT saubars.

sruliad uwignur da sakuTar Tav-

Si darwmunebul poetebs ra gamolevs

saqarTveloSi, magram mxolod egocen-

trizmTan da gaunaTleblobasTan rom

gvqonoda saqme, kidev ra gviWirda _ Cven

winaSea socialuri poetis axali saxeoba:

`poeti-Talibi~.

cxadia, aq ar vsaubrob marTlac

niWier, saintereso da `daxvewil~ Tana-

medrove qarTvel poetebze, romelTac

saerTo araferi aqvT am myvirala qo-

rosTan, Tumca ra qoro, qoro ki ara,

mTeli armiaa! Tqven warmodgenac ara ga-

qvT, ramdeni adamiani wers saqarTveloSi

erTnairad xmaurian leqss! gegoneba, _

yvelas erTi avtori hyavso, _ weren da

weren erTsa da imave Temaze, erTnairad

brazoben da erTnairad RaRadeben.

erT-erT universitetSic gaxldiT

amas winaT, kvlavac `poeti-Talibebis~

saRamoze (mgoni, gangeba damcinis) da

swored iq mivxvdi: es meleqse jeelebi

(umetesad biZiobasa da bavSvobas Soris

gaCxerili axalgazrda biW-kacebi), ro-

gorc poetebi, mxolod oTxad oTx Te-

mas utrialeben. es Temebia: ekliani gza

da RmerTTan dialogi (norCi galaktio-

nis stilSi _ wyenaSereuli isteriulo-

biT); poeti _ rogorc jvarze gakruli

mesia; RvinoSi Catumbuli cxovrebi-

seuli problemebi da, cxadia, qalebi _

qali, rogorc satana, qali, rogorc

angelozi... vinc ki iq iyo (an radioga-

dacemaSi kiTxulobda), yvela erTsa da

imaves Cioda leqsad: rom jvars acvamen,

rom satana-qalebs uars etyvian, da rom

uRiarebel geniosebad aRiarebs STamo-

mavloba (esec galaktionisgan).

gaunaTlebeli poeti (anu poetis es

saxeoba) sami qarTveli poetis produ-

qtia. eseni gaxlavT: galaktion tabiZe,

terenti graneli da lado asaTiani.

Tuki rames kiTxuloben, mxolod am po-

etebis leqsebs. oRond, cxadia, amasac

uaRresad zedapirulad. es naftali-

nuri mesianizm-egocentrizmi, mlaSe da

`ukvercxebo~ patriotizmi, qalTa `uar-

myofeloba~ da loToba sul-sul ama-

Tganaa. oRond, Tuki geniosTa SemTxve-

vaSi, dramasTan gvqonda saqme (Tundac

maTi biografiebis gaTvaliswinebiT), aq

ukve karikaturac aRaraa. esaa karikatu-

ris karikatura.

RmerTo, Tan ramdens svamen! radio-

Sic svamdnen (Wiqebis Waxunis xma ismoda)

da im saRamozec svamdnen, me rom viyavi.

xolo radiowamyvani gogona (esec poeti

aRmoCnda bolos _ amanac waikiTxa erTi

leqsi: `Sen rom gegona, ar giyvarvaro~...

_ raRac amis magvari... Talibi-poeti qa-

lebi kidev calke Temaa) alag-alag li-

rikul sadRegrZeloebsac ambobda: goCa

(mgoni, goCa erqva mis erT-erT stumars),

es sityvebi Seni cremlebia, Seni suli-

danaa gadmomdinari, me ase mesmis, Seni

tkivilebia es~...

poet-Talibebs msmenel-Tayvanismce-

mlebic blomad hyavT da, rac Zalian

mniSvnelovania, sruliad gulwrfeli

Tayvanismcemlebi _ msmenel gogonaTa

mrevliana.

ar davmalav, didi mowonebis mowme

Seviqeni, didi Wyivilebis, intimuri da

gacxadebuli cremlis... anu maT namdvi-

lad ver davdebT brals farisevlobaSi:

marTla moswondaT. da es bunebrivicaa:

roca did poetad iTvleba, vTqvaT, mu-

xran maWavariani, swored aseT poetur-

msmenelur muSaxels iReb.

da mainc, SeiZleba ar dameTanxmoT, ma-

gram ratomRac darwmunebuli var, rom

mTeli es surogati didi useqsobis Se-

degia. roca qarTveli poeti Tavis leqs-

Si `eklian gzas~ Seudgeba, ese igi, seqsi

ara aqvs _ qarTveli poeti (da ara mxo-

lod poeti da ara mxolod qarTveli)

maSin xdeba myvirala da agresiuli,

roca gogoebi moswons, eseni ki zed ar

uyureben... Voglio una donna! _ xom gax-

sovT, is xeze Semxtari kaci `amarkordi-

dan~ _ sinamdvileSi, swored es amouki-

Txavi mudara ismis am leqsebidanac...

msmenelTa muSaxeli ki verafers xvdeba,

mxolod tiris da taSs ukravs. am dros

ki sul sxva ramea saWiro...

laSa buRaZe, mwerali

poetebi da Talibani

kadri federiko felinis filmidan `amarkordi~

43liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 46: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

Tvalsazrisi

roterdamis poeziis festivalze erT friad ucnaur da RirsSesaniSnav ambavs Seveswari. skandinavieli poe-ti qalis Svilma, 8-9 wlis magnusma, Tu ar vcdebi, ase erqva am bavSvs, roterdamis didi sakoncerto darbazis foieSi, sadac msoflios mravali kuTxis poeti erTma-neTs saqmianad da yalbad uRimoda, poeti-dedis xangr-Zlivi Ziebis Semdeg sruliad martod STenilma patara magnusma, yovelgvari mikib-mokibvis gareSe, qarTulad, qalaqurad rom vTqvaT, aiRo da Caijva.

TiTqos didi araferi, magram magnusi sruliadac ar iyo netari Cvili. mas arc dRis enurezi (mozardis une-blie Sardva) da arc sxva raime problema hqonia. igi 8-9 wlis janmrTeli, loyebRaJRaJa, fizikurad Zlieri, skandinavieli mebrZoli vikingebis Camomavali magnusi gaxldaT. me masTan sakmaod kargi urTierToba mqonda, misi inglisuri yvelaze ukeT mesmoda da imis gamo, rom bavSvis poeti-deda festivalis dawyebisTanave serb poet kacs daumegobrda, magnusic realurad Cven Ca-gvbarda.

ase moxda TavisTavad, uneburad.magnusis da Cveni, misi axlad SeZenili mzrunvelebis

problemac es gaxldaT _ mas surda deda! festivalis bolo dRes magnusma Tavisi gamarTuli

inglisuriT, romlis TiToeuli sityvac mesmoda da Sesabamisad siamovnebas mgvrida es faqti, sayovelTao da trafaretuli fusfusi daarRvia da ganacxada: `me var magnusi, amis da amis Svili, ipoveT dedaCemi da uTxariT, rom Cavijvi!~ movlenebis swrafi da ucnauri ganviTarebis Semdeg me mivxvdi, rom es iyo uzustesad gaazrebuli aqti, aseTive sizustiT SerCeuli dro da adgili bavSvis mier, romelsac dedasTan araTu yofnis, aramed ukve misi xilvis imedic dakarguli hqonda. es ar iyo saqarTvelo, sadac mswrafl da mkvircxl ga-moCndeboda gulaCuyebuli qarTveli qali, romelic ba-vSvisadmi sinanulis da bavSvis dedisadmi zizRis narevi grZnobebiT gamohbanda magnuss mis loyebiviT RaJRaJa takoebs. saqarTveloc rom ara, Tavad damoukidebeli magnusi ar miscemda amis uflebas aravis, garda dedisa.

roterdamis poeziis saerTaSoriso festivali gaisu-

rati amaRlobeli

qarTuli epataJis dabadeba

sa. aseTi yuradReba aqamde arc erT gamomsvlels ar Rirsebia, rogoric im wuTebSi Cems Rirseul megobar magnuss.

organizatorebma imarjves mobilurebi, eZebdnen serbs, eZebdnen magnusis dedas! poeti-deda ramdenime wuTSi marTlac gamoCnda. foieSi gaisma taSic. es taSi, rasakvirvelia, magnuss ekuTvnoda. man daibruna deda, da `nabiji~, romelic magnusma saamisod `gadadga~, na-mdvilad Rirda amad.

rasakvirvelia CemTvis, da mxolod CemTvis _ TiTqos raRac msgavsi xdebao qarTul literaturaSic. qarTu-li literaturuli epataJic xom, umkiTxvelod, uti-raJod, uhonorarod, sazogadoebis mier mitovebul, gaudaburebul da cariel sivrceebSi daibada, rogorc Tundac uSno da araesTeturi aqti, yuradRebis molo-dinSi myofi, rom igi _ esa da es aris, diax aris da yvelafris miuxedavad, arsebobs, rom man Seigina, Sei-furTxa, gaafuWa imis molodinSi, rom dainaxon, aRia-ron da uTxran martivi ram _ `me gxedav, Sen xar, Sen arsebob~. sazogadoebis totalurma uinteresobam da uyuradRebobam Sva is, rac dauintereseblad, gauazre-blad, waukiTxavad ase aRizianebs umravlesobas.

Cvensa da magnuss Soris ki gansxvaveba is aris, rom magnusma mkafiod da zustad uwyoda, rac surda da mi-zansac miaRwia, Cven…?

44 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 47: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

sporti

sandro naveriani

HUP HOLLAND HUP

Tornike lorTqifaniZem da le-van ZnelaZem miTxres, _ progno-zebSi pele xaro. amas vin rogor gaigebs, kacma ar icis da amito-mac ori sityviT getyviT: CemTvis pele da dRevandeli fexburTi ise gansxvavdeba erTmaneTisgan, ro-gorc kalaTburTi da NBA. rTuli gasagebi ar iqneba, magram amasac vityvi: peles dros tingicaoba iyo, dRes _ fexburTi; kalaTbur-Ti yovelTvis kalaTburTi iyo (da iqneba), NBA ki _ kalaTburTi da kide ufro meti.

pele CemTvis igivea, rac kalaT-burTi, dRevandeli fexburTi ki _ NBA.

hoda, imitomac ar mivaqcie yura-dReba, ro maT TviTon ar icodnen, ras gulisxmobdnen.

orive kargi adamiania. magram fex-burTis inCi Tu ician, binCimde jer ar miuRweviaT.

es yvelaferi ki mniSvnelovania, magram dRes ufro mniSvnelovani rame moxda _ pirvelad vigrZeni, rom mundiali daiwyo...

sanam vinme amas waikiTxavs, oTxive naxevarfinalisti ecodineba, amito-mac me im naxevarfinalistze vilapa-rakeb, romelic ukve vici.

HUP HOLLAND HUP. Zalian bevri fiqrobda, rom isev

brazilia icekvebda sambas koindar-ze... sambas ki icekveben, mara saxleb-Si, kopa kabanas plaJebze.

malandroebi isev ise gaagrZeleben forToxliT TamaSs da oTxi wlis Semdeg, 2014-Si yvelaze didi Sansi swored maT eqnebaT.

farisevluri warmatebebi maT.am TamaSSi iyo kidev erTi gundi,

holandia, romlis gamovardnis Se-mTxvevaSic me, ubralod, lamazi fe-xburTis gulSematkivari vrCebodi.

ra Tqma unda, es ar iyo kruif-re-pis holandia, an Tundac kluvert-berkampisa... da arc van basten-raika-ard-gulitisa. _ albaT, sadme SuaSi gamomrCa. magram es iyo is holandia, romelsac 88-is Semdeg elian misi gulSematkivrebi.

88 wlis Semdeg holandias ar hyo-lia iseTi brZolisunariani gundi,

rogoric dRes. ra Tqma unda, iseTi TamaSisTvis, rogoriTac dRes ho-landielebma iTamaSes, mfrinavi ho-landielebis saxeli namdvilad ar daumsaxurebiaT, magram dRes me pir-velad vnaxe holandieli fexburTe-lebi, romlebic mzad arian Cempio-nobisTvis.

am TamaSSi SesamCnevi iyo im holan-dielebis Savi muSaoba, romlebic arasdros ar Canan kruifis, gulitis da berkampis fonze. ki, am TamaSSi yvelaze sanaxaobrivad Canda robenis fintebi, magram yvelaze mniSvnelo-vani ukana zona iyo; zona, romelic holandias yovelTvis susti hyavda.

ise gols, romelic felipe melos avtogolad CauTvales, inglisSi, espaneTSi, germaniaSi, safrangeTSi, holandiaSi da a.S. Semtevis saxelze weren da sworadac iqcevian, imitom rom goli, romelic sneiderma Se-agdo, holandiis goli iyo, da ara avtogoli.

didi imedi maqvs, rom finalSi evropul TamaSs vnaxav, Tu arada, isic kargi iqneba.

45liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 48: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

sporti

roca brazilieli xar

gio axvlediani, londoni

albaT Zalian kargia, brazilieli fexburTeli rom xar. imitom ki ara, rom magari xar, aramed imitom, rom rogorRac ar javrob amaze da di-dad arc mtkiceba giwevs, _ magari varo.

hoda, ai, ingliseli fexburTeli

rom xar, didad sanerviulo saq-mea, gansakuTrebiT, Tu nakrebSi mi-giwvies da, jvari geweros, Tu nakre-bi msoflio Cempionatze moxvda.

swored mand iwyeba, rac iwyeba.aucileblad Tavs gawirav da imis

mtkicebas daiwyeb, rom magari xar.

sityviT ki ar daiwyeb _ saqmiT, imi-tom, rom sul eleTmeleTebi gemar-Teba, rodesac samlomian maisurs moirgeb da Zveleburi wesiT ityvian, ai kaci, ukve kepi moixveWao. mere kidev mindorze gaxval, da kinaRam mokvdebi, sanam RmerTo daifare de-

uein runi da fabio kapelo

46 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 49: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

sporti

doflis sityvebi CamTavrdeba. sul Jruanteli dagivlis da ifiqreb, _ rogor damafases, Cemi eri dgas axla da miyurebs, me ki misi saxe-liT saqme unda gavakeToo. imgvari Jruantelia, rom verc ifiqreb, rom sxvasac SeuZlia dauaros, imasac ar fiqrob, rom fexburTis saTamaSod mosulxar, aramed samSoblos winaSe valis mosaxdelad, da meti rodisRa unda moindomo kacma, Tu ara sam-Soblosadmi valis moxdis Jams, miT umetes, Seni qveynis mTavar moedan-ze qvas aweria _ inglisi imedovnebs, rom yoveli moqalaqe moixdis vals. hoda, mondomebis da Tavganwirvis imgvari talRa mogawveba, rom erTi suli gaqvs, sanam msaji sastvens Ca-beravs. imgvarad mondomebuli xar, rom aqamde ise araferi ginerviulia. milioneri xar, Seni suraTebi yo-veldRe gazeTebSia, cxovrebaSi Sens SviliSvilebsac araferi gauWirde-baT, araTu Svilebs, magram ai, mainc nerviulob; oRondac ingliseli xar da am nerviulobas rogorRac ma-lav, fiqrob, _ egeb biWebic egreve nerviuloben, magram saqmec eg aris, rom TamaSis win yvelam Zmurad ga-vamxneveT erTmaneTi da pirobac mi-veciT, rom ar gavtydebiT da rac viciT da ar viciT, yvelafers moe-danze davdebT, gulTan erTad, imi-tom, rom Cven inglisi varT. Demn it! Cven inglisi varT, Cven fexburTi movigoneT, Cven erTmaneTis mxar-Si amodgoma viciT, viciT, gundi ra aris. me kidev wels saerTod mSve-nivrad viTamaSe, amitomac damiZa-xes nakrebSi? msoflios yvelaze Zvel nakrebSi. Cveni gamCerebeli vin unda iyos? naxe, ramdeni xalxi mosula Cvens sanaxavad. msoflio-Si aravis ar dahyveba imdeni fani, ramdenic Cven. rogor vuyvarvarT! RmerTo, ramdeni gvmarTebs maTi, ramden fuls xarjaven Cvens dev-nasa da cqeraSi. rogor gvamxneveben da gvimRerian. babuaCemi! ra amayi iqneboda dRes babuaCemi. ubralo maRaroeli iyo, kviraSi ramdens

iSovida, da mainc axerxebda, rom fuli gadaedo saSabaTo TamaSisa da erTi tkbili fainTisTvis. navi rom vuyide, kinaRam gagiJda. rogor ga-exardeboda, axla rom miyurebdes. RmerTo, rogor meSinia, amdeni xal-xi miyurebs. rom miyureben imis ki ar meSinia, arc am mowinaaRmdegis meSinia. raRacas rom elian Cemgan, imaze vRelav. ki, namdvilad. rame rom ise ar gamomivides, vinRa var? ra ici, aseTi mniSvnelobis sanakre-bo TamaSia. es ucxoelebi Cven in-gliselobas saerTod arafrad ag-deben. viTom aravinac ara varT. Tan iolad gamosdiT yvelaferi, Cven kidev _ yvelaferi rTulad. Cven sa-mjer ukeTesebi unda viyoT, rom mo-vigoT. da ratom? me ra vici, ratom. mere gazeTebSi gagvlanZRaven. da-gvcineben, _ idiotebi ariano. viTom wina dRes ar gvadidebdnen. ra jan-dabaa, araferi vici! Cems poziciaze sufTad unda viTamaSo. danarCeni, kiseric utexiaT. Cems poziciaze Tavs davdeb, romc wavagoT, verafe-ri miTxran. ramxela pasuxismgeblo-baa es nakrebi. es jimic rogorRac almacerad miyurebs, mgoni, didad ar moswons, rom me unda damazR-vios. varjiSzec etyoboda. magan Tu ar damazRvia, CaTvale, rom gaxeu-li var. ra ubedurebaa es nakrebi. ucnobi biWebi, simkacre. ara, me is mainc unda SevZlo, rom raRacnai-rad saxe SevinarCuno. inglisi varT da imitom gvaqvs amxela pasuxismge-bloba. guSin mSvenivrad vivarjiSe… aha, daiwyo. ra jandabaa, muxlebi SeSis napobebiviT maqvs. is mainc da-eweraT, manamde rom travma mqonda.

da ai, swored am dros gamoirkve-va, rom rac am TamaSisa ici, erTba-Sad dagaviwyda.

Tu ratom, amoucnobia. mgoni, imi-tom, rom ingliseli fexburTeli xar.

albaT kargia, brazilieli fex-burTeli rom xar, imitom, rom rac ici da ar ici, yvelaferi erTbaSad gaxsendeba TamaSis dros.

ikiTxeT

liberalis

portalze

www.liberali.ge

blogi: marika qoCiaSvili

koaqsili aikrZala3 dRis win saqarTveloSi koaqsi-

lis Semotana aikrZala. saqarT-

veloSi preparatis Semotana 2003

wels daiwyes, Tumca, narkologebma

maleve aRmoaCines, rom narkom-

anebisTvis koaqsili narkotikad

iqca.

multimedia:

gamocdebi 2010

multimedia:

laris gaufasureba

ivnisSi lari dolaris mimarT 10-

amde niSnuliT daeca. bolo 4 wlis

ganmavlobaSi es laris yvelaze

maRali gaufasurebaa. ratom moxda

kursis aseTi vardna, ramac medi-

kamentebi da kvebis produqtebi

gaaZvira? savaluto politikis

Sesaxeb erovnuli bankis direqto-

ri giorgi qadagiZe saubrobs.

47liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 50: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...

erTxel tonino gueras masterklass daveswari. bolo dRes masterklasis monawileebma moklemetraJiani, sakmaod martivi filmisTvis scenaris Seqmna gadavwyviteT, ra Tqma unda _ gueras daxmarebiT. yvelam Cven-Cveni siuJeti SevTa-vazeT gansaxilvelad. Cemi ambavi Tbilisis metroSi viTar-deboda. rodesac ambavi vuambe, gueras gaeRima da miTxra: `cudi araa ymawvilo, magram Tqven erTi mniSvnelovani Se-cdoma dauSviT, rac filmis gadaRebas SeuZlebels xdis~. `ras gulisxmobT?~ _ SevekiTxe me. `TbilisSi xom metro ar aris!~ _ mipasuxa man. zustad ramdenime wuTSi is gaocebu-li gviyurebda masterklasis monawileebs da kidev da kidev gvekiTxeboda, _ `ar matyuebT? TbilisSi marTla aris me-tro?~ bolos, rogorc iqna, davarwmuneT. `RmerTo Cemo, _ amoioxra man RimiliT, _ yovelTvis miyvarda Tbilisi, axla ki ufro Semiyvarda. metro nebismieri qalaqisTvis ganZia. saidumlod getyviT, rom metro Tqveni SemoqmedebiTi mux-tis ganmsazRvrelia. metroSi SeiZleba x e l o v n e b a moxdes!~ im dRes bednieri viyavi, radganac gueram Tqva is, raSic adreuli axalgazrdobidan viyavi darwmunebuli.

Tbilisis metro udavod didebuli ramaa. es arc ironiaa da arc gadametebuli xotba. is swrafia, mosaxerxebeli, sufTa da, rac mTavaria, jer kidev SesaZleblobebiT sav-se. es ki yvelaze mTavaria. aq yvelaferi SeiZleba moxdes, magram ukeTesi iqneba, Tu is, satransporto saSualebasTan erTad, S e m o q m e d e b i T i sivrcec gaxdeba. es procesi, ukve didi xania, dawyebulia msoflios Zalian bevr qalaqSi da rogorc Cans, drois ganmavlobaSi sul ufro da ufro moikrebs Zalebs. ai, saintereso faqtebi metroSi xelovne-bis arsebobisa: niu-iorks ukve metrosadgurebSi arsebuli xelovnebis nimuSebis onlain megzuri aqvs qristodan roi lixtenStainamde (http://www.nycsubway.org/perl/artwork), naxeT, saocari ramaa; stokholmSi, 100 sadguridan 90 sad-gurSi 140-mde artistis namuSevari arsebobs (http://www.flickr.com/photos/vargklo/sets/72057594140322750); parizis metro lamis vizualuri xelovnebis muzeumia; lisabonis metros y v e l a sadguri adgilobrivi artistebis Zalisx-meviTaa gaformebuli; igive xdeba miunxenSi, santiagoSi, tokioSi, londonsa Tu praRaSi. yvelaferi es sruliad ga-saognebeli sanaxavia da Zalian minda, Tbilisic rom Seema-tos maT ricxvs. erT-erT wina statiaSi vsaubrobdi imaze, Tu rogor aklia Tbiliss Tbiliselebis xeli da am mxriv

vaSa, metromSens!

kaxa Tolordava

Tbilisis metro gamonaklisi namdvilad araa. aq jer kidev stalinis suni trialebs da itrialebs manam, vidre gada-wyvetilebebis mimRebi pirebi Tbiliselebs, gansakuTrebiT ki qalaqis axalgazrda artistebs ar miscemen imis saSuale-bas, rom maTi kreatiuli energia qalaqs moxmardes. Tbilisi icvleba da misi momavlis saxe dResve unda davinaxoT, Tun-dac _ bundovnad. qalaqi ar unda SeuSindes riskze wasvlas da Tamam gadawyvetilebebs, magram es Tamami gadawyvetile-bebi viRac idiotma, moxveWis surviliT Sepyrobilma deve-loperebma ki ara, Tbiliselebma unda miviRoT. namdvilad ar vici, Tu rogor unda moxdes es, Tumca darwmunebuli var, rom es SesaZlebelia.

`yvelaferi miedineba... erTsa da imave nakadSi veravin Se-abijebs~... es sityvebi pirvelad Tbilisis metroSi amoviki-Txe momcro zomis wignSi, romelic mTlianad metroSi yof-nisas wavikiTxe axalgazrdobaSi. ho, mTeli dRe metros vagonSi vijeqi da heraklites vkiTxulobdi. nu mkiTxavT _ ratom. ver gipasuxebT. samagierod, metroSi kiTxvis Sede-gad miRebuli codna namdvilad damexmara Tundac imis gac-nobierebaSi, rom ramdenadac mniSvnelovani unda iyos ra-Rac, im raRacas axali, Tu SesaZlebelia, kidev ufro mniSvnelovani ram unda Semato da Semdgomi cvlilebebis-Tvis Seamzado. Tbilisis metro swored am axlis misaReba-daa mzad. im SemTxvevaSi, Tu survili da Tamami x e d v a iqna. manamde ki ai, aqac http://been-seen.com/index.php/arti-cles/passport/creative-subways-around-the-world SeixedeT da iocnebeT. CemsaviT.

qalaqSi moxetiale kacis Canawerebi

48 liberali . ivlisi 2010 . № 38

Page 51: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...
Page 52: ganaCeni gamoZiebisa da sasamarTlos gareSe gv. 26 ninia ...